R E D I T U S MUHASEBE Konu Anlatımlı Örnekler Yorumlar Uyarılar Pratik Bilgiler Özgün Sorular ve Açıklamaları Çıkmış Sorular ve Açıklamaları KPSS ve kurum sınavları için özgün soru ve konu anlatımından oluşan TEK KİTAP Vergi Müfettişliği Kamu İhale Kurumu T.C. 2B Teftiş Kurulu Maliye Bakanlığı İç Denetçilik Sayıştay İç Denetçilik Gelir Uzman Yardımcılığı Banka Sınavları SAADET ERDEM
Saadet ERDEM REDITUS MUHASEBE ISBN: 978-605-318-862-9 Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir. Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. Bu kitapta yer alan geçmiş yıllarda ÖSYM'nin yapmış olduğu sınavlardaki ÇIKMIŞ SORULAR'ın her hakkı ÖSYM'ye aittir. Hangi amaçla olursa olsun, tamamının veya bir kısmının kopya edilmesi, fotoğraflarının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması ya da kullanılması, yayımlanması ÖSYM'nin yazılı izni olmadan yapılamaz. Pegem Akademi Yayıncılık telif ücreti ödeyerek bu izni almıştır. 7. Baskı: 2017, Ankara Yayın-Proje: Şafak Tangıç Dizgi-Grafik Tasarım: Gülnur Öcalan Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Vadi Grup Ciltevi A.Ş. İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 2284 Sokak No:105 Yenimahalle/ANKARA (0312 394 55 91) Yayıncı Sertifika No: 14749 Matbaa Sertifika No: 26687 İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: 0312 430 67 50-430 67 51 Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60 Dağıtım: 0312 434 54 24-434 54 08 Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38 Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60 İnternet:www.pegem.net E-ileti: pegem@pegem.net
SUNU Değerli Adaylar; Muhasebe kitabı konu ağırlığına göre Genel Muhasebe, Mali Tablolar Analizi, İhtisas Muhasebesi bölümlerinden oluşmaktadır. Hem KPSS alan sınavları hem de mesleki yeterlilik sınavlarına yönelik olarak hazırlanmıştır. Konulara ilişkin örnek oluşturması için KPSS ve Kurum sınav sorularına yer verilmiştir. Adayların öncelikli olarak aşması gereken sınav KPSS dir. Bu sınavdaki soru dağılımı genel olarak şöyledir: Genel Muhasebe %70 Mali Tablolar Analizi %20 İhtisas Muhasebesi %10 (Maliyet Muhasebesi, Yönetim Muhasebesi, Denetim, TFRS, TMS) Kitabın daha anlaşılabilir olması için konuya ilişkin tekrar ve gereksiz detaylardan kaçınılmış, dikkat edilmesi gereken noktalar kitapta hoca notu ve uyarı olarak belirtilmiştir. Yeterli miktarda soru çözümü ile desteklenmeden adaylarımızın tam olarak sınavlara hazırlanması mümkün olmayacaktır. Reditus konu anlatımlı kitabımıza destek olarak Reditus soru bankamızda yer alan sınavlarla uyumlu soru çeşitleri ile adaylarımızın hazırlığı tamamlanmış olacaktır. Kitabın ümit edilen amacına ulaşması ve öğrenci arkadaşlarımıza fayda sağlaması için yapacağınız öneri, eleştiri ya da takdirinizi pegem@pegem.net aracılığıyla bizimle paylaşmanız bize ışık tutacaktır. Kitabın hazırlanmasında değerli emeğini bizden esirgemeyen ekip arkadaşlarım Peril ÖZERGÜN e ve Hülya YURTSEVEN e elinizde bulunan bu kitabın ortaya çıkmasında en büyük paya sahip olan Suat DÜZ başta olmak üzere tüm Pegem ailesine, dizgi aşamasında vaktini ve emeğini esirgemeyen değerli dizgi ekibimiz ve dizgicimiz Gülnur Öcalan a teşekkürlerimizi sunarız. Hazırlanan kitabımızın tüm adaylara yararlı olmasını ve tüm adayların başarılarını dileriz. Saadet ERDEM
İÇİNDEKİLER 1. BÖLÜM Tekdüzen Hesap Planı3 Muhasebe Bilgi Akışı 5 Muhasebenin İşlevleri 5 Muhasebenin Bölümleri 6 Muhasebenin Temel Kavramları 6 Muhasebenin Temel Kavramları Örnek Sorular9 Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkeleri...14 Bilanço (Finansal Durum Tablosu)18 Gelir (Finansal Performans)Tablosu 19 Hesabın Tanımı 20 Hesap ile İlgili Kavramlar 21 Tekdüzen Hesap Planı Hesap Grupları 25 Muhasebe Kayıt Araçları - Defter ve Belgeler 27 I. Sınıf Tacirlerin Tutmakla Yükümlü Oldukları Zorunlu Defterler 27 Yevmiye Defterine Yapılan Madde Türleri 28 Defterlerin Kayıt Disiplini 32 Muhasebede Kullanılan Belgeler 32 Muhasebe Süreci33 Mizanlar 34 Envanterle İlgili Kavramlar 34 Vergi Usul Kanunu na (VUK) Göre Değerleme Ölçüleri 37 Ticari Kâr ve Mali Kâr Kavramları 39 Bilanço Karşılaştırması Yoluyla Kârın Saptanması 40 Çözümlü Test 41 Çözümler 46
PEGEM AKADEMİ vi 2. BÖLÜM Dönen Varlıklar...51 Hazır Değerler...51 Kasa Hesabı...51 Dönem Sonu Kasa İşlemleri...52 Çekler...60 Alınan Çekler...62 Bankalar Hesabı...65 Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri Hesabı (-)...71 Diğer Hazır Değerler...74 Çözümlü Test...76 Çözümler...81 Menkul Kıymetler...84 Hisse Senetleri...84 Hisse Senetlerinde Dönem Sonu İşlemleri...87 Özel Kesim Tahvil, Senet ve Bonoları...93 Kamu Kesimi Tahvil, Senet ve Bonoları...93 Diğer Menkul Kıymetler...100 Menkul Kıymetler Değer Düşüklüğü Karşılığı (-)...100 Çözümlü Test...102 Çözümler...106 Ticari Alacaklar...109 Alıcılar... 110 Alacak Senetleri... 113 Alacak Senetleri Reeskontu...127 Kazanılmış Finansal Kiralama Faiz Gelirleri (-)...137 Verilen Depozito ve Teminatlar...137 Diğer Ticari Alacaklar...138 Şüpheli Ticari Alacaklar...139 Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı (-)...140 Diğer Alacaklar...148 Ortaklardan Alacaklar...148 İştiraklerden Alacaklar...148 Bağlı Ortaklıklardan Alacaklar...149 Personelden Alacaklar...149 Diğer Çeşitli Alacaklar...150 Diğer Alacak Senetleri Reeskontu (-)...150 Şüpheli Diğer Alacaklar...150
vii PEGEM AKADEMİ Şüpheli Diğer Alacaklar Karşılığı (-)...150 Çözümlü Test...151 Çözümler...155 Stoklar...158 Stoklarda Değerleme...159 İlk Madde ve Malzeme...165 Yarı Mamuller-Üretim...165 Mamuller...165 Ticari Mallar...165 Stokların İzlenmesinde Kullanılan Kayıt Yöntemleri...165 Aralıklı Envanter Yönteminde Muhasebe Kayıtları...166 Alış İşlemleri...166 Satış İşlemler...169 Aralıklı Envanter Yönteminde Satılan Malın Maliyetinin Hesaplanması... 171 Diğer Stoklar...187 Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı (-)...187 Fireler...191 Verilen Sipariş Avansları...192 Akreditif...193 Çözümlü Test...197 Çözümler...201 Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyetleri...204 Gelecek Aylara Ait Giderler ve Gelir Tahakkukları...204 Gelecek Aylara Ait Giderler...204 Gelir Tahakkukları...207 Diğer Dönen Varlıklar...208 Katma Değer Vergisi...208 Devreden Katma Değer Vergisi...209 İndirilecek Katma Değer Vergisi...209 Diğer KDV...209 Hesaplanan Katma Değer Vergisi...209 Diğer Katma Değer Vergisi...214 Peşin Ödenen Vergi ve Fonlar...214 İş Avansları...215 Personel Avansları...216 Sayım ve Tesellüm Noksanları...216 Diğer Çeşitli Dönen Varlıklar...216 Diğer Dönen Varlıklar Karşılığı (-)...217 Diğer Katma Değer Vergisi...218 Dönen Varlıklar Tarama Testi...219
PEGEM AKADEMİ viii 3. BÖLÜM Duran Varlıklar...229 Mali Duran Varlıklar...231 Bağlı Menkul Kıymetler...231 Bağlı Menkul Kıymetler Değer Düşüklüğü Karşılığı (-)...232 İştirakler...232 İştiraklere Sermaye Taahhütleri (-)...233 İştirakler Sermaye Payları Değer Düşüklüğü Karşılığı (-)...234 Bağlı Ortaklıklar...234 Bağlı Ortaklıklar Sermaye Taahhütleri (-)...234 Bağlı Ortaklıklar Sermaye Payı Değer Düşüklüğü Karşılığı (-)...235 Diğer Mali Duran Varlıklar...235 Diğer Mali Duran Varlıklar Karşılığı (-)...235 Maddi Duran Varlıklar...239 Arazi ve Arsalar...240 Yer Altı ve Yer Üstü Düzenleri...240 Binalar...241 Tesis, Makine ve Cihazlar...243 Taşıtlar...243 Demirbaşlar...244 Diğer Maddi Duran Varlıklar...244 Birikmiş Amortismanlar (-)...244 Amortisman Hesaplama Yöntemleri...245 Amortisman Kayıt Yöntemleri...251 Yapılmakta Olan Yatırımlar...252 Verilen Avanslar...254 Duran Varlıkların Satışı...255 Maddi Olmayan Duran Varlıklar...260 Haklar...260 Şerefiye (Hava Parası)...261 Kuruluş ve Örgütlenme Giderleri...261 Araştırma ve Geliştirme Giderleri...262 Özel Maliyetler...262 Diğer Maddi Olmayan Duran Varlıklar...264 Birikmiş Amortismanlar (-)...264 Verilen Avanslar...264 Özel Tükenmeye Tabi Varlıklar...264
ix PEGEM AKADEMİ Arama Giderleri...265 Hazırlık ve Geliştirme Giderleri...265 Diğer Özel Tükenmeye Tabi Varlıklar...265 Birikmiş Tükenme Payları (-)...265 Verilen Avanslar...266 Gelecek Yıllara Ait Giderler...266 Çözümlü Test...267 Çözümler...271 Duran Varlıklar Tarama Testi...274 4. BÖLÜM Yabancı Kaynaklar...281 Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar...281 Mali Borçlar...281 Banka Kredileri (Borçlu Cari Hesap)...282 Finansal Kiralama İşlemlerinden Borçlar...287 Ertelenmiş Finansal Kiralama Borçlanma Maliyetleri (-)...287 Uzun Vadeli Kredilerin Anapara Taksitleri ve Faizleri...287 Tahvil Anapara Borç Taksit ve Faizleri...287 Çıkarılmış Bono ve Senetler...288 Çıkarılmış Diğer Menkul Kıymetler...289 Menkul Kıymet İhraç Farkları (-)...289 Diğer Mali Borçlar...294 Ticari Borçlar...294 Satıcılar...295 Borç Senetleri...297 Borç Senetleri Reeskontu (-)...298 Alınan Depozito ve Teminatlar...300 Diğer Ticari Borçlar...301 Ortaklara Borçlar...301 İştiraklere Borçlar...302 Bağlı Ortaklıklara Borçlar...302 Personele Borçlar...302 Diğer Çeşitli Borçlar...303 Diğer Borç Senetleri Reeskontu ( )...303
PEGEM AKADEMİ x Alınan Sipariş Avansları...304 Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Hakediş Bedelleri...304 Ödenecek Vergi ve Fonlar...304 Ödenecek Sosyal Güvenlik Kesintileri...305 Vadesi Geçmiş, Ertelenmiş veya Taksitlendirilmiş Vergi ve Diğer Yükümlülükler Hesabı...305 Borç ve Gider Karşılıkları...306 Dönem Kârı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülükler Karşılıkları...306 Dönem Kârının Peşin Ödenen Vergi ve Diğer Yükümlülükleri ( )...306 Kıdem Tazminatı Karşılığı...309 Maliyet Giderleri Karşılığı...309 Diğer Borç ve Gider Karşılıkları... 311 Gelecek Aylara Ait Gelirler ve Gider Tahakkukları...312 Gelecek Aylara Ait Gelirler...312 Gider Tahakkukları...313 Diğer Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar...313 Hesaplanan KDV...313 Diğer KDV...313 Merkez ve Şubeler Cari Hesabı...313 Sayım ve Tesellüm Fazlaları...313 Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar...313 Mali Borçlar...314 Banka Kredileri...315 Finansal Kiralama İşlemlerinden Borçlar...315 Ertelenmiş Finansal Kiralama Borçlanma Maliyetleri ( )...316 Çıkarılmış Tahviller...316 Çıkarılmış Diğer Menkul Kıymetler...317 Menkul Kıymetler İhraç Farkı ( )...317 Diğer Mali Borçlar...317 Ticari Borçlar...317 Satıcılar...318 Borç Senetleri...318 Borç Senetleri Reeskontu ( )...318 Alınan Depozito ve Teminatlar...318 Diğer Ticari Borçlar...318 Diğer Borçlar...319 Ortaklara Borçlar...319 İştiraklere Borçlar...319 Bağlı Ortaklıklara Borçlar...319
xi PEGEM AKADEMİ Diğer Çeşitli Borçlar...320 Diğer Borç Senetleri Reeskontu ( )...320 Kamuya Olan Ertelenmiş veya Taksitlendirilmiş Borçlar...320 Alınan Avanslar...320 Alınan Sipariş Avansları...320 Alınan Diğer Avanslar...321 Borç ve Gider Karşılıkları...321 Diğer Borç ve Gider Karşılıkları...321 Gelecek Yıllara Ait Gelirler ve Gider Tahakkukları...321 Gelecek Yıllara Ait Gelirler...321 Gider Tahakkukları...322 Diğer Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar...322 Gelecek Yıllara Ertelenen veya Terkin Edilecek Kdv...322 Tesise Katılma Payları...322 Çözümlü Test...323 Çözümler...327 Yabancı Kaynaklar Tarama Testi...329 Öz Kaynaklar...333 Sermaye Hesabı...334 Ödenmemiş Sermaye ( )...335 Sermaye Yedekleri...335 Hisse Senedi İhraç Primleri...335 Hisse Senedi İptal Kârları...339 Maddi Duran Varlık Yeniden Değerleme Artışları...339 İştirakler Yeniden Değerleme Artışları...339 Yasal Yedekler...340 Statü Yedekleri...341 Olağanüstü Yedekler...341 Diğer Kâr Yedekleri...341 Özel Fonlar...343 Geçmiş Yıllar Kârları...343 Geçmiş Yıllar Zararları (-)...345 Dönem Net Kârı - Zararı...345 Dönem Net Kârı...345 Dönem Net Zararı (-)...345 Çözümlü Test...347 Çözümler...351 Öz Kaynaklar Tarama Testi...353 Gelir Tablosu (Finansal Performans Tablosu)...357
PEGEM AKADEMİ xii Brüt Satışlar...359 Yurt İçi Satışlar...359 Yurt Dışı Satışlar...361 Diğer Gelirler...361 Satıştan İadeler (-)...361 Satış İskontoları (-)...362 Diğer İndirimler (-)...362 Satılan Mamuller Maliyeti (-)...363 Satılan Ticari Mallar Maliyeti ( - )...363 Satılan Hizmet Maliyeti (-)...363 Diğer Satışların Maliyeti (-)...363 Faaliyet Giderleri (-)...364 Araştırma ve Geliştirme Giderleri (-)...364 Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri (-)...364 Genel Yönetim Giderleri (-)...365 Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Kârlar...365 İştiraklerden Temettü Gelirleri...366 Bağlı Ortaklıklardan Temettü Gelirleri...366 Faiz Gelirleri...366 Komisyon Gelirleri...366 Konusu Kalmayan Karşılıklar...367 Menkul Kıymet Satış Kârları...367 Kambiyo Kârları...368 Reeskont Faiz Gelirleri...368 Diğer Olağan Gelir ve Kârlar...369 Komisyon Giderleri (-)...370 Karşılık Giderleri (-)...370 Menkul Kıymet Satış Zararları (-)...371 Kambiyo Zararları (-)...372 Reeskont Faiz Giderleri (-)...372 Diğer Olağan Gider ve Zararlar...373 Finansman Giderleri (-)...373 Kısa Vadeli Borçlanma Giderleri (-)...373 Uzun Vadeli Borçlanma Giderleri (-)...374 Olağandışı Gelir ve Kârlar...374 Önceki Dönem Gelir ve Kârlar...374 Diğer Olağandışı Gelir ve Kârlar...374 Olağandışı Gider ve Zararlar (-)...374
xiii PEGEM AKADEMİ Çalışmayan Kısım Gider ve Zararlar (-)...374 Önceki Dönem Gider ve Zararları (-)...375 Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar (-)...375 Dönem Net Kârı veya Zararı...375 Dönem Kârı veya Zararı...375 Dönem Kârı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıkları (-)...377 Dönem Net Kârı veya Zararı...377 Çözümlü Test...380 Çözümler...382 Gelir Tablosu Hesapları Tarama Testi...383 5. BÖLÜM Maliyet Sistemleri...389 Maliyetlerin Kapsamına Göre Maliyet Sistemi...389 Maliyetlerin Belirlenme Zamanına Göre Maliyet Sistemi...393 Üretim Eylemlerinin Niteliğine Göre Maliyet Sistemi...393 Maliyet Dağıtımları...394 Gider Dağıtımları...395 Maliyet Muhasebesi ile İlgili Kavramlar...396 Maliyet Hesapları...397 7/A Seçeneğinde Maliyet Hesapları...397 Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri...398 Direkt İşçilik Giderleri...399 Genel Üretim Giderleri...399 Hizmet Üretim Maliyeti...399 Araştırma ve Geliştirme Giderleri...400 Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri...400 Genel Yönetim Giderleri...400 Finansman Giderleri Hesabı...400 7/B Seçeneğinde Maliyet Hesapları...402 İlk Madde ve Malzeme Giderleri...403 İşçi Ücret ve Giderleri...403 Memur Ücret ve Giderleri...403 Dışardan Sağlanan Fayda ve Hizmetler...403 Çeşitli Giderler...403 Vergi, Resim ve Harçlar...403
PEGEM AKADEMİ xiv Amortismanlar ve Tükenme Payları...404 Finansman Giderleri...404 Üretim İşletmelerinde Muhasebe Kayıtları...409 Başa Baş Analizler...410 Güvenlik Oranı...412 Sapma Analizleri...418 Çözümlü Test...423 Çözümler...425 Maliyet Muhasebesi Tarama Testi...427 Mali Analiz...430 Analizin Yapılış Amacına Göre Finansal Analiz Türleri...430 Analizin Yapılış Biçimi ve İçeriğine Göre Finansal Analiz (Kapsamına Göre)... 430 Analizi Yapacak Olan Şahıs Açısından Finansal Analiz...431 Mali Analiz Teknikleri...431 Oran Analizi...431 Karşılaştırmalı Tablolar (Yatay) Analizi...449 Trend (Eğilim) Yüzdeleri Analizi...449 Dikey Analiz (Yüzde Yöntemi)...450 Faiz Hesaplamaları...451 Mali Analiz Tarama Testi...459 Temel Mali Tablolar...465 Finansal Tablolarda Yer Alan Bilginin Nitelikleri...465 Türkiye Muhasebe Standartları...467 Türkiye Muhasebe Standartları Çıkmış Sorular...485 Türkiye Muhasebe Standartları Çözümlü Test...491 Çözümler...493 Ayrıntılı Bilanço Tipi...494 Ayrıntılı Gelir Tablosu Tipi...496 Nakit Akım Tablosu (...TL)...497 Kâr Dağıtım Tablosu (...TL)...498 Fon Akım Tablosu (...TL)...499 Satışların Maliyeti Tablosu...500 Tekdüzen Hesap Planı...501 Kaynakça...506
1 PEGEM AKADEMİ GENEL MUHASEBE 1. Bölüm MUHASEBE BİLGİ AKIŞI MUHASEBENİN TEMEL KAVRAMLARI GENEL KABUL GÖRMÜŞ MUHASEBE İLKELERİ TEKDÜZEN HESAP PLANI HESAP GRUPLARI MUHASEBE KAYIT ARAÇLARI - DEFTER VE BELGELERİ MUHASEBE SÜRECİ ÇIKMIŞ SORU ANALİZLERİ KONULAR 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Temel Kavramlar 2 1 2 2 2 1 1 1 1 4 2 2 1 1 2 2 2 Bilanço ve Gelir Tablosu İlkeleri 1 1 - - - 1 2-2 - 1 - - - - - 1 Muhasebe Araçları, Muhasebe Süreci, Diğer Varlıklar - 2-2 - 1 - - - 4 1 3 1 1 2 1 -
3 PEGEM AKADEMİ TEKDÜZEN HESAP PLANI 1 - DÖNEN VARLIKLAR 10 - HAZIR DEĞERLER 100-KASA 101-ALINAN ÇEKLER 102-BANKALAR 103-VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİR- LERİ (-) 108-DİĞER HAZIR DEĞERLER 11 - MENKUL KIYMETLER 110-HİSSE SENETLERİ 111-ÖZEL KESİM TAHVİL, SENET VE BONOLARI 112-KAMU KESİMİ TAHVİL, SENET VE BONOLARI 118-DİĞER MENKUL KIYMETLER 119-MENKUL KIYMETLER DEĞER DÜŞÜK- LÜĞÜ KARŞILIĞI (-) 12 - TİCARİ ALACAKLAR 120-ALICILAR (SENETSİZ ALACAKLAR) 121-ALACAK SENETLERİ 122-ALACAK SENETLERİ REESKONTU (-) 124-KAZANILMAMIŞ FİNANSAL KİRALA- MA FAİZ GELİRLERİ (-) 126-VERİLEN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR 127-DİĞER TİCARİ ALACAKLAR 128-ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR 129-ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞI (-) 13 - DİĞER ALACAKLAR 131-ORTAKLARDAN ALACAKLAR 132-İŞTİRAKLERDEN ALACAKLAR 133-BAĞLI ORTAKLIKLARDAN ALACAK- LAR 135-PERSONELDEN ALACAKLAR 136-DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR 137-DİĞER ALACAK SENETLERİ REES- KONTU (-) 138-ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR 139-ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR KARŞILIĞI (-) 15 - STOKLAR 150-İLK MADDE VE MALZEME 151-YARI MAMULLER-ÜRETİM 152-MAMULLER 153-TİCARİ MALLAR 157-DİĞER STOKLAR 158-STOK DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (-) 159-VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI 17 - YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONA- RIM MALİYETLERİ 170-YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM MALİYETLERİ 178-YILLARA YAYGIN İNŞAAT ENFLAS- YON DÜZELTME 179-TAŞERONLARA VERİLEN AVANSLAR 18 - GELECEK AYLARA AİT GİDERLER VE GELİR TAHAKKUKLARI 180-GELECEK AYLARA AİT GİDERLER 181-GELİR TAHAKKUKLARI 19 - DİĞER DÖNEN VARLIKLAR 190-DEVREDEN KDV 191-İNDİRİLECEK KDV 192-DİĞER KDV 193-PEŞİN ÖDENEN VERGİLER VE FONLAR 195-İŞ AVANSLARI 196-PERSONEL AVANSLARI 197-SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLARI 198-DİĞER ÇEŞİTLİ DÖNEN VARLIKLAR 199-DİĞER DÖNEN VARLIKLAR KARŞILIĞI (-) 2 - DURAN VARLIKLAR 22 - TİCARİ ALACAKLAR 220-ALICILAR 221-ALACAK SENETLERİ 222-ALACAK SENETLERİ REESKONTU (-) 224-KAZANILMAMIŞ FİNANSAL KİRALAMA FAİZ GELİRLERİ (-) 226-VERİLEN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR 229-ŞÜPHELİ ALACAKLAR KARŞILIĞI (-) 23 - DİĞER ALACAKLAR 231-ORTAKLARDAN ALACAKLAR 232-İŞTİRAKLERDEN ALACAKLAR 233-BAĞLI ORTAKLIKLARDAN ALACAKLAR 235-PERSONELDEN ALACAKLAR 236-DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR 237-DİĞER ALACAK SENETLERİ REES- KONTU (-) 239-ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR KAR- ŞILIĞI (-) 24 - MALİ DURAN VARLIKLAR 240-BAĞLI MENKUL KIYMETLER 241-BAĞLI MENKUL KIYMETLER DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (-) 242-İŞTİRAKLER 243-İŞTİRAKLERE SERMAYE TAAHHÜT- LERİ (-) 244-İŞTİRAKLER SERMAYE PAYLARI DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI 245-BAĞLI ORTAKLIKLAR 246-BAĞLI ORTAKLIKLARA SERMAYE TAAHHÜTLERİ (-) 247-BAĞLI ORTAKLIKLAR SERMAYE PAYLA- RI DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (-) 248-DİĞER MALİ DURAN VARLIKLAR 249-DİĞER MALİ DURAN VARLIKLAR KARŞILIĞI (-) 25 - MADDİ DURAN VARLIKLAR 250-ARAZİ VE ARSALAR 251-YER ALTI VE YER ÜSTÜ DÜZENLERİ 252-BİNALAR 253-TESİS, MAKİNE VE CİHAZLAR 254-TAŞITLAR 255-DEMİRBAŞLAR 256-DİĞER MADDİ DURAN VARLIKLAR 257-BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR (-) 258-YAPILMAKTA OLAN YATIRIMLAR 259-VERİLEN AVANSLAR 26 - MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR 260-HAKLAR 261-ŞEREFİYE 262-KURULUŞ VE ÖRGÜTLENME GİDERLERİ 263-ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ 264-ÖZEL MALİYETLER 267-DİĞER MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR 268-BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR (-) 269-VERİLEN AVANSLAR 27 - ÖZEL TÜKENMEYE TABİ VARLIKLAR 271-ARAMA GİDERLERİ 272-HAZIRLIK VE GELİŞTİRME GİDERLERİ 277-DİĞER ÖZEL TÜKENMEYE TABİ VARLIKLAR 278-BİRİKMİŞ TÜKENME PAYLARI (-) 279-VERİLEN AVANSLAR 28 - GELECEK YILLARA AİT GİDERLER VE GELİR TAHAKKUKLARI 280-GELECEK YILLARA AİT GİDERLER 281-GELİR TAHAKKUKLARI 29 - DİĞER DURAN VARLIKLAR 291-GELECEK YILLARDA İNDİRİLECEK KDV 292-DİĞER KDV 293-GELECEK YILLAR İHTİYACI STOKLAR 294-ELDEN ÇIKARILACAK STOKLAR VE MADDİ DURAN VARLIKLAR 295-PEŞİN ÖDENEN VERGİLER VE FONLAR 297-DİĞER ÇEŞİTLİ DURAN VARLIKLAR 298-STOK DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI 299-BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR (-) 3 - KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR 30 - MALİ BORÇLAR 300-BANKA KREDİLERİ 301-FİNANSAL KİRALAMA İŞLEMLERİN- DEN BORÇLAR 302-ERTELENMİŞ FİNANSAL KİRALAMA BORÇLANMA MALİYETLERİ (-) 303-UZUN VADELİ KREDİLERİN ANAPARA TAKSİT VE FAİZLERİ 304-TAHVİL ANAPARA BORÇ, TAKSİT VE FAİZLERİ 305-ÇIKARILMIŞ BONOLAR VE SENETLER 306-ÇIKARILMIŞ DİĞER MENKUL KIY- METLER 308-MENKUL KIYMETLER İHRAÇ FARKLARI (-) 309-DİĞER MALİ BORÇLAR 32 - TİCARİ BORÇLAR 320-SATICILAR (SENETSİZ BORÇLAR) 321-BORÇ SENETLERİ 322-BORÇ SENETLERİ REESKONTU (-) 326-ALINAN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR 329-DİĞER TİCARİ BORÇLAR 33 - DİĞER BORÇLAR 331-ORTAKLARA BORÇLAR 332-İŞTİRAKLERE BORÇLAR 333-BAĞLI ORTAKLIKLARA BORÇLAR 335-PERSONELE BORÇLAR 336-DİĞER ÇEŞİTLİ BORÇLAR 337-DİĞER BORÇ SENETLERİ REESKONTU (-) 34 - ALINAN AVANSLAR 340-ALINAN SİPARİŞ AVANSLARI 349-ALINAN DİĞER AVANSLAR 35 - YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM HAKEDİŞLERİ 350-YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM HAKEDİŞLERİ 358-YILLARA YAYGIN İNŞAAT ENFLAS- YON DÜZELTME 36 - ÖDENECEK VERGİ VE DİĞER YÜ- KÜMLÜLÜKLER 360-ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 361-ÖDENECEK SOSYAL GÜVENLİK KESİNTİLERİ 368-VADESİ GEÇMİŞ, ERTELENMİŞ VEYA TAK- SİTLENDİRİLMİŞ VERGİ VE DİĞ. YÜKÜM. 369-ÖDENECEK DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLER 37 - BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI 370-DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI 371-DÖNEM KÂRININ PEŞİN ÖDENEN VER- Gİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLERİ (-) 372-KIDEM TAZMİNATI KARŞILIĞI 373-MALİYET GİDERLERİ KARŞILIĞI 379-DİĞER BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI 38 - GELECEK AYLARA AİT GELİRLER VE GİDER TAHAKKUKLARI 380-GELECEK AYLARA AİT GELİRLER 381-GİDER TAHAKKUKLARI 39 - DİĞER KISA VADELİ YABANCI KAY- NAKLAR 391-HESAPLANAN KDV 392-DİĞER KDV 393-MERKEZ VE ŞUBELER CARİ HESABI
PEGEM AKADEMİ 4 397-SAYIM VE TESELLÜM FAZLALARI 399-DİĞER ÇEŞİTLİ YABANCI KAYNAKLAR 4 - UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR 40 - MALİ BORÇLAR 400-BANKA KREDİLERİ 401-FİNANSAL KİRALAMA İŞLEMLERİNDEN BORÇLAR 402-ERTELENMİŞ FİNANSAL KİRALAMA BORÇLANMA MALİYETLERİ (-) 405-ÇIKARILMIŞ TAHVİLLER 407-ÇIKARILMIŞ DİĞER MENKUL KIYMETLER 408-MENKUL KIYMETLER İHRAÇ FARKI (-) 42 - TİCARİ BORÇLAR 420-SATICILAR 421-BORÇ SENETLERİ 422-BORÇ SENETLERİ REESKONTU (-) 426-ALINAN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR 429-DİĞER TİCARİ BORÇLAR 43 - DİĞER BORÇLAR 431-ORTAKLARA BORÇLAR 432-İŞTİRAKLERE BORÇLAR 433-BAĞLI ORTAKLIKLARA BORÇLAR 436-DİĞER ÇEŞİTLİ BORÇLAR 437-DİĞER BORÇ SENETLERİ REESKONTU (-) 438-KAMUYA OLAN ERTELENMİŞ VEYA TAKSİTLENDİRİLMİŞ BORÇLAR 44 - ALINAN AVANSLAR 440-ALINAN SİPARİŞ AVANSLARI 449-ALINAN DİĞER AVANSLAR 47 - BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI 472-KIDEM TAZMİNATI KARŞILIĞI 479-DİĞER BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI 48 - GELECEK YILLARA AİT GELİRLER VE GİDER TAHAKKUKLARI 480-GELECEK YILLARA AİT GELİRLER 481-GİDER TAHAKKUKLARI 49 - DİĞER UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR 492-GELECEK YILLARA ERTELENEN VEYA TERKİN EDİLECEK KATMA DEĞER VERGİSİ 493-TESİSE KATILMA PAYLARI 499-DİĞER ÇEŞİTLİ UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR 5 - ÖZ KAYNAKLAR 50 - ÖDENMİŞ SERMAYE 500-SERMAYE 501-ÖDENMEMİŞ SERMAYE (-) 502-SERMAYE DÜZELTMESİ OLUMLU FARKLARI 503-SERMAYE DÜZELTMESİ OLUMSUZ FARKLARI (-) 52 - SERMAYE YEDEKLERİ 520-HİSSE SENETLERİ İHRAÇ PRİMLERİ 521-HİSSE SENETLERİ İPTAL KÂRLARI 522-MDV YENİDEN DEĞERLEME ARTIŞLARI 523-İŞTİRAKLER YENİDEN DEĞERLEME ARTIŞLARI 524-MALİYET ARTIŞLARI FONU 529-DİĞER SERMAYE YEDEKLERİ 54 - KÂR YEDEKLERİ 540-YASAL YEDEKLER 541-STATÜ YEDEKLERİ 542-OLAĞANÜSTÜ YEDEKLER 548-DİĞER KÂR YEDEKLERİ 549-ÖZEL FONLAR 57 - GEÇMİŞ YILLAR KÂRLARI 570-GEÇMİŞ YILLAR KÂRLARI 58 - GEÇMİŞ YILLAR ZARARLARI (-) 580-GEÇMİŞ YILLAR ZARARLARI (-) 59 - DÖNEM NET KÂRI (ZARARI) 590-DÖNEM NET KÂRI 591-DÖNEM NET ZARARI(-) 6 - GELİR TABLOSU HESAPLARI 60 - BRÜT SATIŞLAR 600-YURT İÇİ SATIŞLAR 601-YURT DIŞI SATIŞLAR 602-DİĞER GELİRLER 61 - SATIŞ İNDİRİMLERİ (-) 610-SATIŞTAN İADELER (-) 611-SATIŞ İSKONTOLARI (-) 612-DİĞER İNDİRİMLER (-) 62 - SATIŞLARIN MALİYETİ (-) 620-SATILAN MAMULLER MALİYETİ (-) 621-SATILAN TİCARİ MALLAR MALİYETİ (-) 622-SATILAN HİZMET MALİYETİ (-) 623-DİĞER SATIŞLARIN MALİYETİ (-) 63 - FAALİYET GİDERLERİ (-) 630-ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDER- LERİ (-) 631-PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM Gİ- DERLERİ (-) 632-GENEL YÖNETİM GİDERLERİ (-) 64 - DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GELİR VE KÂRLAR 640-İŞTİRAKLERDEN TEMETTÜ GELİRLERİ 641-BAĞLI ORTAKLIKLARDAN TEMETTÜ GELİRLERİ 642-FAİZ GELİRLERİ 643-KOMİSYON GELİRLERİ 644-KONUSU KALMAYAN KARŞILIKLAR 645-MENKUL KIYMET SATIŞ KÂRLARI 646-KAMBİYO KÂRLARI 647-REESKONT FAİZ GELİRLERİ 648-ENFLASYON DÜZELTMESİ KÂRLARI 649-DİĞER OLAĞAN GELİR VE KÂRLAR 65 - DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR 653-KOMİSYON GİDERLERİ (-) 654-KARŞILIK GİDERLERİ (-) 655-MENKUL KIYMET SATIŞ ZARARLARI (-) 656-KAMBİYO ZARARLARI (-) 657-REESKONT FAİZ GİDERLERİ (-) 658-ENFLASYON DÜZELTMESİ ZARARLARI (-) 659-DİĞER OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR (-) 66 - FİNANSMAN GİDERLERİ (-) 660-KISA VADELİ BORÇLANMA GİDER- LERİ (-) 661-UZUN VADELİ BORÇLANMA GİDER- LERİ (-) 67 - OLAĞANDIŞI GELİR VE KÂRLAR 671-ÖNCEKİ DÖNEM GELİR VE KÂRLARI 679- DİĞER OLAĞANDIŞI GELİR VE KÂRLAR 68 - OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR (-) 680-ÇALIŞMAYAN KISIM GİDER VE ZA- RARLARI (-) 681-ÖNCEKİ DÖNEM GİDER VE ZARAR- LARI (-) 689-DİĞER OLAĞANDIŞI GİDER VE ZA- RARLAR (-) 69 - DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI 690-DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI 691-DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI (-) 692-DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI 697-YILLARA YAYGIN ENFLASYON DÜZELTME 698-ENFLASYON DÜZELTME 7 - MALİYET HESAPLARI (7/A SEÇENEĞİ) 70 - MALİYET MUHASEBESİ BAĞLANTI HESAPLARI 700-MALİYET MUHASEBESİ BAĞLANTI HS 701-MALİYET MUHASEBESİ YANSITMA HESABI 71 - DİREKT İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ 710-DİREKT İLK MADDE MALZEME Gİ- DERLERİ 711-DİREKT İLK MADDE MALZEME YAN- SITMA HESABI 712-DİREKT İLK MADDE MALZEME FİYAT FARKI 713-DİREKT İLK MADDE MALZEME MİKTAR FARKI 72 - DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ 720-DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ 721-DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ YANSITMA HESABI 722-DİREKT İŞÇİLİK ÜCRET FARKLARI 723-DİREKT İŞÇİLİK SÜRE (ZAMAN) FARKLARI 73 - GENEL ÜRETİM GİDERLERİ 730-GENEL ÜRETİM GİDERLERİ 731-GENEL ÜRETİM GİDERLERİ YANSITMA HESABI 732-GENEL ÜRETİM GİDERLERİ BÜTÇE FARKLARI 733-GENEL ÜRETİM GİDERLERİ VERİMLİLİK FARKLARI 734-GENEL ÜRETİM GİDERLERİ KAPASİTE FARKLARI 74 - HİZMET ÜRETİM MALİYETİ 740-HİZMET ÜRETİM MALİYETİ 741-HİZMET ÜRETİM MALİYETİ YANSITMA HESABI 742-HİZMET ÜRETİM MALİYETİ FARK HE- SAPLARI 75 - ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDER- LERİ 750-ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ 751-ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİD. YANSITMA HESABI 752-ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDER FARKLARI 76 - PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ 760-PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM Gİ- DERLERİ 761-PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM Gİ- DERLERİ YANSITMA HESABI 762-PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM Gİ- DERLERİ FARKLARI 77 - GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 770-GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 771-GENEL YÖNETİM GİDERLERİ YAN- SITMA HESABI 772-GENEL YÖNETİM GİDER FARKLARI HESABI 78 - FİNANSMAN GİDERLERİ 780-FİNANSMAN GİDERLERİ 781-FİNANSMAN GİDERLERİ YANSITMA HESABI 782-FİNANSMAN GİDERLERİ FARK HESABI MALİYET HESAPLARI (7/b SEÇENEĞİ) 790-İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ 791-İŞÇİ ÜCRET VE GİDERLERİ 792-MEMUR ÜCRET VE GİDERLERİ 793-DIŞARIDAN SAĞLANAN FAYDA VE HİZMETLER 794-ÇEŞİTLİ GİDERLER 795-VERGİ, RESİM VE HARÇLAR 796-AMORTİSMAN VE TÜKENME PAYLARI 797-FİNANSMAN GİDERLERİ 798-GİDER ÇEŞİTLERİ YANSITMA HESABI 799-ÜRETİM MALİYET HESABI 9 - NAZIM HESAPLAR
5 PEGEM AKADEMİ MUHASEBE BİLGİ AKIŞI Mali Objektif İşlem Belge Defterler Mizan Mali Tablo Bilanço VUK TTK Gelir Tablosu I. Sınıf tacir Günlük Yevmiye Defteri Büyük Defter Envanter Defteri * Muhasebenin çıktısı "bilanço" ve "gelir tablosu"dur. Muhasebe Tanımı Finansal tablolarda yer alan tüm kalemlerde artış ve azalışa yol açan, parasal etkisi olan olayları kaydetme, sınıflandırma ve özetleyerek ilgili kişi ve kuruluşlara sunan "bilgi sistemi"'dir. MUHASEBENİN İŞLEVLERİ Muhasebe işlevleri 2 aşamada gerçekleşir. 1. İşlevi Kaydetme: Varlıklarda ve kaynaklarda ortaya çıkacak değişikliklerin defterlere yazılmasıdır. Bu işlev yevmiye defteri ile gerçekleştirilir. Sınıflandırma: Defterlere kaydedilen tüm bilgilerin gruplama, bölümleme ve tasnifidir. Bu işlev büyük defter ile gerçekleştirilir. Özetleme (Raporlama): Muhasebe bilgi sisteminin ürettiği bilgiler mali tablolar Bilanço-Gelir tablosu aracılığıyla ilgili taraflara sunulur. 2. İşlevi Mali tabloların hazırlanması muhasebenin özetleme işlevinin gereğidir. Analiz ve Yorum: Muhasebe sürecinde mali tablolarda raporlanan bilgilerin olaylar ile sonuçlar arasındaki ilişkinin araştırılmasıdır. Bu aşama mali analiz teknikleri kullanılarak gerçekleşir.
PEGEM AKADEMİ 6 MUHASEBENİN BÖLÜMLERİ Muhasebenin bölümleri 3 başlık altında incelenir: Genel Muhasebe Objektif belgelere göre gerçekleşen işlemlerin kaydetme, sınıflandırma ve özetleme işlevini gören muhasebedir. Genel muhasebe finansal tablolar (Bilanço - Gelir tablosu) aracılığıyla işletmenin finansal yapısını gösterir. Maliyet Muhasebesi Üretim işletmelerinde üretilen her bir mamulün maliyetini saptar. Böylece planlama, kontrol ve karar alma işlevlerini yerine getirir. Yönetim Muhasebesi Genel muhasebe ve maliyet muhasebesinden elde edilen bilgiler ile yönetimin karar almasına yardımcı olan muhasebedir. Muhasebe İle İlgilenen Taraflar İşletme sahipleri İşletme personeli Sendikalar Kredi kuruluşları Yatırım ve finans kuruluşları Sermaye piyasası yatırımcıları Devlet MUHASEBENİN TEMEL KAVRAMLARI Muhasebenin temel kavramları evrensel nitelikte olup muhasebe uygulamalarının temel dayanağını oluşturur. Bazen temel kavramlar temel varsayımlar ayrımı ile ifade edilebilmektedir. 12 tane temel kavram bulunmaktadır. Tüm kavramların temel dayanak noktasını ilk kavram olan sosyal sorumluluk kavramı oluşturur. Sosyal Sorumluluk Kavramı Muhasebe sürecinin gerçekleştirilmesinde, "belirli kişi ya da grupların değil, tüm toplumun çıkarlarının gözetilmesine" denir. Muhasebe işlemleri ile ilgili verilen tüm bilgiler gerçeği yansıtmalı, dürüstçe sunulmalıdır. Bu kavram diğer 11 kavramın temelini oluşturur. Bu kavram ihlal edildiğinde diğer kavramların etkinliği kalmaz. Kişilik Kavramı HOCA NOTU Varlıklar = Sermaye + Borçlar Çift taraflı kayıt esası kişilik kavramına göre yapılır. Her ne kadar işletmeyi kuran işletme sahipleri de olsa işletmenin kurulduktan sonra işletme sahiplerinden, yöneticilerinden, personelinden ayrı bir tüzel kişiliğe sahip olduğu kabul edilir. Muhasebe sürecinde gerçekleşen bütün işlemler bu kişilik adına yürütülür. İşletme ile işletme sahibini ayırmak için tekdüzen hesap planında Ortaklardan Alacaklar, Ortaklara Borçlar hesapları tanımlanmıştır. Bu hesaplar kişilik kavramına göre düzenlenmiştir. İşletmenin Sürekliliği Kavramı Bu kavrama göre işletmenin kurulduğu andan itibaren faaliyetlerini kesintisiz sürdüreceği, sonsuz bir ömre sahip olacağı varsayımı ile hareket edilir. İşletmenin duran
7 PEGEM AKADEMİ varlıklara yatırım yapması süreklilik kavramı ile açıklanır. Ayrıca bu kavram maliyet esasının da temelini oluşturur. Bu kavrama göre, işletmenin faaliyetleri işletme sahiplerinin, ortaklarının yaşam süreleri ile ilişkilendirilmez. Dönemsellik Kavramı İşletmenin sonsuz kabul edilen ömrünün belirli dönemlere bölünmesi, faaliyetlerinin dönemler itibarıyla gerçekleştirilmesi gereğini ifade eder. Bu kavram planlama ve kontrol işlevinin yerine getirilmesini sağlar. Bu kavrama göre gerçekleşmemiş gelir ve giderler gerçekleşmiş gibi kayıt altına alınmamalıdır. Gelir ve giderler ait olduğu dönemde izlenmelidir. İşletmenin tahakkuk esasına göre kayıt yapması dönemsellik kavramının gereğidir. HOCA NOTU Alacak ve borç senetlerine reeskont hesaplanması dönemsellik kavramı, her yıl aynı işlemin yapılması ise tutarlılık kavramını ifade eder. Parayla Ölçme Kavramı Finansal tablolara parasal etkisi olan işlemler yansır. Bu işlemlerin değerlendirilmesinde ortak ölçü para biriminin (ulusal para) kullanılmasını ifade eder, işlemler kayıtlara tutar bazlı aktarılır. Yabancı paralı tüm işlemler ulusal para birimi ile kayıtlara yansıtılır. Maliyet Esası Kavramı İşletmenin varlıkları içerisinde yer alan para ve alacaklar dışındaki tüm varlıkların elde etme maliyetine göre muhasebeleştirilmesi gereğini ifade eder. Bu kavram işletmenin sürekliliği kavramı ile ilişkilendirilir. Tarafsızlık ve Belgelendirme Kavramı Muhasebe işlemlerinin "gerçek durumu yansıtan, usulüne uygun olarak düzenlenmiş, objektif belgelere dayandırılması" gereğini ifade eder. Bu kavrama uyulması sosyal sorumluluk kavramına uygun objektif davranıldığını gösterir. HOCA NOTU İşletmenin malları ve duran varlıkları maliyet esasına göre muhasebeleştirilir. Tutarlılık Kavramı Muhasebe uygulamalarının gerçekleştirilmesinde benimsenen muhasebe politikalarının, takip eden dönemlerde değiştirilmeden uygulanması gereğini ifade eder. Finansal tabloların karşılaştırılabilir olma özelliği bu kavrama uyulması durumunda gerçekleşir. Benzer olay ve işlemlerde, kayıt düzenleri ile değerleme ölçülerinin değişmezliğini, mali tablolarda biçim ve içerik yönünden tekdüzeni öngörür. Uygulanan amortisman hesaplama veya stok değerleme yöntemlerinin mantıklı bir gerekçesi olmadan değiştirilmemesi ve zorunlu bir değişiklik söz konusu ise bu değişikliğin dipnotlarda mutlaka açıklanması gerekir. Tam Açıklama Kavramı Muhasebe süreci sonunda hazırlanan finansal tabloların, bu tabloları kullanan kişi veya kurumların sağlıklı ve doğru karar vermelerine yardımcı olacak şekilde yeterli, açık ve anlaşılır olmasını anlatır. Finansal tablolarda ifade edilemeyen bilinmesi gereken bilgiler ayrıca dipnotlarda belirtilmelidir. Uluslararası muhasebe standartlarına göre finansal tablo seti içerisinde dipnotlarda yer alır. Dipnot, finansal tabloların ayrılmaz bir parçasıdır. HOCA NOTU Nazım hesapların, Dipnotların, Düzenleyici hesapların kullanımı; tam açıklama kavramına göre yapılır.
PEGEM AKADEMİ 8 İhtiyatlılık Kavramı HOCA NOTU Bu kavram, gizli yedek veya fazla karşılık ayrılmasına gerekçe oluşturamaz. Muhasebe işlemlerinin gerçekleşmesinde ortaya çıkabilecek risklerin tahmin edilip muhtemel gider ve zararlar için karşılık ayrılmasını ve risklere karşı önlem alınmasını ancak muhtemel gelir ve kârlar için gerçekleşme dönemine kadar hiçbir işlem yapılmamasını ifade eder. İhtiyatlılık kavramına göre yapılan işlemler: Şüpheli alacaklar için karşılık ayrılması Stoklardaki değer düşüklüğü için karşılık ayrılması Hisse senetlerinin borsadaki değer düşüklüğü için karşılık ayrılması Kârdan yedek ayrılması Önemlilik Kavramı İşletme yönetiminin kararlarını etkileyen veya değiştiren bilgi önemlidir. Önemlilik ise göreceli bir kavramdır. Bir bilginin finansal tablolarda yer alabilmesi için önemli olması gerekir. Bu kavram önemli hesap kalemlerine öncelik verilmesi gereğini ifade eder. Önemlilik kavramı bir hesap kalemi veya mali bir olayın nispi ağırlık ve değerinin mali tablolara dayanılarak yapılacak değerlemeleri veya alınacak kararları etkileyebilecek düzeyde olmasıdır. Önemlilik kavramına göre bilançoda Diğer başlığında yer alan kalem tutarının bulunduğu grubun % 20'sini aşması durumunda bu kalemin ayrı başlık altında gösterilmesi gerekir. Özün Önceliği Kavramı İşlemlerin kayıtlara yansıtılmasında hukuksal çerçeveden, biçimden çok özlerinin esas alınması gereğini ifade eder. Bazı durumlarda biçim ve özleri açısından farklılıklar olabilir. Bu durumda biçimden çok özleri esas alınır. Özün önceliği kavramına göre; ileri tarihli çeklerin senet hesaplarında izlenmesi, vadesi dolmamış olan alacaklara da karşılık ayrılması, kiralanan varlıkların bilançoda işletmenin varlıkları arasında izlenmesi, menkul kıymet olan repo işleminin mevduat olarak kaydedilmesi bu kavram gereği yapılan işlemlere örnek olarak verilebilir.
9 PEGEM AKADEMİ MUHASEBENİN TEMEL KAVRAMLARI ÖRNEK SORULAR İşlemlerin tahakkuk esasına göre muhasebeleştirilmesi hangi temel kavrama göre gerçekleştirilir? A) Tam açıklama B) Dönemsellik C) Tutarlılık D) Tarafsızlık ve belgelendirme E) Önemlilik Tahakkuk esasına göre işlemler gerçekleştiği dönemde muhasebeleştirilmelidir. Bu dönem içerisinde, izleyen döneme ait gider ve gelir gerçekleşirse dönem ayırıcı hesaplar aracılığıyla ait olduğu döneme aktarılmalıdır. Cevap B Finansal tablolara yansıyan tüm işlemlerin Türk lirası cinsinden kayıtlara alınması aşağıdaki temel kavramlardan hangisi ile ifade edilir? A) Tutarlılık B) Tam açıklama C) Maliyet esası D) Parayla ölçme E) İhtiyatlılık Parayla ölçme kavramı, finansal tablolara etkisi olan tüm işlemlerde ortak ölçü olarak para biriminin kullanılmasını ifade eder. Cevap D Birbirini izleyen dönemler boyunca benimsenen muhasebe politikalarının değiştirilmeden uygulanması muhasebenin temel kavramlarından hangisi ile ifade edilir? A) İhtiyatlılık B) Tutarlılık C) Dönemsellik D) Tam Açıklama E) Özün Önceliği Benimsenen muhasebe politikalarının değiştirilmeden uygulanması tutarlılık kavramı gereğidir. Bu kavramın uygulanması ile finansal tablolar karşılaştırılabilirlik özelliğini kazanmış olur. Cevap B
PEGEM AKADEMİ 10 çıkmış soru / GELECEK AYLARA AİT GİDERLER XX GELECEK YILLARA AİT GİDERLER XX / Yukarıdaki kayıt hangi muhasebe temel kavramına uygun olarak yapılmıştır? A) Önemlilik B) Özün önceliği C) Dönemsellik D) Tam açıklama E) Maliyet esası Amortisman kayıtları Gelecek Yıllara (Aylara) Ait Giderler, Dönem ayırıcı hesapların kullanımı Gelecek Yıllara (Aylara) Ait Gelirler, Gelir Tahakkukları, Reeskont kayıtları Gider Tahakkukları. Hesapların açılış ve kapanış kayıtları dönemsellik kavramına göre yapılan işlemlerdir. Cevap C çıkmış soru İşletmenin ortaklarından olan bir kişinin ölmesi ve ölen ortağın varislerinin işletmeden ayrılmalarına karşılık, işletmenin faaliyetlerini devam ettirmesi aşağıdaki muhasebe temel kavramlarından hangisinin bir gereğidir? A) İşletmenin sürekliliği B) Kişilik C) Özün önceliği D) Tutarlılık E) Dönemsellik İşletmeler kuruldukları andan itibaren işletme sahiplerinden ayrı bir tüzel kişiliğe kavuşur. Ancak işletme sahiplerinin yaşamını yitirmiş olmasına rağmen işletmenin faaliyetlerini sürdürmesi işletmenin sürekliliği ile açıklanır. Cevap A çıkmış soru İşletmenin bankaya yatırdığı yabancı paranın, Bankalar hesabına Türk lirası cinsinden kaydedilmesi, aşağıdaki muhasebe temel kavramlarından hangisinin gereğidir? A) Tutarlılık B) Özün önceliği C) Parayla ölçülme D) Önemlilik E) Tam açıklama İşletmenin bankada veya kasasında yer alan tüm yabancı paraların ulusal para birimine göre kayıt altına alınması parayla ölçülme kavramının gereğidir. Cevap C