A F Y O N K A R A H İ S A R

A F Y O N K A R A H İ S A R Afyonkarahisar ilinin deniz seviyesinden yüksekliği Vilayet binası esas alınarak 1018 m dir. Dünya üzerinde 29 o 58 ve 32 o 4 doğu boylamları ile 39 o 6 ve 40 o 9 kuzey enlemleri arasındadır. Afyonkarahisar ın kuzeyinde Eskişehir, doğusunda Konya, güney doğusunda Isparta, güneyinde Burdur, güneybatısında Denizli, batısında Uşak, kuzeybatısında Kütahya illeri yer almakta olup, ilin komşu illerle olan sınır uzunluğu 829 km ve toplam yüzölçümü 13.927 km 2 dir. Afyonkarahisar merkez ilçe ile beraber 18 ilçeye sahiptir. İl nüfusu 703.498, merkez nüfusu 186.991 dir.

Afyonkarahisar ın tarihi 5000 yıl öncesine dayanmaktadır. Eski Tunç Çağından itibaren de birçok medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Sandıklı Kusura Höyüğünde yapılan kazılarında ve Hitit döneminde yerel kaplar, Frig döneminde Ana Tanrıça Kybele için kaya tapınakları, Roma döneminde yerel heykelcilik öne çıkan tarihi özelliklerindendir. Bu nedenledir ki Anadolu nun bütünlüğünü ele geçirmek veya korumak için yapılan büyük savaşlardan İpsos (M.Ö.301), Miryekefelon (1176), Büyük Taarruz (1922) Afyonkarahisar topraklarında yapılmıştır. Türkiye Cumhuriyeti Devletinin temeli de Afyonkarahisar da atılmış olup her dönem Anadolu nun kilidi olmuştur.

Afyonkarahisar yöresi kesin olarak 1428 yılında Osmanlı idaresine girmiş olup Selçuklular Dönemi nde bir uç vilayeti iken Osmanlı idaresinde Karahisar ve Karahisar-ı Sahib adıyla Anadolu Beylerbeyliği ne bağlı sancaklar arasında yer almıştır. Osmanlı Devleti nin son dönemindeki idari yapılanma büyük ölçüde Cumhuriyet dönemindeki idari yapılanmaya da temel teşkil Etmiş ve Karahisar-ı Sahib Sancağı, Türkiye Cumhuriyeti nin kuruluşundan sonra oluşan yeni idari taksimatta Afyonkarahisar adıyla 1924 yılında Vilayet olmuştur.

Müzeler 1-) Afyonkarahisar Müzesi 1933 yılından 1970 yılına kadar Taş Medrese de karma müze (Arkeoloji ve Etnoğrafya) olarak hizmet veren kurum, 1971 yılında Konya yolu kavşağında, Arkeoloji Müzesi binasının yapılması ile yeni binaya taşınarak hizmet vermeye başlamıştır. Müzede, Taş ve Maden (kalkolitik) çağından Bizans çağına kadar Afyonkarahisar ve çevresinde bulunmuş olan arkeolojik eserler, kronolojik bir sıra esas alınarak sergilenmektedir.

2-) Zafer Müzesi Müze binası, 1913-1914 yıllarında Belediye Binası olarak kullanılmak üzere iki katlı ve kagir olarak Ermeni ustalara yaptırılmıştır. Belediye Binası, 27 Ağustos 1922 de Afyonkarahisar ın düşman işgalinden kurtulmasından sonra Mustafa Kemal Paşa, Mustafa Fevzi Çakmak ve İsmet İnönü tarafından 30 Ağustos 1922 ye kadar Batı Cephesi karargah binası olarak kullanılmış, Başkomutan Meydan Muharebesi burada planlanmıştır. Bina bu bakımdan büyük bir öneme sahiptir. Müzeler

Müzeler 3-) Bolvadin Belediye Müzesi (Bolvadin ilçesinde) Müze de Bolvadin merkez ve köylerinden toplanmış Eski Tunç çağından günümüze kadar arkeolojik, etnoğrafik, sikke, arşiv vesikası olmak üzere toplam 848 eser bulunmaktadır. Özellikle Bolvadin kaymakçılığı, hasırcılığı, el sanatçılığı gibi yerel özellikler sergilenmektedir.

Müzeler 4-) Sultan Divani Mevlevihanesi Anadolu da kurulan ilk mevlevîhânelerdendir. İlk kuruluşu 13. yüzyıla kadar dayanır.tarih boyunca birçok önemli icraata merkez olmuş Afyonkarahisar Mevlevîhânesi, Konya Mevlevîhânesinden sonra en önemli Mevlevîhânedir.Özellikle 16. yüzyılda Hz. Mevlânâ nın yedinci kuşak torunlarından Sultan Dîvânî zamanında Mevlevîlik açısından çok önemli bir merkez olmuştur.ayrıca başka Mevlevîhânelerde olmayan 40 Hatimli Şifalı Aşure geleneği ilk defa burada başlamış ve birçok mevlevîhâneye buradan yayılmıştır.

Hamamlar 1-) Millet Hamamı Afyonkarahisar Merkez, Tacıahmet Mahallesi, Hamam Aralığı sokağında bulunmaktadır. hamamın, 18. yüzyılda yapıldığı tahmin edilmektedir. Kuzey kesimi erkekler, güney kesimi kadınlar kısmı olarak inşa edilmiş çifte hamamdır. Afyonkarahisar Valiliği nce restorasyonu ve çevre düzenlemesi tamamlanan, Kültür ve Sanat Evi olarak kullanılan merkez 09.11.2005 tarihinde hizmete açılmıştır.

3-) İmaret hamamı Afyonkarahisar şehir merkezinde bulunmaktadır. Sadrazam Gedik Ahmet Paşa tarafından 1475 yılında mimar Ayaz Ağa ya yaptırılan külliyenin bir bölümüdür. İlk dönem Osmanlı eseri olan Gedik Ahmet Paşa Hamamı, moloz taştan yapılmış çifte hamam özelliğindedir. Hamamlar 2-) Kasım Paşa (Alaca) Hamamı Afyonkarahisar merkezinde bulunan hamamın, 1475 yılında Kasım Paşa tarafından Mimar İlyas Ağa ya yaptırıldığı, Vakıf arşivlerinden anlaşılmaktadır. Çifte hamam özelliğinde inşa edilmiştir.

Kervansaraylar 1-) Sahipata Kervansarayı (Sultandağı ilçesinde) Selçuklular a ait kervansarayın giriş kapısı üstündeki yazıttan anlaşıldığına göre, 1249 yılında II.İzzettin Keykavus un beylerinden Fahrettin Ali Bin El-Hüseyin (Sahipata) tarafından yaptırılmıştır. 2-) Çay Taşhan (Çay ilçesinde) Çay İlçe merkezinde bulunan Taşhan, Selçuklu dönemine ait Taş Külliye nin bir parçasıdır. III.Gıyaseddin Keyhüsrev zamanında Yakup oğlu Yusuf Bey tarafından Mimar Oğul Bey e 1278 yılında yaptırılmıştır.

Kervansaraylar 3-) Eğret (Anıtkaya) Kervansarayı (Merkez Anıtkaya beldesinde) 14.yüzyılda Germiyanoğulları tarafından yaptırılmıştır. 4-) Döğer Kervansarayı (İhsaniye ilçesi Döğer kasabasında) II. Sultan Murat zamanında yaptırılmış Osmanlı eseridir. İki kısımda yapılmış olan kervansarayın birinci bölümü develik, ikinci bölümü ise insanların dinlenmesi ve istirahatı için yapılmıştır. Birinci bölüm tek katlı olup, duvarları moloz taş, çatısı taş kaplamadır. İkinci bölüm ise, iki katlı olup çatısı ve dışı taş kaplamadır. 5-) Taşhan (restore ediliyor) Döğer Kervansarayı

Külliyeler 1-) Gedik Ahmet Paşa Külliyesi (Merkezde) Gedik Ahmet Paşa tarafından 1472 yılında Mimar Ayaz Ağa ya yaptırılmıştır. Külliyenin merkezinde cami, kuzey batısında hamam, güney doğusunda medrese bulunmaktadır. Ayrıca İmareti (aşevi) olması nedeniyle İmaret olarak adlandırılsa da, imaret yapısı günümüzde bulunmamaktadır.

Külliyeler 4-) Sinanpaşa Külliyesi (Sinanpaşa ilçesinde) Sinanpaşa İlçe merkezinde bulunan külliye, Osmanlı veziri Celalettin Sinan Paşa tarafından 1524 yılında yaptırılmıştır. Külliye de cami, imaret, okul ve ayrıca hamam bulunmaktadır. 2-) Boyalı Külliyesi (Sinanpaşa ilçesi Boyalı Köyünde) Beylikler dönemine aittir. 3-) Taş Külliye (Çay ilçesinde) Taş Külliyesi, han, medrese, çeşme ve hamamdan oluşan Selçuklu dönemi eseridir. 1278 yılında Yakup oğlu Yusuf Bey tarafından mimar Oğul Bey e yaptırılmıştır.

Kaleler 1-) Afyonkarahisar Kalesi Afyonkarahisar şehir merkezinde, volkanik özellikli, yüksekliği 226 metre olan doğal bir kaya kütlesidir. M.Ö. 1350 yıllarında Hitit İmparatoru II. Murşil zamanında Arzava seferinde müstahkem mevki olarak kullanılmıştır. Kale önce Hapanuva, Roma ve Bizans dönemlerinde Akroenos, Selçuklular döneminden itibaren ise, Karahisar adını almıştır. Kale zirvesinde M.Ö. 1200-700 tarihleri arasında Anadolu da yaşamış olan Frigler dönemine ait kültür izlerine de rastlanmaktadır. Ana Tanrıça Kübele adına yapılmış tapınma yerleri ile 4 adet büyük sarnıç bulunmaktadır. Selçuklu Sultanı I. Alaaddin Keykubat zamanında Kale Dizdarı Bedrettin Gevhertaş tarafından kale surları onarılmıştır. Ayrıca Kale ye lacivert çinileriyle tanınan küçük bir mescit ve saray yaptırılmıştır.

Kaleler 2-) Bayramaliler Kalesi (İhsaniye ilçesi Bayramaliler köyünde) İhsaniye İlçesi ne bağlı Bayramaliler Köyü nün kuzey doğusunda, Sarıcaova Köyü ne giden yolun sağ tarafındadır. Bizans döneminde Leonto Kefal adlı bir yerleşim yeridir. Doğal bir tepe düzlüğüne yapılmış, surlarla çevrili önemli bir askeri kaledir.

Kaleler 3-) Avdalaz Kalesi (İhsaniye ilçesi Ayazini kasabasında) İhsaniye İlçesi, Ayazini Kasabası ile Yeşilyayla Mahallesi arasında bulunmaktadır. Tüf kayaya oyulmuş çok katlı ve odalı yerleşim birimidir. Kaya kütlenin üst girişinde büyük bir sarnıç, alt kısmında ise mezar odaları bulunmaktadır.

Kaleler 4-) Asar Kale (Bayat ilçesinin 4km batısında) Bayat İlçesi nin 4 km. kadar batısında, Köroğlu Dağı eteklerinde önemli yükseltide konik bir dağ ve kaya kütlesi olup, açık bölümlerin üzeri surla çevrelenmiştir. Roma ve Bizans döneminde kullanılan Asar Kale nin, savunma ve gözetleme amacıyla kullanıldığı bilinmektedir.

1-) Ulu Camii Cami, dikdörtgene yakın yamuk planlı olup, 1272-77 yıllarında Sahipata Nusratüddin Hasan tarafından yaptırılmıştır. Kuzeye açılan kapı üzerinde, Türkçe bir yazıt bulunur. Mihrap mermer olup, üç sıra kuşakla Ayet-el Kürsi yazılıdır. Selçuklu tarzı ahşap oymalı iki kanatlı minber kapısı ise Neccar Emir Hac Bey in eseridir. Ahşap kirişler üzeri renkli kök boyayla geometrik ve bitkisel motifler işlenmiştir. Dini Mimari

2-) Gedik Ahmet Paşa Camii (İmaret) Afyonkarahisar Merkezinde bulunan cami, hamam ve medrese ile beraber bir külliye oluşturur. Fatih Sultan Mehmet in vezirlerinden Gedik Ahmet Paşa tarafından Anadolu Beylerbeyliği döneminde (M. 1472) Mimar Ayaz Ağa ya yaptırılmıştır. Halk arasında İmaret Camii adıyla anılır. Dini Mimari

3-) Mevlevi (Türbe) Camii Halk arasında Türbe veya Mevlevi Camii isimleriyle de anılır. Caminin ana bölümleri; türbe, semahane, mescid, şerbethane, bacılar mahfili ve son cemaat yerinden oluşur. Ayrıca, derviş hücreleri, matbah-ı şerif, selamlık dairesi, mezarlık ve harem daireleri bulunmakta ise de, bugün selamlık, mezarlık ve harem daireleri mevcut değildir. Dini Mimari

Frig Vadisindeki Tarihi ve Doğal Güzellikler 1-) Frig Açık Hava Tapınakları a-aslankaya b-kapıkaya I c-kapıkaya II d-demirli Kalesi Tapınağı e-maltaş Maltaş M.Ö.7.yy Kapıkaya I M.Ö.7.yy Aslankaya M.Ö.7.yy Kapıkaya II M.Ö.7.yy

Frig Vadisindeki Tarihi ve Doğal Güzellikler 2-) Frig Kaya Mezarları a-aslantaş Göynüş Vadisi girişindeki kesme taş görünümlü doğal bloklardan biri olup, küçük kare kapı ile içine girilebilen bir mezar odasıdır. Cephede kapı boşluğunun her iki yanında, ayakları arasında birer yavruları bulunan ayağa kalkmış, kükremiş iki aslan ile aralarında üstte her iki yana uzanmış kanatları olan hayat ağacını andıran dikey kabartma bulunmaktadır.önemli bir Frig Beyine ait olan mezar odası, hafif tonoz tavanlı, sol tarafta ölüyü yatırmak için kline (yatak) bulunan küçük bir hücreli odadır.

Frig Vadisindeki Tarihi ve Doğal Güzellikler 2-) Frig Kaya Mezarları b-yılantaş Aslantaş ın batısında aynı kayalıkların bulunduğu yerdedir. Anıt parçalandığı için üçgen tavan kirişleri görülmekte olup, anıtın dış tarafında bir aslan kabartmasının sadece baş ve bir ayak kabartması günümüze kadar gelebilmiştir. Kapıda kabartması yılan kabartması ile iki yanında da mızraklarıyla yılana saldıran iki savaşçı vardır. Bugün ters dönen kaya altında olduğundan görülmemektedir. İçerdeki klinede bulunan hurma yapraklı sütun başlığı Friglerin Çukurova ya indikleri dönemlerde M.Ö.700 yıllarında yapıldığını göstermektedir.

Frig Vadisindeki Tarihi ve Doğal Güzellikler 3-) Höyükler ve Antik Kentler İlimizin tarihi M.Ö. 3000 yıllarına kadar uzanmaktadır. Tkie, ahşap, taş, mermer gibi malzeme kullanılarak yapılan yapılarda oturan insanlar, deprem, yangın gibi felaketlerden sonra, kullanılabilir malzemeleri yeniden kullanarak enkaz üzerine yeni yerleşimler kurmuşlardır. 20-50 yıl gibi aralıklarla üst üste oluşturulan bu yerleşimlere, yığma tepe veya höyük denilmektedir. İlimizde 500 ün üzerinde höyük bulunduğu bilinmektedir. Bunların en bilinenleri ise; Kusura höyüğü, Sandıklı höyüğü, Şuhut höyüğü, Karacaahmet-Kocaan höyüğü, Eğret höyüğü, Hisaş höyüğüdür.

Frig Vadisindeki Tarihi ve Doğal Güzellikler 3-) Höyükler ve Antik Kentler Bölgemizde kentleşme, M.Ö.1000 li yıllardan sonra başlamaktadır. Frigler, İhsaniye ilçesine bağlı Göynüş Vadisi ve Eski Döğer Kayalıkları nda kent kurmuşlardır. Keleneia (bugünkü Dinar) ilk kurulan antik kentlerdendir.

Frig Vadisindeki Tarihi ve Doğal Güzellikler 4-) Kaya yerleşimi ve Mezar Odaları İnsanoğlu, yaşamak için düşmanları ve doğa ile savaşmak zorunda kalmıştır. Kendilerini kışın soğuğundan, yazın sıcağından, vahşi hayvanların saldırılarından ve düşmanlarından korumak için çareyi kaya içlerine oyarak yaptıkları mağaralara yerleşmekte bulmuştur. Doğaya karşı savunma amacı olsa da asıl kayaya yerleşme düşüncesi özellikle Frig döneminde ana tanrıça Kübele, kayayla bütünleşmiş ve kaya evi olmuştur. Bu nedenle insanlar kaya içinde yaşamakta, tapınakta ve öldüklerinde de kayaya gömülmektedirler.

Frig Vadisindeki Tarihi ve Doğal Güzellikler 4-) Kaya yerleşimi ve Mezar Odaları Ayazini /METROPOLİS: Ayazin köyü girişinde yolun sol tarafına yayılan kaya kütlelerinde oyularak yapılmış büyük bir kilise,frig geleneğini devam ettiren üçgen alınlıklı, kapı üstü aslan kabartmalı mezar odaları ile çok sayıda basit mezar odaları ve üç katlı olarak kayaya oyulmuş iskan sahası yer alır.

Frig Vadisindeki Tarihi ve Doğal Güzellikler 5-)Peri Bacaları Volkanik arazilerde görülen peri bacaları, sellenme sularının neden olduğu, farklı aşınma sürecinde oluşan sütun, pramidal sütun görünüşlü yer şekilleridir. Afyonkarahisar ilinin jeolojik yapısı gereği, volkanik arazi üzerinde bulunan İhsaniye, İscehisar, Bayat ve Bolvadin ilçelerinde değişik biçimlerde, şapkalı veya şapkasız çok sayıda peri bacaları bulunmaktadır.

Göller 1-) Akşehir Gölü (Afyon Konya sınırında) Gölün yüzölçümünün 304 km² si Afyonkarahisar İli sınırları içerisinde kalmaktadır. Denizden yüksekliği 956 m olan gölün çevresi sazlık ve kamışlıktır. Sultandağıları ndan ve Eber Gölü nden beslenmektedir. Kapalı havza içinde kalan gölün büyük bir bölümü tuzludur. Gölde sazan ve turna balığı yaşamaktadır. Ayrıca göçmen kuşların da uğrak yerlerinden biridir.

Göller 2-) Eber Gölü (Çay-Bolvadin- Sultandağı ilçeleri sınırlarında) Yüzölçümü 150 km² olup, deniz seviyesinden yüksekliği 967 metredir. Gölün bazı bölümlerinde sazan ve turna balığı yaşamaktadır. Ayrıca gölde karabatak, yaban ördeği, çulluk gibi kuş türleri de bulunmaktadır. 3-) Karamık Gölü (Çay ilçesinde) Karamık Gölü nün yüzölçümü 40 km² dir. Deniz seviyesinden yüksekliği 1.001 metredir. Gölde, saz ve kamış üretimi yanında sazan ve turna balığı da bulunmaktadır. Karabatak, çulluk, yaban ördeği gibi kuş türleri bulunmaktadır. Gölün güney kısımları nilüfer çiçekleriyle kaplıdır

Göller 4-) Acıgöl (Afyon-Denizli sınırında) Acıgöl ün yüzölçümü 41,5 km² dir. 20 km² si Afyonkarahisar a bağlı Başmakçı ve Dazkırı ilçelerinin sınırları içerisinde kalmaktadır. Denizden yüksekliği 842 metredir. Suyu sodalı olan gölden, sodyum sülfat ve türevleri üretilmektedir. Yaz-kış flamingo sürülerinin yaşayabildiği özel bölgelerden birisidir. Sazlık alanlarda ve su kaynaklarına yakın kısımlarda kurbağa ve su kaplumbağası ile 3-4 cm büyüklüğünde balıklar yaşamaktadır. Besin zincirinin zengin olduğu Aşağı Akpınar Köyü ve çevresine flamingo, martı, karabatak, yaban ördeği, turna, yaban kazı, pelikan, leylek gibi göçmen kuşlar uğramaktadır. Güney doğusunda bulunan dağlarda ise yırtıcı kuşlardan kartal, şahin, atmaca yaşamaktadır. Acıgöl, kuş popülâsyonu bakımından Anadolu da koruna gelmiş en önemli bölgelerden biridir.

Yüzölçümü 1.099 hektar olan gölet, Afyonkarahisar-Antalya karayolu kenarındadır. Su kaynaklarının fazla oluşu, gölün kış aylarında donmasını engellemektedir. Gölün büyük bölümünde yetişen hasır otu, kamış, nilüfer ve birçok bitki türü, zengin florayı oluşturmaktadır. 1991 yılından itibaren bu bölgeye gelen dikkuyrukların yanı sıra, ördek, turna, leylek, balıkçıl, sakar meke, uzun bacak, saz delicesi, yalıçapkını, angut, söğüt bülbülü, flamingo, kuğu gibi kuşlar bu bölgede konaklamaya başlamıştır. Göller 5-) Karakuyu Göleti (Dinar ilçesi Eldere Köyünde)

Tarihi Değeri Olan Tescillenmiş Evler ve Sokak Sağlıklaştırması Örnekleri Afyonkarahisar da sivil mimariye ait evler, Afyonkarahisar Kale ve Hıdırlık etekleri ile kale çevresinde yer alan mahallelerde bulunmaktadır.

Tarihi Değeri Olan Tescillenmiş Evler Mihrioğlu Konağı Çeşmeli Konak

Tarihi Değeri Olan Tescillenmiş Evler Şuhut Atatürk Evi

Afyonkarahisar da kilim dokunan yerler arasında Bayat ilçesi önem kazanmıştır. Bayat kilimlerinde kullanılan kök boya doğal bir boya olduğu için kilimler ışığa karşı dayanıklı olup uzun yıllar rengini muhafaza etmektedir. Kök boyalı Bayat kilimleri Türkiye de, Patent Enstitüsü nden patentli ilk kilim olup, kalitesini Sanayi ve Ticaret Bakanlığı nın verdiği Garanti Belgesi ile ispatlamıştır. Bayat Kilimleri Bayat Kaymakamlığı, kilimcilik geleneğini yaşatmak, doğal ve kaliteli kilim üretimini sağlamak için Halk Eğitim Merkezi bünyesinde kilimcilik kursları açmaktadır. Bayat merkez ve Bayat ın on iki köyünde bu faaliyetler devam etmektedir. Bayat ta kilimcilik faaliyetlerinin ana kaynağı olan Bayat Kilim Atölyesi 16 yıldır Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı bünyesinde faaliyet göstermektedir.

Sandıklı Akdağ- Kocayayla ve Yılkı Atları

Afyonkarahisar Kaplıcaları Hakkında Afyonkarahisar ülkemizde jeotermal enerji alanları bakımından önde gelen illerimizden biridir. Sıcaklıkları ve kullanım amaçları bakımından önemli sayılan dört adet jeotermal saha bulunmaktadır. Ülkemiz genelinde Bakanlar Kurulu Kararıyla ilan edilen 74 adet termal turizm merkezinden 4 adedi de ilimizde bulunmaktadır.

Termal Turizm Termal Kaynakların Sağlık Amaçlı Kullanımı Termal suyu kullanırken olumlu sonuç elde etmek yada suyu kullanırken sağlık açısından zarar görmemek için; uzman hekimlerce hazırlanan Programlara riayet edilmelidir. Daha da önemlisi herhangi bir sıhhi rahatsızlığı olanların mutlaka Uzman Doktorlarca onaylanmasından sonra termal suyu kullanmaları gerekmektedir.

Termal suların kaplıcada kullanılabilmesi için o suyun yeraltından çıkan doğal termal su olması ve sıcaklığının 20 C nin üzerinde bulunması, litresinde ise en az 1 gr mineral bulunması gerekmektedir. Kaplıcalarda ideal sıcaklık 36-38 C dir. Kaplıca da kür uygulaması ortalama 15 gündür.

Termal Su genel olarak romatizma, eklem rahatsızlıkları, şişmanlık, metabolizma bozuklukları. kronik kadın hastalıkları, kısırlık tedavisi, bağırsak tembelliği ve bronşit hastalıklarına iyi gelmektedir.