Emisyon Ölçümlerinin Planlanması, Bacalarda toz ve hız ölçümü Prof.Dr.Abdurrahman BAYRAM Dokuz Eylül Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Çevre Mühendisliği Bölümü Tınaztepe Yerleşkesi 35390 Buca-İzmir Tel: 0232 3017113 Faks: 0232 4530922 E-Posta: abdurrahman.bayram@deu.edu.tr
EMİSYON ÖLÇÜMLERİ Gaz emisyonlarında konsantrasyon Hacimsel kons.(ppm, ppb) Kütlesel kons.(mg/m 3 ) kütlesel debi (kg/saat) Toz emisyonlarında kütlesel konsantrasyon (mg/m 3 ) irilik dağılımı kimyasal bileşim kütlesel debi
Ölçüme gitmeden önce yapılacak işler Tesisin genel bilgileri İşletme koşulları ile ilgili bilgiler Ölçüm yerlerinin (emisyon kaynaklarının) belirlenmesi Bacalara bağlı proseslerin belirlenmesi Üretim akım şeması, hammadde ve katkı maddeleri Ölçülecek parametrelere göre örnekleme/ölçüm yöntemlerinin seçimi Kullanılacak cihazların belirlenmesi Ölçüm platformu, delikler, elektrik temini Zamanlama, ölçümü yapacak kişiler
Planlama Amaca uymayan veya yanlış sonuç elde etmeyi önlemek için anlık ölçümlerde çok iyi planlama yapılmalıdır. Ölçüm konusu ve amacı Tesisin genel bilgileri İşletme koşulları ile ilgili bilgiler Ölçüm yerlerinin (emisyon kaynaklarının) belirlenmesi Örnekleme/ölçüm yönteminin seçimi
Planlamada cevaplandırılacak sorular Ölçümler nerede yapılacak? Ne/neler ölçülecek? Sonuçlar nasıl tanımlanacak? Ne tür cihazlar kullanılacak? Ölçümü kim yapacak? Ölçüm ne zaman yapılacak?
Emisyon ölçümlerinin amaçları Emisyon sınırlarının kontrolu Emisyon deklarasyonu için ölçümler Uyuşmazlık, şikayet ölçümleri Sürekli ölçüm cihazı kalibrasyonu Emisyon davranışlarını belirlemek için (projelendirmeye yönelik) Kabul ölçümleri
Tanıtım bilgileri İsim Adres Sorumlu kişiler Üretim bilgileri Üretim türü Kapasitesi Enerji bilgileri Yönetmelikteki yeri Tesisle ilgili bilgiler
İşletme koşulları ile ilgili bilgiler Proses akım şeması Çalışma süreleri Yıllık Günlük Saatlik Kullanılan hammadde ve katkı malzemeleri Emisyon kaynaklarının (ölçüm yapılacak bacaların)belirlenmesi Bacaların haricindeki kaynaklar
Bacalarla ilgili bilgiler Bacaya bağlı prosesler Yönetmelikteki yeri, sınır değerler Mevcut emisyon kontrol sistemleri Baca özellikleri Yükseklik, Çap(lar), Sıcaklık, gaz kompozisyonu, debi Baca içindeki klape, bölme ve diğer engeller Ölçüm platformu Ölçüm delikleri
Ölçüm yöntemi ve cihazların seçimi Ölçülecek parametrelerin belirlenmesi Hangi ölçüm yöntemleri kullanılacak Ölçümleri kimler yapacak Hangi cihazlar kullanılacak Cihazların hazırlanması (şarj, kalibrasyon v.b.) Cihaz, ekipman listesi
Ölçüm malzemelerinin taşınması Kullanılacak cihaz ve ekipman listesi Laboratuvardan ölçüm yerine taşınma Cam malzeme Kimyasallar ve filtrelerin taşınması Buz kutusu
Bacada yapılacak hazırlıklar Bacadaki ölçüm yerlerinin belirlenmesi Emniyetli çalışma platformu Enerji temini Cihazların doğrulaması Cihaz ve malzemelerin bacaya taşınması Kayıtların ve örneklerin saklanması
Ölçüm sonuçları Tüm ölçümler tablolar halinde kaydedilmeli Deney veri formları Verileri aşağıdaki hesaplamalara uygun olmalı emisyon debisi emisyon sabiti (emisyon faktörü) konsantrasyonların frekans dağılımı istatistiksel değerler Raporlama TURKAK şartları Bakanlık şartları
Ölçüm amacına göre ölçüm yerleri 1 2 3 4
Bacalarda hız ve toz ölçümü Metod seçimi Ölçüm yerinin belirlenmesi Ölçüm sayısının belirlenmesi Ölçüm noktalarının belirlenmesi Hız ölçümü Prop ucunun seçimi İzokinetik örnekleme Laboratuvar analizleri Hesaplamalar Rapor yazımı
Toz emisyonu ölçüm yöntemleri TS ISO 9096:2004 Sabit kaynak emisyonları - Tanecikli maddenin kütle derişiminin elle tayini (20 mg/m 3 ün üstündeki partikül maddeler için) TS EN 13284-1:2003 Sabit kaynak Emisyonları-Tozun Düşük Aralıktaki Kütle Derişiminin Tayini - Bölüm 1:Manuel Gravimetrik Metot (50 mg/m 3 ün altındaki partikül maddeler için) EPA Metot 17 EPA Metot 5
Baca gazı örnekleme sistemi (EPA Metod-5)
Bacada örnekleme yerinin belirlenmesi Hacimsel gaz debisi, baca içindeki hız ve kesit alanının çarpımı ile hesaplandığından doğru debi için doğru hız değeri gerekir. Ölçümün gerçek değerden sapmasını azaltmak için en uygun yerin belirlenmesi Mümkün olduğunca homojen hız dağılımı olan kesit Kesit değişikliği ve dirseklerden uzaklaşılmalı Baca içindeki bölme ve klapelerden uzaklaşılmalı Baca içindeki gerçek hız dağılımı belirlenmeli
Hız ölçümü Bacada örnekleme noktası yeri Toz örnekleme
Baca çapına göre minimum ölçüm sayıları Çap, inch (cm) Minimum Ölçüm sayısı 8-10 12-18 20-28 30-42 >42 (20-25) (30-45) (50-71) (75-106) (>106) 8 12 16 20 24 Dikdörtgen kesitte eşdeğer çap (De): De = 2 LW / (L+W) Örnek: W=60 cm, L=100 cm ise De = 75 cm Buna göre minimum ölçüm sayısı 20
Ölçüm noktalarının yeri
Toz ölçümlerinde minimum ölçüm noktası sayısı
Hız ölçümlerinde minimum ölçüm noktası sayısı
Dikdörtgen kesitte ölçüm noktaları
İzokinetik örnekleme İzokinetik örnekleme, alınan toz örneğinin bacadaki gerçek değerleri temsil edebilmesi için yapılan örnekleme Prob ucundeki gaz emiş hızı, bacada örnekleme noktasındaki gaz akış hızına eşit Bu hızların farklı olması durumunda gerçek değerden daha yüksek veya daha düşük toz konsantrasyonu ölçülür
İzokinetik örnekleme
a) Pompa emiş hızı çok düşük b) Pompa emiş hızı çok yüksek Ölçülen kons > Gerçek kons. Ölçülen kons < Gerçek kons
Baca içinde PM 10 PM 2,5 ayırıcı