zeytinist

Transkript

1 1

2 T.C. BALIKESİR ÜNİVERSİTESİ EDREMİT MESLEK YÜKSEKOKULU Zeytincilik ve Zeytin İşleme Teknolojisi Programı Öğr. Gör. Mücahit KIVRAK kivrak@gmail.com 2

3 3

4 4 Bünyelerinde demir, çinko, bakır ve mangan gibi mikro besin elementleri bulunan gübrelerdir. Katı veya sıvı formda veya diğer besin elementleri ile kompoze olarak piyasada bulunmaktadır. Mikroelement gübreleri sülfat veya nitrat formunda olabildiği gibi şelat formunda da bulunmaktadır. Demir şelat (Fe EDDHA), çinko şelat (ZnEDTA) aktif maddesi olan ve piyasada çeşitli ticari isimlerle satılmaktadır. Şelatlı gübrelerin özelliği içinde bulundurduğu besin elementini bitkinin kullanacağı formda hazır şekilde tutmasıdır. Böylece tutulan elementlerin kaybı veya yararsız şekle dönüşmesi engellenmektedir.

5 5 Özellikle toprak koşullarının uygun olmadığı, demir ve çinko eksikliği yaygın olduğu alanlarda şelatlı gübreler yaygın olarak kullanılmaktadır. Toprakta kireç ve ph nın yüksekliği nedeniyle uygulandığında yarayışsız forma dönüşen bu elementler, şelat olarak uygulandığı zaman toprakta yarayışlı şekilde kalmaktadır. Humik asitlerle şelatlanan Fe-humat ve Zn-humat gübreleride kullanılmaktadır.

6 6 Çinko noksanlığı: Çinko noksanlığında, yapraklarda damar arasında sararma, rozetleşme, küçülme ve şekil bozuklukları görülür. Noksanlığa, topraktaki çinko yetersizliği, aşırı fosfor neden olabilir. PH'şı yüksek ve kolay yıkanan hafif topraklarda sık rastlanır. Çözüm için, toprak ve yaprak analizleri yaptırılmalı, analiz sonuçlarına göre topraktan veya yapraktan, çinko içeren gübre uygulamaları yapılmalıdır.

7 7 Bor ve Çinko: Her ikisinin de ocak aylarından sonra oluşmaya başlayan çiçek gözleri üzerinde doğrudan etkisi olması nedeniyle, hasattan sonra yapraktan takviyesi yapılmazsa, üretim kayıpları telafi edilemeyecek seviyelerde meydana gelecektir.

8 8 Eğer yapraktan takviye yapılmazsa, ağaç ürün vermediği yıllarda her iki mikro elementi depolayacak ve ürün verdiği yıllarda depoladığı bor ve çinkoyu kullanacaktır. Ve ertesi yıl ürün vermeyecektir.

9 9 Zeytindeki alternansa neden olan sebeplerden biride çinko ve bor noksanlığıdır. Noksanlık seviyeleri, yaprak analizleri ile saptandıktan sonra, noksanlığın şiddetine göre yapraktan çinko ve bor takviyesi yapılmalıdır.

10 10 Çinko noksanlığı Yaprak analiz değeri 15 ppm toprak analiz değeri 0,5 ppm 'den düşük ise çinko noksanlığı görülür. Çinko noksanlığı damar aralarında klorozları, rozetleri, yapraklarda küçülme ve şekil bozuklukları ile kendini gösterir. Toprakta çinkonun yetersizliği yüksek ph ve aşırı fosfor nedeniyle olmaktadır.

11 11 Çinko noksanlığını gidermek için yapılacak uygulamalar ise şöyledir; Ph 7,5 'dan düşükse topraktan ağacın yaşına göre gr /ağaç olmak üzere ZnSO4 sonbaharda verilir. Ph 7,5'ten yüksekse %0,5'lik çinko sülfat meyve tutumunda sonra uygulanır

12 ÇİNKO 12 Çinko Noksanlığı Belirtileri: -- Genç yapraklarda damar arası kloroz, -- Sürgünlerin uçlarında boğumlar kısalır, -- Yapraklar küçülerek rozet şeklini alır, -- Yapraklarda küçülme ve şekil bozukluklarıdır, Nedenleri: -- Toprakta çinko yetersizliği, -- Yüksek ph, -- Kolay yıkanabilir hafif topraklar, -- Toprakta aşırı fosfor.

13 13 Çözüm Çinkolu gübreler tercih edilmelidir. Uygun dönemde uygun şekilde toprağa verilerek noksanlığı giderilmelidir.

14 14 BOR

15 15 Belirtileri Bor noksanlığı zeytin ağaçlarının yaprak, sürgün ve meyvelerinde belirti oluşturur. Noksanlık yaprak uçlarının sararması ile kendini gösterir. Zamanla yaprağın sap tarafına ilerleyerek yaprağın sararmasına ve dökülmesine neden olur. Belirtiler kış sonuna doğru ilkbahar başlarında görülür, sonbaharda ise kaybolur. Sürgünlerde ise sürgün uçları kurumakta ortadaki tomurcuklardan yan sürgünler oluşmaktadır. Gelişmenin yanlara kayması nedeniyle ağaçlarda bodurlaşma ve çalılaşma görülür. Hastalıklı dalların kabukları çatlar, kabarır ve anormal bir görünüm alır. Zeytin meyveleri genellikle deforme olur, mantarlaşır ve zamansız dökülür. Verim azalır, noksanlığın ileri durumlarında ağaçlar kuruyabilir.

16 16 MÜCADELESİ toprak ve iklim koşullarının uygun olmadığı yerlerde zeytinlik kurulmamalıdır dikim, sulama ve gübreleme tekniğine uygun olarak yapılmalı ağaç diplerine set yapılarak erozyon önlenmelidir Uygulaması ilkbaharda sürgün gelişmesinin olduğu dönemde (Mart - Nisan ayları) bir ilaçlama yapılır

17 17 Dozu Etk. Mad. Adı ve Oranı Boraks, %36.5 Boraks, %11.3 Formülasyonu Ince granül veya toz Dozu 100 Lt Suya 250g (genç agaçlara) 500g (yasli agaçlara)

18 18 Uygulama Tekniği toprağa uygulanacak toz veya granül olarak ağaçların taç izdüşümlerine açılan cm. derinlik ve genişlikteki karıklara verilip çapa ile toprağa karıştırılmalıdır. toprakta yeterli nem yoksa uygulamadan sonra her ağaca lt. su verilmelidir

19 19 Borlu Gübreler Zeytin ağaçlarının bor ihtiyacını için karşılamak için topraktan ve yapraktan borlu gübre uygulamak gerekir. En çok kullanılan ve topraktan uygulanan borlu gübreler Boraks (Na 2 B 4 O 7.10 H 2 O) gübresi bünyesinde % 11 oranında bor (B) ihtiva eder. Diğer önemli gübre ise sodyum tetra borat gübresidir. Bunun iki tipi bulunmaktadır. Birinci tipi bünyesinde % 14 oranında bor (B) ihtiva eder (Na 2 B 4 O 7.5 H 2 O), diğeri ise bünyesinde % 20 bor (B) ihtiva eder (Na 2 B 4 O 7 ). Birçok gübre bayiinde borlu gübre olarak pazarlanan solubor gübresi ise sodyum tetra boraks ile sodyum penta boraks ın karışımı (Na 2 B 4 O 7.5 H 2 O + Na 2 B 10 O H 2 O) % 20 oranında Bor (B) ihtiva etmektedir. Daha çok yapraktan uygulamaya ve damla sulamaya uygun olan ise Borik Asit (H 3 BO 3 ) gübresi olup, toz şekeri kristal yapısında ve bünyesinde % 17 oranında bor (B) ihtiva etmektedir. Bor noksanlığı için toprak ve yaprak analizi yaptırmadan borlu gübre kullanmak doğru değildir. Gereksiz borlu gübre kullanımı bor toksitesi meydana getirebilir ve giderilmesi zordur.

20 20 1. ZEYTİNDE BOR NOKSANLIĞI TANIMI Bor noksanlığı fizyolojik bir hastalıktır. Bitki bünyesine alınan borat anyonlarının çeşitli polioksi bileşikleri oluşturması ve bu bileşiklerin hücrede strüktür birimleri bileşiklerinin analoğu olarak hareketsiz ve diğer hücre ve dokularda ilişiksiz kalmasından dolayı borun tekrar kullanılması mümkün olamaz.

21 21 Bitkinin normal gelişebilmesi için sürekli olarak borun alınması gerekir. Bitkinin gelişme dönemlerinde bor'un alınmayışı bitkide bor açlığına neden olur. Daha önce alınan bor, büyüyen genç dokulara zor taşınır. Bitki kökleri tarafından alınan bor yapraklara anorganik formda ulaşır. Yapraklara ulaşınca da az hareket eden kompleks bor molekülleri oluşur. Fazla mineral gübre kullanımı ve yüksek miktarda ürün alınması bor gereksinimini artırır. Zeytin yapraklarındaki bor miktarı (ppm.) aşağıdaki gibidir. Noksan Az Normal Yüksek <15 ppm ppm ppm >30 ppm Bor yeni dokuların oluşması için gerekli bir iz elementtir.

22 22 Belirtileri Bor noksanlığı zeytin ağaçlarının yaprak, sürgün ve meyvelerinde belirti oluşturur. Noksanlık yaprak uçlarının sararması ile kendini gösterir ve zamanla yaprağın sap tarafına ilerleyerek yaprağın sararmasına ve dökülmesine neden olur. Belirtiler kış sonuna doğru ve ilkbahar başlarında görülür, sonbaharda ise kaybolur.

23 23 Sürgünlerde ise, sürgün uçları kurumakta ve ortadaki tomurcuklardan yan sürgünler oluşmaktadır. Gelişmenin yanlara kayması nedeniyle ağaçlarda bodurlaşma ve çalılaşma görülür. Hastalıklı dalların kabukları çatlar, kabarır ve anormal bir görünüm alır. Zeytin meyveleri genellikle deforme olur, mantarlaşır ve zamansız dökülür. Verim azalır, noksanlığın ileri durumlarında ağaçlar kuruyabilir.

24 24 İlaçlama Zamanları İlkbaharda sürgün gelişmesinin olduğu dönemde (Mart - Nisan ayları) bir ilaçlama yapılır. Kullanım Dozları Etkili Madde Adı ve Oranı Formülasyonu Dozu 100 Lt Suya Boraks, %36.5 İnce granül veya toz 250g (genç ağaçlara) Boraks, % g (Yaşlı ağaçlara) Uygulama Tekniği Toprağa uygulanacak toz veya granül ilaçlar, ağaçların taç izdüşümlerine açılan cm. derinlik ve genişlikteki karıklara verilip çapa ile toprağa karıştırılmalıdır. Toprakta yeterli nem yoksa ilaçlamadan sonra her ağaca L su verilmelidir.

25 25

26 26 Bor Ocak aylarından sonra oluşmaya başlayan çiçek gözleri üzerinde doğrudan etkisi olması nedeniyle, hasattan sonra yapraktan takviyesi yapılmazsa, üretim kayıpları telafi edilemeyecek seviyelerde meydana gelecektir.

27 27 Eğer yapraktan takviye yapılmazsa, ağaç ürün vermediği yıllarda mikro elementi depolayacak ve ürün verdiği yıllarda depoladığı bor kullanacaktır. Ve ertesi yıl ürün vermeyecektir.

28 28 Zeytindeki alternansa neden olan sebeplerden biri de bor noksanlığıdır. Noksanlık seviyeleri, yaprak analizleri ile saptandıktan sonra, noksanlığın şiddetine göre yapraktan bor takviyesi yapılmalıdır.

29 29 Çözüm Çinkolu gübreler tercih edilmelidir. Uygun dönemde uygun şekilde toprağa verilerek noksanlığı giderilmelidir.

30 30 BOR NOKSANLIĞI Yaprak analizi ile tespit edilen değer 18 ppm 'den düşük ise bor noksanlığı var demektir. Toprakta yetersiz bor olması düşük ph, aşırı kireç uygulamaları ve aşırı kuraklık sayılabilir.

31 31 Hastalık Belirtisi Bor noksanlığı, zeytin ağaçlarının yaprak, sürgün ve meyvelerinde değişik belirti oluşturur. Yapraklardaki belirtiler, yaprak ucundan başlayarak sapa doğru yaprağın üçte ikisini kaplayacak şekilde soluk yeşil renk alarak ilerlemekte, daha sonra yaprağın sararıp dökülmesi şeklinde görülmektedir. Yapraklarda küçülme, kıvrılma, kalınlaşma, büzülme ve boğum araları kısalarak rozetleşme meydana gelir. Sürgünlerdeki belirtiler sürgün ucunda kurumalar şeklinde görülür. Buna bağlı olarak, yan tomurcuklar faaliyete geçerek sürgün oluşumu artar. Ağaçlarda bodurlaşma ve çalılaşma görülür. Dallarda ve gövdede hatta yaprak saplarında çatlak ve yarıklar oluşabilir. Tomurcuk, çiçek ve meyve oluşumu engellenebilir. Meyvelerdeki belirtiler şekil bozuklukları olarak görülür. Meyve çekirdeğinde büyüme devam ederken, meyve kabuğunda büyümenin durmasıyla oluşan maymun yüzlü meyve oluşumu çok tipiktir. Ayrıca çiçek ve genç meyve dönemlerinde dökümler tipik belirti şeklidir. Meyvelerde bor noksanlığı ürün miktarı ve kalitesini önemli ölçüde etkiler.

32 32 BOR Azotla birlikte bor, ağaçta en az hareketli bir element olup çabuk cevap veren bir besin maddesidir. Bor Noksanlığı Belirtileri: Genç yapraklarda yaprak ucundan başlayan şeklinde kloroz ve nekrozlar, Yapraklarda küçülme, dökülme, rozetleşme, Sürgün ucunda kurumalar ve lateral büyüme, Gövde ve sürgünlerde bodurlaşma, çalılaşma, Meyvede şekil bozukluğu (maymun yüzlü meyve), İleri aşamada tomurcuk, çiçek, meyve oluşumu azalır, veya tamamen durur.

33 33 Nedenleri: Toprakta Bor yetersizliği, Düşük ph, Kolay yıkanabilir hafif topraklar, Asitli kireç uygulamaları. Çözüm: Kireç kapsamı 10' dan düşükse, gr Boraks topraktan, (Yaşa göre ve miktar değişir) Kireç kapsamı O'dan yüksekse, noksanlık şiddetine göre %O.3-0.6'lık boraks solüsyonu; --Çiçeklenme öncesi, --Meyve tutumundan sonra, olmak üzere 2 kez püskürtülür.

34 34 Mücadele yöntemleri: Kültürel önlemler Tesis kurulmadan önce toprak analizi yapılarak topraktaki miktarı belirlenmelidir. Dikim, sulama gübreleme tekniğine uygun olarak yapılmalıdır. Kimyasal mücadele: Kullanılacak ilaçlar ve dozları hakkında en yakın il veya ilçe müdürlüklerine başvurulmalıdır.

35 35 Bor noksanlığı fizyolojik bir hastalıktır. Bitki bünyesine alınan borat anyonlarının çeşitli polioksi bileşikleri oluşturması ve bu bileşiklerin hücrede strüktür birimleri bileşiklerinin analoğu olarak hareketsiz ve diğer hücre ve dokularda ilişiksiz kalmasından dolayı borun tekrar kullanılması mümkün olamaz. Bitkinin normal gelişebilmesi için sürekli olarak borun alınması gerekir. Bitkinin gelişme dönemlerinde bor'un alınmayışı bitkide bor açlığına neden olur. Daha önce alınan bor, büyüyen genç dokulara zor taşınır. Bitki kökleri tarafından alınan bor yapraklara anorganik formda ulaşır. Yapraklara ulaşınca da az hareket eden kompleks bor molekülleri oluşur. Fazla mineral gübre kullanımı ve yüksek miktarda ürün alınması bor gereksinimini artırır. Zeytin yapraklarındaki bor miktarı (ppm.) aşağıdaki gibidir. Noksan Az Normal Yüksek <15 ppm ppm ppm >30 ppm Bor yeni dokuların oluşması için gerekli bir iz elementtir.

36 36 ZEYTINDE BOR NOKSANLIGI Belirtileri bor noksanlığı fizyolojik bir hastalıktır bitkinin normal gelişebilmesi için sürekli olarak borun alınması gerekir bitkinin gelişme dönemlerinde bor'un alınmayışı bitkide bor açlığına neden olur daha önce alınan bor, büyüyen genç dokulara zor taşınır bitki kökleri tarafından alınan bor yapraklara anorganik formda ulaşır yapraklara ulaşınca az hareket eden kompleks bor molekülleri oluşur fazla mineral gübre kullanımı yüksek miktarda ürün alınması bor gereksinimini artırır zeytin yapraklarındaki bor miktarı (ppm.) aşağıdaki gibidir Noksan Az Normal Yüksek < 15 ppm ppm ppm >30 ppm

37 37 Hastalık Belirtisi Bor noksanlığı, zeytin ağaçlarının yaprak, sürgün ve meyvelerinde değişik belirti oluşturur. Yapraklardaki belirtiler, yaprak ucundan başlayarak sapa doğru yaprağın üçte ikisini kaplayacak şekilde soluk yeşil renk alarak ilerlemekte, daha sonra yaprağın sararıp dökülmesi şeklinde görülmektedir. Yapraklarda küçülme, kıvrılma, kalınlaşma, büzülme ve boğum araları kısalarak rozetleşme meydana gelir.

38 38 şeklinde görülür. Buna bağlı olarak, yan tomurcuklar faaliyete geçerek sürgün oluşumu artar. Ağaçlarda bodurlaşma ve çalılaşma görülür. Dallarda ve gövdede hatta yaprak saplarında çatlak ve yarıklar oluşabilir. Tomurcuk, çiçek ve meyve oluşumu engellenebilir. Meyvelerdeki belirtiler şekil bozuklukları olarak görülür. Meyve çekirdeğinde büyüme devam ederken, meyve kabuğunda büyümenin durmasıyla oluşan maymun yüzlü meyve oluşumu çok tipiktir. Ayrıca çiçek ve genç meyve dönemlerinde dökümler tipik belirti şeklidir. Meyvelerde bor noksanlığı ürün miktarı ve kalitesini önemli ölçüde etkiler.

39 39 BOR NOKSANLIĞI Yaprak analizi ile tespit edilen değer 18 ppm 'den düşük ise bor noksanlığı var demektir. Toprakta yetersiz bor olması düşük ph, aşırı kireç uygulamaları ve aşırı kuraklık sayılabilir.

40 40 BOR Azotla birlikte bor, ağaçta en az hareketli bir element olup çabuk cevap veren bir besin maddesidir. Bor Noksanlığı Belirtileri: Genç yapraklarda yaprak ucundan başlayan şeklinde kloroz ve nekrozlar, Yapraklarda küçülme,dökülme,rozetleşme, Sürgün ucunda kurumalar ve lateral büyüme, Gövde ve sürgünlerde bodurlaşma,çalılaşma, Meyvede şekil bozukluğu (maymun yüzlü meyve), İleri aşamada tomurcuk, çiçek, meyve oluşumu azalır, veya tamamen durur.

41 41 Nedenleri: Toprakta Bor yetersizliği, Düşük ph, Kolay yıkanabilir hafif topraklar, Asitli kireç uygulamaları. Çözüm: Kireç kapsamı 10' dan düşükse, gr Boraks topraktan, (Yaşa göre ve miktar değişir) Kireç kapsamı O'dan yüksekse, noksanlık şiddetine göre %O.3-0.6'lık boraks solüsyonu; --Çiçeklenme öncesi, --Meyve tutumundan sonra,

42 42 Belirtileri, Ekonomik Önemi Bor noksanlığı zeytin ağaçlarının yaprak, sürgün ve meyvelerinde belirti oluşturur. Noksanlık yaprak uçlarının sararması ile kendini gösterir ve zamanla yaprağın sap tarafına ilerleyerek yaprağın sararmasına ve dökülmesine neden olur. Belirtiler kış sonuna doğru ve ilkbahar başlarında görülür, sonbaharda ise kaybolur. Sürgünlerde ise, sürgün uçları kurumakta ve ortadaki tomurcuklardan yan sürgünler oluşmaktadır. Gelişmenin yanlara kayması nedeniyle ağaçlarda bodurlaşma ve çalılaşma görülür. Hastalıklı dalların kabukları çatlar, kabarır ve anormal bir görünüm alır. Zeytin meyveleri genellikle deforme olur, mantarlaşır ve zamansız dökülür. Verim azalır, noksanlığın ileri durumlarında ağaçlar kuruyabilir.

43 Alınması Gereken Önlemler: 43 Toprak ve iklim koşullarının uygun olmadığı yerlerde zeytinlik kurulmamalıdır. Dikim, sulama ve gübreleme tekniğine uygun olarak yapılmalı, ağaç diplerine set yapılarak erozyon önlenmelidir. a. İlaçlama Zamanları: İlkbaharda sürgün gelişmesinin olduğu dönemde (Mart - Nisan ayları) bir ilaçlama yapılır. b. Kullanım Dozları: Etkili Madde Adı ve Oranı Formülasyonu Dozu 100 Lt Suya Boraks, %36.5İnce granül veya toz250g (genç ağaçlara) Boraks, % g (Yaşlı ağaçlara) Uygılama Tekniği: Toprağa uygulanacak toz veya granül ilaçlar, ağaçların taç izdüşümlerine açılan cm. derinlik ve genişlikteki karıklara verilip çapa ile toprağa karıştırılmalıdır. zeytinist mucahit@zeytin.org.tr Toprakta yeterli nem yoksa ilaçlamadan sonra her ağaca L su verilmelidir.

44 44 Hastalığın Görüldüğü Bitkiler: Zeytin ağaçlarında görülür. Mücadele Yöntemleri: Kültürel Önlemler Tesis kurulmadan önce toprak analizi yapılarak topraktaki miktarı belirlenmelidir. Dikim, sulama gübreleme tekniğine uygun olarak yapılmalıdır.

45 45 Kimyasal Mücadele: Yeşil aksam uygulaması; Birinci uygulama: Çiçeklenme öncesi, İkinci uygulama: Meyve tutum döneminde, Üçüncü ve diğer uygulamalar: 15 gün ara ile 2 3 kez yapılmalıdır. Toprak uygulaması; İlkbaharda sürgün gelişmesinin olduğu dönemde (mart-nisan) bir uygulama yapılır. Boraks 36,5 %ince granül veya toz 250 g (Genç ağaçlara) Boraks 11,3 % ince granül veya toz 500 g (Yaşlı ağaçlara)

46 46 Zeytinde rozet yapraklılık

47 47 Yapraklardaki belirtisi

48 48 Meyvelerdeki belirtisi

49 Sorularınız varsa cevaplayayım. Daha sonra aklınıza soru gelirse lütfen yüzyüze, e posta veya telefon yoluyla ulaşınız. 49

50 50

51 DERS NOTLARI SÜREKLİ YENİLENMEKTEDİR. LÜTFEN DAHA ÖNCE İNDİRDİĞİNİZ DERS NOTU VAR İSE ONUN İLE SAYFADAKİ DERS NOTUNUN TARİHLERİNİ KARŞILAŞTIRINIZ VE YENİ TARİHLİ OLAN DERS NOTUNU TERCİH EDİNİZ. NOTLARDA HATALI ve EKSİK BİR YER GÖRDÜĞÜNÜZDE LÜTFEN BİLDİRİNİZ. 51

52 T.C. BALIKESİR ÜNİVERSİTESİ EDREMİT MESLEK YÜKSEKOKULU Zeytincilik ve Zeytin İşleme Teknolojisi Programı Öğr. Gör. Mücahit KIVRAK kivrak@gmail.com 52