ncü Bilgi İşleyen Makine Olarak Beyin Beyin 2005 Albert Long Hall, Boğazi

Transkript

1 Bilinç ve Sayısal Ortamlar Suzan Üsküdarlı Bilgisayar Mühendisliği Boğ Motivasyon Sayısal ortamlar akıl almaz hızda yayılıyor Sayısal ortamlar ve bilinç arasındaki ilişki nedir? Bilincimiz artacak mı? Bilincimiz tehdit altında mı? Bu konuları nasıl araştırabiliriz? Bilgisayar modelleri bu ilişkiyi araştırmak için nasıl katkıda bulunabilir? Bilinç? Bilinç Nedir? Çok eski bir soru Henüz çözülmemiş Çok geniş, komplex ve gizemli bir konu Eski Yunan filozofları başlamış (Aristotle,Plato,...) Günümüzde hala çok ilgi çeken bir konu Felsefe, Psikoloji, Nöroloji, Bilgisayar Bilimleri Sigmund Freud, Charles Darwin, Daniel Dennett, John Searle, Marvin Minsky, ve pek çok araştırmacıların değerli katkılarıyla hala çok gündemde olan bir soru Kabul edilmiş tanımı yok ama... Genel olarak insanın Etrafındakileri algılaması (duyularla) Kendini algılaması (iç dünyası) Kendisi ile çevresi arasında ilişkiyi algılaması (dış dünya ile ilişkisi) Đnsan olmanın vazgeçilmez parçası Bilinci yerinde mi? Bilinci etkileyen faktörler arasında Duyularımızla algıladıklarımız Görüntü, Ses,... Renk Zaman Dikkat Düşünce Duygular Nelerin bilincinde olabiliriz? Nesneler Olaylar Nitelikler Gerçekler Kendimiz Đlişkiler... 1

2 Sayısal Ortamlar Ağ ile bağlı sistemler Đnternet, LAN Gömülü sistemler Giyilebilir bilgisayarlar Oyunlar Sanal dünyalar Mobcast Blogosphere Sayısal Araçların Tasarım Kriterleri Cazip olmak Dikkati çekmek Dikkati tutmak Đnteraktif olmak Bazen kendini kaybettirmek Hızlı tepki vermek Tepki beklemek Bilgi (veri) aktarmak Bazen beyin yapısını göze alarak yapılır Dikkat çekici Đletişim Đnsan insan arası Đnsan bilgisayar Bilgisayar vasıtası ile iletişim Zeki etmenler (intelligent agent) Đnsanlarla ya da birbirleri ile iletişim Đnsanın aktif katılımına olanak sağlar Sayısal Ortamlarda Bağımlıkık Chat Programları Oyun Patolojik durumlarda ölüm vakaları Chat ve benzeri sanal ortamlar Belli koşullarda beyni değiştirir mi? Nöron ağları etkileniyor mu? 2

3 Kişilik Sanal ortamlarda kişilik nedir? Neler denebilir? Neler aşılabilir? Sanal ortamlarda farklı gözükmeye çalışmak kişiliği etkiler mi? Sanal ortamda kişilik Ananonim olabilme Kendini başka şekilde tanıtabilmek Yaş Cinsiyet Fiziksel karakteristikler Projeksyonun etkileri Çekinmeme etkisi (Disinhibition effect) Bunların bilinçle iligisi var ise nedir? Avatarlar Zeki Etmenler Soru Yazılım desteği Geniş çapta yayılmış sayısal ortamlar sayesinde bilinç kuvvetli evrimsel bir değişimin eşiğinde/içinde mi? Sayısal ortamlarla bilinç arasındaki ilişkiyi nasıl araştırabiliriz? Bu soruyu araştırma konusuda bir bilgisayar mühendisi ne yapabilir? Bilgisayarlar ile varsayımlarımızı modelleyebilir ve simülasyon vasıtası ile varsayımlarımızı pek çok değişik koşulda hızla sorgulayabiliriz. 3

4 Genel ve Alana özel diller Lisan Tanımlama Bilgisayar bilimlerinde bilgisayar tarafından işlenebilecek lisanlar tanımlanır Genel amaçlı Alana özel Genel amaçlı diller pek çok problemi çözebilen ve algoritmaların ifade edilebildiği dillerdir Alana özel diller ise belli bir alanaki problemleri ifade edebilen dillerdir Lisanı tanımı: Kelimeler ve kelimelierin birleşim kuralları Bu kurallara göre yaratılan cümlelerin anlamları (semantik) Lisan tanımlandıktan sonra Cümleler kurup bilgisayara işletiriz Model önerisi Lisanın Amacı Bilinç ve sayısal ortamları ifade edebilecek bir bilgisayar dili tanımlayalım Bu dil ile çeşitli sayısal ortamları tanımlayalım Çevrenin bilinç üzerinde yaratacağını varsaydığımız etkileri kural olarak belirtelim Hedef: Bilincin sayısal ortamlardan nasıl etkilendiğini araştırmak için kullanılabilecek bir araç geliştirmek Aşağıdakileri modelleyen bir lisan tanımlamak: Sayısal ortam Bilinç hali Dikkat ve zaman Ortamın bilince etkisini belirten kurallar Bu model vasıtası ile sayısal ortamlarda bilinç hakkında araştırma yapmak Modelin temel varsayları Sayısal Ortam Bilinç halinin çevreye bağlı olarak değiştiği Çevremizin sayısal ortam olması BH 0 BH BH n Sayısal Ortam (SO) tanımı GDN: Görülebilir Sayısal Nesne EDN: Gömülü Sayısal Nesne (embedded) SN: Sanal Nesne (programlar tarafından tanımlanmış nesneler: sayfa, avatar, resim, ) * Diğer faktörleri bu çalışmada göz ardı ediyoruz. 4

5 Sayısal Nesnelerin Nitelikleri Görülür olup olmaması Tepkisel özellikleri Senkron ya da asenkron olmaları Taşınabilirliği Ağ ile iletişim özellikleri Uyarı nitelikleri Etkileşim özellikleri Kullanıcı hakkında bilgisi Bilinç Hali ve dikkat B: [ NF, KF, FF, TF, KF] NF: Nesnelerın KF: Kavramların FF: Farkında olunanlar TF: Tepkiler KF: Kendi ile ilgili konular Dikkat ve zaman Modelin Kullanımı Lisanı kullanarak ortamlar tanımlarız Bilgisayar modelin kurallarını uygular Bilinç halini tesbit eder Sonuç gerçek hayattaki durumlarla karşılaştırılır Bu çalışmanın devamı Mülti-disiplin çalışmalar yapılmalı Model alınan bilgilerle ayarlanır Đlginç sayısal ortamlar tesbit edilmeli Karşılaştırma yapılmalı Modelin geçerliliği ölçülmeli ve değerlendirilmeli Bilinçlerin karşılaştığı ortamda Toplu hareket Toplu zeka Toplu bilinç??? Sonuç Giyilebilir Bilgisayarlar Bilgi teknolojilerin yarattığı sayısal ortamların bilincimize olan etkisinin araştırılmasına yönelik bir model önerisi Bu konu ve model hakkında geri beslemeye davet! kaynak: Washington University, PalmOne 5

6 Mobcasting Bloglar Yeni enformasyon teknolojileri sayseside, dünyada erişilebilir ve ilişkilendirilmiş bilgi ve dolayısıyla ilişkilendirilmiş insan sayısı hızla artıyor. Toplu zeka, toplu organizasyon ve koordinasyon, sosyal hareket,... Paris, Filipinler,... Web bazlı yayınlar Günlük formatında kolayca yayınlanan Erişilmesi kolay web sayfaları Referanslar Websiteleri Diğer bloglar Podcastlar Şahıslar Yayıncılık Sources: Đlişkilenmiş Düşünceler Kim ulaşıyor? BLOGOSPHERE 6

7 Cebirsel Metod Kelimeler: Sayı: {1,2,3,4,5,6,7,8,9} Operator: {+,-} Birleşim kuralları: Sayı: {Sayı Operator Sayı} Kurallar: 1 + 1= = = Cümle: Đşlendikten sonra: 10 7