www.yuksekguvenli.org

YÜKSEK GÜVENLİ KÜÇÜKÇEKMECE YEREL UYGULAMA KAPASİTELERİNİN YENİLİKÇİ MÜHENDİSLİK TEKNİKLERİ ve ALTERNATİF MODELLERLE ARTIRILMASI PROJESİ DEZAVANTAJLI GRUP EĞİTİMLERİ Bağdat Cad. Balçiçeği Sok. Dilek Apt. No: 3/5 Suadiye İSTANBUL T: 0216 464 68 81 F: 0216 384 14 85 info@yuksekguvenli.org Bu doküman, İstanbul Kalkınma Ajansı nın desteklediği Yüksek Güvenli Küçükçekmece Yerel Uygulama Kapasitelerinin Yenilikçi Mühendislik Teknikleri Ve Alternatif Modellerle Artırılması Projesi kapsamında hazırlanmıştır. İçerik ile ilgili tek sorumluluk Uluslararası Mavi Hilal İnsani Yardım ve Kalkınma Vakfı na ait olup İSTKA veya Kalkınma Bakanlığı nın görüşlerini yansıtmamaktadır. www.yuksekguvenli.org

YÜKSEK GÜVENLİKÜÇÜKÇEKMECE YEREL UYGULAMA KAPASİTELERİNİN YENİLİKÇİ, MÜHENDİSLİK TEKNİKLERİ ve ALTERNATİF MODELLERLE ARTIRILMASI PROJESİ İSTANBUL KALKINMA AJANSI TARAFINDAN FİNANSE EDİLEN 2014 AFETLERE HAZIRLIK MALİ DESTEK PROGRAMI KAPSAMINDA TR10/14/AFK/0011 REFERANS NUMARASI İLE YÜRÜTÜLMEKTEDİR. Bu çalışma, Yüksek Güvenli Küçükçekmece Yerel Uygulama Kapasitelerinin Yenilikçi Mühendislik Teknikleri ve Alternatif Modellerle Artırılması Projesi kapsamında Proje Başvuru Sahibi Uluslararası Mavi Hilal İnsani Yardım ve Kalkınma Vakfı (IBC) tarafından hazırlanmıştır. Bu çalışmada yer alan bölümler referans verilmeden çoğaltılamaz. Kullanılması durumunda çalışmanın ve projenin tam isminin belirtilmesi zorunludur. Yayının içeriği ile ilgili tek sorumluluk Proje Başvuru Sahibine ait olup İstanbul Kalkınma Ajansı nın veya Kalkınma Bakanlığı nın görüşlerini yansıtmamaktadır. 2015, Nisan

1. Afet Nedir? DEZAVANTAJLI GRUP EĞİTİMLERİ Tehlikelerin bir afete dönüşebilmesi için can, doğal çevre, mal, mülk ve iş sürekliliğine büyük zarar vermesi gerekir. Bu nedenle, Birleşmiş Milletlerin yaptığı tanıma göre afetler herhangi bir tehlikenin can, mal, çevre ekonomi ve kültürel varlıklar üzerinde yarattığı kötü etkilerle baş etmeye yerel olanakların yetmediği durumlardır. Deprem, sel, heyelan, fırtına gibi doğa olayları, bölge ve ülke düzeyinde ya da uluslararası yardım gerektirecek kadar büyük can ve mal kayıplarına neden olduklarında doğal afet olarak adlandırılır. 2. Afet Türleri Afetler; doğal afetler, teknolojik afetler ve insan kaynaklı afetler olmak üzere üç gruba ayrılır. Doğal afetlere; deprem, sel baskını, toprak kaymaları, kaya düşmesi, çığ düşmesi, kuraklık, fırtına, kasırga, tayfun, hortum, volkan patlaması ve tsunamiler (deprem sonrası dev dalgalar), teknolojik afetlere; baraj patlaması, sanayi kaynaklı kazaları, ekonomik buhran, elektronik iletişim altyapısının çökmesi ve insan kaynaklı afetlere de yangın, hava, su, çevre kirlenmesi ve kara, deniz hava ulaşım araçlarının kazaları örnek gösterilebilir. 3. Afet Bilinci Doğal afetlerden en çok zarar görebilecek olan grup engelli bireylerimizdir. Bu durumu önleyebilmek için engelli bireylerimiz ve aileleri deprem ve yangın anında yaşamsal olarak nelere dikkat etmeleri ve nasıl önlemler almaları gerektiği konusunda bilgilendirilmeli ve afetlere hazır olma bilinci yükseltilmelidir. Afetler sırasında yapılması gerekenlere yönelik eğitimlerin genellikle fiziksel engelli olmayan bireylere yönelik hazırlandığı görülmüştür. Oysaki engelli bireylerimiz de toplumumuzun bir parçasıdır. Bu nedenle onların da her türlü afete hazırlıklı olmaları için; - Afet öncesinde alınacak önlemlerin, - Afet sırasında yapılması gerekenlerin, - Afet sonrasında yapılması gerekenlerin, - Uygulanacak eğitim programının oluşturulması gerekmektedir. Bu düşünceler kapsamında, engelli grubuna göre her birey afetlerin yaratacağı tehlikeler hakkında bilinçlendirilip içinde bulunduğu tehlikeyi azaltmak için yapacakları konusunda eğitilmelidir. Bu eğitimler görme, işitme ve bedensel engelli bireylerimize uygulamalı olarak verilmelidir. 4. Afetten Önce Afet eğitiminin amacı; engelli bireylerimizi ve çevrelerindeki kişileri afetlere karşı hazırlayarak afet bilincini yükseltmektir. Alınan önlemlerle afet riskinin azaltılabileceği bilgisini yaygınlaştırmak ve bir farkındalık yaratmaktır. Bu durumda afet eğitimi; engelli bireyleri afetlerin yaratacağı tehlikeler hakkında bilinçlendirip içerisinde bulunabilecekleri tehlikeyi azaltmak için yapmaları gerekenler konusunda eğiterek olası bir afet anında acil durumlara karşı daha hazırlıklı olmalarını sağlar. 3 Dezavantajlı Grup Eğitimleri Uluslararası Mavi Hilal İnsani Yardım ve Kalkınma Vakfı

5. Afet Sırasında ve Sonrasında Bedensel engelliler; Bedensel engelli kişinin kendini koruyup koruyamayacağına ilişkin önceden bir plan hazırlanması ve bu konu üzerine en azından zihinsel bir tatbikat yapılmış olması gerekir. Eğer bu kişi deprem anında tek başınaysa, önceden hazırladığı plana uygun şekilde kendini korumalıdır. Deprem anında bulunduğu yerin fiziksel özelliklerine ve kendi engellilik durumuna göre bir pozisyon alarak vücudunu korumalıdır. Burada en önemli konu kişinin paniğe kapılmamasıdır. Eğer engelli kişi bir yaşam destek ünitesine bağlıysa ve hareket edemiyorsa çevresindeki kişilerin yardımına ihtiyaç duyacaktır. Bu durumdaki bir kişinin, deprem anını en az zararla geçirebilmesi için yaşam destek cihazlarının önceden sabitlenmiş olması gerekmektedir. Uyulması gereken davranışlar şöyle özetlenebilir: - Tekerlekli sandalyedeyseniz, kendinizi sandalyeden yere atmayın. - Tekerlek frenini devreye sokun, tutunun. Başınızı korumaya çalışın. - Oturuyorsanız yerinizde kalın ve başınızı korumaya çalışın. - Ayaktaysanız oturun veya düşmeyi engellemek için vücudunuza destek verin ve başınızı koruyun. - Gece yatarken protez gibi özel cihazlarınızı yakınınızda ve kolay ulaşabileceğiniz bir yerde bulundurun. Zihinsel engelliler; Zihinsel engelli kişilerin deprem sırasında kendilerini koruyabilme yetisi durumlarına göre değişkenlik göstermektedir. Kendini koruyabilecek konumda olanlar, sarsıntının başlamasıyla birlikte hedef küçültmelidir. Bu davranışın öğrenilebilmesi için basit komutlarla ve sık aralıklarla tatbikat yapılması önemlidir. Kendilerini koruyamayacak durumda olan veya istem dışı olarak, bulunduğu yerde hareketli veya hareketsiz şekilde kalma ihtimali olan engellilerin deprem anında etraflarındakilerin yardımına ihtiyaçları vardır. Depremden en az zararla kurtulabilmek için bu kişilerin mutlaka önceden hazırlanmış planlarının olması gerekmektedir. Bu engel grubundaki kişilerin, kol veya boyunda taşınabilecek bir künyeye sahip olmaları gereklidir. Görme engelliler; Görme engelli kişi deprem anında, bilmediği bir ortamdaysa ve yanında bir refakatçisi yoksa çevresindekilerden yardım istemelidir. Bu kişi, hedef küçülterek vücudunu korurken aynı zamanda refakatçisi veya kendisine yardımcı olabilecek herhangi bir kişi aracılığıyla, çevreden gelebilecek tehlikelere karşı da kendini koruyabilir. Yanında kendisine yardımcı olabilecek bir kişi olsun veya olmasın görme engelli bir kişinin deprem anında kendini koruması için en büyük silahı duyma yeteneğidir. Zira sarsıntı nedeniyle etrafında yıkılabilecek, üzerine düşebilecek veya başka herhangi bir yolla kendisine zarar verebilecek tehlikeleri her ne kadar göremese de olası tehlikelerden bazılarının habercisi olan sesleri duyabilir. Görme engelli kişi çocuksa, etrafındaki kişilerin yardımına daha çok ihtiyaç duyacaktır. Deprem anında okulda olması halinde kendini korumak üzere pozisyon almalıdır. Bunun yanı sıra öğretmenlerinin veya diğer okul görevlilerinin komutlarını dinlemesi gerekmektedir. Durumu veya 4 Dezavantajlı Grup Eğitimleri Uluslararası Mavi Hilal İnsani Yardım ve Kalkınma Vakfı

yaşı ne olursa olsun, görme engelli kişinin deprem anında paniğe kapılmaması önemlidir. Bunun için de deprem anında hangi ortamda nasıl hareket etmesi gerektiği konusunda tatbikatlar yapmış olmalıdır. İşitme engelliler; İşitme engelli bir kişi deprem anında kendini korumak üzere hedef küçülterek çök-kapantutun hareketini yapmalıdır. Diğer kişilerden farklı olarak işitme engelli kişilerin en çok dikkat etmesi gereken konu, bir yandan hedef küçültüp vücutlarını korurken, diğer yandan gözleriyle dışardan gelebilecek tehlikelere karşı sürekli alarmda olmaktır. Üzerlerine düşebilecek cisimler ile yıkılabilecek yapısal olmayan elemanlar, bu kişiler için en büyük sorunu teşkil etmektedir. İşitme engelli kişi çocuksa ve deprem sırasında okulda bulunuyorsa, öğretmenlerinin ve diğer okul görevlilerinin yönlendirmelerine harfiyen uymalıdır. İşitme engelli kişinin, afet anında varlığını başkalarına duyurabilmek için kullanmak üzere düdük veya benzer bir aleti üzerinde veya yakın bir yerde bulundurması yararlı olacaktır. Afet anında evde bulunulması halinde dışarıya karşı uyarıcı olmak üzere, görünür bir yere ev içerisinde işitme engelli birinin olduğunu belirten ışıklı bir levhanın yerleştirilmesi uygun olur. 6. Afet sonrasında yapılması gerekenler; Engelli kişilerin sarsıntı bittikten sonra içinde bulundukları yapıdan tahliye olması gerekir. Eğer engelli kişi bulunduğu yapıyı tek başına terk edemiyorsa tahliye işlemi diğer kişilerin yardımıyla yapılmalıdır. Farklı engelli gruplarına göre bu süreç farklı şekillerde gelişebilmektedir. Deprem sonrasında evinizi tahliye etmeniz gerekirse aşağıdakilere dikkat edin: - Acil durum çantanızı yanınıza alın. - Destek ağınızdaki kişilerle iletişime geçin. - Yetkililerin hoparlör, radyo gibi çeşitli iletişim araçlarından yapacağı uyarılar doğrultusunda hareket edin (İstanbul Valiliği Afet Radyosu 103.0 MHZ). - Koruyucu giysiler ve sağlam ayakkabılar giyin. - İlaç, kimlik gibi kişisel eşyalarınızı yanınıza alın. - Evinizi kilitleyin. - Yetkililerin belirlediği tahliye yollarını kullanın. Deprem sonrası binada yapısal bir hasar yoksa içeride kalmak güvenlidir. Eğer tahliye anında vaktiniz varsa şunları yapın: - Elektrik, su ve doğalgaz vanalarını kapatın. - Tanıdıklarınıza nereye gittiğinizi haber verin. - Evcil hayvanlarınız için önlem alın. - Tehlikenin geçtiği bilgisi gelene kadar binaya tekrar hiçbir nedenle girmeyin. Tahliye anında farklı engelli gruplarına göre aşağıdaki konulara dikkat edilmelidir: Bedensel engelliler; Bazı bedensel engelliler bulundukları yapıyı kendi kendilerine terk edebilirler. Bu kişiler, çıkış yolu üzerinde kendileri için tehlike oluşturacak unsurların olup olmadığına dikkat etmelidirler. Gerektiği durumlarda önceden belirlenen alternatif tahliye yolları kullanılabilir. 5 Dezavantajlı Grup Eğitimleri Uluslararası Mavi Hilal İnsani Yardım ve Kalkınma Vakfı

Eğer kişi taşıyabiliyorsa tahliye sırasında acil yardım çantasını da yanına almalıdır. Eğer bu kişi kendi kendine tahliye olamıyorsa birilerinin yardımına ihtiyaç duyacaktır. Engelli kişinin tahliyesi, engellilik durumuna, yardımcı olacak kişilerin durumuna ve içinde bulunulan yapının hasarına göre farklı yöntemlerle yapılabilir. Tahliye planı, tüm olasılıklar önceden düşünülerek yapılmalıdır. Örneğin tekerlekli sandalyedeki birinin, sandalyesi bırakılarak taşınmak suretiyle tahliye edilmesi gerekebilir. Ayrıca yaşam destek ünitelerine bağlı kişilerin tahliye sırasında bu ünitelere ihtiyaç duyacağı unutulmamalıdır. Solunum güçlüğü çeken bazı kişilerin göreceli olarak kolay bir taşıma yöntemi sayılan itfaiyeci yöntemiyle taşınmaması, dikkat edilmesi gereken konulardan biridir. Zihinsel engelliler; Zihinsel engelli kişilerin tahliyesi önemli oranda diğer kişilere bağlıdır. Bu nedenle, destek ağındaki kişilerin yardımı bu engelli grubu için çok önemlidir. Zihinsel engelliler deprem anında kendini korumakta güçlük çekebilir ve/veya büyük panik yaşayabilir; dolayısıyla bu durum tahliye sırasında güçlükler çıkarabilir. Tüm bu olasılıklar göz önünde bulundurularak önceden tahliye tatbikatları yapılmış olmalıdır. Tahliyede bu kişilere yardımcı olan kişilerin kendilerine de çok dikkat etmesi gerekir. Zihinsel engelli kişi öğrenciyse ve deprem anında okulda bulunuyorsa, tahliyesi için öğretmenlerinin ve diğer görevlilerin yardımına ihtiyaç duyacaktır. Eğer öğrenciler bir zincir halinde el ele tutuşup tahliye oluyorsa zihinsel engelli öğrenciler bu zincirin farklı yerlerine dağıtılarak tahliye edilebilir. Görme engelliler; Görme engelli kişi deprem anında tek başına veya başka kişilerle birlikte bir bina içinde veya dışarıda da olabilir. Bu kişinin deprem anındaki durumuna göre tahliye sırasındaki hareket tarzı da farklı olabilir. Bu farklı durumların her birinin farkında olunmalı ve her biri için önceden geliştirilmiş tahliye planına göre hareket edilmelidir. Görme engelli kişi deprem anında bir bina içinde ve kendisi gibi görme engelli diğer kişilerle birlikte (örneğin okulda) ise, bir zincir oluşturularak tahliye olma yöntemi kullanılabilir. Buna göre en tecrübeli ve/veya görme yeteneği diğerlerine göre en iyi olan görme engelli kişiler en önde, ortada ve en arkada olmak üzere, tüm görme engelliler el ele tutuşur. Bu sistemde mümkünse hiç görmeyenleri aralara dağıtmak uygun olacaktır. Unutulmaması gereken diğer bir konu ise, görme engellilerin işitme duyularının genellikle çok gelişmiş olduğudur. Bu nedenle, tahliyede bir kişinin sesli komut vermesi görme engellilerin yönlendirilmesi için çok iyi bir araç olacaktır. Bu komutun aynı anda birden fazla kaynak yerine tek bir kaynaktan gelmesi, kargaşayı önlemek adına uygun olacaktır. Görme engelli kişinin, deprem sırasında bilmediği bir yerde, açık alanda olması halinde, bulunduğu yerde kalması daha uygun olacaktır. Bulunduğu yerden başka bir yere gitmeye çalışması zor olabilir. Böyle bir durumda destek ağındaki kişilerden veya en yakındaki profesyonel müdahalecilerden ve devlet kuruluşlarından (polis, muhtarlık, belediye, askeriye, vb.) yardım isteyebilir. 6 Dezavantajlı Grup Eğitimleri Uluslararası Mavi Hilal İnsani Yardım ve Kalkınma Vakfı

İşitme engelliler; İşitme engelliler pek çok durumda tahliyeyi kendi kendilerine yapabilirler. Tahliyeyi tek başlarına yapmak durumunda olmaları halinde kendileri için tehlike oluşturabilecek cisimlere çok dikkat etmelidirler. Eğer işitme engelli kişi çocuksa ve deprem anında okuldaysa, tahliye sırasında öğretmenlerinin ve diğer okul görevlilerinin talimatlarına uymalıdır. Engelli kişi, tahliyeden sonraki ilk saatlerden itibaren çeşitli konularda yardım ve desteğe ihtiyaç duyabilir. Bu yardım ve destek, kişinin destek ağındaki kişilerden gelebileceği gibi, diğer engelli gruplarından veya resmi ve gönüllü müdahale kuruluşlarından da gelebilir. Engelli kişinin (varsa) üye olduğu bir engelli derneği veya benzer kuruluşlarla irtibata geçmeye çalışmalıdır. Bu, depremden etkilenen engelli kişinin karşılaşabileceği sorunlara çözüm bulabilmek adına önemli bir adım olacaktır. Bazı engelli kişiler, diğer kişilerle irtibata geçmek için bir tercümana veya bir cihaza ihtiyaç duyabilirler. Mümkünse kriz masalarından bu ve benzeri konularda yardım istenebilir. Eğer mümkün değilse durumlarını mutlaka resmi görevlilere iletmelidirler. Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu bu konuda yardıma hazır kuruluşlardan biridir. Depremden sonra kurtarma veya sağlık gibi hizmetleri veren kişiler ise çalışmaları sırasında her zaman engelli kişilerin durumlarını göz önünde bulundurmalıdır. 7. Afet Planı Afetler her zaman her yerde olabilir ve afetlere müdahale etmekle yükümlü kişiler (ki bu kişilerde afetzede olabilirler) afet sonrası ihtiyaçlarımızı çok kısa bir sürede karşılayamayabilirler. Zarar azaltma mantığı ile yaşam biçimimizi afetlere duyarlı şekilde gözden geçirmeli, çevremizi bu gözle algılamalı, güvenli yaşam bilinci / farkındalığı ve afet öncesi hazırlıklı olma eğilimi ile afetlere direncimizi arttırmalıyız. Kendimize ait afet sonrası ilk 72 saat için bir aile afet planı yapmamız gerekir. Planımızda evimizin güvenli yerleri, afet çantamızın düzenlenmesi ve evi tahliye planımız yer almalıdır. Unutmayın; Depremler Önlenemez, Ancak Depremlerin Afetlere Dönüşmesi Önlenebilir. 8. Deprem Çantası Hazırlama Afetlerden sonra ilk ihtiyaçlarımızı karşılayabilmek için afet ve acil durum çantasına ihtiyacımız vardır. Bir afet sonrası yiyecek içecek temin edebileceğimiz yerler ulaşamayabiliriz. Ya da küçük yaralanmalarımız varsa bunları kendimiz giderebiliriz. Bu tip durumlar için afet ve acil durum çantamızın içinde olması gerekenleri doğru belirleyip, çantamızı kolay ulaşacağımız bir yerde saklamamız çok önemlidir. Afet ve acil durum çantası sadece evimizde, işyerimizde değil okulumuzda sınıfımızda da olmalıdır. Bunun için öğretmenimizle birlikte ihtiyacımız olabilecek şeyleri belirleyip, çantamızı sınıfımızda öğretmenimizin kolay ulaşabileceği bir yerde saklamalıyız. Engelli bireylerin özel ihtiyaçlarıyla alakalı çantamızın içine eklememiz gerekenleri de unutmamalıyız. İçinde bulunan yiyecek ve içecekleri düzenli olarak kontrol edip, bozulmadan nasıl saklamamız gerektiğini büyüklerimizden öğrenmeliyiz. 9. Yapısal Olmayan Tehlikelerin Azaltılması Mahallemiz, evimiz, okulumuz gibi yerlerdeki tehlikelere karşı önlem alabilmek için ilk önce tehlikeleri belirlememiz gerekir. Öncelikle odamızdan başlayalım. Odamızda yatağımız nerede eğer cam kenarında ise tehlikeli olabilir. Dolabımızın duvara sabitlenmesi gerekir. Yüksekte bulunan 7 Dezavantajlı Grup Eğitimleri Uluslararası Mavi Hilal İnsani Yardım ve Kalkınma Vakfı

üzerimize düşebilecek eşyaları daha alçak yerlere koyarak kimsenin zarar görmemesini sağlayabiliriz. Okuldaki tehlikeleri de aynı evde yaptığımız gibi belirleyebiliriz. Okulumuzda ya da evimizde tehlikeleri belirlerken engelliler için özel bir gözlem yapmak gerekebilir. Tehlikelerin belirlenmesinde, herhangi bir afette engellinin gerek afet sırasında gerek tahliye anında izleyeceği yolu engelliye uygun hale getirmek gerekir. Çözüm yolları tespit edilirken, engelli bireye refakat edecek kişinin de belirlenmesi ve afet sonrasında engelli bireye yardımcı olması gerekmektedir. Engelli bireyler için uygun eğimde rampa yapılması, tırabzanların uygun şekilde merdiven iniş ve çıkışlarına monte edilmesi, görme engelliler için kabartmalı yol yapılması, kapı giriş çıkışlarının tekerlekli sandalyenin giriş çıkışına uygun yapılması gerekir. A. Engelli Bireyler İçin Afet Bilinci Doğal afetler içerisinde yer alan deprem ve yangınlardan en çok zarar görebilecek olan grup engelli bireylerimizdir. Bu durumu önleyebilmek için engelli bireylerimiz ve aileleri deprem ve yangın anında yaşamsal olarak nelere dikkat etmeleri ve nasıl önlemler almaları gerektiği konusunda bilgilendirilmeli ve afetlere hazır olma bilinci yükseltilmelidir. Deprem, yangın gibi afetler sırasında yapılması gerekenlere yönelik eğitimlerin genellikle fiziksel engelli olmayan bireylere yönelik hazırlandığı görülmüştür. Oysaki engelli bireylerimiz de toplumumuzun bir parçasıdır. Bu nedenle onların da her türlü afete hazırlıklı olmaları için; - Afet öncesinde alınacak önlemlerin, - Afet sırasında yapılması gerekenlerin, - Afet sonrasında yapılması gerekenlerin, - Uygulanacak eğitim programının oluşturulması gerekmektedir. Bu düşünceler kapsamında, engel grubuna göre her birey yangın ve deprem afetlerinin yaratacağı tehlikeler hakkında bilinçlendirilip içinde bulunduğu tehlikeyi azaltmak için yapacakları konusunda eğitilmelidir. Bu eğitimler görme, işitme ve bedensel engelli bireylerimize uygulamalı olarak verilmelidir. 1- Görme Engelli Bireyler İçin Afet Eğitimi a. Yangın Eğitimi Görme engelli bireye afette kurtarma-kurtulma eğitimi şu anda engelli olmayan bireylere uygulanan yöntemlerle aynı sistemi oluşturmaktadır. Yangın söndürme çalışmalarını engelli-engelsiz tüm vatandaşların öğrenmesi ancak hiçbir surette hayatına karşı risk almaması gerekmektedir. Yangına ancak ilk bir dakikasında müdahale edilirse başlangıç halidir. Bir dakikadan sonra yanma her saniye on kat artar ve yangın halini alır. Bu durumda, eğer ilk 30 saniyenin veya 1 dakikanın içinde başlangıç halinde hissedilen bir yanma ise müdahaleye izin verilir. Aksi takdirde sadece kurtulmaya çalışmak en doğru harekettir. Görme engelli bireylerin yaşamlarının büyük bölümünü geçirdikleri ev ve işyerlerinde mutlaka bir yangın söndürme cihazı bulundurulmalıdır. Yangın söndürme tüpleri kolay ulaşılabilecek bir yerde olup tüpün yeri yaklaşık olarak yerden 40 cm yükseğe (ortalama diz hizasına) gelecek şekilde duvara monte edilmelidir. Tüpün yeri hafızaya yerleştirilmeli ve yeri değiştirilmemelidir. Engelli bireyin bir oda içerisinde (kapalı alanlarda) 3-6 m. arası mesafeden tesirli olan söndürme cihazlarını muhtemel yanma sesinin geldiği bölgeye doğrultarak enjekte etmesi yeterli olabilecektir. En azından kapalı bir ortamda ise kullanılan yangın söndürücü yanmayı yavaşlatacak, 8 Dezavantajlı Grup Eğitimleri Uluslararası Mavi Hilal İnsani Yardım ve Kalkınma Vakfı

alev ısısını düşürecektir. Bu da bulunduğu yeri terk etmesi için yeterli zamanın kazanılması anlamına gelmektedir. b. Deprem Eğitimi Görme engelli kişiler için yangında olduğu gibi deprem eğitimleri de görme engelli olmayan kişilere uygulanacak eğitimlerden farklı değildir. Çünkü "deprem anında hareket edilmemeli" kuralı herkes için geçerlidir. Deprem sırasında daha önce belirlenen sabitlenmiş, dayanıklı eşyaların (yatağın kenarı, buzdolabı, çamaşır makinesi vb.) yanında cenin vaziyetinde durmayı öğrenmeli; başını, ensesini ve göğsünü düşen nesnelerden korumalıdır. Deprem sonrasında kullanmak üzere içerisinde su, bisküvi, ilaç vb. malzemelerin olduğu bir deprem çantası hazır bulundurulmalı, uzun zaman geçirdikleri her mekânda böyle bir planları olmalı, sık sık plana uygun tatbikat yapılmalı ve bu plan deprem anında devreye sokulmalıdır. 2- Bedensel Engelli Bireyler İçin Afet Eğitimi a. Yangın Eğitimi Ellerini kullanabilen bedensel engelli bir birey eğer, bir yangın afeti anında söndürme cihazı ile müdahalede başarılı olamayacağını anlamış ise derhal o yeri terk etmesi esastır. Hiçbir şekilde hayatını tehlikeye sokacağı bir risk almamalıdır. Bedensel engelli arabalarında da acil durum yedek bataryası olmalı bu bir sıkıntılı durum anında bu enerji bir buton vasıtası ile devreye girmelidir. Ayrıca yine engelli arabasında dumanlı bir ortamdan açık havaya çıkmayı sağlayacak kadar küçük bir oksijen tüpü ve maskesi arabaya monte edilmelidir. Yatalak vaziyette olan bedensel engelli bireylerimizin yanında mutlaka refakatçisi kalmalıdır. Acil durumda ilk müdahaleyi, ilgililere haber vermeyi ve kaçış için gerekenlerin yapılmasını refakatçi kişi üstlenmelidir. Arabalı bir engelli; yangına yanaşmayı, pozisyon almayı, yangın söndürme cihazı ile yangına müdahale etmeyi öğrenmeli ve yangın söndürücüler hakkında hem kendisi hem de refakatçisi bilgi edinmelidir. Her iki kolu olmayan bir engelli ise; yakınında ayaklarını veya başını kullanarak diğer insanlara olayı bildirebileceği bir yangın alarm cihazı bulundurulmalı ya da engelli kişi bu alarm sisteminin bulunduğu mekâna yerleştirilmelidir. Her iki bacağı olmayan bir bedensel engelli ise kollarını kullanabileceği için yangın alarm korna ve butonu ile yangın söndürme cihazlarının kullanımı öğretilmelidir. b. Deprem Eğitimi Bedensel engelli bireylerimizin deprem anında bina içinde kalması sağlanmalıdır. Hiçbir şekilde deprem süresinde dışarıya kaçılması doğru değildir. Bina içinde dayanıklı eşyaların bulunduğu bölümde deprem sığınma bölgesi oluşturulmalı ve buraya gidilmeli, önceden hazırlanmış deprem çantası da bu bölümde muhafaza edilmelidir. Dışarıda (sokakta, caddede) hareket halinde ise bina yanlarından uzaklaşmalı ve açık bir alanda sallantı geçene kadar durumunu muhafaza etmelidir. Yatağa bağımlı bir engelli ise yatağının konumu iyi seçilmelidir. Yatağı pencerelerden uzak bir yere konmalı, etrafında dayanıklı ve her biri sabitlenmiş eşyalar bulunmalıdır. Ayrıca deprem çantası bu bölümde yer almalıdır. 9 Dezavantajlı Grup Eğitimleri Uluslararası Mavi Hilal İnsani Yardım ve Kalkınma Vakfı

3- İşitme Engelli Bireyler İçin Afet Eğitimi a. Yangın Eğitimi Görme engelli bireyler Yangına müdahale, yangından kurtulma ve kurtarma eğitimlerini her engelsiz insana verilen eğitim düzeyinde alabilirler ve yangın söndürme cihazlarını ve diğer söndürme materyallerini kolaylıkla kullanabilirler. İşitme engelli insanlarımızın yaşadığı mekânlar içinde otomatik gaz algılama sistemi ışıklı ikaz sistemi ile desteklenmelidir. A sınıfı yanıcılar gibi (kömür, odun vb.) ısıtıcı kullanılması ya da C sınıfı yanıcılar gibi (doğalgaz, LPG vb.) yanıcılar ile ısıtma sistemlerinin kullanılması halinde yukarıda belirttiğimiz duman ve gaz ölçüm cihazının ışık destekli olması önerilmektedir. A ve C sınıfı yanıcıların dışında diğer sebeplerden oluşacak yanmalarda ise ışıklı duman ve alev algılayıcı detektörler kullanılmalıdır. Yangın sırasında ısınan hava daima yukarıya doğru hareket eder. Dolayısıyla eğer bulunduğu konuta duman girmiş ise yanmanın alt katlardan başlamış olabileceğini düşünmelidir. Bu nedenle dışarıya çıkamayacağı gibi balkona ve pencereye de çıkması doğru olmayacaktır. Üst katlara hareket son derece tehlikelidir. Bu durumda ise yapılması gereken; konutun dışa bakan kapılarının aralarına konulacak ıslatılmış havlu veya çarşaf ile dumanın içeriye girmesini önlemektir. Eğer yanma binanın üst katlarında ise; dumanı görünmeyecek alevi hissedilmeyecektir. Bu durumda bu kişilerin oturduğu apartmanlarda ışıklı alarm cihazı önerilmektedir. b. Deprem Eğitimi İşitme ve konuşma engelli birey - deprem anında enkaz altında kalması halinde - şunu iyi bilmelidir ki tüm canlı tespit cihazları sese göre arama yapmaktadır. Enkaz altında çıkarılacak çok hafif bir sesi bile algılayabilecek teknolojik cihazlar kurtarma birimleri tarafından kullanılmaktadır. Bu yüzden herhangi bir sert beton ve ya demir üzerine yapacağı bir vurma işleminde o enkazı dinleyen kurtarma ekiplerini uyaracağı öğretilmelidir. B. Tüm Engelli Bireyler İçin Afete Tepki Sırası 1- Fark Etmek Burada fark etmek aslında konunun özü, yaşam ile ölüm veya yaralanma arasındaki ince çizgidir. Zaman ile fark etme süresi ters orantılıdır. Dolayısıyla tüm eğitimler fark etme üzerine yoğunlaştırılmalı algılama ve müdahale için otomatik söndürme ve ikaz sistemi önemle takip edilmelidir. Deprem anında fark etmek hareketsiz kalmayı gerektirir. Ancak daha önceden belirlenen saklanma bölgesine hareket edilmelidir. 2- Durum Değerlendirmesi Yapmak Olayın türü, afetin ne olduğu, pozisyonu ve ne düzeyde olduğu, zamanı kısa süre içinde değerlendirilmelidir. Bu değerlendirme başlangıç safhası, müdahale edilebilirlik, afetin büyük boyuta ulaşabileceğinin tahmini ile durumun farkındalığıdır. 3- İkinci Şahıslara İletmek Herhangi bir afetin etkilerinden çok, yangın afetinin ikinci şahısları da etkileyebileceği bir afet durumundan bahsetmek gerekir. Olası bir yangını başlangıç halinde, diğer katlarda yaşayan insanlara duyurmak ve onlarında bu hususta tedbir almalarını sağlamak gereklidir. Durumdan haberi olmayan 10 Dezavantajlı Grup Eğitimleri Uluslararası Mavi Hilal İnsani Yardım ve Kalkınma Vakfı

ancak geç uyarıldığı için hayati tehlikeye maruz kalabilecek ikinci şahısların uyarılması ve bu hususta tedbirli olmalarının sağlanması oldukça önemlidir. 4- Yardım Çağrısında Bulunmak Olayın yukarıda saydığımız aşamalarından sonra yardım etmesi gereken kişi ve kurumların olaya müdahale de bulunmasını sağlamak amacıyla haberdar edilmesidir. Bunun yöntemi daha önceki konu başlıklarında anlatılmış idi. Yetkili mercilere sadece işitme engelli insanlarımız işaret dili ile diğer engelli insanlarımız kodlanmış telefon veya adresli ikaz alarm sistemi ile en yakın yardım istasyonuna ulaşabilmelidir. 5- Müdahale Etmek Yangın afetine başlangıç aşamasında - yanmanın ilk bir dakikası içinde fark edilmesi halindemüdahale uygun bulunmaktadır. Aksi halde kendi yaşantımızı tehlikeye atacak gereksiz müdahalelerden kaçınılması gerekir. Başlangıç aşamasında yanmanın söndürülme olasılığı çok fazladır. Daha sonrası teknik bilgi, tesisat ve donanım gerektiren bir durumdur. 6- Kaçmak Kurtulmak Bir afet olayının fark edilmesinin ardından gelinen son aşamadır. Aslında bazı durumlarda ilk olarak düşünülmesi de gerekebilir. Kaçmak - kurtulmak yangında olay yerinden uzaklaşarak daha emniyetli bir ortama gidilmesidir. Kaçma - kurtulma önceden haber alınması halinde, sel afetinden, depremden ise sonrasında enkaz bölgesinden uzaklaşmak anlamındadır. 11 Dezavantajlı Grup Eğitimleri Uluslararası Mavi Hilal İnsani Yardım ve Kalkınma Vakfı

REFERANSLAR AKUT Arama Kurtarma Derneği: Deprem Eğitimi El Kitabı, AKUT Kitaplığı Yayınları, no. 4, İstanbul, 2008. B.Ü. Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü Afete Hazırlık Eğitimi Birimi, Deprem ile Birlikte Yaşamak: Görme Engellilerde Depreme Hazırlık, İstanbul, 2006, ISBN B.Ü. Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü Afete Hazırlık Eğitimi Birimi, Deprem ile Birlikte Yaşamak: Hareket Engellilerde Depreme Hazırlık, İstanbul, 2006. B.Ü. Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü Afete Hazırlık Eğitimi Birimi, Deprem ile Birlikte Yaşamak: Zihinsel Hareket Engellilerde Depreme Hazırlık, İstanbul, 2006. B.Ü. Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü Afete Hazırlık Eğitimi Birimi, Deprem ile Birlikte Yaşamak: Engellilerde Afete Hazırlık, İstanbul, 2006. B.Ü. Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü Afete Hazırlık Eğitimi Birimi, Yapısal Olmayan Tehlikelerin Azaltılması El Kitabı, İstanbul, 2005. B.Ü. Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü Afete Hazırlık Eğitimi Birimi, ABCD Temel Afet Bilinci Eğitimi El Kitabı, İstanbul,2006. Çakacak,Ö., Toplum Afet Müdahale Ekipleri, Afet Zararlarını azaltmanın İlkeleri (ed. M. Kadıoğlu ve E. Özdamar), JICA Türkiye Ofisi Yayınları, no. 2, Ankara, 2008. Durukal, E.,Erdik,M.,Sungay, B. Ve E. Harmandar, Yapısal Olmayan Deprem Risklerinin Azaltılması, Afet Zararlarını Azaltmanın İlkeleri (ed. M.Kadıoğlu ve E. Özdamar), JICA Türkiye Ofisi Yayınları, no. 2, Ankara, 2008. FEMA and ARC, Family Disaster Plan, Federal Emergency Managment Agency and the American Red Cross, Washington, D.C., 1992. Helvacıoğlu, İ.H. ve Y. Ogawa, Yerleşim Ünitesi AnaliziTown Watching) Saha Çalışması Uygulamaları, Afet Zararlarını Azaltmanın İlkeleri (ed. M. Kadıoğlu ve E. Özdamar), JICA Türkiye Ofisi Yayınları, no. 2, Ankara, 2008. "2002 Türkiye Özürlüler Araştırması", Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü ve Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı, Ankara, 2002. ilki, A., Gürbüz, T. ve C. Demir, "Yapısal Riskler ve Risklerin Azaltılması"", Afet Zararlarını Azaltmanın İlkeleri (ed. M. Kadıoğlu ve E. Özdamar), JICA Türkiye Ofisi Yayınları, no. 2, Ankara Kadıoğlu, M., Afete Hazırlık Eğitim Çalışmaları, 3. istanbul ve Deprem Sempozyumu, TMMOB İnşaat Müh. Odası İstanbul Şubesi, 910 Haziran 2005, İTÜ Mustafa Kemal Amfisi, istanbul, 2005. Kadıoğlu, M., "Afetler Konusunda Kamuoyunun Bilinçlendirilmesi ve Eğitim", Afet Yönetiminin Temel İlkeleri (ed. M. Kadıoğlu ve E. Özdamar), JICA Türkiye Ofisi Yayınları, no. 1, Ankara, 2006. Kadıoğlu, M., "Kurum ve Kuruluşlar İçin Afet Acil Yardım Planı", Afet Yönetiminin Temel İlkeleri (ed. M. Kadıoğlu ve E. Özdamar), JICA Türkiye Ofisi Yayınları, no. 1, Ankara, 2006. Kadıoğlu, M., Gürkaynak, i. ve H. A. Poydak, KIZILAY ile Güvenli Yaşamı ÖğreniyorumÖğrenci Kitabı, Türkiye Kızılay Derneği, Ankara, 2004. 12 Dezavantajlı Grup Eğitimleri Uluslararası Mavi Hilal İnsani Yardım ve Kalkınma Vakfı

Kadıoğlu, M., Helvacıoğlu, L, Okay, N., Tezer, A., Trabzon, L, Türkpğlu, H., Ünal, Y. S. ve R. Yığiter, Eğitim Kurumları İçin Afet Acil Yardım Planı Kılavuzu, İTÜ Afet Yönetim Merkezi Yayınları, İstanbul, 2005. Karana, N., "Afet Zararlarını Azaltmada Psikolojinin Önemi", Afet Zararlarını Azaltmanın ilkeleri (ed. M. Kadıoğlu ve E. Özdamar), JICA Türkiye Ofisi Yayınları, no. 2, Ankara, 2008. Kocaman, C, "Depreme Dayanıklı Olmayan Binalar", Afet Zararlarını Azaltmanın İlkeleri (ed. M. Kadıoğlu ve E. Özdamar), JICA Türkiye Ofisi Yayınları, no. 2, Ankara, 2008. McNeal L. M. A., Carrothers L. ve B. Premo, Providing Primary Health Care for People with Physical Disabilities, A Survey of CaliforniaPhysicians, 2002. T.C. İçişleri Bakanlığı, Sivil Savunma Genel Müdürlüğü, Yangın Söndürme ve Önleme Tedbirleri, Ankara, 2004. American National Red Cross, The Be Ready Book, June 1993. B.Ü. Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü, Afet Hazırlık Eğitim Birimi, ABCD Temel Afet Bilinci Eğitimi El Kitabı, İstanbul, 2006. Birey ve Aile İçin Afet Bilinci Eğitimi, Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı, Ankara, Mart 2013 Yrd. Doç. Dr. Kubilay Kaptan, Afet Yönetimi Ders Notları 2013 (Yayınlanmamış), Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi www.deprem.gov.tr www.fema.gov www.koeri.boun.edu.tr www.ready.gov www.usgs.gov http://nod.org/emergency http://emilms.fema.gov/is197sp/index.htm http://prepare.gov http://redcross.org/services/disaster/beprepared/disability.pdf http://www.redcross.org/images/pdfs/preparedness/a4.497.pdf http://www.hawaii.gov/health/dcab http://www.nobodyleftbehind2.org http://www.adaag.org 13 Dezavantajlı Grup Eğitimleri Uluslararası Mavi Hilal İnsani Yardım ve Kalkınma Vakfı

İNDEKS Afet Bilinci... 3 Afet Nedir?... 3 Afet Planı... 7 Afet Sırasında ve Sonrasında... 4 Afet sonrasında yapılması gerekenler... 5 Afet Türleri... 3 Afetten Önce... 3 Bedensel engelli... 4, 9 Bedensel Engelli Bireyler İçin Afet Eğitimi... 9 Bedensel engelliler... 4, 5 Deprem Çantası Hazırlama... 7 Deprem Eğitimi... 9, 10 Durum Değerlendirmesi Yapmak... 10 Engelli Bireyler İçin Afet Bilinci... 8 Fark Etmek... 10 Görme engelli... 4, 6, 8, 9, 10 Görme Engelli Bireyler İçin Afet Eğitimi... 8 İkinci Şahıslara İletmek... 10 İşitme engelli... 5, 10 İşitme Engelli Bireyler İçin Afet Eğitimi... 10 Kaçmak Kurtulmak... 11 Müdahale Etmek... 11 REFERANSLAR... 12 Tüm Engelli Bireyler İçin Afete Tepki Sırası... 10 Yangın Eğitimi... 8, 9, 10 Yapısal Olmayan Tehlikelerin Azaltılması... 7 Zihinsel engelli... 4, 6 14 Dezavantajlı Grup Eğitimleri Uluslararası Mavi Hilal İnsani Yardım ve Kalkınma Vakfı

www.yuksekguvenli.org