AN AD O LU KIYILARININ HOLOSENDEKİ DEĞİŞM ELERİ H A K K IN D A GÖZLEM LER* Dr. O ğuz E R O L A nkara Üniversitesinde Fiziki C oğrafya Profesörü

Transkript

1 AN AD O LU KIYILARININ HOLOSENDEKİ DEĞİŞM ELERİ H A K K IN D A GÖZLEM LER* Dr. O ğuz E R O L A nkara Üniversitesinde Fiziki C oğrafya Profesörü Bu notta, A nadolunun kuzey kıyılarından başlanarak, çeşitli yazarlar tarafından engenç kıyı değişm eleri üzerinde yapılm ış gözlem ler gözden geçirilm iş ve bunların sonuçları tarafım ızdan Asi N eh ri D eltasında yap ılan gözlem lerle karşılaştırılmıştır. K u zeyd e Kızılırmak ve Yeşilırmak deltalarının kıyılarında önemli değişmeler olduğu belirtilm iş bulunm aktadır. E. A kkan (i), H. K iepert in eski haritasım yeni T ü rk resmi haritaları ile karşılaştırarak K ızdırm ağın bugünkü ağzından doğuda kalan kıyıların denize doğru ilerlemesine m ukabil batıdaki kıyıların değişm ediğini göstermiştir. Bu esas itibariyle batıdan doğuya doğru hareket eden ve alü v yonları doğuya taşıyan kıyı akıntılarının eseridir. E. A kkan ayrıca, K ızdırm ağın bugünkü yatağının alüvyal deltanın yukarı kısım larında 2 metre kadar gömülmüş durum da olduğuna işaret etmiştir. Bu, deniz seviyesinin Flandrien transgresyonunu takiben alçalm asımn bir işareti olabilir. Eski Bafranın kıyıda olduğuna dair bazı tarihi kayıtlar (2) var ise de, şehir bugün çok içerilerde olduğu için birçok yazarlar (3) b u fik ri kabul etmezler. D ah a doğudaki Yeşihrm ak * Bu yazı, Ekim de İtaly a nın R avenna şehrinde yapılm ış olan Convegno internationale di studi sulle A ntichita di Classe adlı kongrede sunulan konuşm a nın türkçe tercümesidir. Yazının İtalyanca tercümesi kongre kitabında basılm aktadır , Sa. 16, 17, Evliya Çelebi (Evliya Efendi) ye göre. G. R. C redner, 1878, Sa. 24; H. İnandık, , Sa G. R. C redner, 1878, Sa. 24; H. İnandık, , I I, Sa ; E. Akkan, 1967, Sa. 19.

2 90 O ğ u z E r o l D eltasında da, K ızılırm aktakine benzeyen şartların m evcut olduğu genellikle kabul edilmektedir (4). P. de T ch ihatch eff in Samsun yakım nda bulduğu ve bugüngü Akdenize ait bir fauna ihtiva eden yükselmiş kıyı depoları bazı yazarlar tarafından (5) engenç yü k selmelerin bir delili olarak kabul edilmiştir. Fakat, tirenien ve monastrien sekilerinde de birçok yaşayan A kdeniz türleri bulun duğunu düşünerek, bu notun yazarı bütün yükselmiş kıyılardaki resent türlerin engenç zam anlara bağlanm asının gerekm ediğine inanm aktadır. K ızılırm ak ve Sakarya D eltaları arasında, yan i Kuzey Anadolu kıyılarının batı bölümünde sadece boğulm uş vadiler ve küçük deltalar gözenm iştir (6). Sakarya Deltasında yakın zam anlarda iki jeom orfolog (7) çalışmıştır ve her ikisi de deltam n son y ıl içinde gelişmiş olduğuna inanırlar. R. J. Russel e göre (8) Sakarya ve birçok diğer kıyılarda, tarihi çağlarda olduğundan üç defa daha hızlı bir ilerleme vardır. R. J. Russel, H. İnandık ve M. Pannenstiel (9) A dapazarı o- vası, Sapanca G ölü ve İzm it körfezinin Pleistosen ve Holosendeki gelişm elerini açıklam ışlardır. Bununla beraber, İzm it K örfezi kıyılarında alüvyal birikintilerin sebep olduğu ilerlemelerden başka sözkonusu edilebilecek birşey yoktur. T. A. B. Spratt Çanakkale Boğazının iki tarafında bugünkü A kdeniz türlerini havi bazı yükselmiş kıyılar bulmuş ve G. R. Credner (10) bunları karanın genç bir yükselmesinin veya negatif bir deniz seviyesi değişmesinin delili olarak kabul etmiştir. Fakat, bu not un aynı yerlerde çalışm akta olan yazarı, Ç anakkale Boğazı boyunca çok görülen yükselmiş kıyı izlerinin, bazı resent fosillere sahip olsalar dahi, Pleistosene ait bulunduğu kanısındadır. M eriç, Bakırçay, G ediz, K ü çü k M enderes ve Büyük M enderes gibi büyük Batı Anadolu akarsularının deltalarında tarihi çağlardaki kıyı 4 G. R. Credner, 1878, Sa. 70; H. İnandık, , II, Sa G. R. Credner, 1878, Sa H. inandık, R. J. Russel, 1954, Sa ; H. İnandık, 1963, A Sa R. J. Russel, 1954, Sa M. Pfannenstiel, C. R. Credner, 1878, Sa. 69.

3 A n a d o l u K i y i l a r i n i n H o l o s e n d e k İ D e ğ İ ş m e l e r İ 91 değişmeleri çok iyi gözlenm iştir ( 1 1). Eski lim anlar bu eski deltaların lagünleri içinde takriben M. O. 700 yıllarında kurulmuş ve ilerliyen deltaların alüvyonları altında göm üldükleri M. S. 3 veya 4. asra kadar çok faal olmuşlardır. Bu eski grekoromen lim anları bugünkü kıyıdan 2 ilâ 6 kilom etre içeridedirler. Sözü edilmesi gereken önem li bir nokta, bu notun yazarına göre şudurki: Çukurovadaki Tarsus (12) ve Asi D eltasındaki Seleukeia Pieria (13) da dahil bütün bu eski lim anlar eski yunanlılar tarafından sığınak halinde kullanılan lagünler içinde tesis olunmuş ve rom alılar tarafından organize lim anlar haline getirilm işlerdir. D iğer bir sözle, o lim anlar eski yunanlılar tarafından lagünlerin doğal olarak uygun yerlerinde tasis edilmiş ve sonra değişen doğal çevrenin şartlarına karşı korunm a ihtiyacı ortaya çıkınca rom alılar tarafından yeniden inşa olunm uşlardır. T ab iatiyle şehir ve devletlerin gelişmesinin de lim anların gelişmesi üzerinde bir etkisi olmuştur. T arihi kayıtlardan anlaşılm aktadırki bu insanlar ilerleyen deltaya karşı lim anlarını korum ak için çok çaba göstermişlerdir. Bu eski lim anların tarihi ile uğraşan yazarların büyük bir kısm ına göre (11) o lim anların dolmasının bütün sebebi akarsuların taşıdığı alüvyonlardır ve deltaların bu çabuk ilerlemesi Flandrien transgresyonunu takip eden alüvyonlaşm anın norm al bir sonucudur. Fakat tarihi çağlarda veya genellikle Holosendeki positif veya negatif deniz seviyesi değişmelerinin bu olayda hiç bir payı yokm udur? T h. Fischer (14) daha 1878 de, alüvyonlaşm anın yanında, Batı A nadolu D eltaları, hâttâ Çukurova, İskenderun K örfezi ve Suriye- Filistin kıyılarında bazı n ağatif deniz seviyesi değişmelerinin tesiri olduğunu kabul etmiştir. D iğer taraftan, delileri çok kesin olm am akla beraber, o Güneybatı Anadolu kıyılarında tarihi çağlarda bazı positif deniz seviyesi değişmeleri olduğunu da kabûl etmiştir. D ah a sonraları, aynı sahada onun görüşlerini destekleyen gözlem ler da y a pılmıştır. Ö rneğin, B. D arkot (15) bütün G üneybatı A n adolu kıyıları boyunda görülebilen boğulm uş vadileri anlatmış, J. Pons-E. 11 A. Ardel, 1959, 1961; G. R. C redner, 1878; B. D arkot, 1938; B. D arkot S. Erinç, 1954; S. Erinç, 1955; T h. Fischer, 1878; A. G rund, 1904, 1911; H. inandık, 1957; H. K iepert, 1887; A. Philippson, 1911, 1918; N. Pınar, 1956; R. J. Russel, 1954; P. de Tchihatcheff, R. J. Russel, 1954, Sa O. Erol, T h. Fischer, 1878 haritası ve Sa B. D arkot, 1938; B. Darkot-S. Erinç, 1954.

4 92 O ğ u z E r o l Edelm an (16) Dalaman Çayı ağzında son yıllık devrede deniz seviyesinin 2-3 m etre kadar yükselmiş olduğunu belirtm işlerdir. G. R. Credner (17) ve R. J. Russel (18) A n talya ve A lan ya arasında bazı resent n eg atif deniz seviyesi değişmeleri olduğunu bildirmişlerdir. R. J. Russel e göre (19) Silifke yakınındaki Göksu nun ilerliyen alüvyal delta düzlüğünde deltaik sübsidans sebebi ile bazı tuz bataklıkları m eydana gelmiş bulunm aktadır ve benzer şartlar Çukurova kıyılarında (Seyhan ve C eyh an D eltalarında) da görülebilir. O n a göre buralarda sübsidans alüvyonlaşm aya üstün gelm ektedir. Sübsidansın bu delilleri yanında, bundan yıl kadar evvel kuzey-güney yönünde akan C eyh an ın doğuya sapmasından sonra m eydana gelmiş bulunan Ceyhan Deltasında en yeni alüvyonlaşma ve denizin kıyıya doğru ilerlemesinin çok güzel örnekleri de bildirilm iştir (20). G. C haput ve T ü rk arkadaşları (21), ayrıntılarını ve yaşını belirtm eden, Mersin ve Taşucu arasında boğulm uş koyların bulunduğunu bildirm ektedirler dan evvel A si Deltasında genç kıyı değişmeleri hakkında önem li bir gözlem yapılm am ıştır. Bununla beraber İskenderun K ö r fezi kıyılarında, Suriye ve Filistinde böyle değinmeler olduğuna dair literatürde bilgi vardır (22). Bu notun yazarı, Asi Deltasının kuzey kısmında bir fay yam acındaki Helvesien kalkerleri içinde oyulmuş prehistorik m ağaralarda kazılar yapan Prof. M. Şenyürek ve Doç. E. Bostancı ile işbirliği yaparak orada çalışmıştır. Prehistorik bir yerleşmenin açıkça bir devam ı olan eski Seleukia Pieria şehri de aynı yardedir. Bu şehirin tarihi ile Asi Deltasının gelişmesi arasında sıkı bir ilişki vardır. Bugünkü alüvyal ovanın orta kısımları doğrudan doğruya Asi N ehirinin biriktirm esinin eseridir. Bu alüvyal birikinti alanının kuzey ve güneyinde bundan yıl kadar evvel m evcut olmuş b u lunan kıyı setlerinin gerisinde m eydana gelmiş olan lagünlerin b u 16 L. J. Pons-G. H. Edelm an, 1963, Sa G. R. C redner, 1878, Sa R. J. Russal, 1954, Sa R. J. Russel, 1954, Sa. 378, 382. Bu yazım ızın hazırlandığı sırada M. Bener in Göksu deltası hakkındaki ilgi çekici makalesi elimize geçmemiş bulunuyordu. Bu delta hakkında ona da başvurulabilir: îst. Coğ. Enst. Derg. Sayı 16, Sa , İstanbul S. Erinç, 1953, Sa. 152, R. J. Russel, 1954, Sa G. Chaput-A. Ardel-H. İnandık, 1956; H. inandık, 1957, Sa G. R. Credner, 1878, Sa. 69; T h. Fischer, 1878, Sa. 158.

5 A n a d o l u K i y i l a r i n i n H o l o s e n d e k i D e ğ İş m e l e r î 93 gün kurum uş düzlükleri bulunur. Eski Seleukeia Pieria lim anı kuzeydeki lagünün kuzey ucundadır. M. Şenyürek-E. Bostancı tarafından fay yam ıcının dibindeki bir m ağarada denizel kum lar üzerinde bulunan hellenistik-rom a çanak çöm leği (24) M. Ö y ıllarında denizin yam acın eteklerine kadar sokulduğunu ve lagünün eski yunanlıların küçük gem ileri için bir sığınak olarak kullanıldığını gösterir. D iğçr taraftan lagünün bugünkü düzlüklerini denizden ayıran kıyı şeddinin kum ları içinde çok m iktarda pumis (bim> tein, kefeke taşı) parçalları bulunm aktadır. Bu kefeke taşları M. Pfannenstiel tarafından (25) Filistin kıyılarının eski kum ları içinde de bulunmuştur ve onlar Santorin in bundan yıl önceki püsküım eleri ne bağlanm aktadır. T arihi kayıtlara göre (26) Seleukeia şehri Büyük İskender in generallerinden biri tarafından M. Ö. 305 yılında kurulmuştur. Şehrin lim anı başlangıçta doğrudan doğruya denize açılm aktayken, bu geçit gittikçe sığlaştığı için kuzeye doğru ikinci bir kanal kazılmıştır. Fakat bu da lim anı dolm aktan kurtarm aya yetmemiş ve lim ana dökülen küçük akarsu M. Ö yıllarında kazılan bir kanalla kuzeye döndürülm üştür. Fakat bu da yeterli olm adığı için, şehrin tarihinin sonlarına doğru lim an ikinci çıkışın ağzına taşınmıştır. Bugün burası da kum larla doludur ve kayıtlara göre O rta Ç a ğ larda Asi N ehrinin ağzında başka bir lim an (M ina) artık gelişmeye başlamıştır. Bu notun yazarına göre şehirin ve lim am nın bu kötü tarihi sadece alüvyonlaşm anın sonucu değildir. Gerçekten, eski lim anın hem en kuzeyindeki Ç evlik-seydikaya kıyısında H elvesien kalkerlerinde yükselmiş bazı erim e oyukları vardır. O rad a eğim li kalkerler üzerinde + 250, , ve O santimetre yüksekliklerde yatay olarak dizilmiş erime oyukları görülür. Bu oyuklar denizin önceleri -M uhtem elen Flandrien transgresyonu sırasında- 250 cm yükseklikte bulunduğu ve sonra 140 ve 80 santim etrelerde duraklayarak bugünkü seviyesine çekildiğini gösteren kesin delillerdir. Bugünkü seviyedeki oyuk şimdiki seviye duraklam asını işaret edebilir. Bu n egatif deniz seviyesi değişmesinin zam anını tesbit için, m a ğaralarda, lim anın dalgakıranında ve lim anın ikinci kanalının ağ- 23 O Erol, 1963, 24 M. Şenyürek-E. Bostancı, 1958; O. Erol, 1963, Sa M. Pfannenstiel, 1952, Sa O. Erol, 1963, Sa

6 94 O ğ u z E r o l zm daki erime oyuğunda yapılan gözlem lerden faydalanabiliriz. Bunlara göre takriben İsamn doğum undan bugüne kadar deniz seviyesinin hiç değilse 80 cm kadar alçaldığı söylenebilir. Bu sebepten, eski insanların bütün çabalarına rağm en lim an kurumuştur, çünkü alüvyonlaşm a akçalan deniz seviyesi sebebiyle kuvvetlendirilmiş bulunm aktadır. Özet: A nadolunun K ızılırm ak, Sakarya, M eriç, B akırçay, G e diz, Büyük Menderes, K ü çü k M enderes, Göksu ve Seyhan-Ceyhan gibi büyük akarsularına ait deltalarda alüvyonlaşm aya bağlı kıyı değişmeleri, Holosende özellikle tarihi çağlarda açıkça görülür. Batı ve güneyin deltalarında sübsidansın yani p ozitif deniz seviyesi değişmelerinin bulunduğuna dair gözlem ler de yapılm ıştır. Başka yerlerde pozitif deniz seviyesi değişmelerinin eseri olan boğulmuş vadiler de m evcuttur. D iğer taraftan, Flandrien transgresyonundan sonraki negatif bir değişmenin kesin bir delili olarak, Asi deltasında + 250, , ve + 80 santimetrelerde kalker içinde erime oyukları gözlenm iştir. A lüvyonlaşm aya yardım eden bu n egatif deniz seviyesi değişmesi, eski Seleukeia Pieria lim anının kurum asının ana sebeplerinden biri olm alıdır.

7 OBSERVATIONS ON AN ATO LIAN COASTLINE CHANGES DURING TH E H O LO CEN E * by Dr. O ğuz E R O L Professor o f Physical G eography in the U niversity o f A nkara In this note, beginning from the northern coasts o f Anatolia, the observations on recent coastline changes m ade by various authors along anatolian coasts are reviewed, and the results are com pared with observations m ade by the present author in the Oron- tes-delta. Im portant new coastline changes are reported along the shores o f the Kızılırmak and Yeşilırmak deltası in the north. E. A kkan (i) com paring the old m ap o f H. K iepert and new Turkish official maps, showed that the coastline to the east o f the existing m outh o f the K ızılırm ak has advanced towards the sea, w hile to the west it has remained almost constant. This is principally the result o f the coastal currents flow in g from west to east, and carrying the the alluvium towards the east. E. A kkan has also noticed that the recent channel o f the K ızılırm ak is cut about 2 meters into the upper part o f the alluvial delta plain. T h is m ay indicate that sea-level was probably lowered after the Flandrian transression. A lthough according to a historic record (2) the ancient Bafra was on the coast, m any * This is the text o f the speech which is m ade during the Convegno internationale di studi sulle A ntichita di Classe O ctober R avenna-italy Its Italienish translation will be published in the Congress-book , pp. 16, 17, According to Evliya Çelebi (Evliya Efendi). G. R. C redner 1878, p. 24; H. inandık , pp

8 96 Û 6 u z E r o l authors (3) do not accept this idea, since the town is now too far inland. It is also accepted (4) that sim ilar conditions as in K ızılırm ak delta existed in the Yeşilırm ak delta, further to the east. Some elevated coastal sediments containing a recent m editerranean fauna observed b y P. de T ch ihatch eff near to Samsun are considered by some authors (5) as a p roof o f recent uplifts. But, since m any living m editerranean species are present in the tyrrhenian or monastrian terraces, the author believes that all the elevated coastlines w ith some recent species should not be attributed to very recent times. Between the K ızılırm ak and Sakarya deltas, that is in the western part o f the North Anatolian coasts only some drowned valleys and small deltas are observed (6). T w o geomorphologists (7) have worked recently at the Sakarya delta, and both believe that the delta was built in the last years, and according to R. J. Russel (8) the Sakarya and m any other coasts are advancing at rates w hich are three times more rapid than those during most o f the historic tim e. R. J. Russel, H. inandık and M. Pafennenstiel have explained (9) the developm ent o f the A dapazarı plain, Sapanca lake and also o f the İzm it gu lf during the Pleistocene and Holocene. There is, however, little to say about the coast o f İzm it g u lf except that it is a regular advancing alluvial depositional shoreline. T. A. B. Spratt has found some elevated coastlines with recent m editerranean species on both sides o f the Dardanelles, and G. R. Credner (10) has accepted this as a p roof o f a recent uplift o f the Land, or a negative sea-level change. But, the author, who is currently engaged in research in the same area, believes that the elevated old shorelines, which are abundant along the Dardanelles, are o f Plistocene age, although they have some recent species. T h e coastline changes in historical times are well observed in all the deltas o f large West Anatolian rivers such as M eriç, Bakırçay, Ge- 3 G. R. Credner, 1878, p. 24; H. İnandık, , II, pp ; E. Akkan, 1967, p G. R. Credner, 1878, p. 70; H. inandık, , II, p G. R. Credner, 1878, p H. inandık, R. J. Russel, 1954, pp ; H. in an d ık 1963, p R. J. Russel, 1954, p M. Pfannenstiel, G. R. Credner, 1878, p. 69.

9 A n a d o l u K i y i l a r i n i n H o l o s e n d e k i D e ğ i ş m e l e r i 97 diz, K ü çü k M enderes and Büyük M anderes ( ıı) T he ancient harbours were established about 700 B. C. especially in the lagoons of these old deltas, and were very active until the 2 nd or 3 rd century A. D. since when they have been buried under the alluvium o f advencing deltas. These ancient G reco-rom an harbours are 2 to 6 kilometers inland from the present coastline. O ne im portant point worth noting, according to the present author, is that all these ancient harbours -including Tarsus (12) in the C ilician plain and Seleukeia Pieria (13) in the Orontes delta- were lagoons which were used as a ship-shelter by ancient greeks and were built as organized harbours by the romans. In other worde they were sited by the ancient greeks at naturally convenient parts o f lagoons and organized later by romans because o f the need o f protection against the natural changing environment. T he developm ent o f the towns and states, o f course, played a role on the developm ent o f these ancient harbours. From historical records it is becom ing apparent that these poeple were very m uch concerned w ith the protection o f their harbours against the advance o f the deltas. A ccording to most o f the authors who have studied the history o f the ancient harbours (11) all the responsibility for their fillin g up belongs to the alluvium carried by the rivers, and the rapid development o f these deltas is a norm al process o f alluviation following the Flandrian transgression. But is nt there any influence o f positive or negative sea-level changes, even during the historical times or generally in the H olocene? T h. Fischer (14) had already accepted in 1878 that besides the alluviation there must have been an. influence o f some negative sea-level changes in the W est Anatolian-deltas, as well as in Çukurova, in the G u lf o f İskenderun and along the coasts o f Syria-Palestine. O n the other hand, although his arguments are not very clear, he accepted that some positive sea-level changes during historic times can be observed along the Southwestern Anatolian coasts. Later, some observations supporting his ideas were m ade in 11 A. Ardel, 1959, 1961; G. R. C redner, 1878; B. D arkot, 1938; B. Darkot-S. Erinç, 1954; S. Erinç, 1955; T h. Fischer, 1878; A. G rund, 1904, 1911; H. İnandık, 1957; H. K iepert, 1887; A. Philippson, 1911, 1918; N. Pınar, 1956; R. J. Rüssel, 1954; P. de Tchihatcheff, R. J. Rüssel, 1954, p O. Erol, T h. Fischer, 1878 M ap and p. 159.

10 98 O ğ u z E r o l the same area, for exam ple, B. D arkot (15) described the small drow ned valleys found all along the Southwestern A natolian coast, and according to J. Pons-H. Edelm an (16) the sea-level has risen about 2 meters in the last years at the mouth o f Dalaman Çayı. G. R. Credner (17) and R. J. Russel (18) have reported some recent negative sea-level changes between Antalya and. Alanya. A ccording to R. J. Russel (19) due to deltaic subsidences some salt m arshes cam e into existence in the advancing alluvial deltaic plain o f Göksu near to Silifke, and the same conditions are also present along the Çukurova coasts (the Seyhan and C eyh an delta). H e says the effects o f subsidence are overcam e by those o f alluviation there. Besides this evidence o f subsidance, an excellant exam ple o f a very recent alluvition and advance o f a coastline towards the sea is reported (20) in the Ceyhan delta w hich was principally formed after the diversion o f C eyhan from an old north-south direction towards the east, about years ago. G. C haput and her turkish fellows (21), w ithout giving details about the time, reported the presence o f drowned inlets between Mersin and Taşucu. Before i960 any im portant observations on recent coastline changes were m ade in the Orontes delta, how ever there are some notes in the literature (22) on such changes in the G u lf o f İskenderun and along the Syrian and Palestian coasts. T h e author has worked (23) there in collaberation w ith Prof. M. Şenyürek and E. Bostancı who were excanvating the prehistoric caves in the H elvetian limestones o f a fault-scarp in the northern part o f the Orontes delta. In the same place is the ancient city Seleukeia Pieria w hich was app a r e n tly the continuation o f a prehistoric site. There is an intim ate relation between the history o f the city and the developm ent o f the Orontes delta. 15 B. D arkot, 1938; B. Darkot-S. Erinç, L. J. Pons-C. H. Edelm an, 1963, p G. R. Credner, 1878, p R. J. Russel, 1954, p R. J. Russel, 1954, pp, 378, S. Erinç, 1953, p. 152; R. J. Russel, 1954, p G. C haput and others, 1956; H. İnandık, 1957, p G. R. Credner, 1878, p. 69; T h. Fischer, 1878, p O. Erol, 1963.

11 A n ADOLU K ly IL A R IN IN H ol Q S E N D E K i D E 6i M E L E R I 99 T h e central part o f the recent alluvial plain is a direct result of deposition by the Orontes. In the south and north o f this alluvial part there are relics o f two old dried-up lagoons w hich were formed to the inside o f old coastal bars about years ago. T h e ancient harbour o f Seleukeia Pieria was founded at the northern end the northern lagoon. T h e finding o f H ellenistic-rom an pottery b y M. enyiirek-e. Bostanci on the seasands in a cave at the foot o f the fault-scarp (24) indicates that the sea originally cam e to the foot o f the scarp and that the lagoon was used by the ancient greeks as a shelter for their small ships about 1000 years B. C. O n the other hand there is m uch pum ice (bimstein) in the sands o f the old coastal bar w hich separates the recent plains o f lagoon from the sea. This pum ice was also found by M. Pfannenstiel (25) in the old sands o f the coasts o f Palestine, and they have been attributed to the eruption o f Santorin about years ago. A ccording to historic records (26) the city o f Seleukeia was founded by one o f the generals o f A lexander the G reat in the year 305 B. C. Its harbour originally opened directly to the sea, and later as this gate becam e shallower a second channel was opened towards the north. This was, however, not enough to save the harbour and the small river pouring into it was derived towards the north in the years C. This also was not effective and about the end o f the history o f the city the harbour was carried to the mouth o f the second gate. T o d ay this place is also filled by sand, and according to the records there was already another harbour (M ina) at the m outh o f the Orontes before the M iddle Ages. A ccording to the author alluviation can not be solely responsible for the unlucky history o f the city and its harbour. There are, indeed, elevated solutional notches on the H elvetian limestones on the shore at Q evlik-seydikaya w hich are just to the north o f the ancient harbour. Th ere are four lines o f horizontally arranged notches at + 250, , and O centimeters on tilted limestone layers. T h ey are certain evidence o f higher levels o f the sea which was at 250 cm. once -m ay ve during the Flandrian transgressionand then stillstanding at 140 and 80 centimeters dropped to the present level. T h e notch at the recent sea-level m ay indicate a re 24 M. Senyurt'k-K. Bostanci, 1958; O. Erol, 1963, p M. Pfannenstiel, 1952, pp O. Erol, 1963, pp

12 100 O ğ u z E r o l cent stillstand. For the dating of this negative sea-level change we m ay use the observations made in the caves, and on the breakwater and a notch at the mouth of the second channel of the old harbour. From these it is deduced that the sea-level might have dropped at least 80 centimeters since about the birth o f the Christ. For this reason, in spite of all the attempts of the old poeple, the harbour has dried up, because alluviation was accelerated by the sea-level changes. Abstract. Due to alluviation, coastline changes in the main deltaic areas of Anatolia such as the Kızdırmak, Sakarya, Meriç, Bakırçay, Gediz, Büyük Menderes, Küçük Menderes, Göksu and Seyhan-Ceyhan deltas, are very obvious during the Holocene, especially in historic times. Some observations are also made on subsidances, that is on positive sea-level changes especially in the western and southern deltas. There are drowned valleys which are also the result o f positive sea-level changes in other places. O n the other hand, as a certain evidence of a negative movement of the sea after the Flandrian transgression, solutional notches at +250, and + 80 centimeters in the limestones to the north of the Orontes delta are observed. This negative sealevel change, supporting the alluviation, must be one o f the main causes for the drying-up of the ancient harbour of Seleukeia Pieria. BİBLİO GIRAFYA - BIBLIOGRAPHY E. Akkan : 1967 Bafra Burnu Delice kavşağı arasında Kızılırmak vadisinin jeomorfolojisi (Geomorphology of the Kızılırmak valley between Bafra Burnu and the junction of Delice). In Turkish. Unpublished the ù 3. Ankara Univ. A. Ardel : 1959 Keşan-Enez bölgesinde coğrafi müşahedeler. Istanbul Üniversitesi Coğr. Enst. Derg. No 10. İstanbul. In Turkish. For its abstract in French see A. Ardel A. Ardel : 1961 Le Delta du Meriç et la Région Cotiere des evirons d Enez. Abstracts o f papers V th Congress Inqua. Poland. G. Chaput-A. Ardel-H. İnandık : 1956 Remarques sur les formes Cotieres entre Mersin et Taşucu. C. R. des Seances de l Acad. des Sciences, 242, Paris.

13 A n a d o l u K i y i l a r i n i j n H o l o s e n d e k i D e ğ İ ş m e l e r İ G. R. Credner : 1878 D ie Deltas. Pet. M itt. Ergh., 56-Gotha. B. Darkot : 1938 Ege haliçlerinin menşe ve tekâmülü. Sur l origine et l évolution morphologique des estuaires de la Mer d Egée. Coğrafi Araştırmalar. 1st. Üniv. Coğr. Enst. Y ay. No 4. İstanbul. In Turkish, French summary. B. Darkot-S. Erinç : 1954 Güneybatı Anadoluda coğrafi müşahedeler. İst. Ün. Coğr. Enst. Derg. No 5-6. İstanbul. Observations géographiques dans le Sudouest de VAnatolie.Review of the Geogr. Inst, o f the Univ. of Istanbul. No 1. Istanbul. S. Erinç : 1953 Çukurovanın alüvyal morfolojisi hakkında (On the alluvial morphology o f Çukurova). İst. Ün. Coğr. Enst. Derg. 2, No 3-4. İstanbul. İn Turkish. For its abstract in English see: S. Erinç 1961 S. Erinç : 1955 Gediz ve Küçük Menderes deltalarının Jeomorfolojisi. (Geomorphology of the deltas of Gediz and K üçük Menderes). 9. Coğrafya meslek haftası. Tebliğler ve Konferanslar. Türk Coğrafya Kurum u yay. İstanbul. In Turkish. S. Erinç : 1961 On the Pleistocene terraces o f Çukurova (Cilician Plain). Abst. o f Papers. V lth Congress Inqua. Poland. O. Erol : 1963 A si Nehri deltasının jeomorfolojisi ve dördüncü zaman deniz-akarsu sekileri. Die Geomorphologie des Orontes Deltas und der anschliessenden Pleistozaenen Strand und Flussterrassen. Ankara Üniv. Dil ve Tarih-Coğrafya Fak. Y ay. No A n kara. In Turkish with German summary. Th. Fischer : 1878 Küstenveraenderungen im Mittelmeergebiet. Ztschr. der Ges. für Erk. zu Berlin. 1878, A. Grund : 1904 Vorlaeufiger Bericht über physiographische Untersuchungen im Deltagebiet des Kleinen Meander bei Ajasoluk (Ephesus). Sitzb. d. Mat. Natw. Klasse d. Kais. Akademie d. Wiss. Bd C X V, Ab5t. I. pp A. Grund : 1911 Ephesus und M ilet. Naturw. Zeitschr. Lotos, 59, 6. Prag. H. inandık : Sinop-Terme arasındaki kıyıların morfolojik etüdü. Etude Morphologique du littoral entre Sinop et Terme. Revue de Geogr. Turque, No (1955). 17 (1957)- İstanbul. In Turkish with French summary.

14 102 O ğ u z E r o l H. inandık : 1957 Türkiye kıyılarının başlıca morfolojik meseleleri (The geomorphological problems of Turkish coasts). İst. Üniv. Coğr Enst. Derg. No 8. İstanbul. In Turkish. H. inandık : 1959 Ereğli Akçakoca kıyı bölgesinin Morfolojisi (Geomorphology o f the coastal region between Ereğli and Akçakoca). 1st. Ü niv. Coğr. Enst. Derg. No 10. İstanbul. In T u r kish. H. inandık : 1963 Sakarya Deltası (The Sakarya-delta). 1st. Üniv. Coğr. Enst. Derg. No 13. İstanbul. In Turkish. H. Kiepert : 1887 Veraenderungen im Mündungsgebiet des Flusses Hermos in Kleinasien. Globus. M. Pfannenstiel : 1944 D ie diluviale Entwicklungsgeschichte unt die Urgeschichte von Dardanellen Marmarameer und Bosporus. Geol. Rundsch. 34, M. Pfannenstiel : 1952 Das Quartar der Levante. Teil I. Die Küste Palestina-Syriens. Akad. d. Wiss. u. d. Lit. Abh. d. Mat. Naturw. Klasse. Jhrg. 1952, Nr. 7. Wiesbaden. A. Philippson : 1911 Reisen und Forschungen im westlichen Kleinasien. II. Pet. Mitt. Ergh. No 172. A. Philippson : 1918 Kleinasien. Handb. d. Reg. Geologie, V 3. N. Pınar : 1956 La Quaternaire en Turquie et les phases de Veffondrement de VEge'ıde. Actes du IV Cong. Int. du. Quat. Rome-Pise, 1953, p Roma L. J. Pons-C. H. Edelm an : 1963 A soil survey o f the Köyceğiz-Dalaman Project Area. Köyceğiz Dalaman sahası toprak etüdü. Topraksu Toprak ve Gübre Araşt. Enst. Toprak Etüdleri Serisi No 5. Ankara. In Turkish and English. W. M. R am sey : 1890 The historical geography o f Asia Minor. Roy. Geogr. Soc. Supp. Papers IV. W. M. R am sey : 1903 Cilicia, Tarsus and the great Taurus pass. Geogr. Tourn. X X I I, , 484. C. Ritter : Erdkunde I., X V II, 6. R. J. Russel : 1954 Alluvial morphology o f Anatolian rivers. Ann. Assoc. Amer. Geogr., X L IV, M. Şenyürek-E. Bostancı : 1958 Hatay vilâyetinde prehistorya araştırmaları. Prehistoric researches in the H atay Province. Belleten, X X I I, 86. Ankara. In Turkish and English. P. de Tchihatch eff : 1853 Asie Mineure, Geologie.