Asiya və Sakit okeanı ölkələrində davamlı inkişafın miqyasının genişləndirilməsi: daha yaxşı, güclü, və çevik AİB

Transkript

1 Giriş Asiya və Sakit okeanı ölkələrində davamlı inkişafın miqyasının genişləndirilməsi: daha yaxşı, güclü, və çevik AİB 48-ci İllik Toplantıda Prezident Takehiko Nakaonun Açılış Nitqi Bakı, Azərbaycan, may 2015 Zati aliləri, Prezident İlham Əliyev, möhtərəm qonaqlar, xanımlar cənablar, və Hər birinizin sabahı xeyir olsun. Hamınızı Asiya İnkişaf Bankının (AİB) 48-ci İllik Toplantısında salamlamaqdan şərəf duyuram. İlk öncə, bu yaxınlarda baş vermiş zəlzələdə faciəvi şəkildə həyatlarını itirmiş və mülkiyyətləri zərər görmüş əhali üçün Nepal xalqına və bu fəlakətdən zərər çəkmiş digər ölkələrə dərin baş sağlığı verirəm. Mən dünən AİB-in ev sahibliyi etdiyi Nepal üçün Tərəfdaşlıq Forumunda beynəlxalq ictimaiyyətin güclü dəstəyinin şahidi oldum. Biz bu çətin vaxtda yardım göstərməyə hazırıq. Xanımlar və cənablar, AİB və Azərbaycan 15 ildir ki, inkişaf tərəfdaşıdır. Bu 15 ildə Azərbaycanın adam başına düşən real gəliri 4 dəfə artmışdır və yoxsulluq kəskin şəkildə azalmışdır. Bu, ölkənin davamlı inkişafa töhfəsinin aydın təzahürüdür. Bu gün burada hamımızın adından hökumətə və Azərbaycan xalqına bu cür gözəl şəhər olan Bakıya bizi dəvət etdikləri üçün dərin təşəkkürümü ifadə etmək istərdim.

2 İlin İcmalı İcazə verin son ildə AİB-in nail olduğu irəliləyişləri sizin nəzərinizə çatdırım. AİB-in fəaliyyətləri uğurla davam etmişdir cü ildə AİB təxminən 14 milyard ABŞ dolları dəyərində kredit, qrant və kapital investisiyalarını təsdiqləmişdir. 9 milyard ABŞ dollarından artıq birgə maliyyələşdirmə ilə bizim ümumi maliyyə yardımımız rekord həddə yüksələrək 23 milyard ABŞ dolları təşkil etmişdir. Kredit və qrant vəsaitləri istifadə olunmazsa, onların inkişafa təsiri olmaz cü ildə öz vəsaitlərimizin istifadəsi 10 milyard ABŞ dolları həddini aşmışdır. Bu, 2013-cü ilin göstəricisindən 17 faiz artaraq son illərin record həddinə çatmışdır. Vəsaitlərin belə istifadə səviyyəsi layihənin icrasının təkmilləşdirilməsi sahəsində fəal səylərimizin göstəricisidir. Mən çox inanıram ki, üzv ölkələrimizə daha yaxşı xidmət göstərmək üçün AİB-in güclü maliyyə potensialı olmalıdır. Bu, regionun infrastruktur maliyyələşdirməsi ilə bağlı böyük ehiyaclarını nəzərə aldıqda xüsusilə vacibdir. 2

3 Bununla da mən məmnuniyyətlə qeyd etmək istərdim ki, bizim 67 rəhbərimiz Asiya İnkişaf Fondunun (AİF) kreditləşdirmə əməliyyatlarının adi kapital resurslarının (SKR) balansı ilə birləşdirilməsi təklifini yekdilliklə təsdiq etmişdir. Cari vəzifəmin icrasına başladıqdan qısa müddət sonra AİB 2013-cü ilin yayında təkliflə bağlı müzakirələrə başlamışdır. Konstruktiv rəylərimiz, anlayışımız və dəstəyimiz sayəsində bu innovativ ideya qısa müddət sonra reallığa çevrilmişdir. Bir daha təsdiqiniz üçün sizə dərin minnətdarlığımı bildirirəm. Bununla da AİB-in maliyyə potensialı 2017-ci ilin yanvar ayından başlayaraq 50 faizə qədər kəskin yüksələcək. Asiya və Sakit okeanı ölkələrinin iqtisadiyyatlarına baxış İzin verin qısa olaraq Asiyanın iqtisadiyyatı ilə bağlı qiymətləndirməmizə keçim. Asiya və Sakit okean ölkələrində iqtisadi artım yüksək olaraq qalır. Yüksək daxili tələbat və sağlam makroiqtisadi siyasət regionun iqtisadi artım tempini dəstəkləməyə davam edəcək. Ölkələrdə ticarət, investisiyalar və əmək bazarının liberallaşdırılması kimi sahələrdə çox tələb olunan, lakin siyasi cəhətdən mürəkkəb struktur islahatları həyata keçirilir. Biz bu il regionda iqtisadi artım tempinin 6,3 faiz saxlanılacağını gözləyirik. ABŞ iqtisadiyyatının canlanması və Avrozona və Yaponiyanın dirçəlişinin güclənməsi Asiyanın iqtisadi artımını gücləndirəcək. Nisbətən aşağı neft qiymətləri də artımı dəstəkləyir və bir sıra ölkələrdə yanacaq subsidiyalarının dayandırılması imkanı yaratmışdır. Əmtəə ixrac edən ölkələr iqtisadiyyatlarının şaxələndirilməsi istiqamətində səylərini gücləndirməli və qiymət volatilliyinə dayanıqlığı artırmalıdır. 3

4 Regionda qalmaqda olan Yoxsulluq və Qlobal İnkişaf Təşəbbüsləri Xanımlar və cənablar, Region yoxsulluqda mübarizə sahəsində diqqətəlayiq nəticələr göstərmişdir. Lakin son olaraq 2011-ci ildə 544 milyon insan günə 1,25 ABŞ dolları olan ənənəvi yoxsulluq həddinin altında yaşayırdı. Ötən ildə AİB Asiyanın yoxsul əhalisinə xas olan istehlak səbətini, ümumi qiymət səviyyəsi ilə müqayisədə sürətlə artan ərzaq qiymətlərini və iqtisadi şoklara həssaslığı, eləcə də təbii fəlakətləri nəzərə alaraq, yoxsulluğun yeni qiymətləndirmə mexanizmini hazırlamışdır. Biz yoxsulluğun bu yeni qiymətləndirmə mexanizmini tətbiq edəcəyimiz təqdirdə mütləq yoxsulların sayı 1,4 milyarda çatacaq və ya regionun ümumi əhalisinin təxminən 40 faizini təşkil edəcək. Bu cür yüksək yoxsulluq səviyyəsi qəbul edilməzdir. Yoxsulluq inadlı şəkildə və tezliklə məğlub edilməlidir ci il qlobal inkişaf təşəbbüsləri üçün əhəmiyyətli illərdəndir. Biz 2015-ci ildən sonrakı inkişaf gündəliyinin, yəni Davamlı İnkişaf Məqsədlərinin sentyabr ayında yekunlaşdırılacağını gözləyirik. Bu il daha bir mühüm tədbir cari ilin dekabr ayında Paris şəhərində keçiriləcək Tərəflərin İqlim Dəyişmələri ilə bağlı 21-ci Konfransıdır və burada iqlimlə bağlı yeni anlaşmaya imza atılacağı gözlənilir. 4

5 Yoxsulluq və iqlim dəyişmələri sahəsində bu qlobal təşəbbüslərin uğurlu olması Asiya və Sakit okeanı ölkələrinin gördüyü tədbirlərdən asılı olacaq, çünki ən azı region dünya əhalisinin 54 faizini formalaşdırır və dünyanın ÜDM-nin təxminən 35 faizi burada istehsal olunur, habelə bu il region qlobal iqtisadi artımın 60 faizindən çoxunu təşkil edəcək. AİB-in regionda rolu mühümdür. Asiyada yoxsulluğu aradan qaldırmaq və davamlı inkişafa nail olmaq məqsədilə bizim dəstəyimizin genişləndiriləcəyi üç sahəni bu gün vurğulamaq istərdim. Davamlı İnfrastruktur Birincisi inkluziv iqtisadi artım və yoxsulluğun azaldılması üçün davamlı infrastruktur. Əslində nəqliyyat, enerji və su təchizatı kimi infrastruktur layihələri AİB-in fəaliyyətlərinin təxminən 80 faizini təşkil edir. Biz infrastruktura diqqət ayırmağa davam edəcəyik və bu sahədə fəaliyyətlərimizin miqyasını genişləndirəcəyik. İnfrastruktur sadəcə iqtisadiyyat və sənayenin inkişafı üçün baza deyil. O, eyni zamanda, insan inkişafı, yaşayış standartlarının yüksəldilməsi və yoxsulluğun azaldılması sahəsində əvəzedilməz rol oynayır. Sərhədlərarası infrastruktur, həmçinin ticarətin genişləndirilməsi, iş yerlərinin yaradılması və regional miqyasda gəlirlərin artırılması üçün mühümdür. AİB regional əməkdaşlıq və inteqrasiyanı uzun müddətdir ki, dəstəkləyir. Biz Mərkəzi Asiya, Cənubi Asiya və regionun digər bölgələrində yollar, dəmir yolları və enerji xətləri vasitəsilə geniş bağlantıları 5

6 dəstəkləyirik. Sakit okeanı ada ölkələrində rabitə şəbəkələri də AİB-in prioritetlərindəndir. Təkcə dövlət sektoru regionun infrastruktur üçün böyük maliyyə çatışmazlıqlarının aradan qaldırılmasını həll edə bilməz. Özəl sektordan böyük investisiyaların yatırılmasına ehtiyac var. Biz özəl-dövlət sektorları arasında tərəfdaşlıqdan (ÖDT) daha səmərəli istifadə etməliyik. Regionda ÖDT layihələrini iri miqyasda dəstəkləmək üçün AİB-də yeni ÖDT ofisi təsis etmişik. Bu illik toplantı zamanı ÖDT layihələrinin inkişafı sahəsində üzv ölkələrə birgə məsləhətlərin təmin olunması məqsədilə AİB 8 beynəlxalq kommersiya bankı ilə Anlaşma Memorandumunu imzalayacaq. Biz, həmçinin, bir sıra donor ölkələrin yardımı ilə Asiya Sakit okeanı ölkələri üçün Layihənin Hazırlanması Mexanizmini yaratmışıq. İnfrastrukturdan əldə olunan faydaların davamlılığını reallaşdırmaq məqsədilə biz onun fəaliyyət davamlılığını təmin etməliyik. Misal üçün AİB Myanmar hökumətinə yol infrastrukturunun idarə olunması sahəsində potensialın gücləndirilməsi və yolların istismarı ilə bağlı prioritetlərin müəyyən olunması məqsədilə yolların vəziyyəti ilə bağlı məlumat bazasının yaradılmasında yardım edir. İnfrastrukturun yaradılması zamanı insanların və ətraf mühitin mühafizəsi üçün sosial-ekoloji normalarla bağlı siyasət bu cür layihələrin davamlılığını və inkluzivliyini təmin etmək məqsədilə vacibdir. Mən qeyd etmək istərdim ki, bu standartlar borcalanların üzərinə qoyulmuş ağır yük kimi qiymətləndirilməməlidir. Biz bəzən istənilmədən layihələrimizin insanlara və ətraf mühitə mənfi təsirləri ilə bağlı dünyada qazandığımız keçmişdəki təcrübələrdən dərs çıxarmalıyıq. Biz, həmçinin, inkişaf etməkdə olan 6

7 ölkələri sosial-ekoloji norma sistemlərinin təkmilləşdirməsində dəstəkləməliyik. AİB inkişaf etməkdə olan ölkələrdə əhalinin artan tələblərinə cavab vermək məqsədilə yüksək standartların tətbiqini davam etdirəcək. Keyfiyyətli Təhsil və Sağlam Həyatın təmin olunması İkincisi, AİB 2020 Strategiyasının ötən ilin aralıq qiymətləndirilməsinə uyğun olaraq təhsil və səhiyyə sahələrinə yardımını iki dəfə artıracaq. Təhsil və səhiyyə insanları gücləndirir. Həmçinin, təhsilli, bacarıqlı və sağlam əhali ölkənin iqtisadi artımının onurğa sütununu təşkil edir. Məşhur Azərbaycan nasiri Hüseyn Cavid demişdir "millətin tərəqqisi və tənəzzülünü bilmək üçün məktəblərinə baxmaq kifayətdir." Asiyada bir sıra ölkələrdə universal ibtidai məktəbə qəbul reytinqinə yaxın göstəricilərə nail olunmuşdur. Lakin əksər ölkələr məktəbin bitirilməsi nisbəti, orta və peşə təhsilinin keyfiyyəti ilə bağlı hələ də çağırışlarla üzləşir. AİB ali və texniki təhsilə xüsusi diqqət ayıraraq təhsilin keyfiyyətinə dəstəyini genişləndirir. Mənim Banqladeşdə AİB-in yardımı ilə təsis olunmuş, oğlan və qızlara birlikdə orta təhsil verən model İslam məktəbinə baş çəkmək imkanın olmuşdur. Məktəbdə dəqiq elmlərin və texnoloji tədrisin dini fənlərlə nə cür yaxşı bir araya gətirilməsi məndə yaxşı təəssürat buraxmışdır. Kambodca və Laoya son səfərlərim zamanı AİB-in maliyyələşdirdiyi peşə məktəblərində motosikletlərin təmiri və orqanik tərəvəzlərin yetişdirilməsini öyrənən tələbələrin, xüsusilə əksər qız tələblərinin həvəsi məni ilhamlandırmışdır. Vietnamda bir ana gözləri dolaraq mənə yaxınlaşaraq 7

8 bildirdi ki, AİB-in dəstəyi olmasaydı onun oğlunun mühəndis olmaqla bağlı arzusu çin olmazdı. Səhiyyə sektorunda bizim diqqətimiz səhiyyə xidmətlərinin göstərilməsinin yaxşılaşdırılması və səhiyyə sistemlərinin səmərəliliyinin gücləndirilməsi, o cümlədən universal səhiyyənin əhatəsinin dəstəklənməsinə yönəlmişdir. Misal üçün Monqolustanda biz tibbi sığorta mexanizminin yaradılması və ailə klinikalarının təsis edilməsi, eləcə də səhiyyə işçilərinin təlimi vasitəsilə əhalinin əksər hissəsinə səhiyyə xidmətlərinə çıxışla bağlı yardım etmişik. Regional əməkdaşlıq çərçivəsində yolxucu xəstəliklərlə mübarizə digər prioriteti təşkil edir. Böyük Mekonq subregionunda biz donorların dəstəklədiyi trast fondlar vasitəsilə malyariya və İİV-QİÇS-in qarşısının alınması və ona nəzarətə dəstək göstəririk. İqlim Dəyişmələri ilə bağlı Təcili Tədbirlər Və üçüncüsü, Asiyanın inkişafını daha dayanıqlı etmək məqsədilə iqlim dəyişmələri ilə mübarizə aparmaq mühümdür cü ildə biz təxminən 2,4 milyard ABŞ dollarında vəsaiti iqlimin təsirlərinin yumşaldılması tədbirlərinə sərf etmişik və 700 milyon ABŞ dollarından artıq vəsait iqlimə adaptasiyaya xərclənib. Geniş maliyyə potensialımızdan istifadə edərək biz enerji səmərəliliyi, bərpa olunan enerji, davamlı nəqliyyat, iqlim dəyişmələrinə qarşı dayanıqlıq və xəstəlik risklərinin idarə olunmasına dəstəyimizi gücləndirəcəyik. Biz günəş, külək və bərpa olunan digər enerji mənbələri ilə bağlı layihələrə özəl sektorun resurslarının cəlb olunması üçün öz resurslarımızı səfərbər edirik. Ötən il AİB iqlim şərtlərinə riayət edən şirkətlərə özəl kapital 8

9 investisiyalarının yatırılması məqsədilə 400 milyon ABŞ dolları məbləğində birgə müəssisəyə uğurla start vermişdir. Biz özəl sektorda fəaliyyətlərimizi genişləndirəcək, bu növ transaksiyalar üçün yüksək birgə maliyyələşdirməni səfərbər etməyə və yeni investisiya vəsaitlərini formalaşdırmağa davam edəcəyik. Biz, həmçinin, İqlim İnvestisiya Fondları kimi çoxtərəfli fondlarla da sıx əməkdaşlıq edirik. Mən fəxr edirəm ki, AİB çoxtərəfli inkişaf bankları arasında Yaşıl İqlim Fondu tərəfindən akkreditə olunmuş ilk bankdır. Biz artıq bu yeni təşkilatla birgə maliyyələşdiriləcək innovativ layihələrin müəyyənləşdirilməsinə başlamışıq. İqlim dəyişmələrinin yumşaldılması və buna adaptasiya fəaliyyətlərinin əksəriyyəti şəhərlərdə həyata keçirilməlidir. Bu, xüsusilə Asiyada vacibdir, çünki burada, ələxsus orta gəlirli ölkələrdə sürətli şəhərsalma həyata keçirilir ci ilə qədər 3 milyard insan və ya Asiya əhalisinin təxminən 65 faizi şəhərlərdə yaşayacaq. Bu çağırışlar meydana çıxarır, eyni zamanda təmiz, yaşıl və daha dayanıqlı şəhərlərin salınması üçün imkanlar yaradır. Gürcüstan, Çin, Hindistan və bir sıra digər ölkələrdə AİB şəhərlərdə kütləvi ictimai nəqliyyat, enerji baxımından səmərəli binalar və tullantıların idarə olunmasını dəstəkləyir. Burada, Bakıda təmiz şəhər avtobusu şəbəkəsinin tətbiqinə yardım edirik. Şəhərlərin daha dayanıqlı edilməsi üçün biz layihələrimizin ətraflı risk qiymətləndirməsini həyata keçiririk. Belə qiymətləndirmələrə əsaslanan nisbətən kiçik investisiyalar həyatları xilas edə və sonra iri miqyasda bərpa məsrəflərinin qarşısını ala bilər. 9

10 Daha güclü, yaxşı və cəld AİB Bu üç sahəyə diqqət yönəldərkən biz əlbəttə ki, 2020 Strategiyasının aralıq qiymətləndirilməsinə əsaslanan digər prioritetləri də nəzərdə tutacağıq. Biz həssas və münaqişədən ziyan görmüş şəraitlərdə fəaliyyətlərimizi gücləndirəcək, gender bərabərliyi istiqamətində işləməyə davam edəcəyik. Biz, eyni zamanda, üzv ölkələrdə dövlət idarəçiliyi və potensialın təkmilləşdirilməsinə yardım edəcək, maliyyə inkluzivliyini dərinləşdirəcək, ərzaq təhlükəsizliyi və kənd təsərrüfatının məhsuldarlığını artıracaq, orta gəlirli ölkələrin inkişaf, o cümlədən qeyri-bərabərliyin artması və sürətli şəhərsalma ilə bağlı tələblərini qarşılayacağıq. Xanımlar və cənablar, Regionda fəaliyyətlərimizin genişləndirilməsi, davamlı inkişafa nail olma və yeni qlobal inkişaf təşəbbüslərinə mühüm töhfə verənlərdən olmaq məqsədilə mən AİB-in daha yaxşı, güclü və cəld olmasını istəyirəm. Bu bizim daha güclü kreditləşdirmə potensialımızdan başlayır. AİF və SKRin birləşdirilməsi AİB-in illik əməliyyatlarını nə az, nə çox 20 milyard ABŞ dolları məbləğində və ya cari səviyyə ilə müqayisədə 50 faiz artıracaq. Bizim yoxsul ölkələrə yardımımız 70 faizə qədər artacaq. Özəl sektorda fəaliyyətlərimizin genişləndirilməsi üçün daha çox imkan olacaq. Birgə maliyyələşdirmə də daxil olmaqla bizim illik fəaliyyətlərimiz 40 milyard ABŞ dollarına çatacaq. Daha güclü kreditləşdirmə potensialı imkanlar açır, lakin biz bunlardan yaxşı istifadə etməliyik. Biz artıq maliyyəmimizin ayrılması üçün yeni layihə və 10

11 proqramların müəyyənləşdirilməsi məqsədilə üzv ölkələrlə fəal çalışırıq. Biz, həmçinin, birgə maliyyələşdirmə imkanlarının maksimuma çatdırılmasını davam etdirəcəyik. Biz Asiya İnfrastruktur İnvestisiya Bankı (AİİB) ilə əməkdaşlıq edəcək və birgə maliyyələşdirmə fəaliyyətlərinə qoşulacağıq. Regionun böyük maliyyə ehtiyaclarını nəzərə alaraq, qeyd olunan birləşmə nəticəsində yaranan daha güclü kreditləşdirmə potensialı tədricən bəs etməyə bilər və gələcəkdə kapitalın artırılması üçün sizin dəstəyiniz üçün müraciət edə bilərik. Daha güclü olmaq məqsədilə maliyyələşdirməmizlə yanaşı, biz, həmçinin, biliklərimizi, müxtəlif və öhdəlikli kadrlarımızı, 28 sahə ofisimizi, zamanla sınaqdan keçmiş qabaqcıl praktikalarımızı və üzv ölkələrlə və digər inkişaf tərəfdaşları ilə uzun müddətli münasibətlərimizi ən əlverişli şəkildə istifadə edəcəyik. Biz, eyni zamanda daha yaxşı olmalıyıq. Biz üzv ölkələrə biliklərlə təmin olunmuş daha yaxşı xidmətlər və innovativ həll yolları təklif etməliyik. Bu məqsədlə, biz enerji və nəqliyyat kimi 7 sektor qrupumuzu, dövlət idarəçiliyi və gender kimi 7 tematik qrupumuzu gücləndiririk. İnstitusional strukturumuzda ölkələr üzərində diqqətin saxlanılması ilə yanaşı, biz bankda əla növ biliklərin formalaşdırılması, bölüşülməsi və istifadəsi məqsədilə departamentlərarası fəaliyyətlərin gücləndirilməsi ilə "bir AİB" yanaşmasını qəbul etmişik. Biz cəld olmalıyıq. Biz layihənin keyfiyyəti, ekoloji-sosial normalar və satınalmalarla bağlı standartlarda kompromisə getmədən belə olacağıq. Ötən il qeyd etdiyim kimi, biz artıq biznes prosedurlarının sadələşdirilməsi və sahə ofislərinə daha çox səlahiyyətin verilməsinə başlamışıq. Bu islahatların 11

12 nəticəsində biz satınalma müqavilələrinə bank daxilində baxılması üçün tələb olunan vaxtı yarıya qədər qısaltmışıq. Lakin hələ çox şey edilməlidir. Nəticə İcazə verin yekunlaşdırım. AİB yoxsulluqdan azad Asiya və Sakit okeanı ölkələri ilə bağlı baxışını reallaşdırmaq məqsədilə aydın strategiya yürüdür. Biz davamlı inkişafın dəstəklənməsini davam etdirəcəyik və infrastruktur, səhiyyə və təhsil, iqlim dəyişmələri, habelə digər sahələrə dəstəyimizin miqyasını genişləndirəcəyik. Buna nail olmaq məqsədilə; Birincisi, bizim daha güclü maliyyə potensialımız olacaq və biz bundan yaxşı istifadə edəcəyik. İkincisi, biz biliklərlə təmin olunmuş daha yaxşı xidmətlər və innovativ həll yolları təklif edəcəyik. Üçüncüsü, biz üzv ölkələrimizə cavab verməkdə daha cəld davranacağıq. Asiya və Sakit okeanı regionunun dəyişən tələblərini qarşılamaq məqsədilə transformasiyamızla bağlı sizinlə sıx məsləhətləşmələrimizi davam etdirəcəyəm. Fəaliyyətlərimizin miqyasının genişləndirilməsi və 2020-ci ildən sonrakı dövr üçün yeni strategiyanın düşünülməsinə başlamaq məqsədilə sizinlə birgə konkret planı işləyib hazırlayacağıq. Davamlı və güclü dəstəyinizə güvənirəm. Təşəkkür edirəm. 12