Afet Yönetimi ve. Sel Risk Değerlendirmesi

Transkript

1 Afet Yönetimi ve Sel Risk Değerlendirmesi

2 KAPSAM - Afetlerin Genel Durumu - Kriz Yönetiminden Risk Yönetimine Geçiş - Risk Kavramı ve Risk Değerlendirmesi Risk Nedir? Nasıl Belirlenir? Nasıl Yönetilir? - Sel Risk Değerlendirmesine Genel Bakış - Sonuç ve Öneriler

3 DİĞER AFETLERİN DAĞILIMI Türkiye de afetlerin neden olduğu can kaybı ve etkilenen yerleşim yerleri açısından depremler %61, heyelanlar %15, kaya düşmeleri %5, yangınlar %4, çığlar %1 etkilidir.

4 SEL OLAYLARININ DAĞILIMI Türkiye de can kaybı ve etkilenen yerleşim yerleri açısından sellerin etkisi %10 dur. (AİGM kayıtları, )

5 - KRİZ YÖNETİMİNDEN RİSK YÖNETİMİNE GEÇİŞ Önceki Afet Yönetim Sistemi; Afet yönetimi konusunda ilgili kurum çok ancak koordinasyon yetersiz, Kriz yönetimi odaklı çalışma, Afet ve acil durumlarda reaktif yaklaşım, Sistematik bir anlayıştan yoksun

6 Afet Yönetim Sisteminde Dönüşüm 99 Depremi Sonrasındaki Temel Değişiklikler : Sistemin Yeniden Organizasyonu İçişleri Bakanlığı Sivil Savunma Genel Müdürlüğü Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Afet İşleri Genel Müdürlüğü Başbakanlık Türkiye Acil Durum Yönetimi Genel Müdürlüğü 17 ARALIK 2009 Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı

7 Organizasyon BAŞBAKANLIK Yüksek Kurul Tüm Kamu Kurum ve Kuruluşları Koordinasyon Kurulu AFAD Danışma Kurulu Kamu Yararına Dernekler ve Vatandaş Katkısı Yerel Yönetimler VALİ Afet ve Acil Durum Yönetimi Merkezi Belediye Başkanlığı Garnizon Komutanlığı İl Özel İdaresi AFAD İl Müdürlüğü İcracı Kurumlar İl İlçe Acil Yardım Planları

8 AFAD Etkin afet ve acil durum yönetimi için AFAD; öncesinde hazırlık, zarar azaltma ve risk yönetimi sırasında müdahale sonrasında iyileştirme ve yeniden inşa, faaliyetlerini yürütür. AFAD ın asli görevi; afet yönetiminin her aşaması için, ilgili kurumlarla koordinasyonlu olarak, ihtiyaçların tespit edilmesini ve karşılanmasını sağlamaktır.

9 Bütünleşik Afet Yönetim Sistemi Tehlike ve Risk Haritaları Risk Azaltma Planları Zarar Görebilirlik ve Senaryolar Tarihi ve Kültürel Mirasın Korunması Afet Bilgi Bankasının Kurulması Sürdürülebilir Kalkınmaya Uyum ZARAR AZALTMA HAZIRLIK Eğitim Farkındalığın Artırılması Mevzuat Afet Gönüllülüğünün Geliştirilmesi Afet Lojistik Merkezlerinin STK ların Katılımı Acil Durum İletişim Altyapısının Sağlanması Hasar Tahmini Standardizasyonu Ulusal Afet İyileştirme Planı İYİLEŞTİRME MÜDAHALE Ulusal Afet Müdahale Planı Etkin Müdahale Teknolojisi (Hava araçları, uydu vb.) Erken Uyarı ve Hasar Tahmin Sistemleri

10 - RİSK KAVRAMI VE RİSK DEĞERLENDİRMESİ Tehlike = Risk Değildir!!! Kalkınma Faaliyetleri RİSK OLUŞTURUR Risk = 0 Risk var Çok düşük risk Yapılaşma yok Kötü yapılaşma Planlama yok İyi yapılaşma İyi planlama

11 Tehlikeler, Risk ve Afetler Doğal Olaylar Kaçınılmazdır Ancak Zarar Görebilirliği Artıran Sosyal ve Kalkınma Faaliyetlerinden Kaynaklanan Afetler Önlenebilir/Etkileri Azaltılabilir.

12 Risk Nedir? Risk, Potansiyel Kayıplardır! Belirli bir alanda, tehlike olasılığına göre kaybedilecek değerlerin ölçüsünü veya bir olayın doğurabileceği olumsuz sonuçların toplamını ifade eden kavramdır. Sigortacılık ve mühendislikte kayıp olasılığı olarak adlandırılır.

13 Risk Nasıl Belirlenir? Risk Belirleme Tarihsel Deneyim Analitik yöntemler Bilgi ve Tahminler

14 Risk Değerlendirme Risk Tahmini Risk Analizi Risk Değerlendirme Süreci (ISDR, 2004) Risk Belirleme Tehlike: Coğrafik konum, boyut, şiddet, olasılık Maruz kalma: Risk altındaki değerlerin envanteri Zarar görebilirlik: Hassasiyet, direnç, dayanma kapasitesi Risk Profili Risk Değerlendirme Kabul edilebilir risk düzeylerinin belirlenmesi Risk senaryosu ve önlemlerinin detaylandırılması Sosyo-ekonomik maliyet etkinliği analizi Önceliklerin belirlenmesi

15 Risk Belirleme Düzeyleri Düzey Amaçlar Detay Belirsizlik Ulusal Risk Belirleme Ulusal strateji ve politika, düzenleme, bütçe tahsisatı, programlama Yerel Risk Belirleme Sakınım & iyileştirme planlaması, arazi kullanım planlaması, imar planları Toplumsal Risk Belirleme Afet risk farkındalığı, afetlere hazırlık Nesnel Risk Belirleme Tesis güvenliği, öncelikli yapı ve önemli altyapıların korunması

16 Afet Risk Yönetim Çerçevesi Risk Belirleme Tarihsel Tehlike Verileri Tehlike İstatistikleri İklim Analizleri Tehlikeye Maruz Değerler Zarar Görebilirlik Orta ve Uzun Vadeli Sektörel Planlama Risk Azaltma Acil Durum Planlaması ve Müdahale Erken Uyarı Sistemleri Risk Transferi Afet Sigortası ve Tahvilleri

17 Billions of USD per decade Geological Hydrometeorological decade Millions of casualties per decade Ekonomik kayıplar artarken, Geological Hidrometeorolojik afetlerden can kayıpları azalmaktadır! Kaynak: EM-DAT: The OFDA/CRED International Disaster Database Hydrometeorological decade

18 Afet türlerine göre dünyadaki dağılım (ISDR) Türkiye de afet olay sayısının afet turlerine gore dağılımı (Gokce, vd.2008) A) AFET OLAY SAYISININ AFET TÜRLERİNE GÖRE DAĞILIMI Deprem - Tsunami %8 Fırtına %25 Volkan %2 Salgın %13 Böcek istilası %1 Kuraklık %6 Aşırı Sıcaklar %4 DİĞER AFETLER 4% DEPREM 18% ÇOKLU AFETLER* 7% ÇIĞ 2% HEYELAN 45% Yangın %4 SU BASKINI 14% Heyelan %5 Taşkın %32 KAYA DÜŞMESİ 10%

19 - SEL RİSK DEĞERLENDİRMESİ Sel Riski Ön Değerlendirmesi Sel Tehlike Haritası Sel Risk Analizi Sel Risk Yönetimi

20 Sel Tehlike ve Sel Risk Haritaları 2007/60/EC sayılı AB Taşkın Direktifi ne göre, üye ülkeler öncelikle tehlike ve risk haritalarını hazırlamak zorundadır. Bu haritalar; sel riskini gösteren tüm faktörleri, bu alanlardaki olasılıkları (yüksek, orta, az gibi) ve yerel halk, varlıklar ve çevre üzerindeki olası etkilerini göstermelidir. Her bir senaryo için şu unsurlar tanımlanmalıdır; (a) öngörülen su derinliği; (1B,1B+) (b) akış hızı (nerelerde uygunsa) ;(2B ve 3B) (c) kıyı erozyonu ve sediman birikimine maruz kalabilecek alanlar

21 Sel Risk Analizi Sel risk haritaları her bir senaryo için selden kaynaklanacak potansiyel kayıpları göstermeli ve şunları kapsamalıdır; (a) etkilenmesi muhtemel nüfus; (b) alandaki potansiyel ekonomik kayıplar; (c) potansiyel çevresel zarar.

22 Sel Risk Azaltma Planları - 1 Ulusal/bölgesel/yerel düzeyde hazırlanan Risk Azaltma Planları ile; Sel tehlikesine maruz topluluğun uzun vadede afet zararlarının azaltılması, tekrarlayan hasar döngüsünün kırılması ve yeniden yapılandırılmasının temelleri oluşturulmaktadır. Bu planlar çok kapsamlı olup, sel tehlikesinin belirlenmesinden zararın azaltılması için alınması gereken önlemlere, müdahaleye ve hatta iyileştirme aşamasına kadar tüm süreci kapsar. Bu planlar standart bir rapor ya da yazılım şeklinde olabilir.

23 Sel Risk Azaltma Planları - 2 Su Yönetimi Genel Müdürlüğü tarafından yürütülen «Taşkın Direktifinin Uyumlaştırılması İçin Kapasite Geliştirme» projesi kapsamında hayata geçirilecek olan sel risk azaltma planlarının da yerel düzeyde hazırlanacak müdahale ve iyileştirme planları ile entegre edilmesi gerekmektedir. İl ya da bölgeler düzeyinde hazırlanacak olan müdahale planları ise AFAD tarafından hazırlık çalışmaları tamamlanmış olan Ulusal Müdahale Planının altlıklarını oluşturacaktır.

24 Ulusal Afet Müdahale Planı AMAÇ; Tüm afet ve acil durumlarda, her düzeyde müdahale planlamasının temel prensiplerini belirlemek.

25 Ulusal Afet Müdahale Planı Plan 4 farklı düzeyi kapsamaktadır; Yerel, Bölgesel, Ulusal ve Uluslararası Afet öncesi, sırası ve sonrasındaki tüm faaliyetler planlanmaktadır, Müdahalenin zamanında yapılabilmesi için destek iller tanımlanmıştır, Sorumlu Bakanlık ve yerel yönetimler için plan formatları hazırlanmıştır, Planın bu yıl içinde faaliyete geçmesi planlanmaktadır.

26 Sel Risk Yönetim Planları (SRYP) SRYP hazırlık, önleme ve korunmayı kapsar. Üst düzey planlardır. SRYP ilgili tüm hususları ele alır; su yönetimi, toprak yönetimi, arazi planlaması, arazi kullanımı ve doğa koruma. Önlemler, komşu ülkelerdeki sel riskini de göz önünde bulundurur. Her yönetim planı bazı seviyelerde koruma bileşenleri içerir, Planlanan yapısal önlemler, Sel risk haritaları, Sonraki yönetim planları, En son yönetim planından sonra yapılan uygulamaların değerlendirmesi.

27 Geleneksel Sel Yönetimi Akarsuların yerleşimlerden ve tesislerden fiziksel olarak uzaklaştırılması Akarsuların kapasitelerinin artırılması Akışın tutulması ve depolanması Acil durum yönetimi Sel iyileştirmesi

28 Geleneksel Yaklaşımın Zayıf Yönleri Havzanın sadece bir bölümüne odaklanma: sel riskinin yerini değiştirerek azaltmak Öncelik yönetim değil kontrol dür Genellikle yıkıcı bir felaketten sonra geliştirilir Esas olarak yapısal önlemlere dayanır Genellikle tek disiplinlidir Yanlış bir güvenlik hissi verme eğilimindedir Yapısal olmayan önlemlerde zayıf bir koordinasyon söz konusudur Sivil halkın sınırlı ya da pasif katılımı söz konusudur

29 Bütünleşik Sel Yönetiminin İlkeleri Bir bütün olarak su döngüsü yönetimi Entegre toprak ve su yönetimi Risk ve Belirsizliklerin Yönetimi Stratejilerin en iyi karışımının uygulanması Katılımcı yaklaşımdan emin olmak Bütünleşik Afet Yönetimi yaklaşımlarının uygulanması

30 AFET YÖNETİMİ VE SEL RİSK DEĞERLENDİRMESİ SONUÇ OLARAK

31 Bütünleşik Sel Yönetiminin Avantajları Sürdürülebilir Kalkınma: Kalkınma ihtiyaçları ve sel riskinden korunmanın dengelenmesi Taşkın Ovalarından Faydayı Maksimuma Çıkarmak: Geçim güvenliğini sağlamak ve böylece zarar görebilirliği artıran yoksulluğu azaltmak

32 Bütünleşik Sel Yönetiminin Avantajları Can Kayıplarını Azaltmak: Özellikle Sel Tahmin ve Uyarı sistemleri ve ekstrem olaylar için hazırlık planlaması yöntemleri kullanılarak Çevresel Korunma: Ekosistem-sağlık servisleri

33 İletişim Bilgileri Tel: /1745 E-posta: Teşekkürler