TEMEL ARABULUCULUK BİLGİSİ

Genel bilgi 3-19 Arabuluculuk aşamaları 20-27 6325 sayılı HUAK 28-72 7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu 73-91 4857 sayılı İş Kanunu 92-103 Gelirinin vergilendirilmesi 104-107 Soru Cevap ve uyarılar 108-143 Arabuluculuk süreç şemaları 144-147 Kontrol formu 148-158 Çatışma 159-173 Müzakere 174-192 Etik kurallar 193-203 2

Genel bilgi

NE İSTİYORSUN? KAZAN KAZAN NE İSTİYORLAR? 4

Arabuluculuk, Türk Hukuk Sistemine 22 Haziran 2012 tarihinde 6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu nun yürürlüğe girmesi ve birincil mevzuata ek olarak 26 Ocak 2013 tarihinde Yönetmeliğinin yayımlanmasıyla uygulanmaya başlamış, 7036 sayılı Kanun ile önemli değişikliklere uğramıştır. 5

Arabuluculuk (İngilizce: Mediation); hukuk sistemi gelişmiş ülkelerde yaygın olarak kullanılan bir "Alternatif Uyuşmazlık Çözüm" (ADR) yöntemidir. Arabuluculuk; tarafların içinde bulundukları uyuşmazlığı tarafsız bir üçüncü kişi yardımı ile mahkemeye gitmeden ya da mahkeme yönlendirmesiyle çözmelerinde kullanabilecekleri en etkin yöntemdir. 6

Arabulucu: Arabuluculuk faaliyetini yürüten ve Bakanlıkça düzenlenen arabulucular siciline kaydedilmiş bulunan gerçek kişidir. 7

Arabuluculuk: Sistematik teknikler uygulayarak, görüşmek ve müzakerelerde bulunmak amacıyla tarafları bir araya getiren, onların birbirlerini anlamalarını ve bu suretle çözümlerini kendilerinin üretmesini sağlamak için aralarında iletişim sürecinin kurulmasını gerçekleştiren, tarafların çözüm üretemediklerinin ortaya çıkması hâlinde çözüm önerisi de getirebilen, uzmanlık eğitimi almış olan tarafsız ve bağımsız bir üçüncü kişinin katılımıyla ve ihtiyarî olarak yürütülen uyuşmazlık çözüm yöntemini ifade eder. 8

Arabulucunun temel nitelikleri Dürüst ve güvenilir Tarafsız İyi dinleyici Esnek ve kolay anlaşılır Süreç yönetme becerisi olan Hızlı anlayan Empati yapabilen Eleştirilere açık Mizah anlayışı olan Sabırlı 9

Kolaylaştırıcı arabuluculuk: Çözüm önerisi getirmeyen. Değerlendirici arabuluculuk : Çözüm önerisi getiren. Dönüştürücü (ilişki odaklı) arabuluculuk : Tarafların gelişimine de hizmet eden. 10

Aralarındaki uyuşmazlığı, kendi istekleriyle ya da bir mahkemenin önerisi ile arabulucunun eşliğinde çözmeye karar veren taraflar, uyuşmazlık konusunu arabulucuya ileterek, tamamen tarafsız, önyargı ve yargıdan uzak bir arabulucu eşliğinde, sorunlarını tartışma ve kendileri için en iyi çözümü, bulma fırsatı elde ederler. 11

Arabulucunun mesleki becerileri, görünürdeki sorunlardan çok, tarafların gerçek ilgilerini ortaya çıkarmakta kullanılır. Böylece birbirini daha iyi anlayan taraflar, gelecekteki pozisyonlarını daha doğru alma imkânı bulurlar. İsteklerin ve ilgilerin netleştiği arabuluculuk sürecinde karşılıklı çözüm önerilerinin müzakeresi ile mahkemede ulaşılması hayal bile edilemeyecek etkili ve tarafların menfaatlerini tatmin eden anlaşmalara ulaşmak mümkün olmaktadır. 12

Tarafların arabuluculuk sonucunda varılan neticeye kanun zoruyla değil gönüllü olarak uymalarını sağlamaktadır. Arabuluculuk gücünü; gelecek odaklı olmasından ve sürecinin sonunda tarafların çoğunlukla ilişkilerini devam ettirmesinden, mutluluk ve barış sağlamasından alır. 13

Dostane çözüm ve kazan kazan Serbestlik, iradilik ve tarafların eşitliği Karşılıklı menfaatlerin gözetilmesi Zaman tasarrufu Daha az masraf Sırların alenileşmemesi ve gizlilik Dava yükünün azaltılması 14

Taraflar arasındaki görünen uyuşmazlığın ötesinde daha büyük çatışma, menfaat veya sorunlar varsa, Taraflar arasında korunmaya değer uzun süreli bir (ticari, ailevi nitelikte, komşuluk hukuku ile ilgili, kişisel veya uzun süreli sözleşme şeklinde bir) ilişki varsa, Uyuşmazlığın görünen tarafları dışında başkaca tarafları da varsa, Taraflar arasında birden çok uyuşmazlık varsa, 15

Taraflar yargılamanın uzun sürmesi sebebi ile daha hızlı çözüm elde etmek istiyor ise, Uyuşmazlığın yargısal yolla çözümü çok masraflı olacaksa, Uyuşmazlık konusunun yargısal yolla çözümü fazla karmaşık ise, Uyuşmazlığın yargı kararıyla çözümü hâlinde kararın icrası zor olacak veya mümkün olmayacak ise, 16

Taraflar, uyuşmazlık konusunda gizliliğin korunmasını istiyor ise veya taraflar arasında uzun süreli kalıcı bir çözüm isteniyor ise. Tarafların uyuşmazlığın dostane çözümünde karşılıklı çıkarları varsa, Taraflar uyuşmazlığın hızlı bir şekilde çözülmesini istiyorlarsa, 17

Mahkeme yargılamasında; tarafların haklı olup olmadıklarına geçmişteki olaylar ve buna uygun hukuk kuralları tartışılarak karar verilir. Mahkemelerin verdiği karar çoğunlukla haklı görülen tarafı bile tam manasıyla tatmin etmez. Uzun ve stresli yargılama süreci, tarafların gelecekte tekrar ilişki kurmalarını da büyük olasılıkla imkânsız hale getirmiştir. Arabuluculuğun en önemli avantajı; taraflara, geçmişteki sorunlardan sıyrılarak geleceği, bir daha aynı sorunların yaşanmasını önleyecek şekilde planlama imkânı vermesidir. 19

Arabuluculuğun aşamaları

Hazırlık Başlangıç İnceleme ve araştırma Hazırlık (Taraflar ve Arabulucu) Müzakere Sonuç Taraflarla birlikte ve / veya teker teker görüşmelerle tarafların karşılıklı duygularının ve hukuki durumlarının anlaşılması, Anlaşma aralığının olup olmadığının tespiti Müzakere aşaması Sonuç 21

Arabulucuya müracaat: Bir tarafın doğrudan arabulucuya başvurusu, Bir tarafın merkeze başvurusu ve merkez tarafından yönlendirilmesi, İki tarafın birlikte doğrudan arabulucuya başvurusu İki tarafın merkeze başvurusu ve merkez tarafından yönlendirilmesi ile gerçekleşir. 22

Denetim: Başvuru üzerine ilk yapılması gereken uyuşmazlığın arabuluculuğa uygun olup olmadığını denetlemektir. Uyuşmazlık arabuluculuğa uygun değilse; Başvuran ile birlikte veya sadece arabulucu tarafından imzalanarak, sistem üzerinden gönderilmeli ve dosya kapatılmalıdır. 23

Sürecin başlaması : Uyuşmazlık arabuluculuğa uygunsa; Dosya sistemden gelmemiş doğrudan arabulucuya başvurulmuş ise sistemde yeni dosya açılır. Dosya Merkez tarafından gönderilmiş ise portalda yeni dosya açmaya gerek kalmaksızın dosyaya ulaşılınır. Bilgilendirme tutanağının başvurucuya tebliğini yapınız ve ücret sözleşmesini düzenleyiniz. Diğer taraf davet mektubunu gönderiniz. Davet mektubunun gönderilmesinin yanı sıra karşı tarafa davet diğer yollarla da yapılabilecektir. 24

Her türlü çabanıza rağmen davete icabet edilmemiş ise durum bir tutanak ile tespit edilir. Başvurucu ile birlikte veya sadece arabulucu tarafından imzalanır. Bununla birlikte başvurucunun da mektupta belirlenen gün gelmeme ihtimali söz konusudur. Bu halde de yine durum bir tutanak ile tespit edilmelidir. Davete icabetin gerçekleşmediği hallerde, tutanak sistem üzerinden gönderilmeli ve dosya kapatılmalıdır. Arabulucunun tutanağı esas olup, tereddüde mahal yoktur. 25

Sonuç: Anlaşma sağlanması halinde anlaşma tutanağı, aksi halde anlaşamama tutanağı tanzim edilerek, dosya sistemde kapatılır. Çoğu halde hazırlık toplantısında da anlaşma sağlanabilmekte olup, bu durumun anlaşma sözleşmesine raptedilmesi uygun olur. 26

Arabuluculuk faaliyeti, tek arabulucu tarafından veya eş arabulucular tarafından yürütülebilir. Eş arabuluculukta yöntemler: - Ön koltuk / arka koltuk arabuluculuğu, - İş bölümü yapılan arabuluculuk. - Sıra ile yapılan arabuluculuk 27

6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu

Bu Kanun, yabancılık unsuru taşıyanlar da dâhil olmak üzere, ancak tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri iş veya işlemlerden doğan özel hukuk uyuşmazlıklarının çözümlenmesinde uygulanır. Şu kadar ki, aile içi şiddet iddiasını içeren uyuşmazlıklar arabuluculuğa elverişli değildir. (6325 sayılı HUAK m.1/2) 29

Arabulucu: Arabuluculuk faaliyetini yürüten ve Bakanlıkça düzenlenen arabulucular siciline kaydedilmiş bulunan gerçek kişiyi, Arabuluculuk: Sistematik teknikler uygulayarak, görüşmek ve müzakerelerde bulunmak amacıyla tarafları bir araya getiren, onların birbirlerini anlamalarını ve bu suretle çözümlerini kendilerinin üretmesini sağlamak için aralarında iletişim sürecinin kurulmasını gerçekleştiren, tarafların çözüm üretemediklerinin ortaya çıkması hâlinde çözüm önerisi de getirebilen, uzmanlık eğitimi almış olan tarafsız ve bağımsız bir üçüncü kişinin katılımıyla ve ihtiyarî olarak yürütülen uyuşmazlık çözüm yöntemini ifade eder.(6325 Sayılı HUAK m.2/a, b) 30

Arabulucular siciline kayıt şartları Sicile kayıt, ilgilinin Daire Başkanlığına yazılı olarak başvurması üzerine yapılır. Arabulucular siciline kaydedilebilmek için; Türk vatandaşı olmak, Mesleğinde en az beş yıllık kıdeme sahip hukuk fakültesi mezunu olmak, Tam ehliyetli olmak, 31

5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 53 üncü maddesinde belirtilen süreler geçmiş olsa bile; Kasten işlenen bir suçtan dolayı bir yıldan fazla süreyle hapis cezasına ya da affa uğramış olsa bile Devletin güvenliğine karşı suçlar, Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama veya kaçakçılık, gerçeğe aykırı bilirkişilik yapma, yalan tanıklık ve yalan yere yemin suçlarından mahkûm olmamak, Terör örgütleriyle iltisaklı veya irtibatlı olmamak, 32

Arabuluculuk eğitimini tamamlamak ve Bakanlıkça yapılan yazılı sınavda başarılı olmak gerekir. Arabulucu, sicile kayıt tarihinden itibaren faaliyetine başlayabilir. Daire Başkanlığı, sicile kayıtlı arabulucuları, görev yapmak istedikleri adli yargı ilk derece mahkemesi adalet komisyonlarına göre listeler ve listeleri ilgili komisyona gönderir. (6325 sayılı HUAK m.20) 33

Arabulucular sicilinden silinme Daire Başkanlığı, arabuluculuk için aranan koşulları taşımadığı hâlde sicile kaydedilen veya daha sonra bu koşulları kaybeden arabulucunun kaydını siler. Daire Başkanlığı, bu Kanunun öngördüğü yükümlülükleri yerine getirmediğini tespit ettiği arabulucuyu yazılı olarak uyarır; bu uyarıya uyulmaması hâlinde arabulucunun savunmasını aldıktan sonra, gerekirse adının sicilden silinmesini Kuruldan talep eder. Arabulucu, arabulucular sicilinden kaydının silinmesini her zaman isteyebilir. (6325 sayılı HUAK m.21) 34

Arabuluculuğa İlişkin yasada tanımlı temel İlkeler Gönüllülük İradilik Tarafsızlık Gizlilik Kontrolün taraflarda olması Eşitlik (özellikle güçsüz taraf ve toplumsal cinsiyet) 35

İradi olma ve eşitlik (6325 sayılı HUAK m.3) Taraflar, arabulucuya başvurmak, süreci devam ettirmek, sonuçlandırmak veya bu süreçten vazgeçmek konusunda serbesttirler. Taraflar, gerek arabulucuya başvururken gerekse tüm süreç boyunca eşit haklara sahiptirler. 36

Gizlilik (6325 sayılı HUAK m.4) Taraflarca aksi kararlaştırılmadıkça arabulucu, arabuluculuk faaliyeti çerçevesinde kendisine sunulan veya diğer bir şekilde elde ettiği bilgi ve belgeler ile diğer kayıtları gizli tutmakla yükümlüdür. Aksi kararlaştırılmadıkça taraflar ve görüşmelere katılan diğer kişiler de bu konudaki gizliliğe uymak zorundadırlar. 37

Beyan veya belgelerin kullanılamaması (6325 sayılı HUAK m.5) (1) Taraflar, arabulucu veya arabuluculuğa katılanlar da dâhil üçüncü bir kişi, uyuşmazlıkla ilgili olarak hukuk davası açıldığında yahut tahkim yoluna başvurulduğunda, aşağıdaki beyan veya belgeleri delil olarak ileri süremez ve bunlar hakkında tanıklık yapamaz: 38

a. Taraflarca yapılan arabuluculuk daveti veya bir tarafın arabuluculuk faaliyetine katılma isteği. b. Uyuşmazlığın arabuluculuk yolu ile sona erdirilmesi için taraflarca ileri sürülen görüşler ve teklifler. c. Arabuluculuk faaliyeti esnasında, taraflarca ileri sürülen öneriler veya herhangi bir vakıa veya iddianın kabulü. ç. Sadece arabuluculuk faaliyeti dolayısıyla hazırlanan belgeler. (2) Birinci fıkra hükmü, beyan veya belgenin şekline bakılmaksızın uygulanır. 39

(3) Birinci fıkrada belirtilen bilgilerin açıklanması mahkeme, hakem veya herhangi bir idari makam tarafından istenemez. Bu beyan veya belgeler, birinci fıkrada öngörülenin aksine, delil olarak sunulmuş olsa dahi hükme esas alınamaz ancak söz konusu bilgiler bir kanun hükmü tarafından emredildiği veya arabuluculuk süreci sonunda varılan anlaşmanın uygulanması ve icrası için gerekli olduğu ölçüde açıklanabilir. 40

(4) Yukarıdaki fıkralar, arabuluculuğun konusuyla ilgili olup olmadığına bakılmaksızın, hukuk davası ve tahkimde uygulanır. (5) Birinci fıkrada belirtilen sınırlamalar saklı kalmak koşuluyla, hukuk davası ve tahkimde ileri sürülebilen deliller, sadece arabuluculukta sunulmaları sebebiyle kabul edilemeyecek deliller haline gelmez 41

m.6 Unvanın kullanılması, m.7 Ücret ve masrafların istenmesi, m.8 Taraflara görüşme ve iletişim. 42

Görevin özenle ve tarafsız biçimde yerine getirilmesi (6325 sayılı HUAK m.9) (1) Arabulucu görevini özenle, tarafsız bir biçimde ve şahsen yerine getirir. (2) Arabulucu olarak görevlendirilen kimse, tarafsızlığından şüphe edilmesini gerektirecek önemli hâl ve şartların varlığı hâlinde, bu hususta tarafları bilgilendirmekle yükümlüdür. (!!!) Bu açıklamaya rağmen taraflar, arabulucudan birlikte talep ederlerse, arabulucu bu görevi üstlenebilir yahut üstlenmiş olduğu görevi sürdürebilir. 43

(3) Arabulucu, taraflar arasında eşitliği gözetmekle yükümlüdür. (4)Arabulucu, bu sıfatla görev yaptığı uyuşmazlıkla ilgili olarak açılan davada, daha sonra taraflardan birinin avukatı olarak görev üstlenemez. 44

Tarafların aydınlatılması (6325 sayılı HUAK m.11) Arabulucu, arabuluculuk faaliyetinin başında, tarafları arabuluculuğun esasları, süreci ve sonuçları hakkında gerektiği gibi aydınlatmakla yükümlüdür. 45

Bilgilendirme ve aydınlatma tutanağı Taraflar, arabulucuya başvurmak, süreci devam ettirmek, sonuçlandırmak veya bu süreçten vazgeçmek konusunda tamamen serbesttirler. Taraflar zorla bu sürecin içine dâhil edilemeyecekleri gibi her aşamada uyuşmazlığı arabuluculuk yoluyla sonuçlandırmaktan da vazgeçebilirler. Taraflar, gerek arabulucuya başvururken gerekse süreç boyunca eşit haklara sahiptirler. Taraflardan biri arabuluculuk sürecinin dışında bırakılamayacağı gibi söz hakkı da diğerine göre kısıtlanamaz. 46

Taraflarca aksi kararlaştırılmadıkça arabulucu, taraflar ve arabuluculuğa katılan üçüncü kişiler, taraflarca yapılan arabuluculuk daveti veya bir tarafın arabuluculuk faaliyetine katılma isteği; uyuşmazlığın arabuluculuk yolu ile sona erdirilmesi için taraflarca ileri sürülen görüş ve teklifler; 47

arabuluculuk faaliyeti esnasında taraflarca ileri sürülen öneriler veya herhangi bir vakıa veya iddianın kabulü; sadece arabuluculuk faaliyeti dolayısıyla hazırlanan belgeleri delil olarak ileri süremez ve bunlar hakkında tanıklık yapamaz. Bu yükümlülüğe aykırı hareket ederek bir kişinin hukuken korunan menfaatinin zarar görmesine neden olan kişi altı aya kadar hapis cezası ile cezalandırılır. 48

Arabulucu, tarafların her biri ile ayrı ayrı veya birlikte görüşebilir ve iletişim kurabilir. Arabuluculuk müzakerelerine taraflar bizzat, kanuni temsilcileri veya avukatları aracılığıyla katılabilirler. Uyuşmazlığın çözümüne katkı sağlayabilecek uzman kişiler de müzakerelerde hazır bulundurulabilir. Asıl işveren-alt işveren ilişkisinin varlığı hâlinde işe iade talebiyle arabulucuya başvurulduğunda, anlaşmanın gerçekleşebilmesi için işverenlerin arabuluculuk görüşmelerine birlikte katılmaları ve iradelerinin birbirine uygun olması aranır. 49

Arabuluculuk sürecinin başlamasından sona ermesine kadar geçen süre, zamanaşımı ve hak düşürücü sürelerin hesaplanmasında dikkate alınmaz. Arabulucu, bu sıfatla görev yaptığı uyuşmazlık ile ilgili olarak açılan davada, daha sonra, hâkimlik, hakemlik ve bilirkişilik yapamayacağı gibi avukat olarak da görev üstlenemez. Süreç boyunca tarafsız ve yanlara karşı eşit davranmakla mükelleftir. 50

Arabuluculuk yoluyla çözümlenen hukuki uyuşmazlıklar konusunda arabuluculuk faaliyeti sonucunda anlaşmaya varılması halinde anlaşma belgesi düzenlenir. Taraf arabuluculuk anlaşma belgesini yetkili mahkemeye ibraz ederek icra edilebilirlik şerhi verilmesini talep edebilir, bu belge yetkili mahkeme tarafından şerh verilmesi ile birlikte ilâm niteliğinde belge vasfını kazanarak mahkeme kararı gibi icra edilir. Tarafların vekilleri ile birlikte sürece devam etmeleri halinde ise anlaşma belgesi şerhe gerek kalmaksızın ilam niteliğine haiz olur. 51

İhtilaf konusu; Kanuna, bireysel veya toplu iş sözleşmesine dayanan işçi veya işveren alacağı ve tazminatı ile işe iade talebiyle ilgili bulunduğundan arabuluculuk dava şartı ve zorunludur. Bu halde, taraflardan birinin geçerli bir mazeret göstermeksizin ilk toplantıya katılmaması sebebiyle arabuluculuk faaliyetinin sona ermesi durumunda toplantıya katılmayan taraf, son tutanakta belirtilir ve bu taraf davada kısmen veya tamamen haklı çıksa bile yargılama giderinin tamamından sorumlu tutulur. Ayrıca bu taraf lehine vekalet ücretine hükmedilmez. 52

Her iki tarafın da ilk toplantıya katılmaması sebebiyle sona eren arabuluculuk faaliyeti üzerine açılacak davalarda tarafların yaptıkları yargılama giderleri kendi üzerlerinde bırakılır. Arabulucu, yapılan başvuruyu görevlendirildiği tarihten itibaren üç hafta içinde sonuçlandırır. Bu süre zorunlu hallerde arabulucu tarafından en fazla bir hafta uzatılabilir. 53

Arabulucuya başvuru (6325 sayılı HUAK m.13) (1) Taraflar dava açılmadan önce veya davanın görülmesi sırasında arabulucuya başvurma konusunda anlaşabilirler. Mahkeme de tarafları arabulucuya başvurmak konusunda aydınlatıp, teşvik edebilir. (2) Aksi kararlaştırılmadıkça taraflardan birinin arabulucuya başvuru teklifine otuz gün içinde olumlu cevap verilmez ise bu teklif reddedilmiş sayılır. 54

(3) (Ek: 12/10/2017-7036/21 md.) Arabuluculuk ücretini karşılamak için adli yardıma ihtiyaç duyan taraf, arabuluculuk bürosunun bulunduğu yerdeki sulh hukuk mahkemesinin kararıyla adli yardımdan yararlanabilir. Bu konuda 12/1/2011 tarihli ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununun 334 ila 340ıncı maddeleri kıyasen uygulanır 55

Arabuluculuk faaliyetinin yürütülmesi (6325 sayılı HUAK m.15) (1) Arabulucu, seçildikten sonra tarafları en kısa sürede ilk toplantıya davet eder. (2) Taraflar, emredici hukuk kurallarına aykırı olmamak kaydıyla arabuluculuk usulünü serbestçe kararlaştırabilirler. (3) Taraflarca kararlaştırılmamışsa arabulucu; uyuşmazlığın niteliğini, tarafların isteklerini ve uyuşmazlığın hızlı bir şekilde çözümlenmesi için gereken usul ve esasları göz önüne alarak arabuluculuk faaliyetini yürütür. 56

(4) Niteliği gereği yargısal bir yetkinin kullanımı olarak sadece hâkim tarafından yapılabilecek işlemler arabulucu tarafından yapılamaz. (5) Dava açıldıktan sonra tarafların birlikte arabulucuya başvuracaklarını beyan etmeleri hâlinde de yargılama, mahkemece üç ayı geçmemek üzere ertelenir. Bu süre, tarafların birlikte başvurusu üzerine üç aya kadar uzatılabilir. 57

(6) (Değişik: 12/10/2017-7036/22 md.) Arabuluculuk müzakerelerine taraflar bizzat, kanuni temsilcileri veya avukatları aracılığıyla katılabilirler. Uyuşmazlığın çözümüne katkı sağlayabilecek uzman kişiler de müzakerelerde hazır bulundurulabilir. (7) (Ek: 12/10/2017-7036/22 md.) Tarafların çözüm üretemediklerinin ortaya çıkması hâlinde arabulucu bir çözüm önerisinde bulunabilir. 58

(8) (Ek: 12/10/2017-7036/22 md.) Arabuluculuk müzakerelerinde idareyi, üst yönetici tarafından belirlenen iki üye ile hukuk birimi amiri veya onun belirleyeceği bir avukat ya da hukuk müşavirinden oluşan komisyon temsil eder. Komisyon, arabuluculuk müzakereleri sonunda gerekçeli bir rapor düzenler ve beş yıl boyunca saklar 59

(9) (Ek: 12/10/2017-7036/22 md.) Komisyon üyelerinin arabuluculuk faaliyeti kapsamında yaptıkları işler ve aldıkları kararlar sebebiyle açılacak tazminat davaları, ancak Devlet aleyhine açılabilir. Devlet ödediği tazminattan dolayı görevinin gereklerine aykırı hareket etmek suretiyle görevini kötüye kullanan üyelere ödeme tarihinden itibaren bir yıl içinde rücu eder. (10) (Ek: 12/10/2017-7036/22 md.) Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Bakanlıkça yürürlüğe konulan yönetmelikle düzenlenir. 60

Arabuluculuk sürecinin başlaması ve sürelere etkisi (6325 sayılı HUAK m.16) (1) Arabuluculuk süreci, dava açılmadan önce arabulucuya başvuru hâlinde, tarafların ilk toplantıya davet edilmeleri ve taraflarla arabulucu arasında sürecin devam ettirilmesi konusunda anlaşmaya varılıp bu durumun bir tutanakla belgelendirildiği tarihten itibaren işlemeye başlar. Dava açılmasından sonra arabulucuya başvuru hâlinde ise bu süreç, mahkemenin tarafları arabuluculuğa davetinin taraflarca kabul edilmesi veya tarafların arabulucuya başvurma konusunda anlaşmaya vardıklarını duruşma dışında mahkemeye yazılı olarak beyan ettikleri ya da duruşmada bu beyanlarının tutanağa geçirildiği tarihten itibaren işlemeye başlar. 61

(2) Arabuluculuk sürecinin başlamasından sona ermesine kadar geçirilen süre, zamanaşımı ve hak düşürücü sürelerin hesaplanmasında dikkate alınmaz. 62

Arabuluculuğun sona ermesi (6325 sayılı HUAK m.17) (1) Aşağıda belirtilen hâllerde arabuluculuk faaliyeti sona erer: a) Tarafların anlaşmaya varması. b) Taraflara danışıldıktan sonra arabuluculuk için daha fazla çaba sarf edilmesinin gereksiz olduğunun arabulucu tarafından tespit edilmesi. c) Taraflardan birinin karşı tarafa veya arabulucuya, arabuluculuk faaliyetinden çekildiğini bildirmesi. 63

ç) Tarafların anlaşarak arabuluculuk faaliyetini sona erdirmesi. d) (Değişik:12/10/2017-7036/23.md) Uyuşmazlığın arabuluculuğa elverişli olmadığının tespit edilmesi. 64

(2) Arabuluculuk faaliyeti sonunda tarafların anlaştıkları, anlaşamadıkları veya arabuluculuk faaliyetinin nasıl sonuçlandığı bir tutanak ile belgelendirilir. Arabulucu tarafından düzenlenecek bu belge, arabulucu, taraflar, kanuni temsilcileri veya avukatlarınca imzalanır. Belge taraflar, kanuni temsilcileri veya avukatlarınca imzalanmazsa, sebebi belirtilmek suretiyle sadece arabulucu tarafından imzalanır. 65

(3) Arabuluculuk faaliyeti sonunda düzenlenen tutanağa, faaliyetin sonuçlanması dışında hangi hususların yazılacağına taraflar karar verir. Arabulucu, bu tutanak ve sonuçları konusunda taraflara gerekli açıklamaları yapar 66

(4) Arabuluculuk faaliyetinin sona ermesi hâlinde, arabulucu, bu faaliyete ilişkin kendisine yapılan bildirimi, tevdi edilen ve elinde bulunan belgeleri, ikinci fıkraya göre düzenlenen tutanağı beş yıl süre ile saklamak zorundadır. Arabulucu, arabuluculuk faaliyeti sonunda düzenlediği son tutanağın bir örneğini arabuluculuk faaliyetinin sona ermesinden itibaren bir ay içinde Genel Müdürlüğe gönderir. 67

Tarafların anlaşması (6325 sayılı HUAK m.18) (1) Arabuluculuk faaliyeti sonunda varılan anlaşmanın kapsamı taraflarca belirlenir; anlaşma belgesi düzenlenmesi hâlinde bu belge taraflar ve arabulucu tarafından imzalanır. 68

(2) Taraflar arabuluculuk faaliyeti sonunda bir anlaşmaya varırlarsa, bu anlaşma belgesinin icra edilebilirliğine ilişkin şerh verilmesini talep edebilirler. Dava açılmadan önce arabuluculuğa başvurulmuşsa, anlaşmanın icra edilebilirliğine ilişkin şerh verilmesi, arabulucunun görev yaptığı yer sulh hukuk mahkemesinden talep edilebilir. Davanın görülmesi sırasında arabuluculuğa başvurulması durumunda ise anlaşmanın icra edilebilirliğine ilişkin şerh verilmesi, davanın görüldüğü mahkemeden talep edilebilir. Bu şerhi içeren anlaşma, ilam niteliğinde belge sayılır. 69

(3) İcra edilebilirlik şerhinin verilmesi, çekişmesiz yargı işidir ve buna ilişkin inceleme dosya üzerinden yapılır ancak arabuluculuğa elverişli olan aile hukukuna ilişkin uyuşmazlıklarda inceleme duruşmalı olarak yapılır. Bu incelemenin kapsamı anlaşmanın içeriğinin arabuluculuğa ve cebri icraya elverişli olup olmadığı hususlarıyla sınırlıdır. 70

Anlaşma belgesine icra edilebilirlik şerhi verilmesi için mahkemeye yapılacak olan başvuru ile bunun üzerine verilecek kararlara karşı ilgili tarafından istinaf yoluna gidilmesi hâlinde, maktu harç alınır. Taraflar anlaşma belgesini icra edilebilirlik şerhi verdirmeden başka bir resmî işlemde kullanmak isterlerse, damga vergisi de maktu olarak alınır. 71

(4) (Ek: 12/10/2017-7036/24 md.) Taraflar ve avukatları ile arabulucunun birlikte imzaladıkları anlaşma belgesi, icra edilebilirlik şerhi aranmaksızın ilam niteliğinde belge sayılır. (5) (Ek: 12/10/2017-7036/24 md.) Arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaya varılması hâlinde, üzerinde anlaşılan hususlar hakkında taraflarca dava açılamaz. 72

7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu ve dava şartı arabuluculuk

5521 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu yürürlükten kaldırılmıştır. 7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu yürürlüğe girmiştir. 4857 sayılı Kanun'da eklenen, değişen ve kaldırılan hükümler vardır. 74

7036 Sayılı İş Mahkemeleri Kanunu m.3/1 Kanuna, bireysel veya toplu iş sözleşmesine dayanan işçi veya işveren alacağı ve tazminatı ile işe iade talebiyle açılan davalarda, arabulucuya başvurulmuş olması dava şartıdır. 75

7036 Sayılı İş Mahkemeleri Kanunu m.3/2 Davacı, arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaya varılamadığına ilişkin son tutanağın aslını veya arabulucu tarafından onaylanmış bir örneğini dava dilekçesine eklemek zorundadır. Bu zorunluluğa uyulmaması hâlinde mahkemece davacıya, son tutanağın bir haftalık kesin süre içinde mahkemeye sunulması gerektiği, aksi takdirde davanın usulden reddedileceği ihtarını içeren davetiye gönderilir. İhtarın gereği yerine getirilmez ise dava dilekçesi karşı tarafa tebliğe çıkarılmaksızın davanın usulden reddine karar verilir. Arabulucuya başvurulmadan dava açıldığının anlaşılması hâlinde herhangi bir işlem yapılmaksızın davanın, dava şartı yokluğu sebebiyle usulden reddine karar verilir. 76

7036 Sayılı İş Mahkemeleri Kanunu m.3/3 İş kazası veya meslek hastalığından kaynaklanan maddi ve manevi tazminat ile bunlarla ilgili tespit, itiraz ve rücu davaları hakkında birinci fıkra hükmü uygulanmaz. 77

7036 Sayılı İş Mahkemeleri Kanunu m.3/4 Arabuluculuk Daire Başkanlığı, sicile kayıtlı arabuluculardan bu madde uyarınca arabuluculuk yapmak isteyenleri, varsa uzmanlık alanlarını da belirterek, görev yapmak istedikleri adli yargı ilk derece mahkemesi adalet komisyonlarına göre listeler ve listeleri ilgili komisyon başkanlıklarına bildirir. Komisyon başkanlıkları, bu listeleri kendi yargı çevrelerindeki arabuluculuk bürolarına, arabuluculuk bürosu kurulmayan yerlerde ise görevlendirecekleri sulh hukuk mahkemesi yazı işleri müdürlüğüne gönderir. 78

7036 Sayılı İş Mahkemeleri Kanunu m.3 / 5, 6 Başvuru karşı tarafın, karşı taraf birden fazla ise bunlardan birinin yerleşim yerindeki veya işin yapıldığı yerdeki arabuluculuk bürosuna, arabuluculuk bürosu kurulmayan yerlerde ise görevlendirilen yazı işleri müdürlüğüne yapılır. Arabulucu, komisyon başkanlıklarına bildirilen listeden büro tarafından belirlenir. Ancak tarafların listede yer alan herhangi bir arabulucu üzerinde anlaşmaları hâlinde bu arabulucu görevlendirilir. 79

7036 Sayılı İş Mahkemeleri Kanunu m.3/7 Başvuran taraf, kendisine ve elinde bulunması hâlinde karşı tarafa ait her türlü iletişim bilgisini arabuluculuk bürosuna verir. Büro, tarafların resmi kayıtlarda yer alan iletişim bilgilerini araştırmaya da yetkilidir. İlgili kurum ve kuruluşlar, büro tarafından talep edilen bilgi ve belgeleri vermekle yükümlüdür. 80

7036 Sayılı İş Mahkemeleri Kanunu m.3/8 Taraflara ait iletişim bilgileri, görevlendirilen arabulucuya büro tarafından verilir. Arabulucu bu iletişim bilgilerini esas alır, ihtiyaç duyduğunda kendiliğinden araştırma da yapabilir. Elindeki bilgiler itibarıyla her türlü iletişim vasıtasını kullanarak görevlendirme konusunda tarafları bilgilendirir ve ilk toplantıya davet eder. Bilgilendirme ve davete ilişkin işlemlerini belgeye bağlar. 81

7036 Sayılı İş Mahkemeleri Kanunu m.3/9 Arabulucu, görevlendirmeyi yapan büronun yetkili olup olmadığını kendiliğinden dikkate alamaz. Karşı taraf en geç ilk toplantıda, yerleşim yeri ve işin yapıldığı yere ilişkin belgelerini sunmak suretiyle arabuluculuk bürosunun yetkisine itiraz edebilir. Bu durumda arabulucu, dosyayı derhal ilgili sulh hukuk mahkemesine gönderilmek üzere büroya teslim eder. Mahkeme, harç alınmaksızın dosya üzerinden yapacağı inceleme sonunda yetkili büroyu kesin olarak karara bağlar ve dosyayı büroya iade eder. 82

Mahkeme kararı büro tarafından 11/2/1959 tarihli ve 7201 sayılı Tebligat Kanunu hükümleri uyarınca taraflara tebliğ edilir. Yetki itirazının reddi durumunda aynı arabulucu yeniden görevlendirilir ve onuncu fıkrada belirtilen süreler yeni görevlendirme tarihinden başlar. Yetki itirazının kabulü durumunda ise kararın tebliğinden itibaren bir hafta içinde yetkili büroya başvurulabilir. Bu takdirde yetkisiz büroya başvurma tarihi yetkili büroya başvurma tarihi olarak kabul edilir. Yetkili büro, altıncı fıkra uyarınca arabulucu görevlendirir. 83

7036 Sayılı İş Mahkemeleri Kanunu m.3/10, 11 Arabulucu, yapılan başvuruyu görevlendirildiği tarihten itibaren üç hafta içinde sonuçlandırır. Bu süre zorunlu hallerde arabulucu tarafından en fazla bir hafta uzatılabilir. Arabulucu, taraflara ulaşılamaması, taraflar katılmadığı için görüşme yapılamaması yahut yapılan görüşmeler sonucunda anlaşmaya varılması veya varılamaması hallerinde arabuluculuk faaliyetini sona erdirir ve son tutanağı düzenleyerek durumu derhal arabuluculuk bürosuna bildirir. 84

7036 Sayılı İş Mahkemeleri Kanunu m.3/12 Taraflardan birinin geçerli bir mazeret göstermeksizin ilk toplantıya katılmaması sebebiyle arabuluculuk faaliyetinin sona ermesi durumunda toplantıya katılmayan taraf, son tutanakta belirtilir ve bu taraf davada kısmen veya tamamen haklı çıksa bile yargılama giderinin tamamından sorumlu tutulur. Ayrıca bu taraf lehine vekâlet ücretine hükmedilmez. Her iki tarafın da ilk toplantıya katılmaması sebebiyle sona eren arabuluculuk faaliyeti üzerine açılacak davalarda tarafların yaptıkları yargılama giderleri kendi üzerlerinde bırakılır. 85

7036 Sayılı İş Mahkemeleri Kanunu m.3/13 Tarafların arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaları hâlinde, arabuluculuk ücreti, Arabuluculuk Asgari Ücret Tarifesinin eki Arabuluculuk Ücret Tarifesinin İkinci Kısmına göre aksi kararlaştırılmadıkça taraflarca eşit şekilde karşılanır. Bu durumda ücret, Tarifenin Birinci Kısmında belirlenen iki saatlik ücret tutarından az olamaz. İşe iade talebiyle yapılan görüşmelerde tarafların anlaşmaları durumunda, arabulucuya ödenecek ücretin belirlenmesinde işçiye işe başlatılmaması hâlinde ödenecek tazminat miktarı ile çalıştırılmadığı süre için ödenecek ücret ve diğer haklarının toplamı, Tarifenin İkinci Kısmı uyarınca üzerinde anlaşılan miktar olarak kabul edilir. 86

7036 Sayılı İş Mahkemeleri Kanunu m.3/14 Arabuluculuk faaliyeti sonunda taraflara ulaşılamaması, taraflar katılmadığı için görüşme yapılamaması veya iki saatten az süren görüşmeler sonunda tarafların anlaşamamaları hallerinde, iki saatlik ücret tutarı Tarifenin Birinci Kısmına göre Adalet Bakanlığı bütçesinden ödenir. İki saatten fazla süren görüşmeler sonunda tarafların anlaşamamaları hâlinde ise iki saati aşan kısma ilişkin ücret aksi kararlaştırılmadıkça taraflarca eşit şekilde, Tarifenin Birinci Kısmına göre karşılanır. Adalet Bakanlığı bütçesinden ödenen ve taraflarca karşılanan arabuluculuk ücreti, yargılama giderlerinden sayılır. 87

7036 Sayılı İş Mahkemeleri Kanunu m.3/15, 16 Asıl işveren-alt işveren ilişkisinin varlığı hâlinde işe iade talebiyle arabulucuya başvurulduğunda, anlaşmanın gerçekleşebilmesi için işverenlerin arabuluculuk görüşmelerine birlikte katılmaları ve iradelerinin birbirine uygun olması aranır. Bu madde uyarınca arabuluculuk bürosu tarafından yapılması gereken zaruri giderler; arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaya varılması hâlinde anlaşma uyarınca taraflarca ödenmek, anlaşmaya varılamaması hâlinde ise ileride haksız çıkacak taraftan tahsil olunmak üzere Adalet Bakanlığı bütçesinden karşılanır. 88

7036 Sayılı İş Mahkemeleri Kanunu m.3/17, 18 Arabuluculuk bürosuna başvurulmasından, son tutanağın düzenlendiği tarihe kadar geçen sürede zamanaşımı durur ve hak düşürücü süre işlemez. Arabuluculuk görüşmelerine taraflar bizzat, kanuni temsilcileri veya avukatları aracılığıyla katılabilirler. İşverenin yazılı belgeyle yetkilendirdiği çalışanı da görüşmelerde işvereni temsil edebilir ve son tutanağı imzalayabilir. 89

7036 Sayılı İş Mahkemeleri Kanunu m.3/19, 20 Arabuluculuk görüşmeleri, taraflarca aksi kararlaştırılmadıkça, arabulucuyu görevlendiren büronun bağlı bulunduğu adli yargı ilk derece mahkemesi adalet komisyonunun yetki alanı içinde yürütülür. 13/6/1952 tarihli ve 5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanunda düzenlenen gazeteci ile 20/4/1967 tarihli ve 854 sayılı Deniz İş Kanununda düzenlenen gemi adamı, bu madde kapsamında işçi sayılır. 90

7036 Sayılı İş Mahkemeleri Kanunu m.3/21, 22 Bu maddede hüküm bulunmayan hallerde niteliğine uygun düştüğü ölçüde 7/6/2012 tarihli ve 6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu hükümleri uygulanır. Arabuluculuğa başvuru usulü, arabulucunun görevlendirilmesi ve arabuluculuk görüşmelerine ilişkin diğer hususlar Adalet Bakanlığınca yürürlüğe konulan yönetmelikle belirlenir. 91

4857 sayılı İş Kanunu Ve dava şartı arabuluculuk

4857 sayılı İş Kanunu m.20/1 Fesih bildirimine itiraz ve usulü İş sözleşmesi feshedilen işçi, fesih bildiriminde sebep gösterilmediği veya gösterilen sebebin geçerli bir sebep olmadığı iddiası ile fesih bildiriminin tebliği tarihinden itibaren bir ay içinde işe iade talebiyle, İş Mahkemeleri Kanunu hükümleri uyarınca arabulucuya başvurmak zorundadır. 93

4857 sayılı İş Kanunu m.20/1(devamı) Arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaya varılamaması hâlinde, son tutanağın düzenlendiği tarihten itibaren, iki hafta içinde iş mahkemesinde dava açılabilir. Taraflar anlaşırlarsa uyuşmazlık aynı sürede iş mahkemesi yerine özel hakeme de götürülebilir. Arabulucuya başvurmaksızın doğrudan dava açılması sebebiyle davanın usulden reddi hâlinde ret kararı taraflara resen tebliğ edilir. Kesinleşen ret kararının da resen tebliğinden itibaren iki hafta içinde arabulucuya başvurulabilir. 94

4857 sayılı İş Kanunu m.20/2, 3 Feshin geçerli bir sebebe dayandığını ispat yükümlülüğü işverene aittir. İşçi, feshin başka bir sebebe dayandığını iddia ettiği takdirde, bu iddiasını ispatla yükümlüdür. Dava ivedilikle sonuçlandırılır. Mahkemece verilen karar hakkında istinaf yoluna başvurulması hâlinde, bölge adliye mahkemesi ivedilikle ve kesin olarak karar verir. 95

4857 sayılı İş Kanunu m.21 Geçersiz sebeple yapılan feshin sonuçları İşverence geçerli sebep gösterilmediği veya gösterilen sebebin geçerli olmadığı mahkemece veya özel hakem tarafından tespit edilerek feshin geçersizliğine karar verildiğinde, işveren, işçiyi bir ay içinde işe başlatmak zorundadır. İşçiyi başvurusu üzerine işveren bir ay içinde işe başlatmaz ise, işçiye en az dört aylık ve en çok sekiz aylık ücreti tutarında tazminat ödemekle yükümlü olur. 96

4857 sayılı İş Kanunu m.21/2, 3 Mahkeme veya özel hakem feshin geçersizliğine karar verdiğinde, işçinin işe başlatılmaması halinde ödenecek tazminat miktarını da belirler. Kararın kesinleşmesine kadar çalıştırılmadığı süre için işçiye en çok dört aya kadar doğmuş bulunan ücret ve diğer hakları ödenir. 97

4857 sayılı İş Kanunu m.21/4, 5 Mahkeme veya özel hakem, ikinci fıkrada düzenlenen tazminat ile üçüncü fıkrada düzenlenen ücret ve diğer hakları, dava tarihindeki ücreti esas alarak parasal olarak belirler. İşçi işe başlatılırsa, peşin olarak ödenen bildirim süresine ait ücret ile kıdem tazminatı, yukarıdaki fıkra hükümlerine göre yapılacak ödemeden mahsup edilir. İşe başlatılmayan işçiye bildirim süresi verilmemiş veya bildirim süresine ait ücret peşin ödenmemişse, bu sürelere ait ücret tutarı ayrıca ödenir. 98

4857 sayılı İş Kanunu m.21/6 İşçi kesinleşen mahkeme veya özel hakem kararının tebliğinden itibaren on işgünü içinde işe başlamak için işverene başvuruda bulunmak zorundadır. İşçi bu süre içinde başvuruda bulunmaz ise, işverence yapılmış olan fesih geçerli bir fesih sayılır ve işveren sadece bunun hukuki sonuçları ile sorumlu olur. 99

4857 sayılı İş Kanunu m.21/7 Arabuluculuk faaliyeti sonunda tarafların, işçinin işe başlatılması konusunda anlaşmaları hâlinde; a) İşe başlatma tarihini, b) Üçüncü fıkrada düzenlenen ücret ve diğer hakların parasal miktarını, c) İşçinin işe başlatılmaması durumunda ikinci fıkrada düzenlenen tazminatın parasal miktarını, belirlemeleri zorunludur. Aksi takdirde anlaşma sağlanamamış sayılır ve son tutanak buna göre düzenlenir. İşçinin kararlaştırılan tarihte işe başlamaması hâlinde fesih geçerli hale gelir ve işveren sadece bunun hukuki sonuçları ile sorumlu olur. 100

4857 sayılı İş Kanunu m.21/son Bu maddenin birinci, ikinci ve üçüncü fıkra hükümleri sözleşmeler ile hiçbir suretle değiştirilemez; aksi yönde sözleşme hükümleri geçersizdir. 101

4857 sayılı İş Kanunu Ek Madde 3 İş sözleşmesinden kaynaklanmak kaydıyla hangi kanuna tabi olursa olsun, yıllık izin ücreti ve aşağıda belirtilen tazminatların zamanaşımı süresi beş yıldır. a) Kıdem tazminatı. b) İş sözleşmesinin bildirim şartına uyulmaksızın feshinden kaynaklanan tazminat. c) Kötüniyet tazminatı. d) İş sözleşmesinin eşit davranma ilkesine uyulmaksızın feshinden kaynaklanan tazminat. 102

4857 sayılı İş Kanunu Geçici Madde 8 Ek 3 üncü madde, bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten sonra sona eren iş sözleşmelerinden kaynaklanan yıllık izin ücreti ve tazminatlar hakkında uygulanır. Ek 3 üncü maddede belirtilen yıllık izin ücreti ve tazminatlar için bu maddenin yürürlüğe girmesinden önce işlemeye başlamış bulunan zamanaşımı süreleri, değişiklikten önceki hükümlere tabi olmaya devam eder. Ancak, zamanaşımı süresinin henüz dolmamış kısmı, ek 3 üncü maddede öngörülen süreden uzun ise, ek 3 üncü maddede öngörülen sürenin geçmesiyle zamanaşımı süresi dolmuş olur. 103

Arabuluculuğun vergilendirilmesi

Arabuluculuk faaliyeti, ücret karşılığında verilen bir hizmettir. Dolayısıyla faaliyetin, Gelir Vergisi Kanunu, Katma Değer Vergisi Kanunu ve Vergi Usul Kanunu karşısındaki durumu önem arz etmektedir. Serbest meslek kazancıdır. Ücretli çalışan avukat, işveren Avukatın faturasını kullanabilir. 105

Süreklilik arz eden arabuluculuk faaliyeti: Kendi bürosunda hukuki danışmanlık hizmeti veren bir avukatın aynı zamanda arabulucu olması durumunda, arabuluculuk faaliyeti nedeniyle elde ettiği kazanç, tıpkı avukatlık faaliyetinde olduğu gibi serbest meslek kazancı olarak değerlendirilecektir. Arızilik arz eden arabuluculuk faaliyeti: Kazanç yıllık belirlenen istisna tutarını geçmezse beyanname düzenlenmeyecek, istisnayı aşan kısım için vergilendirilecektir. (2017 yılı istisna tutarı: 24.000 TL) 106

Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu kapsamında mutad olarak verilen ve serbest meslek faaliyeti kapsamında değerlendirilen arabuluculuk hizmeti, KDV ye ve VUK a tabidir. Arabuluculuğun mutad olarak değil de arızi olarak yapılması halinde ise KDV ve VUK kapsamında yükümlülüğü bulunmamaktadır. 107

Soru-Cevap Ve uyarılar

SORU: Toplantıya kimler katılabilir? 109

Arabuluculuk toplantılarına taraf asiller, kanuni temsilcileri, avukatları, dava şartı kapsamında işverenin adi veya resmi yazılı belge ile yetki verdiği çalışanı, ve uyuşmazlığın çözümüne katkı sunacak uzman kişiler katılabilirler. Avukatların vekaletnamelerinde alternatif uyuşmazlık çözümü veya arabuluculuk özel yetkisi bulunmadığında avukatın vekaletnamesiyle birlikte müvekkilinden temin ettiği ıslak imzalı adi yazılı belge sunması gerekli ve yeterlidir. Engelli ve yabancılar için özel tedbir (tercüman, yardımcı vb) alınmalıdır. 110

İşe iadelerde asıl işveren - alt işveren ilişkisinin varlığı halinde her iki işverenin sürece birlikte katılımının sağlanması halinde anlaşma belgesi düzenlenmesi mümkün olmaktadır. İşçilik alacaklarında ise asıl işveren ve alt işverenin birlikte katılımı zorunluluğu yönünde yasada bir düzenlenme öngörülmemiştir. 111

SORU: Toplantı nerede yapılmalıdır? 112

Arabuluculuk görüşmeleri taraflarca aksi kararlaştırılmadıkça, atamanın yapıldığı komisyonun bulunduğu adli yargı çevresi dahilinde yapılır. 113

SORU: Dava şartı kapsamında başvurularda, davet ne için yapılır? 114

İlk oturuma çağrı için yapılır. Arabuluculuğa davet değildir. Diğer taraf ben gelemeyeceğim dese dahi, ilk oturum günü belirleyip tebliğ etmeliyiz. 3+1 haftayı sonuna kadar kullanmalıyız. 115

SORU: Arabulucu gelen işi reddetme hakkına sahip midir? Dosyayı kabul etmeden önce taraf bilgilerine ulaşabilir miyim? 116

Hayır. Sistemden 24 saat içinde kabul edildikten sonra reddedemezsiniz. Başvuru formuna ve taraf bilgilerine UYAP ta kayıtlı başvuru formundan ulaşabilirsiniz. 117

SORU: Tarafların aynı yerde olmadığı hallerde izlenecek usul nasıl olmalıdır? 118

Taraflarla ilk oturumu birlikte ve/veya ayrı ayrı toplantılarla telekonferans, video konferans iletişim araçlarını kullanarak vekiller ve/veya asillerin de sürece katılımlarını uygun dille teşvik edip sağlayarak gerçekleştirebiliriz. İmzaların kargo ve diğer illerdeki arabulucular yardımıyla tamamlatılması mümkündür. 119

SORU: İlk oturumda düzenlenecek belgeler nelerdir? 120

Arabulucu tarafından ilk oturumda; ilk oturum tutanağı, bilgilendirme tutanağı, ücret sözleşmesi veya ücret bilgisi içerir bilgilendirme tutanağı imzalatılması gerekmektedir. Anlaşma halinde anlaşma belgesi ve son tutanak, anlaşamama halinde anlaşamama toplantı tutanağı ve son tutanak düzenlenip arabulucu ve sürece katılan taraflarca imzalanır. 121

SORU: Atamanız yapıldı. Başvurucuyu aradınız ve haricen anlaştığını ifade etti. Ne yapmalıyız? 122

Bu durumda dosya kapatılmayacaktır çünkü sorun çözülmedi. Zira dava şartı yerine gelmediğinden sonradan taraflar dava yoluna gidebilecektir. Bu halde ilk oturum gününü belirleyip tarafları ve varsa vekillerini çağıralım. Gelmemelerinin yaptırımını izah edelim. Sorununun çözülmediğini bildirelim. Sonradan arabulucuya gittim neden dava açıldı diyemeyeceklerini anlatalım. 123

İsçi dava açmak için anlaşamama belgesine ihtiyaç duyacak ancak elinde anlaşamama belgesi yok yeniden arabulucuya gelecek İşveren ben ödedim niye dava açılıyor diyecek arabuluculuğa gelmediğine bin pişman olacak. 124

SORU: İşçinin, 4 yıllık kıdem tazminatı alacağı olduğu görüldü ama işçi kıdem tazminatı istemediğini beyan etti. Asgari ücretin altında kıdem tazminatı belirlenemeyeceğinden bahisle anlaşma tutanağı yapılmayacak mı? 125

Kesinlikle anlaşma sağlanmıştır. Zira belki alacağından vazgeçerken işverenin sağlayacağı başkaca menfaatleri göz önüne almıştır. Örneğin oğlunu işe alacaktır, balayına gönderecektir. Balayı ücreti asgari ücretin altında mı diyeceğiz? Arabuluculuk süreci bir yargılama süreci olmadığı için yargılama sürecinde dikkate alınması gereken maddi hukuktaki emredici hükümler arabuluculuk süreci bakımından bağlayıcı olmayacaktır. 126

SORU: Bazı firmaların yüzlerce dosyamız var demek suretiyle arayarak fiyat teklifi aldıkları görülmektedir. Teklife karşı ne yapılmalı? 127

Asgari ücret tarifesinin altına inemeyiz. Bu şekilde çalışma halinde sicilden silinme riski vardır. Hiç arabulucuya gitmeden yapılan tutanağın imzalanması görevi kötüye kullanma suçunu oluşturur. Etik kodları dikkate almalıyız. 128

SORU: Taraflardan birisi ihtiyari olarak başvuru yaptı ancak konunun dava şartı arabuluculuk kapsamında olduğunu gördünüz. Nasıl davranmalısınız? 129

Dava şartı kapsamında yer alan konularda ihtiyari olarak gerçekleştirilen çözümlerle anlaşma olduğu takdirde doğrudan UYAP üzerinden ihtiyari dosya açılışı ile son tutanak gönderimi gerçekleştiriyoruz. Anlaşma olmadığında, arabulucu belirleme tutanağı ile Arabuluculuk Bürosuna giderek tarafların arabuluculuk dava şartı başvuru kaydını arabulucu olarak biz yaptırarak ihtiyari dosyanın dava şartı haline dönüşmesini sağlıyoruz. 130

ARABULUCU BELİRLEME TUTANAĞI BAŞVURAN : MUHATAP : KONU : HUAK ve İş Mahkemeleri Kanunu gereğince dava şartı arabuluculuk hükümleri çerçevesinde uyuşmazlığımızın Arabuluculuk yoluyla çözümü için tarafımızdan Arabulucu olarak.. sicil numaralı. belirlenmiştir. Arabuluculuk Bürosu ndaki başvuru işlemlerinin bu şekilde yapılmasını talep ederiz.12.12.2018 Başvuran Arabulucu Muhatap 131

SORU: Dosya kapatmada yer alan seçeneklerin seçimi nasıl olur? 132

Tarafların haricen anlaşmalarında: Konusuz kalma (son tutanakta belirtilerek) kapatılır. Yetki itirazı durumu UYAP üzerinden ve büroya, arabulucu tarafından bir tutanakla ekine ilgili taraflarca sunulan evrak eklenerek bildirilir. Yetkisizlik kararı verildiğinde arabulucu dosyasını yetkisizlik sonucu ile kapatır. Yetki itirazı reddi olunursa yine aynı arabulucu büro tarafından görevlendirilir. Mükerrer dosya atamalarında sonuç bölümünden sehven işaretleyip dosyanızı kapatabilirsiniz Kısmi anlaşma olduğunda da anlaşma sonuç türünü işaretleyip dosyamızı kapalı hale getiriyoruz 133

SORU: Gelir makbuzunu nasıl tanzim ederiz? 134

Arabuluculuk Ücretine ilişkin makbuz düzenlenirken TBB Hesaplama Araçlarının kullanılarak işveren tarafa KDV stopaj dahil, işçi tarafa KDV dahil stopajsız seçenekleri işaretlemeniz sonucu elde edeceğiniz miktarları yazabilirsiniz. 135

UYARI : Son tutanakta Anlaşamama durumunda anlaşılmayan ve anlaşılan konular ayrı ayrı yazılmalıdır. 136

UYARI : Taraflar ilk oturuma çağırıldıktan sonra ve oturumdan önce gelemeyeceğini beyan etse dahi ilk oturum yapılmalı, gelen ve gelmeyen yazılarak son tutanak tutulmalıdır. Aksi halde hakim, ilk oturuma çağrılmamış yorumu yaparak son tutanağı kabul etmeyecektir. 137

UYARI :Hizmet tespiti, ücret tespiti, eksik sigorta primi ve vergi ödemeleri uyuşmazlık konuları arabuluculuğa elverişli değildir ancak fesih sonrasında kıdem tazminatı, ihbar tazminatı ödenmesine ilişkin arabuluculuk anlaşmalarının ilam niteliğinde olduğu, İşkur Müdürlüklerince dikkate alınarak, SGK işten çıkış kodunun değiştirilmesiyle işçinin işsizlik aylık ücretinden yararlanması mümkün bulunmaktadır. 138

UYARI : İşçinin talep edebileceği kalemler Ücret Prim/ikramiye alacağı Yol parası Yemek parası Eğitim yardımı Çocuk parası Asgari geçim indirimi alacağı (AGI) Fazla çalışma ücreti/fazla sürelerle çalışma ücreti Hafta tatili ücreti Bayram ve genel tatil ücreti Yıllık ücretli izin alacağı İlave tediye alacağı 139

Kıdem tazminatı İhbar tazminatı Ayrımcılık tazminatı Kötüniyet tazminatı Sendikal tazminat Haksız fesih tazminatı Ölüm tazminatı Bakiye süre ücret alacağı Cezai şart alacağı Manevi tazminat Toplu iş sözleşmesi kaynaklı alacaklar Gece vardiyası zammı Transfer ücreti Yarım Ücret Alacağı İş arama izni ücreti 140

Gemiadamı iaşe bedeli İşe iade sonrası boşta geçen süre ücreti İşe almama tazminatı Diğer.. 141

UYARI : Anlaşma halinde diğer işçilere emsal olur düşüncesi arabuluculuğa haksız bir eleştiri. Zira Arabuluculuk gizli yürütülen bir süreç olduğundan emsal olmayacaktır. Emsal olsa başka bir söylemle diğer işçilerden bir kısmı O na daha fazla ücret ödemeyi kabul ettin. Benim içinde aynı uygulama yapılmalı derse dahi işveren Sana ödemiyorum. Her olay kendi içinde özeldir. cevabını verebilir. 142

Emsal olarak gören işçinin arabuluculuk sürecinin olmadığı düşünüldüğünde dava yoluna gitmesi evveliyatla beklenecektir. Başka bir deyişle arabuluculuk anlaşma bakımından eleştirilemez. 143

Süreç şeması

- İlk toplantıya çağrı (davet) mektubunda arabuluculuk hakkında bilgi verildi mi? - Davet mektubundan başvurucuya da gönderildi mi? - Toplantı yeri düzenlendi mi? - Arabulucu taraflara kendisini tanıttı mı? 148

Süreç hakkında açıklama yapıldı mı? Arabulucunun rolü hakim veya hakem olmadığı, Tarafsız olduğu (varsa onay alama) Eşitlik, iradilik, gizlilik vurgusu Sürelere etkisi, Dava şartının sonuçları, Sürecin nasıl işleyeceği 149

Avantajlara vurgu yapıldı mı?; Taraflar yargılamanın uzun sürmesi sebebi ile daha hızlı çözüm elde etmek istiyorsa, Uyuşmazlığın yargısal yolla çözümü çok masraflı olacaksa, Uyuşmazlık konusunun yargısal yolla çözümü fazla karmaşıksa Uyuşmazlığın yargı kararıyla çözümü hâlinde kararın icrası zor olacak veya mümkün olmayacaksa 150

Taraflar, uyuşmazlık konusunda gizliliğin korunmasını istiyor ise veya taraflar arasında uzun süreli kalıcı bir çözüm isteniyorsa, Tarafların uyuşmazlığın dostane çözümünde karşılıklı çıkarları varsa, Taraflar uyuşmazlığın hızlı bir şekilde çözülmesini istiyorlarsa, 151

- Tarafların kendilerini tanıtmasına imkan verildi mi? - Bilgilendirme tutanağı (davet mektubu bilgilendirme bölümü ile benzer) imzalatıldı mı? - Uyuşmazlığın arabuluculuğa uygun olup olmadığı denetlendi mi? - Temsil ve / veya vekillik yetkisi kontrol edildi mi? - Güçsüzlük ve avukata ihtiyacı olup olmaması konusunda gözlem yapıldı mı? - Ücret sözleşmesi yapıldı mı? 152

- İlk görüşmenin ayrı ayrı yapılması düşünüldü mü? - Görüşmelerde; - Gerçek sorun tespit edilip, pozisyonlar değil menfaatler ortaya çıkarıldı mı? - Anlaşamama durumunda menfi sonuçlar vurguladı mı? (Gerçeklik testi) - Bagaj boşaltıldı mı?, Zehirli söylemler belirlendi mi? 153

- Tarafların öncelikleri belirlendi mi? - Özetleme yapılarak uyuşmazlığın sınırları belirlendi mi? - Anlaşma aralığı belirlendi mi? - Kilitlenme varsa ne yapılacağı düşünüldü mü? 154

- Anlaşma belgesi tanzim edildi mi? - Anlaşmanın hukuki niteliği, icra edilebilirliği ve bağlayıcılığı tekrara vurgulandı mı? - Son tutanak tanzim edildi mi? - Son tutanak Bakanlığa UYAP üzerinden gönderildi mi? - Saklama yükümlülüğü tedbiri alındı mı? 155

Müzakere taktik ve teknikleri kullanıldı mı? Etkin dinleme, Yerine göre açık/kapalı uçlu sorular, Beyin fırtınası, Sorunu küçük parçalara bölme, sorunlar arası bağlantı kurma, 156

Geçmişteki örnek anlaşmaları inceleme ile çözüm seçeneklerinin üretilmesi, Dış uzmanlardan tavsiye alma ile çözüm seçeneklerinin üretilmesi, Varsayıma dayalı senaryolar geliştirmek ile çözüm seçeneklerinin üretilmesi, 157

Sıçrama sağlayacak son dakika önerileri ile çözüm seçeneklerinin üretilmesi. Tarafların menfaatlerini sağlamak için değiştokuş yapılabilecek şekilde konuların birleştirilmesi, Tarafların tatmin düzeylerinin karşılaştırılması, 158

Çatışma teorisi

Çatışma, en az iki bireyin kendi amaçlarına ulaşma doğrultusundaki yaklaşımlarının veya eylemlerinin birbirlerini engellediği, ketlediği veya sınırladığı durumdur. Çatışma durumunu ortaya çıkaran çok farklı olaylar olmakla birlikte, genel olarak; Sınırlı kaynakların paylaşımı, Temel psikolojik ihtiyaçların karşılanamaması veya Farklı değerlere sahip olmak, kişiler arası çatışmaların en önemli tetikleyicileri olarak görülebilir. 160

Birbiriyle tamamen aynı olan bir çatışma durumu, farklı kişiler tarafından çok farklı şekillerde algılanabilirler ve bu, algılanan çatışmanın ne kadar şiddetli deneyimleneceğini belirler. Çatışmaya ilişkin algılamadaki bu tür olası farklılıklar, kişilerin içerisinde yaşadığı grup / aile, topluluk veya toplumdaki baskın kültürel kabullerle biçimlenebilmektedir. 161

Cinsiyet, Toplumsal cinsiyet Dinî inanç Kültür ve kültürlerarası farklılıklar 162

Çatışma durumları çoğunlukla; Gerçekçi çatışmalar Sosyal kimlik çatışmaları olarak iki sınıfa ayrılırlar. 163

Çatışma ve uyuşmazlık kavramları sıklıkla birlikte kullanılmakla birlikte aralarında; Aslında uyuşmazlıklar; bir anlaşmazlığın daha erken, daha az karışık, daha yüzeysel, daha kısa zamanda ve nispeten daha kolay çözümlerle halledilebilecek özelliklerini taşımaktadır. Oysa çatışma, daha derinleşmiş, daha karmaşık, daha uzun vadede ve nispeten daha kapsamlı çözümlerle halledilebilecek bir anlaşmazlık türüdür. Uyuşmazlığın çatışmaya dönüşmesi, karşı tarafa yapılacak talep sonucunda olacaktır. 164

Uyuşma-Teslim Olma: Bu stratejide kişinin kendisi veya grubun ortak çıkarı için ilgisi ve endişesi çok düşüktür. Karşı tarafın isteklerini ve taleplerini kendi istek ve taleplerinden daha doğru veya anlamlı bulabilir. Teslim olma durumunda teknik olarak çatışma çözülmüş gibi görünür; ancak tarafların psikolojik durumu anlamında ciddi bir dengesizlik ve teslim olanın yenilgi hissi vardır. 166

Kaçınma: Bu stratejide kişi ne kendi isteklerini ne de karşı tarafın isteklerini önemser. Tartışmaya ve çatışmaya girmemek, temel motivasyondur. Mümkün olduğunca çatışma ertelenmeye çalışılır. Bu strateji, bir başlangıç stratejisi olarak kullanılıyorsa, taraflara nefes alma imkânı tanıyacaktır; ancak sadece kaçınma stratejisi ile çatışmanın sağlıklı bir çözüme ulaşması mümkün değildir. 167

Rekabet-Çekişme: Bu strateji, bireyin kendi çıkarlarını diğerinin isteklerinin önünde tuttuğu, grup kazancından ziyade, kendi kazancını ön plana aldığı bir stratejidir. Saldırgan bir stratejidir ve bireysel olarak diğerine karşı üstünlük sağlamak, galip gelmek, kazanmak temel motivasyondur. Genel olarak, çatışmaların şiddetini artıran bir stratejidir. 168

Problem Çözme: Diğerlerine kıyasla daha rasyonel olarak tanımlanabilecek bu stratejide temel motivasyon, grup kazancını (tarafların kazancını) bireysel kazançlardan daha önemli kabul etmektir. Bu stratejide taraflar, birlikte kazanmayı tercih ederler. 169

Uzlaşma: Hem kendi ve hem de karşı tarafın istek ve ihtiyaçlarının orta bir noktada dengelenerek elde edilmesi yönünde sergilenene müzakere tarzıdır. 170

Çatışma çözümünde uygulanan problem çözme adımları Taraflar arasında ihtiyaçlar (needs) ve menfaatler (interests) açısından gerçekten bir fark olup olmadığı sorgulanmalıdır. Çatışma durumunun yarattığı olumsuz duygu durum (mood) nedeniyle taraflar birbirlerinden çok farklı şeyler istedikleri algısına sahip olabilirler. 171

Tarafların menfaatleri ve menfaatlere ulaşmak için yapılabilecekleri ile ilgili inançları analiz edilmeli ve her iki taraf için de tatmin edici istekler belirlenmelidir. Her iki tarafın isteklerinin kesişebileceği olasılıkların dikkatlice gözden geçirilmesi gerekir. Eğer üçüncü madde sağlanamazsa, isteklerin adım adım küçültülmesi ve her bir adımda yeniden tatmin edici bir yol araştırılması gerekir. 172

Sorunun tanımlanması Çözüm önerileri oluşturulması Değerlendirme En uygun çözümün belirlenmesi Karar verme Takip 173

Müzakere

Müzakere, yani doğrudan görüşme, uyuşmazlığın taraflarca sistematik yöntemler kullanılmak yoluyla çözülmesidir. Müzakere, arabuluculuk gibi başlı başına bir alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemidir. Müzakere, iki veya daha fazla tarafın, belirli bir sonuca varmaları gereken hâllerde, karşılıklı kabul edilebilir bir çözüme ulaşmak için, tartışma ve ikna yoluyla farklılıklarını gidermeye çalıştıkları bir iletişim sürecidir. Aslında teklif verme alma aşamasıdır. 175

Hazırlanmış gündem çerçevesinde, arabulucu, taraflardan olası seçenekler hakkında konuşmalarını ister. Arabulucu, taraflardan çözüm seçeneklerini sıralamalarını, her bir seçeneğin nasıl uygulanabilir olduğunu ortaya koymalarını ve alternatifler üzerinden sorunu çözmeye çalışmalarını teşvik eder. Müzakerelerde son olarak katılımcılar, kararlarını gözden geçirir, ayrıntıları tartışır ve ilgili seçeneklerin işe yarayıp yaramayacağı ve ortak ihtiyaçlarını karşılayıp karşılamayacağını değerlendirerek anlaşmaya varmaya çalışırlar. 176

Hazırlık aşaması Müzakereyi açma aşaması Dinleme ve gözlem aşaması Öneride bulunma aşaması Öneriyi yapılandırma aşaması Karşılıklı tekliflerin tartışılması aşaması Anlaşma ve sonuç aşaması 177

Müzakere, adi ve nitelikli olmak üzere ikiye ayrılır. Adi müzakere, Borçlar Kanunu na tabi olarak yapılır ve sulh ile sonuçlanabilir. Bu durumda, sulh anlaşmasının icrası istenirse, dava açmak gerekir. Nitelikli müzakere; 6325 sayılı HUAK m.18/4 ve 1136 sayılı Avukatlık Kanunu m.35/a uyarınca; Taraflar ve avukatları ile arabulucunun birlikte imzaladıkları anlaşma belgesi, icra edilebilirlik şerhi aranmaksızın ilam niteliğinde belge sayılır. 178

Bu aşamada arabulucu tarafından yapılması gereken önemli işlerden birisi de, müzakerelerde psikolojiyi olumsuz etkileyen hususlarla mücadele etmektir. Arabulucu, uygun zamanlarda taraflara olumlu ve teşvik edici motivasyon konuşmaları da yapmalıdır. Yoğun yaşanan duygularla baş etmek için, temel kurallar konmalı, ara sıra mizah katılmalı, aktif dinleme yapılmalı, açık uçlu soru sorulmalı, duygusal taşmalar kontrol edilmeli ve gerginlikler yatıştırılmalıdır. Müzakerede psikolojiyi olumsuz etkileyen yanlış anlamalar ve kalıp yargılar ile mücadele etmek için, arabuluculuk sürecinde etkili iletişim ve güven tesis edilmesi önemlidir. 179

Bu süreçte arabulucunun taraflar arasında güç dengesizliği olup olmadığını değerlendirmesi gerekir. Arabuluculuk sürecindeki müzakerelerde, uyuşmazlık çözümü için seçenekleri artırmak önemli bir konudur. 180

Örnek: işçi-işveren arasında, işçinin artan yaşı ve azalan performansı nedeniyle işten çıkarılması nedeniyle haklarını alma yönünde arabuluculuk sürecinde; tazminat miktarının ve koşullarının konuşulmasının yanı sıra, işçinin çocuğunun şirkette işe alınması ihtimalinin değerlendirilmesi, yenilikçi bakış açısıyla ortaya konabilecek bir çözüm seçeneği olarak değerlendirilebilir. (Sana genç mi lazım? Al kardeşim.) 181

YÜKSEK Uyuşmacı (Kazanmak için Kaybetmek) Problem çözücü (Kazan Kazan) İLİŞKİNİN ÖNEMİ Uzlaşmacı (Farkı ikiye bölmek) Kaçınmacı (Kaybet Kaybet) Rekabetçi (Kazan Kaybet) DÜŞÜK ÇIKTININ ÖNEMİ YÜKSEK 182

Pozisyonlar; masada ne istendiği hakkındaki söylemler ve bir tarafın masadaki istekleridir. Menfaat-ihtiyaç ise o tarafın gerçekte neye ihtiyaç duyduğu ile ilgilidir, yani öncelikli / gerçek ihtiyacını tatmin eden hususlardır. 184

Örneğin; tek bir portakalın iki kişi tarafından paylaşılması durumunda; Bağışıklık sistemini güçlendirmek için portakalın suyuna ihtiyaç duyan bir taraf, portakalın suyuna sahip olmak için rekabetçi davranabilirken, kabuğuna ihtiyaç duymayacağından bu konuda uyuşmacı davranabilir. Diğer taraftan, kek yapmak için portakalın kabuğuna ihtiyaç duyan bir taraf da kabuğu elde etmek için rekabetçi davranırken, ihtiyaç duymadığı portakal suyu için uyuşmacı tarz sergileyebilir. Görüldüğü üzere, farklı ihtiyaçlarda ve önceliklerde farklı tarzlar kullanılabilmektedir. Ancak bir tarafın portakal suyunu, diğer tarafın ise kabuğunu alarak uyuşmazlık çözülebilir. 186

Gerçeklik Testi Uygulamak Arabuluculukta, taraflara anlaşma olması veya olmaması durumunda neler kaybedileceğinin açık uçlu sorularla vurgulanarak anlatılması gerekir, bu müdahale yöntemine gerçeklik testi denmektedir. 187

Müzakerede Gerilimleri Yatıştırmak ve Ortamı Soğutmak Toksik (zehirli) söylemi nötralize etme: Örneğin; taraflardan birinin karşıdakine Sen yalancının tekisin, bana gerçekleri anlatmıyorsun gibi sürece zarar verecek bir söylem kullanması üzerine arabulucu bunu Diğer taraf kendilerine tüm ve tam doğruyu henüz tam olarak söylememiş olduğunuzu ifade etti diyerek söylemin tonunu yumuşatabilir ve müzakerelerin devamını sağlayabilir. 188

Söylemi gelecek zaman dilimine çekmek: Taraflardan birisinin hep geçmişteki olayları dile getirip Sen bunu demiştin, sen bunu yapmıştın gibi söylemlerle ortamı gerdiği bir durumda arabulucu Geçmişte her iki tarafın problemleri olabilir, ama güzel bir işbirliği sizleri bekliyor! diyerek odak noktasını geçmiş zaman diliminden gelecek zaman dilimine çekmek suretiyle ortamı yumuşatabilir. 189

Söylemi özelden-genele çekmek: Taraflardan birisinin hep spesifik bazı olayları dile getirip Şurada ve şu konuda şöyle şöyle olmuştu gibi söylemlerle ortamı gerdiği bir durumda, arabulucu Üzerinde anlaşılamayan bazı konular olmakla birlikte, genel olarak bir anlaşma yapmanın yollarını aramalıyız diyerek odak noktasını, gerilim yaratan spesifik olaylardan daha genel bir perspektife çekmek suretiyle ortamı yumuşatabilir. 190

Diğer taktikler ise Güç Dengesizliklerinden Kaynaklanabilecek Olumsuzlukları Gidermek Kilitlenmeleri Çözmek ve Tarafları Sonuca Birlikte Götürmek Manipülasyonu Önlemek İçin Gerektiğinde Açık Uçlu Sorular Sormak ve Ortama Gerçek Bilgi Aktarmak Müzakerede Ortak Dil Yaratmak 191

Tarafları Taleplerinden (Pozisyonlarından- Konumlarından) İhtiyaçlarına Doğru Çekmek Müzakerede Tarafların Örtük İhtiyaçlarını Ortaya Çıkarmak ve İlave Değer Yaratmak Özetleme ve Çerçeveleme Yapmak Tarafların İletişimlerini Düzenlemek. 192

Etik kurallar

Arabulucular Etik Kurallarının üç temel amacı Arabuluculara mesleklerinin icrasında rehberlik etmek ve yol göstermek, Arabuluculuğa başvuran tarafları bilgilendirmek ve onların korunmasını sağlamak, Barışçıl bir uyuşmazlık çözüm yöntemi olarak arabuluculuğa toplum tarafından duyulan kamu güvenini arttırmak. 194

Kendi Kararını Verme Hakkı Önemli Gerekli ve uygun olduğunda aydınlanmış iradeyle seçim yapmalarına yardımcı olmak için, başka uzmanlara danışmalarının önemini taraflara hatırlatmalı ve bu konuda tarafları bilgilendirmelidir. Arabulucu, daha yüksek bir anlaşma bedeli veya arabuluculuk ücreti sağlamak; mahkeme veya arabuluculuk bürosu program yöneticisi, medya veya benzer beklentileri karşılamak adına, taraflardan herhangi birinin kendi kararını verme hakkına etki etmemelidir. 195

Tarafsızlık Önemli Arabulucunun tarafsızlığından şüphe edilmesini gerektirecek önemli hâl ve şartların varlığının söz konusu olması veya sonradan ortaya çıkması hâlinde, bu hususta tarafları bilgilendirmesine rağmen, taraflar, arabulucudan görevi üstlenmesini birlikte talep ederlerse, arabulucu bu görevi üstlenebilir veya üstlenmiş olduğu görevi sürdürebilir. Arabulucu, taraflarca aksi kararlaştırılmadıkça, arabuluculuk sürecini arabuluculuğa uygun tarafsız bir yerde yürütmelidir. 196

Menfaat İlişkisi veya Çatışması Önemli Arabulucu ile taraflar arasındaki menfaat ilişkisi veya çatışması, tarafların arabuluculuğa başvurmasından sonra ortaya çıkabileceği gibi; arabulucu ile taraflar arasındaki mevcut veya geçmişteki, kişisel ya da mesleki herhangi bir ilişkiden dolayı önceden de var olabilir. 197

Menfaat İlişkisi veya Çatışması Önemli Arabulucu ile taraflar arasındaki doğmuş veya doğabilecek menfaat ilişkisi veya çatışması, arabulucunun tarafsızlığına ve arabuluculuk sürecine açıkça zarar verecek nitelikteyse; arabulucu, tarafların aksi yöndeki talepleri ve anlaşmasına bakılmaksızın, arabuluculuk teklifini reddetmeli ve hangi aşamada olursa olsun arabuluculuktan çekilmelidir. 198

Menfaat İlişkisi veya Çatışması Önemli Arabulucu, bu sıfatla görev yaptığı uyuşmazlık ile ilgili olarak açılan davada, daha sonra, avukatlık yapamayacağı gibi, hâkim veya bilirkişi olarak da görev üstlenemez. Ancak, taraflar açık ve yazılı onayları ile birlikte talep ederlerse, açılan tahkim yargılamasında hakemlik yapabilir. 199

Sürecinin Niteliği ve Özenle Yerine Getirme Önemli Arabulucu, toplumsal cinsiyet rollerinin taraflara ve özellikle arabuluculuk sürecine etkisi yanında; taraflar ve taraflarla kendisi arasındaki sosyoekonomik ve kültürel farklılıklara karşı da duyarlı olmalıdır. Arabuluculuk bir suç işlemek amacıyla kullanılırsa, arabulucu uygun adımları derhâl atmalı ve hangi aşamada olursa olsun arabuluculuktan çekilmelidir. 200

Gizlilik Önemli Arabulucu, arabuluculuk sürecinde karşılaştığı, kamu güvenliğini veya sağlığını tehdit, beden bütünlüğünün bozulması, kadına karşı şiddet ve çocuk istismarı suçlarında, durumu netleştirmek için gerektiğinde arabuluculuğu ertelemek, arabuluculuktan çekilmek veya arabuluculuğu bitirmek de dâhil olmak üzere, ilgili mevzuat uyarınca uygun olan tüm tedbirleri derhâl almalıdır. 201

Mesleki Yeterlilik Ünvan Kullanımı, Reklam ve Tanıtım Ücret ve Diğer Masraflar Arabuluculuk Uygulamasının Geliştirilmesi Eşitliği Gözetme Yükümlülüğü 202