ELEKTRİK PİYASASI YAN HİZMET PERFORMANS TESTLERİ Ahmet Kürşad Çanakçı SGS Türkiye Endüstri Grup Müdürü 25 Nisan 2012
Ajanda Yan Hizmetlerin Mevzuat Altyapısı Yan Hizmet Performans Testlerine Genel Bakış Test ve Sertifikasyon Edinilen Tecrübeler Sorular ve Görüşler 2
Yan Hizmetler Mevzuat Altyapısı 4628 Sayılı Elektrik Piyasası Kanunu Elektrik Piyasası Şebeke Yönetmeliği Elektrik Piyasası Yan Hizmetler Yönetmeliği Yan Hizmetler (Ancillary Services) destek hizmetlerdir ve Türkiye Elektrik İletim Enterkonnekte sistemine bağlı mevzuatta belirtilen tüm üreticilerin katılımı zorunludur. Yan Hizmetler Eletrik İletim Sistemi Arz Güvenilirliği ve Kalitesi ni hedefler. Frekans Kontrolü Gerilim Kontrolü 3
Türkiye Elektrik İletim ve ENTSO-E Türkiye Elektrik İletim Sistemi 18 Eylül 2010 tarihi itibariyle Avrupa Elektrik İletim Enterkonnekte sistemine fiziksel olarak bağlandı. Bu sebeple Türkiye Elektrik İletim Sistemi de ENTSO- E (European Network of Transmission System Operators for Electricity) bir parçası haline gelmiştir. 18 Eylül 2010 günü bağlantı esnasında şebeke frekansının grafiği 4
Yan Hizmetler Performans Testleri 1. Primer Frekans Performans Testi 2. Sekonder Frekans Performans Testi 3. Reaktif Güç Kontrol Testi (Gerilim Kontrolü) 4. Tersiyer Frekans Kontrolü 5. Bekleme Yedekleri 6. Anlık Talep Kontrol Testleri 7. Oturan Sistemin Toparlanması Testi 5
1. Primer Frekans Kontrolü Toplam Kurulu Gücü 50 MW ve üzerinde olan tüm santrallerde (Yenilenebilir enerji santralleri hariç, Baraj tipi HES ler dahil), Sistem frekansının +/- değişimine ünite çıkışının otomatik tepkileri ölçülür. Şebeke frekansı yerine simüle test sinyali verilir a. Rezerv Testi b. Hassasiyet Testi c. 24 Saatlik Doğrulama Testi 6
1.Primer Frekans Kontrolü a.rezerv Testi Test Sinyali: ±200 mhz Süre: 15dk Ünite tepkisi ölçülür 7
1. Primer Frekans Kontrolü b. Hassasiyet Testi 8
1.Primer Frekans Kontrolü c.24 Saatlik Doğrulama Testi RPMAx 9
2. Sekonder Frekans Kontrolü Toplam Kurulu Gücü 100 MW ve üzerinde olan tüm santrallerde (Yenilenebilir enerji santralleri hariç, Baraj tipi HES ler dahil), Milli Yük Tevzi Merkezi nde bulunan Otomatik Üretim Kontrolü (AGC) üzerinden gönderilen sinyallerin, santral mahallinde kontrolüdür. 10
2. Sekonder Frekans Kontrolü Sekonder Frekans kontrolüne göre 15 dakika içerisinde gerçekleşen frekans düzelmesi 11
3. Reaktif Güç Kontrolü (Gerilim Kontrolü) Toplam kurulu gücü 30MW ve üzerindeki tüm santrallerde, Aşırı ikazlı olarak 0.85 ve düşük ikazlı olarak 0.95 güç faktörleri arasında, otomatik gerilim regülatörü ile kontrol edilmesi Nominal MW çıkış Generatör Reaktif Performans Çizelgesi - Zorunlu ve Ticari Q kapasitif max 0.95pf MW 0.85pf Q endüktif max Generatör MVAr Yeterliliği Zorunlu MVAr Hizmeti Minimum MW çıkış Kapasitif Endüktif MVAr MVAr Lead Q kapasitif 0.95pf zorunlu Q endüktif 0.85pf zorunlu Lag Generatörün maksimum MVAr yeterliliği 12
Yan Hizmetler Akış Diyagramı Sistem Frekansı Frekans Sapmasını Dengeler Nominal Değere Getirir Ortalamayı Nominal Değere Getirir Aktive Eder Primer Frekans Kontrol Rezervleri Serbest Bırakır Rezervleri Serbest Bırakır Devralır Sekonder Frekans Kontrol Rezervleri Serbest Bırakır Düzeltir Devralır Tersiyer Kontrol Rezervleri Serbest Bırakır Devralır Bekleme Yedeği Hizmeti Uzun Vadede Aktive Eder Zaman Kontrolü 13
Yan Hizmetler Hiyerarşisi 14
Tecrübeler EPŞY ugyun olmayan tasarımlar; mesela generatör nominal güç faktörünün (Cos phi) =0,90; normalde Cos phi 0,85 olmalı Test şartları ile işletme şartlarının karıştırılması Simulasyon yapılamaması, bilgi eksikliği veya tasarım yetersizliği Akredite olmayan veya yetkisiz firmalardan alınan hizmetler 15
Soru - Cevap Teşekkürler Ahmet Kürşad Çanakçı SGS Türkiye 16