868 SERALARDA ENTEGRE MÜCADELEYE UYGUN PESTİSİT APLİKASYON TEKNİKLERİ Appropriate Application Techniques For Integrated Pest Management In Greenhouses Aysel TÜCER 1 ÖZET Bitki korumada, kimyasal mücadelenin gerek en çok kullanılan yöntem olması ve gerekse çevre için tehlike yaratabilmesi nedeniyle, kimyasal ilaçların doğru seçimi ve kullanımı ile birlikte bu ilaçların uygulanması sırasında kullanılan alet ve ekipmanların da özel bir önemi vardır. Hedefte maksimum biyolojik etkililik sağlayacak, çevre kirliliği ve kalıntıyı asgariye indirecek, ilaç, iģçilik ve uygulama enerjisi giderlerini azaltacak ilaçlama makinesinin seçimi önemlidir. Bu çalıģmanın amacı seralarda entegre mücadeleye uygun pestisit aplikasyon teknikleri üzerinde yapılan inceleme sonuçlarını sunmaktır. ABSTRACT Chemicals are widely used in agriculture and their use may create pollution environmentally. Hence, the selection of the chemicals along with equipments and machinery is of importance. Ġncreasing biological efficiency, reducing pollution, residue and labor, cost of pesticide and energy income are desined. The objective this study was to present the results of the latest application techniques for integtated pest management in greenhouses. 1.GĠRĠġ Tarımsal üretim sürecinin ekolojinin bozulmasını önleyecek yada en alt düzeye indirecek bir yörüngeye kavuģturulması gerekmektedir. Bütün savaģ yöntem ve tekniklerinin bir uyum içinde kullanılarak zararlının ekonomik zarar eģiğinin altında tutulmasını hedefleyen entegre mücadelede ilaçlama tekniklerinin önemli bir yeri vardır. GeliĢmiĢ ve geliģmekte olan bir çok ülke, 1980 li yıllardan beri pestisitlerin kullanımının azaltılması için politika ve stratejiler oluģturmaya, bunları uygulamaya baģlamıģlardır. Ülkemizde de yılda ortalama 30.000 ton olan pestisit tüketiminin, 2000 yılına kadar 1/3 oranında azaltılarak 20.000 ton seviyesine düģürülmesi hedeflenmektedir. Pestisitlerin en uygun tekniklerle doğru olarak kullanılması tüketilen ilaç miktarını ve çevre kirliliğini önemli ölçüde azaltacaktır. Yoğun ve amaç dıģı pestisit kullanımı doğada bulunan yararlı organizmaları etkilemekte, zararlıların direnç kazanması, kalıntı ve çevre kirliliği vb. sorunları ortaya çıkarmaktadır. 2.PESTĠSĠT APLĠKASYON TEKNĠKLERĠ 1 : Dr., Bornova Zirai Mücadele AraĢtırma Enstitüsü, ĠZMĠR
869 2.1. Yüksek Hacimli Ġlaçlamalar Yüksek hacimli ilaçlamalar, ülkemizde en yaygın kullanılan tekniktir. Ġlaçlama hacmi 15 l da -1 dan fazla olup, yüksek basınç altında yapılmaktadır. Bu amaçla kullanılan ekipmanlar (sırt pülverizatörleri, motorlu sırt pülverizatörleri vb) kolaylıkla temin edilebilir ve göreceli olarak daha ucuzdur. Yoğun insan iģgücü kullanımı gerektirir. Üreticilerin pestisit aplikasyon teknikleri konusunda yeterli bir bilgi birikimi ve eğitime sahip olmaması nedeniyle uygulamalarda birçok sorunla karģılaģılmaktadır. Genel olarak karģılaģılan uygulama hataları: -Kalibrasyon Hataları Üreticilerimizin büyük bir bölümü kalibrasyon yapmadan ilaçlama yapmaktadır. Doz ayarlarının doğru yapılmaması nedeniyle zaman zaman fitotoksite veya etkisizlik sorunları görülmektedir. -Meme Seçimi Bitki hastalık ve zararlılarıyla mücadelede, etkili bir mücadele yapabilmek için iyi bir örtme ve penetrasyon her zaman gereklidir. Bu nedenle bol yapraklı bitkilerin ilaçlanmasında içi boģ konik hüzmeli memeler, yabancı ot ilaçlamalarında ise yelpaze hüzmeli memeler tercih edilebilir. Çapı 100 m den küçük damlalar zararlı ve yapraklar üzerinde maksimum depozit sağlar, kontrol sınıflarını geliģtirir, pestisit maliyetlerini ve yer bulaģmalarını azaltır (2,3). Bu nedenle mümkün olduğunca ilaçlama hacminin düģük tutulması ve daha küçük çaplı damlalar üreten meme seçimi oldukça önemlidir. -Basınç Seçimi Üreticilerin ilaçlama basıncını dikkate almadan yada çok yüksek basınçlar altında ilaçlama yaptıkları sık karģılaģılan sorunlardan biridir. Sırt pülverizatörüyle yapılan ilaçlamalarda maksimum basınç 4 bar olmalıdır (4 ).Seralarda çeģitli basınçlarda pestisit dağılım ve penetrasyonunu tespit etmek amacıyla yapılan bir çalıģmada 6-8 bar basınçta damlaların peretrasyonunun 12-15 bar basınçtan daha az olmadığını göstermiģtir. Ġlaçlama kalitesi ilaçlama basıncının 4-6 bara indirilmesiyle arttırılabilir (5). Pülverizatörün iģ kalitesi püskürtme basıncıyla yakından ilgilidir (6). Sırt pülverizatörüyle yapılan ilaçlamalarda, ilaçlama süresince depo içerisindeki basınç düģtükçe ilaçlama hacminin azalması nedeniyle daha düģük dozda ilaç uygulanmakta ve etkisizlik sorunuyla karģılaģılabilmektedir. Diğer yandan basınç düģtükçe damla çaplarının büyümesi nedeniyle kötü bir kaplama ve yer bulaģmalarının artması gibi sorunlarda ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle üreticilerin basınç göstergeli ve kontrol valfine sahip pülverizatör kullanmaları bu tür ilaçlama hatalarını ortadan kaldıracaktır. Günümüzde pülverizasyon basıncı belli bir değerin altına düģünce pülverizasyonu otomatik olarak kesen kontrol valfleri de mevcuttur. Bu tür kontrol valfine sahip bir pülverizatörde ayrıca basınç göstergesine de gerek olmadığından maliyette daha ucuzdur. 2.2. DüĢük Hacimli Ġlaçlamalar DüĢük hacim uygulamaları iģgücü gereksiniminden ve ilaçlama zamanından tasarruf sağlar. Daha homojen ve daha küçük damla üretilmesi tüketilen pestisit miktarından da tasarruf olanağı sağlayabilir (7). MATTHEWS (1997), bitki yapraklarında birikim ve penetrasyonu sağlamak için minimum damla büyüklüğünün yaklaģık 50 m olduğunu bildirmektedir.50 m den küçük damlalar bitki tepe noktalarına veya direkt olarak insekte yönelmektedir (2).
870 MUNTHAL and WYATT (1986) damla çapının 100 m den 20 m ye düģürülmesiyle kırmızı örümcek yumurtaları üzerinde dicofolun etkililiğinin arttığını bildirmektedir. 20 m çapındaki damlalar daha etkili bulunmuģtur(8). -Döner Diskli Atomizörler Döner diskli atomizörler daha homojen damlalar üretir, damlaların %80 i 50 m 134 m damla çapı sınırları içinde kalır (9). Bitki ve makine tipine göre ilaçlama hacmi 2,5-12,5 l ha -1 arasında değiģebilir. Yüksek hacim uygulamalarıyla karģılaģtırıldığında daha az pestisit kullanılabilir. Ġlerleme hızı 0,3 0,7 ms -1 arasındadır. Birim zamanda ilaçlanan alan yüksek hacimli ilaçlama uygulamalarına göre daha fazla olabilir (7).Damla büyüklüğü disk dönüģ hızının değiģtirilmesiyle ayarlanabilir. CLAYTON (1993), CDA uygulamalarının bitki korumada hidrolik memelerden daha etkili olabileceğini belirtmektedir(10). HOLLAND (1997), CDA nin entegre ürün yönetiminde kullanılan baģlıca ilkeler için daha uygun teknoloji yaratabileceği bildirmektedir(11). CDA uygulamalarıyla pestisitlerin azaltılan doz oranları kimyasal maliyetini düģürür ve hedef olmayan yararlıların korunması ve geliģtirilmesi izlenimini verir (12,13).Ancak CDA uygulamalarıyla tüketilen pestisit miktarını azaltmak her zaman olanaklı olmayabilir. Örneğin seralarda yapılan bir çalıģmada sera beyaz sineği nimflerinin dozdan etkilendiği görülmüģtür. Ġlaçlama hacminin düģürülmesiyle karģılaģılan potansiyel problemlerden biri zayıf pestisit dağılımıdır. Pestisit birikimi ve dağılımı genellikle iyidir, ancak penetrasyon ve yaprak altlarında örtme ürün tipi ve aplikasyon tekniğine dayanır (7). Döner diskli atomizörler bir serada yüksek zararlı yoğunluğuna sahip alanların entegre kimyasal kontrolünde ve özellikle biyolojik kontrol ajanlarının salınmasında kullanılabilir. Bu tür ekipmanlarla seralarda yapılacak ilaçlamalarda ilaçlama hacmi, disk dönü hızı ve ilerleme hızı seçimi üzerinde dikkatle durulmalıdır. Bu tür ekipmanlarla çalıģmada güç kaynağı kontrol edilmeli ve ilaçlamalarda meme etkili ilaçlama geniģliği dikkate alınmalıdır. Güç kaynağı (pil veya akü) zayıf olursa disklerin dönü hızı azalacağından daha büyük damlalar üretilir ve istenilen iyi kaplama düzeyi elde edilemez. -Sıcak Sisleme Makineleri Otuz yıldan daha uzun bir süredir sıcak sisleme aletleri seralarda fumigant uygulamaları veya küçük uçucu böcekler için kontak etkili ilaçları uygulamak için kullanılmaktadır. Dez avantajlardan biri sıcak gaz içine enjekte edilen pestisitin degradasyona uğramasıdır (14). Ancak Bacillus thuringiensis gibi mikrobiyal pestisitler bu tür aletlerle baģarılı olarak uygulanabilir. Ġlaç birikimi pestisit formülasyonu ve ilaçlama ayarlarıyla değiģebilir. Depozit nispi nemle yakından ilgilidir. Yüksek nispi nemlerde damlalar daha yavaģ buharlaģır ve daha yüksek depozit elde edilir. Küçük damlaların düģük terminal hızlarıyla ilgili olarak maksimum depozit 4 h sonra elde edilebilir (2). Özellikle ıslanabilir toz formülasyonlar gibi residüal pestisitleri uygulamak için sisleme makinaları kullanıldığında ilaçlamanın bitkiler üzerinde yaklaģık 30 o lik bir açıyla yapılması ve aplikatörün seranın bir kenarından diğer kenarına hareketi önemlidir.bu açı yeterince yüksek olmazsa sisleme makinesinin önünde aģırı depozit olur ve bu da fitotoksiteye neden olabilir.(5). Yaprak altlarındaki düģük depozit ve zayıf peretrasyon nedeniyle bazı bitkilerde bazı pestisitlerin uygulanması için sisleme makinalarının kullanımı etkili sonuç vermeyebilir (2). Sıcak sisleme makinalarının baģarısı aplikasyon tekniklerinin doğru kullanımı ve pestisit formülasyonunun üniform dağılımı ile ilgilidir. Kullanılan pestisit formülasyonun tipi, bitki, zararlı hedef, sera izolasyonu ve ilaçlamaların zararlının uçuģ saatlerine göre yapılması üzerinde durulması gereken önemli konulardır. -Soğuk Sisleme Makineleri
871 Soğuk sisleme makineleri zamandan tasarruf sağlaması, düģük doz karıģımlarının kullanımı ve operasyonların otomatik kontrolü nedeniyle direkt kullanıcı bulaģmalarının önlenmesi gibi avantajlar sağlar. Soğuk sisleme makinelerinin dez avantajları ise iyi, tekrarlanabilir birikim ve üniform dağılım elde etmek zordur (16). Uygun hava ve sıvı karıģımı ile 15 m den daha küçük damlalar üretilebilir. Memenin arkasına yerleģtirilen fan sera içinde ilaç damlalarının sirkülasyonuna ve böylece yapraklarda dağılımın geliģmesine yardım eder. Ġlaçlama makinesi genellikle seranın sonunda bir yere yerleģtirilir ve pestisit bitki üzerinden dağıtılır(2). Atatürk çiçeği (Euphorbia heterophylla) serasında Bemisia tabaci nimflerine karģı, yüksek hacimli ilaçlamalar için önerilen dozdan çok daha düģük dozda soğuk sisleme makinesi ile yapılan ilaçlamalarda baģarılı sonuçlar elde edilmiģtir. Benzer sonuçlar Tetranychus urticae ve homoptera: Aphididae üzerinde yapılan çalıģmalarda da elde edilmiģtir. Atatürk çiçeği serasında Bemisia tabaci nimflerine karģı Margosan-O tohum ekstraktıyla yapılan uygulamada ise, eģdeğer dozda yapılan yüksek hacimli ilaçlamaya göre daha olumsuz bir sonuç elde edilmiģtir. Ġnsektisitlerin doz oranları azaltılabilir ancak fungisitlerin doz oranlarının azaltılması olanaklı görünmemektedir (2). Entegre mücadele programları zararlılarla mücadelede bazı durumlarda lokal ilaçlamalar önermektedir. Örneğin; sadece zararlıların eģiği aģtığı alanların ilaçlanması, alternatif sıra ilaçlamaları..vb. Ġlaçlanmayan alanlar biyolojik kontrol ajanlarının yaģamlarını devam ettirmeleri için ortam sağlamaktadır. Kaplama ilaçlama yapan soğuk ve sıcak sisleme uygulamalarının bu açıdan değerlendirilmesi gerekmektedir. -Elektrostatik Ġlaçlama Makineleri AzaltılmıĢ hacim aplikatörü tarafından oluģturulan küçük damlaların elektrikle yüklenmesinin potansiyel yararları yaprak altlarında daha iyi birikim, pestisit kullanımının azaltılması ve hedef dıģı bulaģmaların azaltılmasıdır(18). Bir çok elektrostatik ilaçlama makinesi seralar için değerlendirilmiģtir(19, 20, 21, 22 ve 23). SOPP and PALMER (1990), dört ULV makinesi ( elektrostatik yüklemeli döner diskli atomizör, hava taģımalı döner diskli atomizör ve iki hava taģımalı microdyne) tarafından oluģturulan ilaç birikiminde bitki türü, ilaçlama makinesinden olan uzaklık ve yaprak pozisyonunun etkisini saptamak amacıyla yaptıkları çalıģmada yeterli bir penetrasyon elde edebilmek için yönlendirici hava akımının gerekli olduğunu saptamıģlardır. Beyaz sineğe karģı permethrin ile yapılan ilaçlamalarda etkililik bakımından ilaçlama ekipmanları arasında önemli bir farklılık olmadığı ve elektrostatik yüklemenin hedef dıģı bulaģmaları azalttığı sonucuna varmıģlardır. 3.SONUÇ VE ÖNERĠLER Ġyi ilaçlama; ilaçlama gerekli olduğunda, doğru doz ve doğru konsantrasyonda, sadece hedefi ilaçlayan, iyi dağılım sağlayan ve çevre bulaģmalarını minimize eden ilaçlamadır (17,5). IPM e uygun kimyasal mücadelenin sağladığı yararlar; -AzaltılmıĢ maliyet, -AzaltılmıĢ çevre riski, -Zararlının direnç kazanmasının yönetimi, -Üründe daha az kalıntı ve -Artan kar diye özetlenebilir.
872 Ġlaçlama hatalarını ortadan kaldırmak için ilaçlama makinelerinin kalibrasyonu, makinelerin amaca uygun ve doğru kullanılması (meme seçimi, basınç seçimi, disk dönü hızının seçimi vb.), ilaçlama operatörlerinin eğitimi ve sertifikasyonuna gidilmesi üzerinde önemle durulmalıdır. KAYNAKLAR 1.ANONYMOUS, Zirai Mücadele Standart Ġlaç Deneme Metodları, Cilt-1 T.C.Tarım ve KöyiĢleri Bakanlığı Tarımsal AraĢtırmalar Genel Müdürlüğü, 1996. 2.MATTHEWS,G.A. Pesticicle application: Current status and further development. Phytoparasitica 25 (Suppl): 11 s- 19 s, 1997. 3.GOHLICH,H. Deposition and penetration of sprays. BCPC Monegraph No.28. Symposium on Application and Biology. Pp 173-182. BCPC poblications, Surrey, 1985. 4.FAO Agricultural Services Bulletin 112/1 ISSN 1010-1365, 1994. 5.VANZUYDAM,R.P., VANDEZANDE,J.C. Application technology, emission and safety in glasshouse spraying, EPPO Bulletin, 26 (1), P:95-101, 1996. 6.YAĞCIOĞLU,A.,Bitki Koruma Makinaları, Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No:508, 1993. 7.LINDQUIST,R.K.,POWELL,C.C.,HALL,F.R.,Glasshouse Treatment Application Technology for Crop Protection (eds. G.A.MATTHEWS and E.C.HISLOP), CAB International, 359 s, UK, 1993. 8.MUNTHAL,D.C. and WYATT,I.J. Factor affecting the biological efficiency of small pesticide droplets against Tetranychus urticae eggs. Pesticide Science 17, 155-64, 1986. 9.WESTERN,N.M. and HISLOP, E.C., HERRINGTON, P. J. and WOODLEY, S.A. Relationships of hydraulic nozzle and spinning disc spray characteristics to retention and distribution in cereals. BCPC monogrph No. 28. Symposium on Application and Biology, pp 191-199, BCPC publications, Surrey, 1985. 10.CLAYTON,J.S. Ground spraying requirements for locust control. International workshop on research and planning for desert locust control. Marrakech, Morroco, 24-28 Mayıs, 1993. 11.HOLLAND,J.M.,JEPSON,P.C.,JONES,E.C. and TURNER,C., A comparison of spinning disc atomises and flat fan pressure nazzles in term of pesticide deposition and biological efficacy within cereal crops. Crop Protection, 16(2), P: 179-185, 1997. 12.POEHLING,H.M.,Selective application strategies for insecticides in agricultural crops. In: Pesticides and Non-target invertebrates (Ed. by P.C.JEPSON) pp 151-176. Intercept Ltd. Andover, 1989. 13.TAYE,Y. Pesticide selectivity via reduced dosage rate application, Asp. Appl.Biol. 17. 257-259, 1988. 14.MORIYA,S and TSUGA,K.Low volume spraying for pest control in the horticulture under covers. Japon Pesticide Information No. 52, 22-6,1988. 15.POWELL,C.C., LINDQUIST,R.K. and RETZER, H.J. Use of thermal pulse-jet applicators in glasshouses. Ohio report, May-June, pp. 35-7,1983.
873 16.WYGODA,H.J. and RIETZ,Z. Plant protection equipmest in glasshouses. Eppo Bulletin 26(1), 95-101, 1996. 17.MATTHEWS,G.A, Pesticide application in relation to integrated pest management, Insect Sci. Applic 15 (6), pp. 599-604, 1994. 18.MATTHEW,G.A, Electrostatik spraying of pesticides: a review crop protection 8, 3-15, 1989. 19.ADDAMS, A.J. and PALMER,a. Deposition pattern of small droplets applied to a tomato crop using the ulvafan and two prototype electrostatik sprayers. Crop Protection 5, 358-64, 1986. 20.ADAMS,A.J. and PALMER,A. Air assisted electrostatik application of permethrin to glasshouse tomatoes; droplet distribution and its effect upon white flies (Trialeurodes vaporariorum) in the presence of Encarsia formas. Crop Protection 8, 8-40, 1989. 21.ADAMS,A.J., LINDQUIST,R.K., HALL,F.R. and ROLPH,I.A., Application, distribution and efficacy of electrostatically charged sprays on chrysanthemums. Pesticide Formulation and Application Systems: International Aspects, 9, ASTM, STP 1036, 179-90, 1989. 22.SOPP,P.I and PALLMER,A. Deposition pattern and biological effectiveness of spray deposits on pot plant applied by the Ulvafan and three prototype electrostatic sprayers. Crop Protection 8, 295-302, 1990. 23.SOPP, P.I., GILLESPIE,A.T. and PALMER,A. Comparision of ultra-low-volume electrostatik and high volume hydraulic application of Verticillium leconii for aphid control on chrysanthemums. Crop Protection 9, 177-84, 1990.