TASRIMIN TEMELLERİ Internet Servis Sağlayıcısı (ISS) nedir? Internet Servis Sağlayıcısı (ISS), genellikle bir ücret karşılığı Internet'e erişiminizi sağlayan bir şirkettir. Birçok ISS e-posta hesapları, web tarayıcıları gibi ek hizmetler ve web sitesi oluşturmanız için alan sağlar. Web Sayfası Tasarımın Temeli Bir Web sayfası tasarlamanın yolu HTML dilini bilmekten geçiyor. Elbette Microsoft'un Ofis programları için geliştirdiği Internet Asistanları, Web sayfası tasarlamak için onlarca pratik program var, ancak HTML kodlarını bilmiyorsanız, herhangi bir tasarım problemi ile karşılaşınca takılıp kalabilirsiniz. Tabii, Java, Java Script, ActiveX, PERL gibi ileri seviye Web programcılığına yönelik araçlar da var. HTML kodlarına ve diğer teknik detaylara girmeden önce, Internet üzerinde bir Web sayfası nasıl edineceğinizi anlatarak yazımıza başlamak istiyoruz. WEB'DE NASIL YER ALIRIM? İNSANIN dünyada bir mekânı ve World Wide Web'de benim diyeceği, küçük de olsa bir alanı olmalı. Bunu sağlamak için iki seçeneğiniz var: 1. Bunlardan birincisi başka birine (muhtemelen bir ISS'ye ait) Web sunucusundan belirli bir sabit disk alanı kiralamak. Türkiye'deki servis sağlayıcılar bu tür hizmetler veriyor. Hatta bazı ISS'lerde Internet hesabı açtırdığınızda size küçük de olsa ücretsiz bir Web sayfası alanı sağlıyorlar. Ama hazırlayacağınız Web sayfalarını ticari amaçlarla kullanacaksanız, örneğin firmanızın ürünlerini Web sayfalarınızda tanıtmak ve pazarlamak istiyorsanız belirli bir ücret ödemek zorundasınız. 2. İkinci seçenek yine genelde firmalara yönelik. Yani, Türk Telekom'a başvurup bir kiralık hat (leased line) aracılığı ile Web sayfalarınızı kendi Web sunucunuz üzerinden yayınlamak veya Web sunucunuzu bir ISS'ye yerleştirip buradan yayın yapmak. Kuşkusuz bu seçenekler içinde bir ISS'nin sunucusundan - kiraladığınız yerin MB cinsinden büyüklüğüne göre ücret ödeyerek - yer kiralamak en ucuzu. Bunun karşılığında Web sayfalarınıza karşılık gelecek bir Web adresi (URL) ediniyorsunuz. Bu adres ISS'nizin ismi ile başlayıp kendi sitenizin ismi ile devam edebileceği gibi (örneğin http://www.iss.com.tr/benimsitem), ISS'nizle yaptığınız anlaşmaya göre tamamen kendi verdiğiniz isim de olabilir (örneğin http://www.benimsitem.com.tr).
Elbette ISS'ler belirli bir ücret karşılığı Web sayfalarınızı tasarlayabilirler, ancak burada amacımız kendi Web sayfalarınızı tasarlamayı öğretmek olduğuna göre sayfalarınızı kendinizin tasarlayacağınızı ve ISS'nizin sunucusuna yaptığınız anlaşmaya göre belirli zamanlarda modem ile ' upload' edeceğinizi varsayıyoruz. Türkiye'de bazı ISS'lerin Internet erişimi için hesap açtırdığınızda size ücretsiz bir Web sayfası alanı sağladıklarını söylemiştik. Yurtdışında hesabı olsun olmasın herkese Web sayfalarını yayınlamak için ücretsiz belirli bir alan açan ISS'ler de var. Örneğin ABD'de faaliyet gösteren Geocities (http://www.geocities.com/homestead/) herkese 2MB'lık bir Web sayfası alanı açıyor. Internet'te sörf yaparken kuşkusuz bu tür başka promosyonlarla da karşılaşabilirsiniz. Hazırladığınız sayfaları bir FTP client programı ile (örneğin ws_ftp) bu sitelere ' upload' edebiliyorsunuz. Yine de bu hizmetin sürekliliği konusunda emin olamazsınız. Bu yüzden Web sunucusunda yer açan bir ISS bulmanızı öneririz. WEB SAYFASI TASARIMIN TEMELLERİ Bir Web sunucusunda kendinize ait bir alan elde ettiğimizi düşünelim. Peki bir Web sayfasını tasarlamaya nereden başlamalı? Öğrenmeniz gereken temel dilin HTML (Hypertext Mark-up Language) olduğunu belirtmiştik. Bu dil aslında, normal metni, hypertext adı verilen ve web browser'larla görüntülenmeye uygun metin haline dönüştüren bir kodlar silsilesi. Diğer bir deyişle HTML, basit bir belgeyi alıp içine bu belgenin sayfa düzeni ve metin biçimleri ile ilgili bilgiler yerleştirmenin ve bu belgeyi diğer metin (ve/veya grafik) içerikli belgelerle ilişkilendirmenin yoludur. Web'de yayınlanmak üzere belgeler hazırlarken, HTML kodları ile metinlerinize vereceğiniz biçimler belirteç (İngilizce adı ile mark-up veya tag) adını taşır. Bunlar metnin çeşitli yerlerinde, ' <' ve ' >' şeklindeki parantezlerin arasına yerleştirilen kodlardır. Bunlar arasında diğer Internet sayfalarına (veya URL'lere) geçişi sağlayan link'ler de bulunabilir. HTML bir dil olarak adlandırılsa da, HTML belgelerinin (kısaca Web sayfalarının) hazırlanması klasik bilgisayar dilleri ile programlama yapmaya pek benzemez. Daha çok kelime işlemcilerle çalışmaya benzer. Ancak burada yazıtipi büyüklüğünü ayarlamak, bir metni kalın veya italik yapmak için menü komutlarını kullanmaz, bunları metnin başına ve sonuna koyduğunuz kodlarla belirlersiniz. Metni ve bu kodları nerede yazacağız diyorsanız Windows'un Not Defteri fazlasıyla yeterli olacaktır.
Bu kısa girişten sonra bir örnek ile HTML kodlarını kullanmaya başlayalım. Diyelim ki elimizde şöyle bir metin var: Düşünde bile göremez işler, Düşlerin gördüğü işleri. Bu metni HTML kodları ile şöyle yazarsak: <B>Düşünde</B> bile göremez, <B>işler</B>,<BR><B>Düşlerin</B> gördüğü <B>işleri</B>.<BR> Web browser'da aşağıdaki gibi bir görüntü elde ederiz: Düşünde bile göremez işler, Düşlerin gördüğü işleri. Bu örnekte <B> ve </B> belirteçleri Web browser'a aralarındaki metni kalın (bold) göstermesini söyler. <BR> belirteci ise satır başı verilmesi gerektiğini. Bunlar gibi başka pek çok belirteç var ama güzel bir Web sayfası tasarlamak için başlangıçta öğrenmeniz gereken belirteç sayısı 30-40 kadardır. Profesyonelleştikçe yeni belirteçler kullanmaya başlayabilirsiniz. Bir de yazdıklarınızın düzgün görünmesi için her html dosyasında: <html> <head> <title> </title> </head> <body> </body> </html> belirteçlerinin bulunmasına dikkat edin. Bunlar sayfanın başını sonunu belirlemek için gerekli belirteçlerdir. Koymazsanız, Web browser'ınızda metin belirteçleri ile birlikte görünebilir. Bu örnekteki belirteçleri kendiniz denemek istiyorsanız, Not Defteri'ne istediğiniz metni bu belirteçleri kullanarak girin. Belgeye bir html dosyası uzantısında kayıt edin. Sisteminize bir Web browser yüklü ise html uzantılı belgenin üzerine çift tıkladığınızda browser açılacak ve metniniz biçimlendirilmiş haliyle ekrana gelecek.
HAYDİ BİR WEB SAYFASI YAPALIM HTML dilini öğrenmenin en kolay yolu, deneme yanılma ile web sayfaları hazırlayarak bu sayfaları web tarayıcısı ile kontrol etmek, hataları düzelterek ilerlemektir. Ayrıca bilmediğiniz kodların nasıl kullanıldığını öğrenmek için Internet bağlantınız varsa varolan HTML sayfalarını web tarayıcınızın kaydetme seçeneğini kullanarak sabit diske kaydedip herhangi bir metin editörü kullanarak açıp inceleyebilirsiniz. Şimdi adım adım bir web sayfası hazırlayalım. 1. Adım Pencere Başlığının, arka planın belirlenmesi ve renkler: Her web sayfasının bir başlığı olmalıdır. Bu başlık web tarayıcısının başlık çubuğunda görüntülenecektir. Bu iş için <title> tag'ı kullanılır. <title> ve </title> tag'ları arasına yazacağınız metin web sayfasının başlığı olarak görüntülenecektir. <title> tag'ı aşağıdaki gibi kullanılır. <title>bu benim ilk denemem!</title> Web sayfalarının arka planını da istediğiniz gibi ayarlayabilirsiniz. Bu aşamada iki adet seçeneğiniz var. Birincisi boş bir arka plan kullanarak bu arka planın rengini ayarlamak, ikincisi ise bir resim dosyasındaki resmi alıp web sayfasının arka planına ' döşemek'. Bu işlemi aynen Windows masaüstündeki duvar kağıdına benzetebiliriz. Önce boş bir arka planı renklendirmeyi görelim. Web sayfasının arka planının rengi <body> tag'ını kullanarak değiştirilir. Default arka plan rengi gridir. Arka plan rengini örneğin beyaz yapmak için body tag'ını <body bgcolor='white'>veya <body bgcolor='#ffffff'> şeklinde kullanabilirsiniz. Birinci seçenekte rengin İngilizce ismi, ikinci seçenekte ise aynı rengin RGB cinsinden renk kodu hexadecimal (onaltılı sayı sistemi) olarak verilmektedir. Eski tarihli browser'lar renk isimlerini algılayamazlar, bu yüzden sayfalarınızda renklerin onaltılı sayı sistemi kodlarını kullanmak daha iyi olacaktır. Onaltılı sayıların RGB kombinasyonları ile oynayarak istediğiniz rengi web sayfası arka plan rengi olarak belirleyebilirsiniz.
Bir Web sayfasının arka planına bir resim koyulabilir. Bu işlem için ilk önce elinizde bir resim dosyası olması gerekir. Web sayfalarında kullanılabilecek bütün resimler JPG veya GIF formatında olmalıdır. Örneğin elimizde arka.gif diye bir resim olsun. Bu resmi web sayfasının arka planına döşemek için yine <body> tag'ını kullanacağız. ARKA.GIF adındaki bir resmi web sayfasının arkasına döşemek için <body> tag'ını aşağıdaki gibi <body background=' arka.gif'> kullanmalısınız. Bu aşamada ARKA.GIF dosyasının, HTML dosyası ile aynı klasörde yer alması gereklidir. Bu aşamada bir web sayfasının arka planında bir resim döşediğinizde, arka plan rengi kullanmaya gerek kalmadığı gibi bir hisse kapılırsınız, yanılırsınız. Genelde Internet yavaş bir şey olduğu için, çoğu kullanıcı sörf yaparken resimleri kapatma yoluna gidiyorlar. Böyle olunca arka plana döşenmiş resimler görünmeyecek, arka plan rengi de default olarak gri olduğu için sizin hiç düşünmediğiniz bir web sayfası ortaya çıkabilecektir. Bu yüzden size tavsiyemiz, arka plan grafiği kullandığınızda arka planda kullandığınız resme uygun bir arka plan rengini de <body> tag'ının içinde belirtmenizdir. İki belirteç bir tag içerisinde kullanılabilir. <body> tag'ı aşağıda gösterilmiştir. <body background=' arka.gif' bgcolor='#ffff00'> 2. Adım Web sayfasının metin içeriği: Web sayfalarında aynen kitap veya dergi sayfalarında olduğu gibi metinler ve resimler kullanılabilir. 2. Adımda web sayfalarında metinlerin kullanımına değineceğiz. Web sayfalarında metinler aynen Word veya benzeri bir kelime işlemci programda olduğu gibi bold, italik vs.. şeklinde formatlanabilir, font tipi, rengi ve boyutu ayarlanabilir. Web sayfasının içerisine yazdığınız metin web tarayıcısının genişliği boyunca yazılır, artan kısım otomatik olarak alt satıra atılır. Örneğin aşağıdaki gibi bir metnimiz olsun. Merhaba. Bu benim ilk web sayfası denemem. Yazdığım metni bold, italik, veya altçizgili olarak görüntülemek istiyorum. Bu metni web sayfasına girdiğinizde aşağıdaki gibi bir ekran görüntüsü ile karşılaşacaksınız. Şimdi bu metni formatlamaya başlayalım.
Öncelikle merhaba kısmını büyük yapmak lazım. Bunun için de <hx> tag'ını kullanacağız. Bu tag'da x yerine birden 6'ya kadar numara verebilirsiniz. 1 en büyük boyut, 6 en küçük boyuttur. Denemeyle sabittir, 1 ile 4 arasında rakamlar kullanmak en iyisidir. Şimdi merhaba yazısını büyütmek için onu <h1> tag'ına alalım. <h1>merhaba</h1> Burada, <h1> ile </h1> arasındaki metin, büyültülecektir. Böylece merhaba yazısını istediğimiz gibi büyüttük. <hx> tag'ını kullanırken öğrendiğimiz bir ikinci şey ise metin formatlamasının nasıl yapıldığı. Demek ki, bir tag'ın formatlaması iki tag arasına (<h1> ile açılış, </h1> ile kapanış) aldığımız metne uygulanıyor. Şimdi hızlı bir biçimde diğer metin tag'larını inceleyelelim. <b> </b> aradaki metni bold (kalın) yapar <i> </i> aradaki metni italik yapar <u> </u> aradaki metnin altını çizer Bu tür metin formatlama tag'ları birbirlerinin içinde kullanılabilirler. Örneğin bir metin parçasını hem bold hem de italik yapmak için <b><i>... </i></b> formatlamasını kullanmak gerekecektir. Özgün metnimize geri dönelim. Bu metinde adı geçen formatlamaları uyguladığımızda HTML sayfamızdaki metin aşağıdaki gibi olacaktır. <h1>merhaba. </h1>bu benim ilk web sayfası denemem. Yazdığım metni <b>bold</b>, <i>italik</i>, veya <u>altçizgili</u> olarak görüntülemek istiyorum. Metin parçalarını web sayfasında görüntülerken paragraf başı ve satır sonunu da elle işaretlemek zorundasınız yoksa metin otomatik olarak alta kaydırılacaktır. Burada karşımıza iki adet tag çıkıyor. Bunlardan birincisi <br>, ikincisi de <p> tag'ı. Birincisi satır sonu, ikincisi ise paragraf başı anlamına geliyor. Söz konusu metinde ' Bu benim ilk web sayfası denemem' yazısından sonra bir satır sonu yani <enter> verelim. Ayrıca paragraf başını denemek için de ' bold, italik, veya altçizgili' metnini yeni bir paragraftan başlatalım. Bu durumda kullanacağımız formatlama aşağıdaki gibi olacaktır. <h1>merhaba. </h1>bu benim ilk web sayfası denemem. <br>yazdığım metni <p><b>bold</b>, <i>italik</i>, veya <u>altçizgili</u> <p>olarak görüntülemek istiyorum. Dikkat ederseniz, <p> yani paragraf başı tag'ının kullanıldığı yerlerde <br> yani satır sonu kullanmıyoruz. Çünkü paragraf başı tag'ı zaten satır sonunu da belirlemektedir.
Son olarak HTML sayfalarında enter tuşunu kullanmanın web sayfasının görünümüne bir etkisi olmadığını söyleyelim. Web sayfalarının ekranda görünümünde satır sonları, satır araları ve paragraf başları tamamen tag'lar ile belirlenir. Bu yüzden metin dosyasında enter kullanmanın web sayfasına herhangi bir etkisi yoktur. Ancak web sayfasını düzenlerken her şeyin derli toplu gözükebilmesi için bu tür bir enter'lama yapabilirsiniz.