CEO S 2008 SAYI:56 Leadership Insights Bir insanı kazanmak, zamanı iyi kullanmaktır İş hayatında hız kazanabilmek için görev dağılımının sağlıklı yapılabilmesi gerekir. bu da çalışanlarınızın delege edeceğiniz sorumluluklar hakkında bilinçlendirilmesine bağlıdır. bu noktada işini hakkıyla yapabilen bir çalışanı kazanmak, gücünüze güç katar. Dr.Yeşim Toduk AKİŞ Bir Bakışta 1 Bir insanı kazanmak, zamanı iyi kullanmaktır Bu ayki konuğum Aynur Bektaş, gerektiğinde tüm zamanını kendisinden bir şeyler öğrenmek isteyen insanlara ayırmaktan çekinmeyen bilinçli bir iş kadını. Bektaş ile gerçekleştirdiğim röportajı siz okurlarımıza sunmadan önce kendisi hakkında bilgi vermek istiyorum. Aynur Bektaş, eskilerin deyimiyle Türkiye nin en nev-i şahsına münhasır liderlerinden biri. Bankacıyken, emekli olup küçük bir sermaye ile tekstil sektörüne girdi. Şirketi Hey Tekstil i başarıdan başarıya koşturdu, devasa boyutlara taşıdı. Yatırım yapmaktan çekinilen Güneydoğu Anadolu ya koşarak gitti, Batman da fabrika kurdu. Anadolu da yatırım atağı başlattı. İstanbul, Çankırı, Nevşehir, Kastamonu ve Batman daki yedi fabrikada 3 bini aşkın kişiye istihdam sağladı, kadınların çalışmasına vesile oldu. GAP'a yatırım çekecek GAP Kalkınma Platformu'na seçilen ilk işkadınıydı. Türkiye Giyim Sanayicileri Derneği Başkanı iken Anadolu'da İş, Aş ve Barış gezileri düzenledi. Halen TOBB Kadın Girişimci Kurulu Başkanlığını yapıyor. 1951 Çankırı Çerkeş doğumlu Bektaş evli iki erkek çocuk sahibi. Lider doğulur, lider olunmaz diyen Bektaş, başarısının üç sırrının eğitim, araştırma ve pazarlama olduğunu söylüyor. Lider doğulur mu, lider olunur mu? Bana göre lider doğuluyor, lider olunmuyor. Eğitimle veya hayatınızın yönlendirmesiyle belki vasıflarınız gelişiyor. Öyle liderler gördüm ki, bunlar şirket sahibi değildi, mesleki kariyerleri yoktu ama doğuştan liderlerdi. Yaptıkları işte mücadelelerini ortaya koyuyor, insanlarla ilişkilerini çok sağlam tutuyor, hemen sivriliyor, göze batıyorlardı. Benim aradığım bu tür insanlar. Üniversite sonrasında bankada çalıştınız. Bankada işleri herkesin yaptığı gibi yapmayan, farklı yollar deneyen biri miydiniz? Perihan Abla dizisini hatırlarsınız. Bir nevi Teşvikiye şubesine müdürken mahallenin Perihan ablasıydım. Çocukken de biraz Pollyanna ydım. Hani böyle herkesi evlendiren tipler vardır, herkesi doktora götüren, mahallede çavuşluk yapan, işte öyle bir insanım. Hiç kendinizi, zamanınızı düşünmediniz mi bunları yaparken? Yok, hala da düşünmem. Eşim de bu konudan son derece şikayetçi. Zamanı iyi kullanamıyorsun diyor ama bana göre bir insanı kazanmak zamanı iyi kullanmaktır. Bazen odamı kapatıp, çok basit bir olayı bir kişiye yarım gün öğretirim. Benden almak istediği kadarını öğretebilmek için her şeyimi iptal edebilirim.
PAGE 2 LEADERSHIP INSIGHTS Peki bankacılık döneminizin ardından patronluk döneminizde liderlik açısından bir farklılık oldu mu? BANA GÖRE LIDER DOĞULUYOR, LIDER OLUNMUYOR. EĞITIMLE VEYA HAYATINIZIN YÖNLENDIRMESIYLE BELKI VASIFLARINIZ GELIŞIYOR. ÖYLE LIDERLER GÖRDÜM KI, BUNLAR ŞIRKET SAHIBI DEĞILDI, MESLEKI KARIYERLERI YOKTU AMA DOĞUŞTAN LIDERLERDI. YAPTIKLARI IŞTE MÜCADELELERINI ORTAYA KOYUYOR, INSANLARLA ILIŞKILERINI ÇOK SAĞLAM TUTUYOR, HEMEN SIVRILIYOR, GÖZE BATIYORLARDI. BENIM ARADIĞIM BU TÜR INSANLAR. Geçen gün Denizbank ın bir yemeğinde, bankada dersine girdiğim biri yanıma geldi. İşte hayatım boyu örnek aldığım, bize bankacılığı ilk anlatan Aynur Hanım dedi. Demek ki işi çok severek, benimseyerek, kendimi vererek yaptığım için çok iyi aktarabilmişim. İnsanlara bir şeyi çok inanarak vermişim. Yaptığınız işi çok severek yapıyorsanız, amatör olarak hissedip profesyonelce yansıtıyorsanız başarı geliyor. İnsanların hayatına girdiğim zaman olumlu gelişmeler katıyorum, yaşantılarını zorluyorum. Mesela emekli olmuşsa yeniden iş yaşamına yönlendiriyorum, ev kadınıysa iş yaşamına sokuyorum, Gel bak, ben neler yapıyorum diyorum. Bir düğüne kokteyle gittiğim zaman insanlarla sohbet etmek yerine onlara Çalışmıyor musun, ne iş yapıyorsun, ne zaman emekli oldun? gibi üstüme vazife olmayan şeyleri soruyorum, özellikle kadınları teşvik ediyorum. Kadınların çalışma hayatında olmaları konusunda hassassınız. Bu nereden geliyor? Ben bu günlere dul geldim. Bana göre kolay gibiydi. Sonradan hayatım deşifre oldukça ve kendi hayatımı kendim görmeye başladıkça çok zor olduğunu gördüm. Hastalanırsınız, sonra iyileşirsiniz, hastalığınızı kötü hatırlamazsınız, çünkü geçirmişsinizdir. Ben de bugün geçmişime öyle bakıyorum. Geçen gün interneti açtım, benimle ilgili bir röportaj vardı. İnsanlar da düşüncelerini yazmıştı. Olumsuz bir şey yoktu ama bir tanesi diyordu ki; Hiç adetim değildir ama Aynur Hanım ı çok samimi buldum, onu takip etmeye başladım. Yani çok zor bir yere geldim. Bu zorluğu Türkiye de her kadın yaşıyor. Başarıyı herkesin algılaması farklıdır. O yüzden başarmak isteyen, performansı olan, içinde içgüdüsel bir şeyler yapmak isteyip de yapamayan birilerine rastlarsam yardımcı olmak istiyorum. İstanbul un dışında da faaliyetleriniz var. Onlara nasıl karar verdiniz? Tamamiyle insani bir duyguydu. Türkiye Giyim Sanayicileri Derneği nin (TGSD) yönetimindeydim. Yatırımların ve istihdamın teşvikiyle ilgili 5084 sayılı yasa o gün yönetimde açıklandı. Biz TGSD olarak çok öncülük etmiştik (Anadolu İş Aş Barış Projesi). Bu yasadan sonra ilk fabrikayı ben açacağım dedim. Gittim memleketime (Çankırı Çerkez) bir yatırım yaptım, 6 ay gibi kısa bir zamanda da fabrikayı açtım. Çok iyi gidiyor. Orada işsiz kalmadı, suç unsuru kalmadı. Şu anda 600 kişi çalışıyor, bunların 400 e yakını kadın. Kadınlar çok işsizdi, yıllardır ek para kazanamıyorlardı. Zorluklar çekmediniz mi? İlk yıl 50 kadın hamile kaldı. Eyvah dedik. Zaten o dönemde çalışan sayısı 200 dü. Hamile kalmalarının nedeni evlenip, borçlarını ödemeleriydi. Ya fabrika kapanırsa, işsiz kalırsam diye hamile kaldılar. Çalışma hayatını bilmiyorlardı, işe karşı güvensizlikleri vardı. Sonra dengeye girdi. Hamile kadınların işten atıldığını duymuşlardı. Bizde de insan hakları uygulanıyor. Hamile kadın daha az çalıştırılıyor, iş yerinde doktor var, hemşire var. Her şey hijyenik.
LEADERSHIP INSIGHTS PAGE 3 Başarı hikayenizi okurken gördüğüm şey bankacılıktan tekstil işine geçtiğiniz. Bilgi birikiminiz, deneyiminiz olmadan buna nasıl cesaret ettiniz? Bankacılığın vermiş olduğu bir başarı durumu var. İnanın 3 ay araştırdım, 3 ay da işi açtıktan sonra araştırdım. Boyahaneler, tekstil atölyeleri, fabrikalar... Yanımda işi bilen bir arkadaşım vardı. Ona çok güvenmiştim ama 6 ayda onu geçtim. 1 yıl sonra fabrikasından örnek aldığım bir beyefendi ile sinemada rastlaştık. Bana şunu söyledi: Sen likralı kumaşlarda çok iyisin. Nasıl yapıyorsun? İnanamadım. 1 yıl öncesinde ben onun fabrikasını ağzım açık gezmiştim. O şimdi bana Sen bunu nasıl yapıyorsun diyordu. Araştırmak, geliştirmek tamamen eğitimle ilgili. Ben karacahil birçok adamın Köyden geldim işportacılıkla kurdum dedikleri işyerlerini kapatıp döndüklerini gördüm. Şanslı olanları kendilerini geliştirenler, yetiştirenler veya çocuklarını yetiştirenlerdi. Size göre başarı için en önemli 3 şey nedir? Eğitim, araştırma ve pazarlama. Ben bu üçünde çok başarılıyım. Aynı şeyi tekstilde yaptım. Bir de kendim öğrendikten sonra devrettim. Onun yanında hala bir şey öğretirken söylerim. Bazı şeyleri alaylı olarak öğrendim. Lütfen benim öğrettiğim şeylerle kalmayın, başkasına da sorun ve okuyun diyorum. Peki iş takibini asıl yapıyorsunuz? Kolay. Bir sistem kurdum. Mesela tekstilde duayenler var ama bunlar alaylı gelmişler. Artık çok güvenmiyorum onlara, kendime de çok güvenmiyorum. Yeni nesil çok araştırıyor ve gelişiyor. Mümkün olduğu kadar işe tekstil mühendislerini, meslek lisesi mezunlarını ve tasarımcıları almaya çalışıyorum. Her konuyu kendi profesyoneline yaptırmaya çalışıyorum. Şirketinizin satışları nasıl ilerliyor? Türkiye nin en büyük ihracatçılarındanız ve örmede bir numarayız. Bu kadar olumsuzluğa rağmen dimdik ayaktayız. Geçen yılki ciromuzu haziran sonunda yakaladık. Karlılık da iyi gidiyor mu? Evet iyi gidiyor. Bu kadar yatırımı tekstil yaptı. Turizmi o ayakta tutu. Oğlum ile gelinimin fabrikasını ayakta tutuyor. Peki tekstilde sizce doğru yatırım mı yaptınız? Başlangıçtaki başarınız neydi? Aslında ben bir entegre tesis yapabilirdim. Daha çok para kazanırdım. Ama ben daha doğru yatırım yaptığıma inanıyorum. O yatırımı herkes yaptı. Gittiler büyük büyük örme tesisleri açtılar. Çok tesis yaptıkları ve herkes aynı şeyi yaptığı için kapatmak zorunda kaldılar. Ben tam tersine üretime, insana yatırım yaptım. Şu anda bendeki yetişmiş kadro hiç kimsede yok. Çerkezköy de, Hacı Bektaş ta, Batman da üretim havzaları yaptık. Batman projesinden söz edelim. Çok başvuru oldu mu? 7 bin kişi müracaat etti. İlk fabrikaya 1000 kişi alacağız. İçlerinde çok vasıfsız işçiler de var ama 1500 ü makinacı yetişmiş. Türkiye de birileri ile tanışın, mutlaka sülalesinde bir tekstilci vardır. 25 yıllık bir yatırım çekmiş turizm sektörü. Batman a gittiğimizde o kadar çok yetişmiş eleman bulduk ki, şu anda Batman İstanbul un en zor diktiği malları dikiyor. Mallar bir defada onaylanıyor.
PAGE 4 LEADERSHIP INSIGHTS Peki Türkiye de neden sizin gibi onlarca insan yok? BU KADAR PARAYA, BU KADAR IŞ IN MUHASEBESINI YAPAN INSANLARA ÇOK KIZARIM. BAŞARILI OLABILEN BIR INSAN GÖSTERDIĞI GAYRETI HER KOŞULDA SÜRDÜRMELIDIR. İnsan yok değil de kadın yok. Eğer girişimci kadın çok olsa inanın benim gibi kadın çok çıkar. Anadolu yu da gözlüyorum, o kadar çok girişimci kadın var ki. Beni en çok etkileyen geçen gün Antalya da oldu. Antalya işadamlarının davetlisi olarak gittiğim bir akşam yemeğiydi. 2 tane genç girişimci kadın konuşturuldu. Bir tanesi sekretermiş. Ne yapıyormuş biliyor musunuz? Cenaze ihracatı. Cenaze ihracatı ve ithalatı. Hayatımda hiç bir şeye bu kadar hayranlık duymadım. Ayakta alkışladım, küçücük bir genç kadın ve bunu kendisi yapıyor. Peki erkekler niye yapmıyor bu işi? Erkekler biraz daha garantici. Mesela Batmanlı bir sürü işadamı var, bakıyorsun gelip İstanbul a hastane yapıyor. Daha çok para kazandıracak işler peşinde. Burada evler alıyorlar. Geçen beni bir gazeteci aradı Aynur Hanım, Bodrum da eviniz nerede? dedi. Nasıl yani? dedim. Böyle bir yazı dizisi yapıyoruz dedi. Bak kızım, benim öyle birkaç milyon dolarım daha olsa gider Anadolu da bir fabrika daha kurarım dedim. Orada bir ay bile oturmayacağım ki. Çalışanlarınıza karşı nasılsınız? Ben hem çok merhametliyim hem de çok merhametsizim. İnsanın eline ekmeğini verdim, işini gücünü verdim, haylazlık yapıp çalışmıyorsa inanılmaz merhametsizim, acımasızım. Hasta değilse, bir problemi yoksa ve o işi de kabul etmişse, bu kadar para, bu kadar iş in muhasebesini yapan insanlara çok kızarım, inanılmaz kızarım. Eğer biraz başarılıysan biraz daha gayret et. Hele de benim firmamda o kadar imkan var ki. Şu kapıdan birisi girsin ve ben bilmem ne şefi olmak istiyorum desin. Ben buna açım. Fabrikalarınızda sendika var mı? Hayır yok. Dünyada imalat sektörüne sendika girdiği zaman başarısız olmuş. Bugün bize iş veren bazı firmalar bizden sendika istiyorlar. Fakat görüyorlar ki fabrika çöküyor. Böyle olunca da bizdeki sistemi kabul ettiler ve onu oturtmaya çalışıyorlar. Bizde 50 kişilik işçi sözcümüz var. İnsan Hakları Departmanı var. İnsan Hakları Departmanının çalışmalarına örnek verebilir misiniz? Tüm fabrikalarımda olduğu gibi, Çankırı daki fabrikam da bütün insan haklarına uyumlu, yasalarımızın da üstünde. İşe alırken mezuniyet bilgisi, memleketi hiç bir şeyi yazılı değil. Tamamiyle insan hakları uygulanan fabrikalarda insanlar çalıştırıyoruz. Leke çıkaran kimyasal madde yok denecek kadar azdır, onların da ağızlarında bantları vardır. Bantını çıkaran işten atılabilir. Ama o günün iki saatini tuvalette geçirir atamazsınız. Kendi sağlığına zarar veren kişi dikkatsizliği yüzünden işten atılabilir. Kendine de zarar vermesi insan haklarına aykırıdır ve işten çıkarma nedenidir. Eğer bir kesimci çelik eldivenini giymiyorsa kendine karşı suçtur, biz bunları uyguluyoruz. İşçimiz bizim bu yaklaşımımıza saygı duyar ve katılımcı olarak çalışırız, hiç bir şekilde istismar olmaz. İşçi o kadar akıllı ki, kendini özel hissettiği zaman, kendini birey hissettiği zaman, kendi hakları olduğu hissettiği zaman üretkenlik artıyor. Bu işi bir 10 yıl daha yaptıktan sonra sizi ne çekecek? Bir vakıf kurmayı düşünüyorum. Nasıl bir vakıf? Gençlere kıyamıyorum. Onlara işe dönük eğitimler verebiliriz. Özellikle tasarım eğitimi alan gençlerin yurtdışına gitmesine destek olabiliriz. Özellikle tasarıma biraz katkı vermek istiyorum.
LEADERSHIP INSIGHTS PAGE 5 Peki Türkiye nin tekstil konusunda tanıtılması için hükümet, TÜSİAD, TOBB ya da diğer sivil toplum örgütleri bir şeyler yapıyor mu? Şu anda bana göre hiç kimse yapmıyor. Ne hükümet yapıyor, ne sivil toplum örgütleri yapıyor. Artık bir şeylerin değişmesi lazım. Firmaların, işadamlarının dünyada Türkiye yi tanıtıp iş getirmeleri lazım. Ben burada sivil toplum örgütlerinin bu pazarlama ayaklarını kurmaları gerektiğine inanıyorum. Hepsi, başkanları demiyorum bakın, hepsi Türkiye nin başbakanı gibi devlet adamları ile birebir görüşüyorlar. Anadolu da fabrika açmanın önemli olduğuna inanıyorsunuz. İlki sizin memleketiniz, ikincisi eşinizin memleketi. Sonra Tosya galiba? MISIR A GIDIP YATIRIM YAPILMASINDAN VICDANEN RAHATSIZ OLUYORUM. Tosya dan işçi getiriyorduk, özellikle iş bulamayan kadınları. Ben konuşmalarımda tekstil sektörüne dönük yeni bir şeyler söylemek istedim. Fabrika kurmak için yeri ve işçisi olan bizi arasın dedim. Tosya Belediye Başkanı aradı. Bak işte işçilerimiz kışın gelip gidemiyorlar, zor durumda kalıyorlar. Gel yer vereyim dedi. Kiraladık tabii ki, işçi de var dedi. Hemen bir ayda temizledik, toparladık, makinaları kurduk. Siz İstanbul dışında Anadolu ya tekstil yatırımları yapıyorsunuz, bazı şirketler ise Mısır a gidiyorlar. Bunu nasıl değerlendiriyorsunuz? İstanbul artık üretim için uygun değil. Buradaki personel servisi paralarıyla her yıl Anadolu kasabasına bir fabrika kurabilirim. Sonuçta petrole bağımlı bir ülkeyiz ülke ekonomisi için de israf olarak görüyorum işçilerin İstanbul un bir ucundan diğer ucuna çalışmaya getirilmesini... Türkiye de 3 milyon kişi tekstilde çalışıyor. Bunun belki de bir başka 3 milyonu girip çıkmış. Bir altyapı var. Şimdi bu insanlar varken ben neden gidip de Mısır a yatırım yapayım? Şimdi siz bu insanları işe kazandırabilirseniz, iş eğitimi verip, iş götürebilirseniz bu insanlar da size yatırım olarak geri döner. O yüzden Mısır a gidip yatırım yapılmasından vicdanen rahatsız oluyorum. Kadın lider adaylarına neler öneriyorsunuz? Kadınlara biraz yürekli olmayı öğretmek lazım. Kadın çok çabuk vazgeçiyor, pes ediyor. İşveren veya bir CEO olarak eğer iyi bir rol modelseniz inanın etrafınızdakiler de bu şekilde oluyor. Ama benim bir hatam var, insanları değiştirmek için çok uğraşıyorum. Bunu yapmasınlar. İnsan istedikleri gibi olmadığında hemen değiştirsinler, çok uğraşmasınlar. O kişiden vazgeçip, o işi yapabilecek başka bir insana yatırım yapmak lazım AMROP TURKEY Dr.Yeşim Toduk AKİŞ is Managing Partner in Amrop Hever Istanbul www.amrop tr.com Ebulula Cad. Caglayan Sitesi A Blok No: 26/9 Levent 34330 Istanbul Turkey Copyright 2008 Amrop Hever Istanbul. All rights reserved