ELEKTRONİK SANAYİ. Hazırlayan Tolga TAYLAN T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi

Transkript

1 ELEKTRONİK SANAYİ Hazırlayan Tolga TAYLAN 2006 T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi

2 ELEKTRONİK SANAYİ (SITC No: 751; 752; 759; 761; 762; 763; 764; 771; 772; 773; 774; 776.) Elektronik sanayi, 20. yüzyılın ikinci yarısını hızlı bir gelişmeyle tamamlayarak bütün sanayi dalları için vazgeçilmez bir etkinliğe erişmiş bulunmaktadır. Elektronik sanayi sektörü dünya genelinde ulaştığı bir trilyon dolarlık pazar hacmiyle 21. Yüzyılın en fazla iş gücü barındıran sektörü olarak büyük bir gelecek vaadetmektedir. Artık elektronik tek başına bir sanayi dalı olmaktan çıkmış ve diğer tüm sektörleri geliştiren temel ve doğurgan bir sanayiye dönüşmüştür. Yaklaşık yıl önce montaj sanayi olarak başlamış olan Türkiye Elektronik sanayi bugün çeşitli bakımlardan olgunlaşmış ve belirli birikimleri olan bir sanayi kolu durumuna gelmiş bulunmaktadır. Türk Elektronik Sanayiine dünya ölçeklerinde ve Türkiye ekonomisindeki payı açısından bakıldığında her ne kadar istenilen boyutlarda olmadığı görülmekte ise de, ülkemiz de elektronik sanayinin gelişmesi ancak 1980 li yıllardan sonra hız kazanmıştır. PTT yatırımlarının hız kazanması, renkli TV yayınına geçilmesi ve son yıllarda iletişim sektöründe kaydedilen gelişmeler ile bu sektörün gelişimi ivme kazanmıştır. Ülkemizde elektronik sanayi sektörü teknik ve yapısal olarak aşağıda belirtilen alt sektör başlıkları altında incelenmektedir: Telekomünikasyon Alt Sektörü Tüketici Elektroniği Alt Sektörü Bilgisayar Alt Sektörü Askeri Elektronik Alt Sektörü Profesyonel ve Endüstriyel Cihazlar Alt Sektörü Bileşenler Alt Sektörü Telekomünikasyon Alt Sektörü, telekomünikasyon kabloları, transmisyon cihazları, telefon santralları, telsiz telefon/telsiz telgraf alıcı/verici cihazları, alıcı/verici uydu antenleri ve uç cihazlardan (telefon, telefaks vb.) oluşmaktadır. Tüketici elektroniği alt sektörünün içine renkli televizyon, siyah/beyaz televizyon, audio cihazlar, video player, yazar kasa, elektronik hesap makinaları, audio video kasetler, radyo ve TV alıcıları için anten ve anten santralları, elektronik tartı ve cihazlar ile aksam ve parçalar girmektedir. Bilgisayar Alt Sektörü, donanım, yazılım, hizmet ve tüketim malzemelerinden meydana gelmektedir. Profesyonel ve Endüstriyel Cihazlar Alt Sektörünü oluşturan ürünler ise, ses ve görüntü sistemleri, endüstriyel elektronik cihazlar, tıbbi elektronik, test ve ölçü aletleri ile otomotiv elektroniği ürünleridir. Bileşenler Alt Sektörünün içine; devre elemanları, resim tüpleri, bobin ve transformatörler, akustik elemanlar, bağlantı elemanları, elektronik röleler ve baskılı devreler girmektedir.

3 TÜRKİYE DE ÜRETİM Elektronik Sanayi Üretiminin Alt Sektörlere Göre Dağılımı (Bin $) Sektör Bileşenler Tüketim Telekom Diğer Profesyonel ve Endüstriyel Cihazlar Askeri Elektronik Bilgisayar TOPLAM Kaynak : Türk Elektronik Sanayicileri Derneği (TESİD) Verileri Türk Elektronik Sanayicileri Derneği nin (TESİD) verilerine göre; 2005 yılında Türkiye nin elektronik sanayi toplam üretimi 8.1 milyar dolar olarak gerçekleşmiş olup, tüketici elektroniği alt sektörü üretimde en yüksek paya sahiptir. Tüketim cihazları, telekomünikasyon cihazları, diğer profesyonel ve endüstriyel cihazları, bilgisayar cihazları, askeri elektronik cihazlar ve bileşenler alt sektörlerinin aynı yıl üretim değerleri sırasıyla; 4.7 milyar dolar, 1.2 milyar dolar, 965 milyon dolar, 460 milyon dolar, 450 milyon dolar ve 300 milyon dolar olmuştur. Elektronik sektörü düşük yerli hammadde oranına sahip olduğu için, bileşenler alt sektörünün üretimdeki payı son derece düşüktür. Sektöre hammadde temin eden bileşenler ithalatı yüksek orana sahip alt sektörlerdendir. Türkiye elektronik sanayi özellikle iki alt sektörde gelişimini sürdürmüş olup, bunlar tüketici elektroniği ve telekomünikasyon ekipmanı alt sektörleridir. Tüketici elektroniği alt sektöründe en önemli ürün grubu renkli televizyonlardır. Renkli televizyon üretimi geçen yıla göre 4.3% azalış göstererek, 2005 yılında 19.5 milyon adede ulaşmıştır. Türk firmalarının stratejisi kalite, yenilik ve çabuk teslimata dayalı olmaktadır. Renkli TV sektörü, sürekli yeni teknolojilere yatırım yapmakta, kapasitesini artırmakta ve üretim esnekliğini genişletmektedir. Fiyat ve kalite açısından Türk yapımı renkli televizyonlar Avrupalı alıcılar arasında büyük bir üne sahiptir. Televizyon radyo alıcıları ve audio visual ekipmanı sektöründe 326 firma faaliyet göstermekte olup, 9264 kişi istihdam edilmektedir. Başlıca fabrikalar İstanbul ve Manisa da bulunmaktadır. Elektronik sanayiinin diğer önemli alt sektörü ise telekomünikasyon ekipmanı alt sektörüdür. Bu alt sektörde Türkiye nin başlıca hedefi zengin bir iletişim altyapısı kurmak olup, bunun için önemli ölçüde bilgi ve deneyim kazanılmıştır. Bunun yanısıra, telekomünikasyon alt sektörünün başarıya ulaşmasında ar ge çalışmaları önemli rol oynamıştır. Türk telekomünikasyon sanayiinde 143 den fazla büyük ve orta ölçekli firma faaliyet göstermekte olup, yaklaşık 1537 kişi istihdam edilmektedir. Telekomünikasyon kabloları, telekomünikasyon ekipmanı alt sektörü üretiminde en yüksek paya sahiptir. Telekomünikasyon kabloları üretimi 2004 yılında 741 milyon dolar değerine ulaşmıştır. Bakır ve enerji iletkenli telekomünikasyon kablolarının üretim kapasitesi 2002 yılında yaklaşık ton olmuştur. Kablo sektöründe her çeşit elektrik ve telekomünikasyon kablosu üretilmektedir. Çokuluslu kablo firmaları da dahil 374 den fazla kablo imalatçısıyla Türkiye kablo üretimi için büyük bir potansiyele sahiptir. Kablo

4 sektöründe istihdam edilenlerin sayısı yaklaşık 7796 dır. Büyük telekomünikasyon kabloları imalatçılarının çoğu İstanbul ve Kayseri de bulunmaktadır. Bunun yanısıra, fiber optik kabloların üretimi de giderek artan şekilde önemli olmaktadır. Diğer önemli alt sektör olan profesyonel ve endüstriyel cihazlar alt sektörü (kesintisiz güç kaynakları, invertörler, redresörler, otomasyon sistemleri, sinyalizasyon ve alarm sistemleri, endüksiyon ocakları, test, kontrol ve ölçü cihazları, tıbbi elektronik cihazlar, güvenlik sistemleri) üretimi küçük ve orta ölçekli firmalar tarafından etkin bir şekilde yapılmaktadır. Elektronik sektöründe yaklaşık 2033 imalatçı firma mevcuttur. İstihdam edilen kişi sayısı ise yaklaşık dır. Halen 90 ayrı sanayi kuruluşuna mensup 158 üyesi bulunan TESİD e (Türk Elektronik Sanayicileri Derneği) Türkiye de elektronik sanayi, bilgi teknolojileri ve bunlarla ilgili hizmet sektöründe AR GE ve/veya üretim yapan tüm kuruluşlar üye olabilmektedir. Yeni dünya koşullarında, yurtiçinde ve dünya pazarlarında, tüm ülkelerin elektronik sanayileri ile yarışmak durumunda olan Türk elektronik sanayinin AR GE alanına gerekli önemi vermesi; elindeki nitelikli insan gücünün özgün ürünler üretmesi için gerekli ortamın, alt yapının ve kaynağın bilinçli bir özveri ile sağlanması, yeni üretim teknolojilerinin, yeni malzemeler ve yeni üretim planlama tekniklerinin de ürüne yönelik AR GE etkinlikleri kapsamında ele alınması gerekmektedir. Sektörde 2004 yılında Ar ge harcamaları 133 milyon dolar olup, toplam ciroya göre oranı %1.11 dir. Türkiye genelinde bu oran %0.6 dır. CE işareti, Avrupa Birliği nin, teknik mevzuat uyumu çerçevesinde hazırlanan Yeni Yaklaşım Direktifleri kapsamına giren ürünlerin bu direktiflere uygun olduğunu ve gerekli bütün uygunluk değerlendirme faaliyetlerinden geçtiğini gösteren bir Birlik işaretidir. CE işareti, ürünlerin amacına uygun kullanılması halinde insan can ve mal güvenliği, bitki ve hayvan varlığı ile çevreye zarar vermeyeceğini, diğer bir ifadeyle ürünün güvenli bir ürün olduğunu gösteren bir işarettir. CE işareti, Avrupa Birliği nin uyulması mecburi olan mevzuatı kapsamında yer alan bir işaret olduğu için AB üyesi ülkelerde ve Türkiye de piyasaya arz edilecek olan ürünlerin bu işareti taşıması zorunludur ( CE İşareti ile ilgili detaylı bilgi için bakınız, Mevzuat ve Prosedürler,İhracatta pratik Bilgiler CE Uygunluk İşareti ve AB Teknik Mevzuatı ve CE İşareti ) TÜRKİYE NİN DIŞ TİCARETİ İhracat En son teknolojik ürünlerin Avrupa ile aynı zamanda piyasaya sunulduğu Türkiye de elektronik sanayi 2005 yılı ihracatı 4.4 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Elektronik sektör ihracatında en büyük pay tüketim cihazları alt sektörüne aittir. Genellikle Avrupa Birliği (AB) ülkelerine yapılan tüketim cihazları alt sektörü ihracatı 2005 yılında 3 milyar dolar değer seviyesindedir. En önemli ihraç kalemi renkli televizyondur. Türkiye, 2005 yılında 2.7 milyar $ tutarında ve 16.4 milyon adet renkli TV ihracatı gerçekleştirmiştir. Hemen hemen tüm renkli tv ihracatı Avrupa Birliği ülkelerine yapılmıştır. Türk televizyonları Avrupa pazarında %45 pazar payına sahiptir. Türk yapımı renkli televizyonlar 2005 yılında 98 ülkeye ihraç edilmiştir. Almanya, İngiltere, Hollanda, İtalya, İspanya, Fransa, İsveç, Romanya, Yunanistan ve Macaristan en önemli ihraç pazarlarıdır. Dünya ticareti

5 istatistiklerine bakıldığında renkli televizyonlar açısından Türkiye, 2004 yılında 120 ihracatçı ülke arasında %7 pazar payıyla 4. büyük ihracatçı olarak gözükmektedir. İkinci önemli alt sektör telekomünikasyon cihazları alt sektörüdür. Türk Telekom un yurtiçi ve yurtdışında yaptığı yoğun altyapı yatırımları sonucunda sektörün 2005 yılı ihracatı milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Telekomünikasyon alt sektörü ihracatının en büyük kalemini oluşturan telekomünikasyon kabloları geçen yıla göre %28 artış göstererek 2005 yılında milyon dolara ulaşmıştır. Telekomünikasyon kabloları ağırlıklı olarak İngiltere, Irak, Almanya, İsrail, Bulgaristan, İtalya ve Etyopya ya ihraç edilmektedir yılında, kablo sektörü gözönüne alındığında 161 ihracatçı ülke arasında Türkiye 25. büyük ihracatçı olarak gözükmektedir. Türkiye nin dünya ihracatındaki payı yaklaşık %1 dir. Yüksek teknolojiyle üretilen fiber optik kabloların çoğu da ihraç edilmektedir. Cezayir, Romanya, Kazakistan, Bulgaristan, İran, Irak, Suriye ve Özbekistan fiber optik kablo ihracatının yapıldığı önemli ülkelerdir. Elektronik sektörü ihracatının ağırlıklı olarak gerçekleştiği ülkeler; Almanya, İngiltere, İtalya, Hollanda, Fransa, İspanya, Irak, Rusya, Romanya, İsveç, Bulgaristan, Yunanistan olarak sıralanmaktadır. Genç ve dinamik Türk elektronik sanayiinin ihracat performansı özellikle son birkaç yılda dünyaya sunulan kaliteli ürünlerle beraber sürekli artış göstermektedir. Sektörün ihracat değeri küresel ölçekte yüksek olmamasına rağmen, Türk elektronik sanayiinin vasıflı işçilik, yüksek mühendislik kalitesi ve sağlanan ürün çeşitliliği doğrultusunda dış pazarlarda önemli pazar paylarına ulaşacağı düşünülmektedir. Elektronik Sanayi Sektör İhracatı (Milyon $) Kaynak : Dış Ticaret Müsteşarlığı (DTM) ve TESİD Verileri Elektronik Sanayi İhracatının Alt Sektörlere Göre Dağılımı (Bin $) Sektör Bileşenler Tüketim Telekomünikasyon Diğer Profesyonel ve Endüstriyel Cihazlar Askeri Elektronik Bilgisayar TOPLAM Kaynak : DTM ve TESİD Verileri

6 İthalat Elektronik sanayi sektör ithalatı 2003 yılında 6 milyar dolar değerindeyken 2005 yılında 10.8 milyar dolara yükselmiştir. Türk Elektronik sanayi bileşenler alt sektörünün gerçek önemi elektronik sanayi içinde stratejik konumundan kaynaklanmaktadır. Sektörün ürettiği mamuller, diğer alt sektörlerin girdisidir. Elektronik Sanayi toplam üretimi içinde en düşük paya sahip olan bileşenler alt sektörü, ithalatta büyük paya sahiptir. Bu ithalatın en önemli kalemleri TV tüpleri, devre elemanları, bobin ve transformatörler, akustik elemanlar, bağlantı elemanları, elektronik röleler, baskılı devreler ve aksam parçalarıdır. TV tüpleri ithalatının yapıldığı başlıca ülkeler Polonya, Çek Cumhuriyeti, Litvanya, Almanya ve Macaristan olarak sıralanmaktadır. Elektronik Sanayi Sektör İthalatı (Milyon $) Kaynak : DTM ve TESİD Verileri Elektronik Sanayi İthalatının Alt Sektörlere Göre Dağılımı (Bin $. ) Sektör Bileşenler Tüketim Telekomünikasyon Diğer Profesyonel ve Endüstriyel Cihazlar Bilgisayar TOPLAM Kaynak : DTM ve TESİD Verileri DÜNYA TİCARETİ 21.yüzyıla girerken dünyada elektronik sanayinin tartışılmaz önderliğini görmekteyiz. Elektronik sanayine öncelik veren bir politika izleyen ülkelerin, kısa sürede gelişmişlik düzeyinde büyük aşama kaydettiğine ilişkin pek çok örnek gösterilebilir. Son yıllarda hızla kalkınan Uzak Doğuda Kore, Tayvan ve Singapur, Avrupa da ise Finlandiya ve İspanya nın böyle bir politika izlediği görülmektedir. Bu durum elektronik sanayini özendirme ve yatırımlar ile sağlanmıştır. Bu politikaların temelini AR GE ye verilen önem ve destek oluşturmaktadır. Dünyanın girmekte olduğu bilgi teknolojileri çağının alt yapısını tümüyle elektronik sanayi ürünleri oluşturacaktır. Pazarı çok dinamik bir biçimde büyüyen bu alandaki gelişmeler olağanüstü hızlı, rekabet ise çok acımasız olacaktır yılında elektronik sanayi toplam dünya ihracatı 1.1 trilyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Çin, Japonya, ABD, Almanya ve Meksika önemli elektronik ihracatçısı

7 ülkelerdir. Türkiye nin dünya elektronik sanayi ihracatı içindeki payı yaklaşık %0.3 dür. Elektronik sanayi dünya ithalatının değeri ise 2003 yılında 1.4 trilyon dolar değerindedir. Dünya ithalatında önemli ülkeler arasında ABD, Çin, Almanya ve Hong Kong yer almaktadır. Dünya İhracatında Önde Gelen Ülkeler ve İhracat Değerleri (Değer: Bin $, SITC No: 751, 752, 759, 761, 762, 763, 764, 771, 772, 773, 774, 776) Ülke Adı Çin Japonya ABD Almanya Singapur Kore Meksika İngiltere Türkiye Kaynak: Dünya İthalatında Önde Gelen Ülkeler ve İthalat Değerleri (Değer : Bin $, SITC No: 751, 752, 759, 761, 762, 763, 764, 771, 772, 773, 774, 776) Ülke Adı ABD Çin Hong Kong Almanya Japonya İngiltere Meksika Kore Türkiye Kaynak: