Sayfa No 1/8 1. AMAÇ -KAPSAM Bu talimatın amacı; gürültü seviyesi ölçümünün yapılması esnasında, ölçüm noktalarının belirlenmesi, cihazda yapılması gereken kontroller ve ölçümün nasıl yapılacağına dair deney personelini bilgilendirmektir. Talimat, seviyeler ve gürültüye maruz bırakma sürelerinden dolayı yetişkin popülasyonun işitme eşik seviyelerinde gürültünün ölçülmesini kapsar. Bu talimat kararlı, tekrarlı, düzensiz gürültüye uygulanır. Talimatın uygulanma alanı sese maruz kalma seviyesinin 12 saati aşmadığı durumlardır. 2. SORUMLULAR Talimatın işletilmesinden Laboratuvar Sorumlusu ve Deney Sorumluları sorumludur. 3. TANIMLAR VE KISALTMALAR Kısa süreli ölçüm: Çalışma ortamında, gürültünün özelliklerine göre ölçme süresi değişen, kısa zaman aralıklarında yapılan ölçümlerdir. Çalışma ortamında gürültü risklerinin tespiti, ön inceleme vb. amaçları için yapılır. Maruziyet ölçümü: Gürültü yönetmeliğine uygun olarak çalışanların 8 saatlik çalışma süresince maruz kaldıkları gürültünün tespiti amacıyla, daha çok dozimetre ile yapılan ölçümlerdir. Ses Basınç Seviyesi L p : L p = 10 log(p / p 0 ) 2 bağıntısı ile desibel olarak verilen seviyedir. A Ağırlıklı Maruz Kalınan Seviye, L EA,T : Belirli bir periyotta (T) karesi alınmış A ağırlıklı ses basıncının zaman integrali veya sonucu Pa 2.s şeklinde gösterilen süredir. A ağırlıklı ses basınç seviyesi aşağıdaki bağıntı ile verilir. ( ) Saniye (s) olarak ölçülen T periyodu genellikle, iş yerinde bir gün boyunca maruz kalınan gürültüyü kapsayacak şekilde (genellikle 8 saat, 28800 saniye) veya bir çalışma haftası olarak belirtilecek daha uzun bir süre olacak şekilde seçilir. Eş Değer Sürekli A Ağırlıklı Ses Basınç Seviyesi, L Aeq,T : [ ( ) ]bağıntısına göre db cinsinden verilen seviyedir. Anma 8 Saatlik Çalışma Gününe Normalize Edilmiş, Maruz Kalınan Gürültü Seviyesi, L EX,8h : ( ) bağıntısına göre db cinsinden verilen seviyedir.
Sayfa No 2/8 Not: Ortalama maruz kalınan süreler n gün olarak istenirse örneğin; haftalık maruz kalma için anma değeri olarak 8 saatlik çalışma gününe normalize edilmiş maruz kalınan gürültü seviyeleri düşünülüyorsa toplam periyotta desibel cinsinden ortalama L EX,8h değeri, aşağıdaki bağıntı kullanılarak her gün elde edilen (L EX,8h ) i değerlerinden tayin edilebilir: [ ( ) ] k değeri ortalama işlemlere göre seçilir ve ortalama değeri istenirse n ye eşit olacaktır. Maruz kalma, anma gün sayısına normalize edilirse alışılmış sabit bir sayı olacaktır (örneğin; k=5, 5 tane 8 saatlik çalışma gününden oluşan bir haftaya normalize edilmiş günlük maruz kalınan gürültü seviyesini göstermektedir.). Görev: İş yerinde çalışanlarca gerçekleştirilen her bir iş parçasıdır. İş: İş yerinde çalışanlarca gerçekleştirilen iş parçalarının bütünüdür. 4. İLGİLİ DOKÜMANLAR Gürültü Maruziyeti Ölçüm Formu Gürültü Ölçüm Cihazı Kullanma ve Bakım Talimatı Dozimetrik Gürültü Cihazı Kullanım ve Bakım Talimatı 5. KULLANILAN EKİPMANLAR Dozimetrik Gürültü Ölçüm Cihazı Gürültü Ölçüm Cihazı Gürültü Ölçüm Cihazı Kalibratörü 6. UYGULAMA Tesis genelinde yapılan iş analiz edilerek; gürültü kaynakları, kaynakların tesis içi yerleşim planı ve gürültü kaynaklarının çalışma zamanları; Gürültü karakteristiği ve gürültünün zamanla değişimi, Ölçüm yapılacak alanda çalışma süreleri, çalışan sayısı ve çalışanların yerleşimleri, çalışanların alan içindeki hareketliliği hakkında işletmeden bilgi temin edilir Forma kaydedilir. Her bir görevi oluşturan iş ve gürültüye maruz kalan çalışma grupları tespit edilir.
Sayfa No 3/8 Ölçüm stratejisi belirlenerek ölçüm planı çıkartılır. Ölçüm Stratejileri Göreve Bağlı Ölçüm o Ölçüm süresinin belirlenmesi için çalışanlarla görüşülür ve görev süresinin ne kadar olduğu öğrenilir. Eğer bu şekilde öğrenilemezse, görev 3 defa gözlemlenir ve görev süresi 3 defa kayıt altına alınır. 3 sürenin ortalaması görev süresini belirler. Şekil 1- Farklı Gürültü Tiplerinin Zamana Göre Değişim Grafiğine Örnek (Kaynak: TS EN ISO 9612 Şekil 2) o Kararlı gürültü oluşturan iş zamanının toplam süresinin 5 dakikadan az olması durumunda ölçüm süresi iş zamanına eşit olarak belirlenir. Not: İş zamanının 5 dakikadan uzun olması durumunda ise ölçüm süresi en az 5 dakika olarak belirlenir. (Şekil 1 T 1 ) o İş parçasının tekrarlı gürültü oluşturması durumunda gürültü tekrarının en az 3 döngüsü 5 dakikanın altında olmayacak şekilde ölçüm alınır. 3 döngünün tamamlanma süresi 5 dakikadan az olması durumunda 5 dakikanın üzerinde tamamlanan döngü sayısı süresince ölçüm alınır. (Şekil 1 T 2 )
Sayfa No 4/8 o Düzensiz gürültünün ölçümü durumunda ölçüm süresi görevi temsil edebilecek yeterli uzunlukta olmalıdır. (Şekil 1 T 3 ) o Gürültü karakteristiği ne olursa olsun; her bir görev için en az 3 ölçüm serisi gerçekleştirilmelidir. o Her bir ölçüm serisi arasında 3 db ya da 3 db den daha fazla fark olması durumunda aşağıdaki maddelerden herhangi birisi uygulanır. Ölçüm sayısı arttırılır. Görev tanımı daha küçük iş parçalarına bölünür ve ölçüm tekrar edilir. Ölçüm süreleri uzatılarak ölçümler tekrar edilir. İşe Bağlı Ölçüm o Benzer gürültüye maruz kalan homojen grup tespit edilir. o TS EN ISO 9612 Tablo 1 e göre ölçüm süresi belirlenir. Tablo 1- Homojen Gruptaki Çalışan Kişi Sayısına Göre Toplam Minimum Ölçüm Süresi Gürültüye Maruz Kalan Homojen Gruptaki Çalışan Sayısı n G Ölçüm Süresi n G 5 5h 5 < n G 15 5 h + (n G -5) * 0,5 h 15 < n G 40 10 h + (n G 15) * 0,25 h n G > 40 17 h (Kaynak: TS EN ISO 9612, tablo 1) o Kaç sefer ölçüm yapılacağı, belirlenen toplam ölçüm süresine göre belirlenir. Tablo 1 de verilen toplam ölçüm süresi, ölçüm adetine bölünerek, bir ölçümün ne kadar sürede gerçekleştirileceği bulunur. Not: Ölçüm sayısının en az 5 olmasına dikkat edilir. o Birinci ölçüm işe başlanan zamanı, son ölçüm ise işin bitiş zamanını kapsayacak şekilde yapılır. Diğer ölçümler, araya yayılır. o Her bir örnekleme süresi en az 5 dakika olmalıdır. Tam Gün Ölçümler o Ölçüm süresi tüm gürültü olaylarını içerecek şekilde belirlenir. o Rutin bir çalışma gününü temsil eden 3 gün boyunca ölçümler gerçekleştirilir. o 3 ölçüm arasındaki fark 3 db den fazla ise ilave olarak en az 2 tam gün boyu daha ölçüm alınır.
Sayfa No 5/8 o Ölçüm sonucunu dışarıdan ilgili olmayan gürültüler de etkiliyor, fakat bu gürültüler belirlenemiyorsa, dışarıdan etki eden bu gürültüleri azaltmak için birkaç gün ölçümler yapılarak, yeni ölçüm yolları bulunur. Tablo 2- Ölçüm Stratejisi Seçimi İş Model Tipi Ölçüm Stratejisi Göreve Bağlı Ölçüm İşe Bağlı Ölçüm Tam Gün Ölçüm Sabit yer Basit ya da tek bir * - - görev Sabit yer Karşık ya da birden * fazla iş Hareketli çalışan Tahmin edilebilir * Az sayıda görev Hareketli çalışan Tahmin edilebilir Çok sayıda ya da * kompleks iş modeli Hareketli çalışan Tahmin edilemez iş - * modeli Sabit ya da hareketli çalışan Görev zamanı belirsiz - * olan birden fazla görev Sabit ya da hareketli çalışan - * Görev yok : Kullanılabilir strateji. * : Tavsiye edilen strateji. (Kaynak: TS EN ISO 9612, tablo B.1)
Sayfa No 6/8 Tesis yetkililerinin ilave talepleri, planlama dışında yürütülecek çalışmalar, herhangi bir sebeple durdurulan veya başlatılmayan her türlü deney faaliyeti ve talimat, prosedür ve müşteri ile daha önce anlaşmaya varılan hususlara uymayan her türlü işlem ile ilgili olarak Laboratuvar Müdürü haberdar edilmelidir. 6.1. Deney Prosedürü Cihazın taşınması, montajı ve kullanımı kullanılacak cihazın kullanım talimatında anlatıldığı şekilde yapılır. Her ölçüm serisi öncesinde ve sonrasında cihazların doğrulaması yapılır. Doğrulamalar kaydedilir. Belirsizlik için, eğer etkili oluyorsa, rüzgar hızı ölçülür ve kaydedilir. ( A ağırlıklı gürültü ölçüm sonucu 80 db civarında ise, 10 m/s ye kadar olan rüzgar hızları ihmal edilebilir.) Cihaz A frekans ağırlıklandırma modunda çalıştırılır. Maruziyet Ölçümleri Cihaz işçi üzerine çalışma ve hareketi engellemeyecek şekilde yerleştirilir. El tipi gürültü cihazı ile ölçüm yapılacak ise mikrofon; ortalama bir çalışanın baş hizasına göre konumlandırılır. Bu konumlar aşağıdaki şekilde tarif edilebilir; Ayakta çalışan bir işçi için yerden 1.55 ± 0.075 m, Oturan bir işçi için yerden 0.80 m ± 0.05 m. Kişi üzerine yerleştirilecek mikrofon (dozimetre), çalışanın omuzunun fazla maruziyet alan tarafın dış kulak kanalı hizasından 0.10 m ± 0.01 m mesafede konumlandırılır. Çalışan kişi, ölçüm amacı hakkında bilgilendirilir ve cihazın tüm ölçüm periyodu boyunca üzerinde kalmasının önemi anlatılır. Çalışan kişiye; cihaza yüksek sesle konuşulmaması gerektiği, cihaz üzerinde iken kapı çalma veya anlık yüksek seslerle ölçümün bölünmemesi gerektiği hakkında bilgi verilir. Seçilen ölçüm stratejisine göre ölçüm başlatılır. Ölçüme başlama ve bitiş zamanı, ölçümün yapıldığı kesin mikrofon konumları, varsa, hava akışı gibi etkileyen faktörler kaydedilir. Ölçüm sonunda ; (dozimetreler için 8 saat sonunda ) cihaz çalışanın üzerinden çıkartılır. Kayıtta, yüksek pik yapan noktalar ihmal edilirse, bu noktaların ihmal edilme sebepleri raporda belirtilir.
Sayfa No 7/8 İç Ortam Ölçümleri Cihaz ayarları kontrol edilir. Ölçüm süresi en az 30 saniye olmadır. Tavsiye edilen süre 1 dk olmalıdır. Gürültü kaynaklarının etkilerine göre bu süre daha da artırılabilir. Ölçüm tamamlandığında, ölçüm noktasındaki elde edilen veriler kaydedilir. Diğer ölçüm noktasına geçilir. 6.2. Hesaplama ve Raporlama Göreve ve İşe Bağlı Yapılan Ölçümler İçin Alınan 3 Ölçümün Ortalaması; L p,a,eqt,m = 10 lg ( ) db i : Görev/iş sayısı I : Toplam görev/iş sayısı Göreve ve işe bağlı ölçümlerin 8 saatliğe çevrilmesi (Belirli bir görevin günlük maruziyete katkısı); L EX,8h,m = L p, A,eqT,m + 10 lg ( ) db T m : Görev/iş süresinin ortalama değeri T 0 : Referans alınan süre (=8 saat) Farklı görevlerin/işlerin tüm gün cinsinden toplamı; L EX,8h = 10 lg ( ) db 7. REFERANS DOKÜMANLAR TS 2607 ISO 1999:2005 Akustik İş Yerinde Maruz Kalınan Gürültünün Tayini ve Bu Gürültünün Sebep Olduğu İşitme Kaybının Tahmini TS EN ISO 9612- Akustik Çalışma Ortamında Maruz KalınanGürültünün Ölçülmesi ve Değerlendirilmesi içinprensipler TS 2673- Akustiksel Gürültünün Ölçülmesi ve İnsan Üzerinde Etkilerinin Değerlendirilmesine İlişkin Kılavuz Çalışanların Gürültü İle İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik ***
Sayfa No 8/8 REVİZYON BİLGİLERİ REV NO REVİZYONUN TANIMI SAYFALAR TARİH