HAVA KALİTESİ YÖNETİMİ

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "HAVA KALİTESİ YÖNETİMİ"

Turgay Mustafa
5 yıl önce
İzleme sayısı:

1 HAVA KALİTESİ YÖNETİMİ Prof.Dr.Abdurrahman BAYRAM Prof.Dr. Tolga ELBİR Dr.Öğr.Üyesi Yetkin DUMANOĞLU CEV-3616 Hava Kirliliği ve Kontrolu

2 Hava Kalitesi Yönetimi Bir bölgede hava kalitesi seviyelerinin iyileştirilmesi için gerçekleştirilen planlı yönetim çalışmalarıdır. Veri toplama Kaynak envanteri Ölçüm ve izleme Modelleme İyileştirme planları Güncellemeler

3 Temiz hava planı THP, hava kirlenmesi sorununun yaşandığı bölgelerde kirliliğin kaynaklarını, etkilerini, kısa ve uzun vadede sorunun çözümlerini ortaya koyan, geniş kapsamlı çalışmaların sonuçlarıdır. Hava Kalitesini Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği nde bu planların nerelerde ne zaman hazırlanması gerektiği belirtilmiştir (Madde 10 ve Ek-4))

4 Temiz Hava Planı Temiz hava planları genel olarak üç bölümden oluşmaktadır. Bunlar; mevcut durumun belirlenmesi mevcut durum değerlendirmesi ile geleceğe yönelik planların hazırlanması hazırlanan planların uygulanması ve sürekliliğinin sağlanması

2. Genel Bilgiler Bölge tipi (şehir, endüstriyel veya kırsal alan) Kirlenen alan(km 2 ) ve

5 THP içeriği (HKDYY Ek-4) 1. Kirlilik aşımının yeri Bölge Şehir (harita) Ölçüm istasyonu (harita, coğrafik koordinatlar) 2. Genel Bilgiler Bölge tipi (şehir, endüstriyel veya kırsal alan) Kirlenen alan(km 2 ) ve kirliliğe maruz kalan nüfusun tahmini Kullanılabilir iklim verileri İlgili topografik veriler Bölge de koruma gerektiren hedeflerin tipi hakkında yeterli bilgi

6 3. Sorumlu merciler İyileştirme planlarının gelişimi ve uygulanmasından sorumlu kişilerin isim ve adresleri 4. Kirliliğin mahiyeti ve değerlendirilmesi Önceki yıllarda gözlemlenen konsantrasyonlar (iyileştirme önlemlerinin uygulanmasından önce) Projenin başından itibaren ölçülen konsantrasyonlar Değerlendirme için kullanılan teknikler 5. Kirliliğin kaynağı Kirliliğe neden olan ana emisyon kaynaklarının listesi (harita) Bu kaynaklardan yayılan emisyonların toplam miktarı (ton/yıl) Diğer bölgelerden taşınan kirlilik hakkında bilgiler

7 6. Durum analizi Aşımdan sorumlu bu faktörlerin detayları (taşınım, sınır ötesi taşınım, oluşum) Hava kalitesinin iyileştirilmesi için olası önlemlerin detayları 7. Bu yönetmelik yürürlüğe girmeden önce mevcut olan iyileştirme projeleri veya önlemlerin detayları Yerel, bölgesel, ulusal, uluslararası önlemler Bu önlemlerin gözlemlenen etkileri

8 8. Bu yönetmelik yürürlüğe girdikten sonra kirliliği azaltmak için uygulanan projeler veya önlemlerin detayları Projede belirlenen tüm önlemlerin listesi ve açıklaması Uygulama için zamanlama tablosu Bu hedeflere ulaşmak için gerekli olan tahmini sürenin ve planlanan hava kalitesinin iyileştirilmesinin tahmini 9. Uzun vadede araştırılan veya planlanan projeler veya önlemlerin detayları 10. Bu ekte istenilen bilgileri desteklemede kullanılan yayınlar, belgeler, çalışmalar ve benzerlerinin listesi

9 THP lerde Kullanılan Temel Araçlar Emisyon envanterleri Matematiksel dağılım modelleri

10 Emisyon Envanteri Planlama alanında (sanayi alanı, il, Bölge,Ülke), hava kirletici kaynakları kaynaklardan atmosfere verilen kirleticilerin türleri ve miktarı, toplam kirlilik içinde kaynakların kirletici bazında paylarını gösteren bilgilerdir.

11 Emisyonların belirlenmesi Yerinde ölçüm Kütle dengesi Emisyon faktörü

12 Yerinde ölçüm Emisyon kaynaklarında ölçüm yapmak, emisyonlar hakkında en doğru bilgiyi verir. Ancak tüm kaynaklarda ölçüm yapmak güç ve pahalı bir iş.

13 Kütle Dengesi Bir üretim sürecinde tüm girdiler ve çıktılar arasında üretim süreci dikkate alınarak kurulan eşitlik.

14 Emisyon Faktörü : Kirletici kaynakların birim faaliyetleri başına atmosfere verdikleri kirletici miktarlarını gösteren katsayılar

15 Emisyon Faktörü Veri Tabanları EPA ( CORINAIR ( SKHKK Yönetmeliği (Ek-12: Baca dışı kaynaklı emisyonun kütlesel debisinin tespiti)

16 Emisyon Faktörlerine Örnek Kirletici kaynağın kullandığı birim yakıt başına atmosfere verdiği kirletici miktarı 19*S kg SO 2 / m 3 Fuel oil-6 16 gr CO / GJ linyit 14.2 gr CO / kg benzin (>16 ton araçlar-otoban)

17 Emisyon Faktörlerine Örnek Kirletici kaynağın birim aktivitesi başına atmosfere verdiği kirletici miktarı 8.6 kg NO X / 1 ton cam (Corinair)

18 Emisyon Faktörlerine Örnek Bir aracın birim mesafedeki bir yolu seyahat etmesi sonucu atmosfere verdiği toplam kirletici miktarı 2.7 gr NO X / km (otomobil benzin kentiçi)

19 Örnek-1 Yılda 3 milyon ton linyit kömürü yakan bir termik santralın toplam SO 2 emisyonunun tahmin edilmesi SO 2 Emisyon faktörü = 15*S kg/ton linyit (EPA) Bilinmesi gerekli bilgiler : Yakıtın kükürt bileşimi = % 1.5

20 Örnek - 2 Günde 1 ton Fuel oil kullanan bir sanayinin SO 2 emisyonunun tahmin edilmesi SO 2 Emisyon faktörü = 490*S gr/gj (Corinair) Bilinmesi gerekli bilgiler : Yakıtın kükürt bileşimi = % 3 Yakıtın ısıl değeri = 9800 kcal/kg

21 Emisyon Envanteri Emisyonların bir bölgede sistematik olarak belirlenmesi ve değerlendirilmesi

22 Emisyon Envanterleri İçin Çalışma Alanı Ölçekleri Global ölçekli envanterler Bölgesel ölçekli envanterler Yerel ölçekli envanterler

23 Emisyon Envanteri Hazırlama Aşamaları Planlama Veri toplama Analiz ve hesap Raporlama

24 Planlama : çalışma alanı kirletici kaynak türleri kirletici türleri emisyon belirleme yöntemi emisyonların zamansal boyutu emisyonların projeksiyonları insan gücü ve bütçe

25 Veri toplama : Kirletici kaynak türlerine göre bilgiler noktasal alansal çizgisel

26 Analiz ve hesap : Emisyonları belirleme yöntemi Emisyonların hesabı

27 Raporlama : Detaylı ve kolay anlaşılır bir rapor

28 Mevcut Çalışmalar Avrupa daki Çalışmalar : OECD - MAP CEC - CORINAIR ECE - EMEP OECD - IPCC EUROTRAC / GENEMIS

29 İZMİR ÇALIŞMASI

30 Kirletici Kaynaklar Noktasal kaynaklar (sanayiler) Metropol : 153 Dış bölge : 221 Toplam : 374 Alansal kaynaklar (evsel ısınma) Nüfus : 2.5 milyon Çizgisel kaynaklar (trafik) Çok sayıda

31 Sanayilerin Yerleşimi

32 Yerleşim Alanları

33 Kentiçi Yollar

34 Sanayi ile İlgili Çalışmalar Veri Toplama Emisyon izni dosyaları Anket Emisyon Hesabı Corinair emisyon faktörleri

35 Kullanılan Sanayi Emisyon Faktörleri (gr/gj) Yakıt Türü SOx NOx NMVOC CO Linyit 20000*(S/H)*(1-r) Fuel oil 490*S LPG Odun Biomass

36 Evsel Isınma ile İlgili Çalışmalar Veri toplama Nüfus verileri toplam yakıt sarfiyatları Emisyon hesabı Corinair ve EPA emisyon faktörleri

37 Kullanılan Evsel Isınma Emisyon Faktörleri Yakıt Türü SOx NOx NMVOC CO Linyit 15*S Fuel oil 17.24*S Açık yeşil renkli emisyon faktörleri EPA dan alınmıştır. Birimleri kg/ton dur. Sarı renkli emisyon faktörleri Corinair den alınmıştır. Birimleri gr/gj dir

38 Trafik İle İlgili Çalışmalar Veri toplama yollarda araç sayımları araç kayıtları yakıt sarfiyatları Emisyon hesabı Corinair emisyon faktörleri

39 Kullanılan Trafik Emisyon Faktörleri (gr/km) Örnek Tablo : 3.5 ton ağırlığından küçük araçlar için; Yakıt türü NOx NMVOC CO Benzin Motorin

40 ECE Serisi (g/km) EURO Serisi (g/km) Benzinli araçlar için CO emisyon faktörleri, g/km PRE ECE ECE 15-00/01 ECE ECE ECE Euro 1 Euro 2 Euro 3 Euro Hızlar (km/saat) 0

41 (g/km) Dizel otomobiller için CO emisyon faktörleri, g/km Conventional Euro-1 Euro-2 Euro-3 Euro-4 1,6 1,4 1,2 1,0 0,8 0,6 0,4 0,2 0, Hızlar (km/saat)

42 Modellenen µg/m³ Modellenen µg/m³ Modellenen µg/m³ Modellenen ve ölçülen PM 10 konsantrasyonları arasındaki ilişki 250 Mithatpaşa Caddesi 250 Mustafa Kemal Caddesi 700 Cumhuriyet Bulvarı y = 0,65x + 14,73 R² = 0, Ölçülen µg/m³ 50 0 y = 0,53x + 30,92 R² = 0, Ölçülen µg/m³ y = 1,02x + 11,34 R² = 0, Ölçülen µg/m³ 42

01:00 03:00 05:00 07:00 09:00 11:00 13:00 15:00 17:00 19:00 21:00 23:00 01:00 03:00 05:00 07:00 09:00 11:00 13:00 15:00 17:00 19:00 21:00 23:00 01:00 03:00 05:00 07:00 09:00 11:00 13:00 15:00 17:00

43 01:00 03:00 05:00 07:00 09:00 11:00 13:00 15:00 17:00 19:00 21:00 23:00 01:00 03:00 05:00 07:00 09:00 11:00 13:00 15:00 17:00 19:00 21:00 23:00 01:00 03:00 05:00 07:00 09:00 11:00 13:00 15:00 17:00 19:00 21:00 23:00 01:00 03:00 05:00 07:00 09:00 11:00 13:00 15:00 17:00 19:00 21:00 23:00 01:00 03:00 05:00 07:00 09:00 11:00 13:00 15:00 17:00 19:00 21:00 23:00 CO Konsantrasyonu m g/m³ Cumhuriyet Bulvarı nda modellenen ve ölçülen CO konsantrasyonlarının zamana göre değişimi 14 Cumhuriyet Bulvarı 12 CO Ölçülen 10 CO Modellenen Çarşamba Perşembe Cuma Cumartesi Pazar 43

44 Evsel Isınmadan Kaynaklanan SO 2 emisyonları

45 Dış Hava Kalitesi Seviyeleri

46 Baca yüksekliği, şehir planlama Hava kirliliği kontrol stratejileri Mevcut kirlilik, Emisyonlar, Meteorolojik parametreler şehir planlama Matematikselmeteorolojik dağılım modeli Atmosferdeki gerçek dağılım (taşınma) Kirliliğin önceden tahmini Hesaplanan konsantrasyonlar karşılaştırma Model geçerliliği Ölçüm istasyonlarında ölçülen kons. Meteorolojik olarak olası kons. ların istatistiği Geçmişe yönelik Değişik yerlerdeki durumların istatistiği karşılaştırma Geçmişteki konsantrasyonların istatistiği Ölçüm istasyonlarının stratejik planlanması

Benzer belgeler

HAVA KALİTESİ YÖNETİMİ

HAVA KALİTESİ YÖNETİMİ Prof.Dr.Abdurrahman BAYRAM Prof.Dr. Tolga ELBİR CEV-3016 Hava Kirliliği ve Kontrolu Mevcut Yasal Düzenlemeler YÖNETMELİK ADI RESMİ GAZETE TARİHİ Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi