1682 7. SINIF FEN VE TEKNOLOJĠ ÖĞRETĠM PROGRAMINDAKĠ ÇEVREYLE ĠLGĠLĠ KAZANIMLARIN ULUSAL FEN EĞĠTĠMĠ STANDARTLARIYLA UYUMU Özet Gonca HARMAN, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Fen Bilgisi Eğitimi Anabilim Dalı, SAMSUN, gonca.harman@omu.edu.tr Bu çalışma ilköğretim 7. sınıf fen ve teknoloji dersi öğretim programındaki çevre ile ilgili kazanımların Ulusal Fen Eğitimi Standartları ile uyumunu incelemeyi amaçlamaktadır. Çalışmada doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. Bu çalışmanın verilerinin toplanması ve analiz edilmesi sürecinde; ilköğretim 7. sınıf fen ve teknoloji öğretim programı, ders kitabı, öğrenci çalışma kitabı, öğretmen kılavuz kitabı ve Ulusal Fen Eğitimi Standartları incelenmiştir. Ayrıca ilköğretim 7. sınıf fen ve teknoloji öğretim programında yer alan çevre ile ilgili kazanımların Ulusal Fen Eğitimi Standartları ile uyumu incelenmiştir. Bu çalışmadan elde edilen sonuçlara göre 3. Ünite: Yaşamımızdaki Elektrik, 4. Ünite: Maddenin Yapısı ve Özellikleri, 5. Ünite: Işık, 6. Ünite: İnsan ve Çevre, 7. Ünite: Güneş Sistemi ve Ötesi: Uzay Bilmecesi ünitelerinde çevre ile ilgili kazanımların yer aldığı tespit edilmiştir. Bu ünitelerden 4. ünite, 5. ünite ve 6. ünitede yer alan bazı kazanımlar ile ilgili olarak Ulusal Fen Eğitimi Standartları kapsamında olan içerik standartlarında ilgili ifadelerin yer aldığı görülmüştür. Anahtar Sözcükler: Fen ve teknoloji öğretim programı, ulusal fen eğitimi standartları, çevre, kazanım. Abstract ACHIEVEMETS ABOUTH ENVIRONMET IN 7. GRADE SCIENCE AND TECHNOLOGY CURRICULUM COMPLIANCE WITH NATIONAL SCIENCE EDUCATION STANDARDS This study aims to examine achievements related to the environment in 7 th grade science and technology curriculum compliance with National Science Education Standards. Document analysis method have been used in this study. The following steps have been followed in the process of collecting and analyzing data: 7 th grade science and technology curriculum, textbook, student workbook, teacher's guide book and the National Science Education Standards have been examined. Achievements in 7 th grade science and technology curriculum and these achievements compliance with the National Science Education Standarts have been examined. According to the results from this study have been determined that achievements related to the environment get involved in 3. unit: Electricity in our life, 4. unit: Structure and properties of matter, 5. unit: Light, 6. unit: Human and environment and 7. unit: The solar system and beyond: Space puzzle. Content standarts in the scope of National Science Education Standarts have been seen expression abouth some achievements that get involved in 4. unit, 5 unit and 6. unit. Keywords: Science and technology education program, The National Science Education Standards, environment, achievement. GĠRĠġ Doğayı ve olayları sistemli bir şekilde inceleme, henüz gözlemlenmemiş olayları kestirme gayretleri olarak tanımlanan fen bilimleri, doğal çevreyi incelemeye yönelik bir süreç ve bu sürecin ürünü olan organize edilmiş bilgilerden kurulu bir bütündür (Kaptan, 1998). Değişen ve gelişen dünyada özellikle ilköğretim düzeyindeki öğrencileri bilgi kazanma becerisine sahip, gözlem yapan, çevresindeki olayların farkında olan, soran, tartışan, deneyen, genelleme yapan, bilgilerini genişleten bireyler haline getiren ve bununla birlikte öğrencilerde bilimsel tutum geliştiren fen programlarının kullanılması zorunlu hale gelmiştir (Kaptan, 1998).
1683 Bazı yetersizliklere sahip olduğu gerekçesiyle geliştirilerek hazırlanan ve Bireysel farklılıkları ne olursa olsun tüm öğrencilerin fen ve teknoloji okuryazarı olarak yetişmelerini vizyon olarak benimseyen fen ve teknoloji öğretim programı ülkemizde 2004-2005 öğretim yılında pilot okullarda uygulanmaya başlanmıştır (MEB, 2006). Amerika daki eğitimciler de öğrencilerde fen ve teknoloji okuryazarlığının geliştirilmesini amaçlamaktadır. Bu amaçla bilimsel uygulamalarla ilgili önemli kavramların öğrencilere öğretiminin önemini vurgulayan, 12 yıllık fen öğretimi sonunda öğrencilerin amaçlanan düzeye ulaşabilmeleri için öğrenmeleri gereken kavramları ve prensipleri içeren Ulusal Fen Eğitimi Standartları (National Science Education Standards) oluşturulmuştur (NRC, 1996). Ulusal Fen Eğitimi Standartları kapsamındaki içerik standartları 8 kategoriye ayrılmıştır. Bu kategoriler: Fende bütünleşen kavram ve süreçler, Bilimsel araştırma, Fizik bilimi, Canlı bilimi, Yer ve uzay bilimi, Bilim ve teknoloji, Fen bilimlerine bireysel ve toplumsal bakış açısı, Bilimin tarihi ve doğasıdır (NRC, 1996). Fen ve teknoloji öğretim programında ise fen ve teknoloji okuryazarlığını destekleyecek yedi öğrenme alanına yer verilmiştir. Bunlar; Canlılar ve Hayat Madde ve Değişim Fiziksel Olaylar Dünya ve Evren Bilimsel Süreç Becerileri Fen Teknoloji Toplum Çevre Tutum ve Değerlerdir. Fen ve Teknoloji dersinin üniteleri yedi öğrenme alanından ilk dördü üzerine yapılandırılmıştır. Diğer üç öğrenme alanı ünitelerin içinde kazandırılması hedeflenen temel anlayış, beceri, tutum ve değerleri kapsadığı için Bilimsel Süreç Becerileri, Fen Teknoloji Toplum Çevre ve Tutum ve Değerler alanlarına dair ünite oluşturulmamıştır. İlköğretim 7. sınıf fen ve teknoloji programında yer alan öğrenme alanları ve bu öğrenme alanlarının kapsamında olan üniteler ise; Canlılar ve Hayat: 1. Ünite Vücudumuzda Sistemler, 6. Ünite İnsan ve Çevre, Madde ve Değişim: 4. Ünite Maddenin Yapısı ve Özellikleri, Fiziksel Olaylar: 2. Ünite: Kuvvet ve Hareket, 3. Ünite Yaşamımızdaki Elektrik, 5. Ünite: Işık, Dünya ve Evren: 7. Ünite Güneş Sistemi ve Ötesi: Uzay Bilmecesidir (MEB, 2006). Programda Canlılar ve Hayat, Madde ve Değişim, Fiziksel Olaylar ve Dünya ve Evren öğrenme alanlarından üniteler seçilmiştir. Bu alanlarla ilgili kazanımlar ünitelerde yer alan konularla birebir ilişkilendirilmiştir. Bilimsel Süreç Becerileri, Fen Teknoloji Toplum Çevre ve Tutum ve Değerler öğrenme alanlarına ait kazanımlar ise ünite içindeki kazanımlara ve bu kazanımlar için öngörülen etkinliklere yerleştirilmiştir (MEB, 2006). Fen ve teknoloji dersi öğretim programında yer alan kazanımlar öğrencilerin öncelikli olarak bilmeleri gereken konu ve kavramları, sahip olmaları hedeflenen beceri, anlayış, tutum ve değerleri belirlemektedir (MEB, 2006).
1684 Son yıllarda çevre eğitimine olan ilginin artması sonucunda çevre ile ilgili konular evrensel bir boyut kazanmış, çevre eğitimi eğitim programlarının bütünleyici bir öğesi olmuştur. Bu nedenle çevre eğitimine eğitim programlarında gereken önemin verilmesi gerekmektedir. Eğitim programlarında çevre ile ilgili konuların ve kavramların öğrencilere kazandırılması için belirlenen hedeflere ulaşmada çeşitli kazanımlar yer almaktadır. Bu çalışmada ilköğretim 7. sınıf fen ve teknoloji dersi öğretim programında yer alan çevre ile ilgili kazanımlar, bu kazanımların kazandırılmasına yönelik olarak ders kitabında yer alan içerikler, çalışma kitabında yer alan etkinlikler ve çevre ile ilgili kazanımların Ulusal Fen Eğitimi Standartları ile uyumu incelenmiştir. YÖNTEM Çalışmada doküman analizi yöntemi kullanılmıştır (Karasar, 1995; Çepni, 2009). Doküman analizi, araştırılacak olgu ya da olaylarla ilgili yazılı materyallerin incelenmesini içermektedir (Yıldırım ve Şimşek, 2006). Verilerin toplanması ve analiz edilmesi sürecinde aşağıdaki adımlar izlenmiştir: İlköğretim 7. sınıf fen ve teknoloji öğretim programı (MEB, 2006), ders kitabı, öğrenci çalışma kitabı, öğretmen kılavuz kitabı ve Ulusal Fen Eğitimi Standartları incelenmiştir. İlköğretim 7. sınıf fen ve teknoloji öğretim programında yer alan çevre ile ilgili kazanımların Ulusal Fen Eğitimi Standartları ile uyumu incelenmiştir. BULGULAR Ulusal Fen Eğitimi Standartları içinde yer alan 5-8. sınıfların içerik standartları ve ilköğretim 7. sınıf fen ve teknoloji dersi ünitelerinde yer alan çevre ile ilgili kazanımlar, bu kazanımlar ile ilgili olarak ders kitabında yer alan içerikler ve öğrenci çalışma kitabındaki etkinlikler incelenmiş ve aşağıda ifade edilmiştir. Ġlköğretim 7. Sınıf Fen ve Teknoloji Dersi Üniteleri 1. Ünite: Vücudumuzda Sistemler 2. Ünite: Kuvvet ve Hareket 3. Ünite: Yaşamımızdaki Elektrik 4. Ünite: Maddenin Yapısı ve Özellikleri 5. Ünite: Işık 6. Ünite: İnsan ve Çevre 7. Ünite: Güneş Sistemi ve Ötesi: Uzay Bilmecesi (1. ve 2. ünitelerde çevre ile ilgili bir kazanım bulunmamaktadır.) (MEB, 2006) 3. Ünite: YaĢamımızdaki Elektrik Ünitesinde Yer Alan Çevre ile Ġlgili Kazanım Kazanım 1.12: Elektriklenmenin teknolojideki ve bazı doğa olaylarındaki uygulamaları hakkında örnekler vererek tartışır. Açıklama 1.12-9: Yıldırımdan korunma yollarını sıralar (MEB, 2006; MEB, 2009c). Bu kazanımla ilgili olarak ders kitabında yıldırım ve şimşek olaylarının tanımları verilerek yıldırımdan korunmak için paratoner kullanılması gerektiği ifade edilmiş ve elektriklenmenin teknolojideki uygulamaları ile ilgili örnekler verilmiştir (MEB, 2009a). Kazanımla ilgili olarak çalışma kitabında 8. Etkinlik: Bul, Eşleştir, Yorumla (MEB, 2009b) verilmiştir. Bu kazanımla ilgili olarak Ulusal Fen Eğitimi Standartları içinde bir ifade bulunmamaktadır. 4. Ünite Maddenin Yapısı ve Özellikleri Ünitesinde Yer Alan Çevre ile Ġlgili Kazanım Kazanım 6.10: Yağmur ve yüzey sularının kısmen iletken olmasının sebebini ve doğurabileceği tehlikeleri açıklar. Açıklama 6.10: Yüzey sularının iyonik maddeler çözmüş olabileceği fikrinin yerleşmesi için toprağın oluşumu ve yapısı hakkında özet bilgi gereklidir (MEB, 2006; MEB, 2009c).
1685 Bu kazanımla ilgili olarak ders kitabında Çiftçinin hazin sonu adlı bir metin verilmiş ve toprağın oluşumu, yapısı hakkında bilgi verilerek yağmur sularının iyonik maddeleri çözmesinin sonuçları ifade edilmiştir (MEB, 2009a). Kazanımla ilgili olarak çalışma kitabında ise 48. Etkinlik: Karışım Türleri, 49. Etkinlik: Günlük Hayatta Nerelerde? (MEB, 2009b) verilmiştir. Ulusal Fen Eğitimi Standartları içinde yer alan içerik standartları incelendiğinde Yer ve Uzay Bilimi bölümünde yer alan İçerik Standardı D kapsamında olan Dünya Sisteminin Yapısı kısmında kazanım 6-10 ile ilgili olarak Toprak çeşitleri yapıcı ve yıkıcı güçlerin birleşiminin bir sonucudur. Yapıcı güçler kabuksal bozulmalar, volkanik patlamalar ve tortu bırakılmasını içerirken yıkıcı güçler aşınma ve erozyonu içerir. ve Toprak aşınmış kayalar ve ölü bitki, hayvan ve bakterilerin bozulmuş (çürümüş) organik maddelerini içerir. Toprak farklı bir kimyasal bozulma ve sertlik derecesine sahip tabakalarda sık sık bulunur. ifadeleri yer almaktadır (NRC, 1996). 5. Ünite IĢık Ünitesinde Yer Alan Çevre ile Ġlgili Kazanımlar Kazanım 1.8: Güneş enerjisinden yararlanma yollarına örnekler verir (MEB, 2006; MEB, 2009c). Bu kazanımla ilgili olarak ders kitabında güneş ışığından yararlanılan çeşitli alanlar hakkında bilgi verilmiştir (MEB, 2009a). Kazanımla ilgili olarak çalışma kitabında ise 5.Etkinlik: Güneş Işığından Yararlanmayı Keşfediyorum (MEB, 2009b) verilmiştir. Ulusal Fen Eğitimi Standartları içinde yer alan içerik standartları incelendiğinde Canlı Bilimi bölümünde yer alan İçerik Standardı C kapsamında olan Populasyon ve Ekosistemler kısmında kazanım 1-8 ile ilgili olarak Ekosistemler için başlıca enerji kaynağı güneş ışığıdır. Güneş ışığı olarak ekosisteme enerji girişinde üreticiler tarafından güneş ışığı fotosentez sırasında kimyasal enerjiye dönüştürülür. Daha sonra bu enerji besin ağında canlıdan canlıya aktarılır. ifadesi ve Yer ve Uzay Bilimi bölümünde yer alan İçerik Standardı D kapsamında olan Güneş Sistemi İçindeki Dünya kısmında da Güneş dünyanın yüzeyinde bitkilerin büyümesi, rüzgârlar, okyanus akıntıları ve su döngüsü gibi olaylar için temel enerji kaynağıdır. Mevsimler dünyanın kendi ekseni etrafında dönme eğimi ve günün uzunluğundan dolayı yeryüzüne vuran güneş ışığı miktarının varyasyonlarının sonucudur. ifadesi yer almaktadır (NRC, 1996). Kazanım 4.4: Ormanlık alanlarda bırakılan cam atıkların güneşli havalarda yangın riski oluşturabileceğini fark eder (MEB, 2006; MEB, 2009c). Bu kazanımla ilgili olarak ders kitabında 10. Etkinlik: Mercekler Nelere Sebep Olabilir? verilmiştir. Ayrıca merceklerin çevreye verebilecekleri zarar ifade edilmiş ve bununla ilgili bir gazete haberi verilmiştir (MEB, 2009a). Kazanımla ilgili olarak çalışma kitabında 23.Etkinlik: Işığı Kıran Ne? (MEB, 2009b) verilmiştir. Bu kazanımla ilgili olarak Ulusal Fen Eğitimi Standartları içinde bir ifade bulunmamaktadır. 6. Ünite Ġnsan ve Çevre Ünitesinde Yer Alan Çevre ile Ġlgili Kazanımlar Kazanım 1.1: Tür, habitat, populasyon ve ekosistem kavramlarını örneklerle açıklar. Kazanım 1.2: Bir ekosistemdeki canlı organizmaların birbirleriyle ve cansız faktörlerle ilişkilerini açıklar. Açıklama 1.2: Canlıların birbirleri ile ilişkilerinde besin zincirleri ve besin ağları verilir. Kazanım 1.3: Farklı ekosistemleri canlı çeşitliliği ve iklim özellikleri açısından karşılaştırır. Açıklama 1.3: Göl, deniz, orman vb. ekosistemler verilir. Kazanım 1.4: Ekosistemleri canlı çeşitliliği ve iklim özellikleri açısından karşılaştırır. Açıklama: Ülkemizin biyolojik çeşitliliği ile ilgili okuma metni verilebilir (MEB, 2006; MEB, 2009c).
1686 Bu kazanımlarla ilgili olarak ders kitabında 1. Etkinlik: Gözlemleyelim, İnceleyelim: Türden Ekosisteme, 2. Etkinlik: Sorgulayalım, Araştıralım: Farklı Ekosistemler ve 3. Etkinlik: Oyun Oynayalım: Besin Ağı İçin Yarışalım verilmiştir. Ders kitabında tür, populasyon, habitat ve ekosistem kavramlarının tanımları verilmiştir; ekosistemi oluşturan canlı ve cansız faktörler ve bu faktörlerin birbirleri ile olan etkileşimleri, besin zinciri ve besin ağı ifade edilmiştir; farklı ekosistemler canlı çeşitliliği ve iklim özellikleri açısından karşılaştırılmıştır (MEB, 2009a). Kazanımlarla ilgili olarak çalışma kitabında 1. Etkinlik: Çevre, 2. Etkinlik: Nereden, Nereye, Nasıl Geldim?, 3. Etkinlik: Yaşam Alanları, 4. Etkinlik: Kim Kimi Yer?, 5. Etkinlik: Canlılar Arası İlişkiler (MEB, 2009b) verilmiştir. Ulusal Fen Eğitimi Standartları içinde yer alan içerik standartları incelendiğinde Canlı Bilimi bölümünde yer alan İçerik Standardı C kapsamında olan Populasyon ve Ekosistemler kısmında kazanım 1-1 ile ilgili olarak Bir populasyon bir yer ve zamanda ortaya çıkan bir türün tüm bireyleridir. Birlikte yaşayan tüm populasyonlar ve onların etkileşimi ile fiziksel faktörler ekosistemi oluştururlar., kazanım 1-2 ile ilgili olarak Bir ekosistemde organizmalar kullanılabilir kaynaklar, ışık ve su miktarı, sıcaklığın değeri ve toprak bileşimi gibi abiyotik faktörlere bağlı desteklenebilir. Uygun biyotik ve abiyotik kaynaklar verilirse ve hastalık ya da avcılar olmazsa populasyonlar hızlı bir oranda artar. Kaynak yetersizliği, avlanma ve iklim ekosistemdeki özel işlerde populasyonların büyümesini sınırlandırır., Organizmaların populasyonları onların ekosistemlerdeki işleri olan fonksiyonları tarafından kategorize edilebilir. Bitki ve bazı organizmalar üreticidir. Üreticiler kendi yiyeceklerini yaparlar. İnsanlar dâhil tüm hayvanlar, diğer organizmaları yiyerek yiyeceklerini sağlayan tüketicilerdir. Ayrıştırıcılar, başlıca bakteri ve mantarlar atık materyalleri ve yiyecek için ölü organizmaları kullanan tüketicilerdir. Ekosistemde üretici, tüketici ve ayrıştırıcı arasındaki ilişkiler besin ağı olarak tanımlanır. ve Ekosistemler için başlıca enerji kaynağı güneş ışığıdır. Güneş ışığı olarak ekosisteme enerji girişinde üreticiler tarafından güneş ışığı fotosentez sırasında kimyasal enerjiye dönüştürülür. Daha sonra bu enerji besin ağında canlıdan canlıya aktarılır. ifadeleri yer almaktadır (NRC, 1996). Kazanım 1.5: Ekosistemdeki biyolojik çeşitliliği fark eder ve bunun önemini vurgular. Kazanım 1.6: Ülkemizde ve dünyada nesli tükenme tehlikesiyle karşı karşıya olan bitki ve hayvanlara örnekler verir. Kazanım 1.7: Ülkemizde ve dünyada nesli tükenme tehlikesinde olan bitki ve hayvanların nasıl korunabileceğine ilişkin öneriler sunar. Kazanım 1.8: Çevresinde bulunan bitki ve hayvanlara sevgiyle davranır (MEB, 2006; MEB, 2009c). Bu kazanımlarla ilgili olarak ders kitabında 4.Etkinlik: Biyolojik Çeşitlilik ve 5. Etkinlik: Bitki ve Hayvanlarla Dostuz verilmiştir; biyolojik çeşitlilik tanımlanmıştır; biyolojik çeşitliliğin önemi ifade edilmiştir; nesli tükenmiş ve nesli tükenmekte olan canlılara örnekler verilmiştir; ülkemizdeki biyolojik çeşitlilik ve tür sayıları verilmiştir; öğrencilerden türlerdeki yok oluşun sebeplerini ve bunları önlemek için neler yapılabileceğini anlatan bir poster hazırlamaları istenmiştir (MEB, 2009a). Kazanımlarla ilgili olarak çalışma kitabında ise 6.Etkinlik: Biyolojik Çeşitlilik ve Yaşam, 7.Etkinlik: Biyolojik Çeşitlilik ve 8.Etkinlik: Canlıları Sevelim (MEB, 2009b) verilmiştir. Ulusal Fen Eğitimi Standartları içinde yer alan içerik standartları incelendiğinde Canlı Bilimi bölümünde yer alan İçerik Standardı C kapsamında olan Popülasyon ve Ekosistemler kısmında kazanım 1-6 ile ilgili olarak Çeşitlilik ve Organizmaların Adaptasyonu kısmında Biyolojik evrim birçok jenerasyonun ötesinde aşamalı bir süreç boyunca türlerin gelişimi ve değişimini hesaplar. Türler eşsiz özelliklerinin pek çoğunu popülasyonlarda doğal olarak ortaya çıkan tür içi çeşitliliğin seleksiyonunu içeren biyolojik adaptasyon aracılığıyla kazanırlar. Biyolojik adaptasyon özel bir çevrede hayatta kalma ve üreme başarısını artıran yapılarda, davranışlarda ve fizyolojideki değişiklikleri içerir. ve Çevre değişiklikleri ve bir türün özelliklerinin uyumu onun hayatta kalmasına yetersiz olduğu zaman bir türün neslinin tükenmesi meydana gelir. Fosiller uzun süre önce yaşamış olan nesli tükenmiş pek çok organizma olduğunun göstergesidir. Türün neslinin tükenmesi yaygındır, dünya üzerinde yaşayan türlerin pek çoğu uzun süre var olmayacaktır. ifadeleri yer almaktadır (NRC, 1996).
1687 Kazanım 1.9: Ülkemizdeki ve dünyadaki çevre sorunlarından bir tanesi hakkında bilgi toplar, sunar ve sonuçlarını tartışır. Açıklama 1.9: Ülkemiz çevre sorunlarına örnek olarak orman tahribatı, hava, su ve toprak kirliliği, heyelan, sel vb. verilebilir. Açıklama 1.9-1.10: Biyolojik silahlarla ilgili okuma metni verilebilir. Açıklama 1.9-1.11: Dünyadaki çevre problemleri için ozon tabakasının incelmesi, sera etkisi, deniz kirliliği, nükleer kirlilik (Çernobil örneği) verilebilir. Kazanım 1.10: Dünyadaki bir çevre probleminin ülkemizi nasıl etkileyebileceğine ilişkin çıkarımlarda bulunur. Kazanım 1.11: Ülkemizdeki ve dünyadaki çevre sorunlarına yönelik işbirliğine dayalı çözümler önerir ve faaliyetlere katılır. Kazanım 1.12: Atatürk ün çevre sevgisi ile ilgili uygulamalarına örnekler verir. Açıklama 1.12: Atatürk ün çevreyle ilgili yaptığı uygulamalar (Örneğin; Atatürk Orman Çiftliği, Ankara Çayı Projesi) bir araştırma ödevi olarak verilebilir (MEB, 2006; MEB, 2009c). Bu kazanımlarla ilgili olarak ders kitabında ülkemizi ve Dünya yı tehdit eden çevre sorunlarından bazıları (hava kirliliği, su kirliliği, toprak kirliliği, orman tahribatı, çığ, nükleer kirlilik), 3. Etkinlik: Çevre Sorunları ve Etkileri, 6. Etkinlik: Ülkemiz ve Dünya mız Tehlikede, 7. Etkinlik: Asit Yağmurları, 8. Etkinlik: Ormanlarımızı Koruyalım etkinlikleri ve Ülkemizde Çevre İçin Alarm Veren Noktalar (Beyşehir Gölü, Akdeniz, Hasankeyf, Niğde, Giresun, Karadeniz, Toroslar), Torunlarımız Kavrulacak, Tehdidin Boyutları, Küre Isındıkça Grönland Eriyor, Torunlarımıza Bunları mı Bırakacağız?, Çevre Mühendisliği, Okyanus Kirlenmesi Durdurulabilir mi? metinleri verilmiştir. Atatürk Orman Çiftliği, Atatürk ün doğa ve ağaç sevgisinin en belirgin örneği olarak ifade edilmiştir. Öğrencilerden Atatürk ün çevreyle ilgili uygulamalarından biri olan Ankara Çayı projesiyle ilgili araştırma yapmaları ve araştırma sonuçlarını sınıf panosunda sergilemeleri, ülkemizde ve dünyada yaşanan çevre sorunlarını, bu sorunların sebeplerini, sonuçlarını ve çözüm yollarını araştırmaları istenmiştir (MEB, 2009a). Kazanımlarla ilgili olarak çalışma kitabında 9.Etkinlik: Ulusal Çevre Anıtı, 10.Etkinlik: Canlıları Neler, Nasıl Etkiler?, 11.Etkinlik: Sorunlarımızı Çözelim (Asit yağmurlarının zararlı etkilerini önlemek için neler yapılabilir?), 12.Etkinlik: Biyolojik Silah, 13.Etkinlik: Şapkalarla Düşünelim (Toroslar daki 50 hektarlık ormanlık bir alanın tarım arazisi hâline getirilmesine karar verilmiştir.), 14.Etkinlik: Oyun Oynayalım (ünitede yer alan tüm kavramların yer aldığı bir etkinlik) (MEB, 2009b) verilmiştir. Ulusal Fen Eğitimi Standartları içinde yer alan içerik standartları incelendiğinde Yer ve Uzay Bilimi bölümünde yer alan İçerik Standardı D kapsamında olan Dünya Sisteminin Yapısı kısmında kazanım 1-9 ile ilgili olarak Canlı organizmalar dünya sisteminde pek çok rol oynarlar, atmosferin bileşenlerini etkilerler, bazı kaya türlerini yaparlar ve kayaların aşınmasına yardım ederler. ifadesi yer almaktadır. Fen Bilimlerine Bireysel ve Toplumsal Bakış Açısı bölümünde yer alan İçerik Standardı F kapsamında olan Kişisel Sağlık kısmında kazanım 1-9 ile ilgili olarak Doğal çevreler insan yaşamı için zararlı olan radon, kurşun gibi maddeler içerebilir. Çevresel sağlığı korumak toprak, su ve havanın kullanımıyla ilgili kalite standartlarını kurmayı ve denetlemeyi içerir. ve Riskler ve Faydalar kısmında da Öğrenciler kimyasal tehlikeler (hava, toprak, su ve gıda kirliliği) ile ilgili riskleri anlamalıdır. ifadeleri yer almaktadır. Fen Bilimlerine Bireysel ve Toplumsal Bakış Açısı bölümünde yer alan İçerik Standardı F kapsamında olan Kişisel Sağlık kısmında ise kazanım 1-9 ve 1-10 ile ilgili Bir alanda kirlilik olduğu zaman çevresel kaynakların kullanımı artırıldığı için çevre bozulmuş olacaktır. ve Çevresel bozulma ve kaynak tüketiminin sebepleri bölgeden bölgeye ve ülkeden ülkeye çeşitlidir. ifadesi yer almaktadır (NRC, 1996) 7.Ünite GüneĢ Sistemi ve Ötesi: Uzay Bilmecesi Ünitesinde Yer Alan Çevre ile Ġlgili Kazanım Kazanım 3.11: Uzay kirliliğinin sebeplerini ifade ederek bu kirliliğin yol açabileceği olası sonuçları tahmin eder.
1688 Açıklama 3.4: Gözlem evlerinin, ışık kirliliğinin gökyüzü gözlemi yapmadaki olumsuz etkileri nedeniyle şehir dışındaki tenha yerlerde bulunduğunu belirtir. Olanaklar elverdiği ölçüde yakın çevrede bulunan (varsa) bir gözlem evine gezi düzenlenir (MEB, 2006; MEB, 2009c). Bu kazanımla ilgili olarak ders kitabında 9. Etkinlik: Sorgulayalım, Araştıralım, Tartışalım verilmiştir: Öğrencilerden Dünya daki yaşam kalitesini artırabilmek için uzaydan nasıl yararlanılabileceğini ortaya koyma konulu bir proje hazırlamaları ve uzay çalışmaları sonucunda oluşan kirliliğin sebep ve sonuçlarının neler olabileceğini araştırmaları istenmiştir (MEB, 2009a). Kazanımla ilgili olarak çalışma kitabında ise 15. Etkinlik: Şapkalarla Düşünelim (NASA nın Dünya nın çevresinde dönen işlevini yitirmiş, insan yapımı cisimlerin uzay kirliliğine yol açtığını, bu yüzden de artık uzay araştırmaları yapılmayacağını söylediğini varsayalım.) (MEB, 2009b) verilmiştir. Bu kazanımla ilgili olarak Ulusal Fen Eğitimi Standartları içinde bir ifade bulunmamaktadır. SONUÇLAR Çalışmadan elde edilen sonuçlara göre ilköğretim 7. sınıf fen ve teknoloji dersi öğretim programı, ders kitabı, öğrenci çalışma kitabı ve öğretmen kılavuz kitapları incelendiğinde 3. Ünite: Yaşamımızdaki Elektrik, 4. Ünite: Maddenin Yapısı ve Özellikleri, 5. Ünite: Işık, 6. Ünite: İnsan ve Çevre, 7. Ünite: Güneş Sistemi ve Ötesi: Uzay Bilmecesi ünitelerinde çevre ile ilgili kazanımların yer aldığı tespit edilmiştir. 4. ünitede yer alan Kazanım 6.10: Yağmur ve yüzey sularının kısmen iletken olmasının sebebini ve doğurabileceği tehlikeleri açıklar., 5. ünitede yer alan Kazanım 1.8: Güneş enerjisinden yararlanma yollarına örnekler verir., 6. ünitede yer alan Kazanım 1.1: Tür, habitat, populasyon ve ekosistem kavramlarını örneklerle açıklar., Kazanım 1.2: Bir ekosistemdeki canlı organizmaların birbirleriyle ve cansız faktörlerle ilişkilerini açıklar., Kazanım 1.6: Ülkemizde ve dünyada nesli tükenme tehlikesiyle karşı karşıya olan bitki ve hayvanlara örnekler verir., Kazanım 1.9: Ülkemizdeki ve dünyadaki çevre sorunlarından bir tanesi hakkında bilgi toplar, sunar ve sonuçlarını tartışır., Kazanım 1.10: Dünyadaki bir çevre probleminin ülkemizi nasıl etkileyebileceğine ilişkin çıkarımlarda bulunur. kazanımları ile ilgili olarak Ulusal Fen Eğitimi Standartları Kapsamındaki İçerik Standartları içerisinde ilgili ifadelerin yer aldığı görülmüştür. Bu araştırmada ilköğretim 7. sınıf fen ve teknoloji dersi öğretim programında yer alan çevre ile ilgili kazanımların Ulusal Fen Eğitimi Standartları ile uyumu incelenmiştir. Bu nedenle farklı sınıf düzeylerinde fen ve teknoloji öğretim programında yer alan çevre ile ilgili kazanımların Ulusal Fen Eğitimi Standartları ile uyumunu incelemeye yönelik araştırmalar yapılabileceği düşünülmektedir. KAYNAKÇA Çepni, S. (2009). Araştırma ve proje çalışmalarına giriş (Geliştirilmiş 4. Baskı). Trabzon: Celepler Matbaacılık. Kaptan, F. (1998). Fen bilgisi öğretimi. Ankara: Anı Yayıncılık. Karasar, N., (1995). Araştırmalarda rapor hazırlama. (10. Baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım Ltd. Şti. MEB. (2006). 7. sınıf fen ve teknoloji dersi öğretim programı. Ankara: MEB Yayınları. MEB. (2009a). 7. sınıf fen ve teknoloji ders kitabı. Ankara: MEB Yayınları. MEB. (2009b). 7. sınıf fen ve teknoloji öğrenci çalışma kitabı. Ankara: MEB Yayınları. MEB. (2009c). İlköğretim 7. sınıf fen ve teknoloji öğretmen kılavuz kitabı. Ankara: MEB Yayınları. NRC (National Research Council). (1996). National science education standards. Washington, DC: National Academy Press. Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları.