BETONDA KALİTE KONTROLÜ 1
BETONARMEDE KALİTE S T A N D A R T L A R A U Y G U N 1. Projelendirme 2. Malzeme kullanımı 3. Yapım 4. Denetleme 5. Bakım ve onarım 2
BETONDA KALİTE KONTROLÜ Ülkemizde betonda nitelik denetimi; 1.TS 500 (2000) (Betonarme Yapıların Tasarım ve Yapım Kuralları), 2. TS EN 206-1 (2004) (Beton-Bölüm 1: Özellik, Performans, İmalat ve uygunluk) 3
MALZEMELERİN KALİTE KONTROLÜ BETON DİZAYNI DENEME DÖKÜMÜ AGREGA, SU, ÇİMENTO, MİNERAL KATKILAR, KİMYASAL KATKILAR LABORATUVAR DENEYLERİ İ LENEBİLİRLİK MUKAVEMET (SINIF DAYANIMI) DAYANIKLILIK (DURABİLİTE) YAPI TÜRÜ (ELEMAN BOYUTLARI, DONATI SIKLIĞI vb.) TAZE ve SERTLE Mİ BETON DENEYLERİ PERFORMANS YETERSİZ PERFORMANS YETERLİ BETON DÖKÜMÜ ÖRNEK ALMA TAZE ve SERTLE Mİ 4 BETON DENEYLERİ
BETONDA KALİTE KONTROL TAZE BETON SERTLE Mİ BETON İşlenebilirlik Deneyleri (Çökme, Vebe, Walz, Yayılma tablası, Kelly Topu, vd.) B.H.A. Beton Sıcaklığı Hava içeriği TAHRİBATLI DENEY Karot çıkarma TAHRİBATSIZ DENEYLER Beton tabancası Ses geçirme ÖRNEK ALMA LABORATUVAR DENEYLERİ Mekanik deneyler Basınç, Çekme Eğilme B.H.A., Su emme, Boşluk oranı, Kılcallık, Geçirimlilik, Boy değişimi Mikro yapı incelemeleri 5 Kimyasal analiz
KIVAM DENEYLERİ TOLERANSLAR TS EN 206 Kıvam, kıvam sınıfıs kullanılmas lması yanında nda veya özel durumlarda hedef değerlerle erlerle de tarif edilebilir. Hedef değerler erler için i in toleranslar: ÇÖKME Hedef değer, mm 40 50-90 100 Tolerans, mm ± 10 ± 20 ± 30 VEBE SÜRESĐ Hedef değer, saniye 11 10-6 5 Tolerans, saniye ± 3 ± 2 ± 1 SIKIŞABĐLME DERECESĐ Hedef değer 1,26 1,25-1,11 1,10 Tolerans ± 0,10 ± 0,08 ± 0,05 YAYILMA ÇAPI Hedef değer, mm Tolerans,mm Bütün değerler ± 30 6
SIKI TIRMA FAKTÖRÜ DENEYİ ÇOK KURU KIVAMDAKİ KARI IMLARDA İYİ SONUÇ VERMEZ. Sıkışma faktörü= Deneyle bulunan kısmen k sıkışs ışmış numunenin b.h.a Tam sıkışs ışmış numunenin b.h.a İşlenebilirlik Çok düşükd Düşük Orta Yüksek Sıkışma Faktörü 0.78 0.85 0.92 0.95 Karşı şılık k geldiği çökme, mm 0-25 25-50 50 50-100 100-175 175 7
HANGİİ İ LENEBİLİRLİK K DENEYİ HANGİ BETONA UYGUN??? i LENEBİLİRLİK ÇOK DÜ ÜKD DÜ ÜK ORTA YÜKSEK ÇOK YÜKSEKY YÖNTEM VEBE VEBE, SIKI TIRMA FAKTÖRÜ SIKI TIRMA FAKTÖRÜ,, SLUMP SIKI TIRMA FAKTÖRÜ,, SLUMP, YAYILMA YAYILMA 8
HAVA ĐÇERĐĞĐ-B.H.A-SICAKLIK HAPSOLMU HAVA MİKTARI B.H.A. DENEYİ BETON SICAKLIĞI HAVA ÖLÇER (AEROMETRE) BETON DİZAYNIN KONTROLU HAVA SÜRÜKLEYİCİ KATKI KULLANILDIYSA ETKİNLİĞİNİN KONTROLÜ BETONUN HOMOJENLİĞİNİN KONTROLÜ HACMİ BELLİ bir KALIBA DOLDURULAN BETONUN TARTILMASI BETON DİZAYNIN KONTROLU BETONUN HOMOJENLİĞİNİN KONTROLÜ İDEAL SICAKLIK 15 C CİVARI < +5 C veya > +30 C ÖNLEM ALMAK ART 9
TAZE BETONDAN ÖRNEK ALINMASI STANDART 15/30 cm SİLİNDİR ÖRNEK 15 cm KÜP ÖRNEKLER BETONU TEMSİL ETMELİ STANDARDA UYGUN ÖRNEK ALINMALI ÖRNEKLER DARBE ve SARSINTIDAN KORUNMALI KIRIM GÜNÜNE KADAR KÜR EDİLMELİ 10
TAZE BETONDAN ALINACAK NUMUNE SAYISI-TS EN 206 Kullanıcı açısından belirli bir hacimdeki betonun tanımlanmas mlanmasında nda kullanılacak lacak BETON HACMİ,, aşağıa ğıdaki gibi belirlenmelidir: Kaliteyle ilgili şüphe varsa tek harman veya tek yük y k miktarları, Harman : Karış ıştırıcıda (mikser) bir işlem i döngd ngüsüyle imal edilen veya sürekli s karış ıştırıcıdan 1 dakikalık k sürede s boşalt altılan lan taze beton miktarı. Yük k : Bir araçta taşınan ve bir veya daha fazla harmandan meydana gelen beton miktarı. 11
TAZE BETONDAN ALINACAK NUMUNE SAYISI-TS EN 206 Kullanıcı açısından belirli bir hacimdeki betonun tanımlanmas mlanmasında nda kullanılacak lacak BETON HACMİ,, aşağıa ğıdaki gibi belirlenmelidir: Binanın n her katı için in veya binanın n bir katının n kirişler/d ler/döşemeler emeler grubu veya kolonlar/perdeler grubu veya diğer yapılar ların n benzer kısımlark mları için in teslim edilen beton miktarı. antiyeye bir haftada teslim edilen 400 m 3 den fazla olmayan beton miktarı. 12
İMALAT KONTROL BELGELİİMAL EDİLEN BETON Her tek dayanım m deney sonucu ve n adet örtüşmeyen ayrı deney sonuçlar larının n ortalaması aşağıda tarif edilen şartları sağlamas laması halinde ilgili gruba ait kabul edilir. Belirli hacimdeki betondan elde edilen deney adedi n 1. Kriter 2. Kriter n adet deney sonucu ortalaması (f cm ) N/mm 2 Herhangi tek deney sonucu (f ci ) N/mm 2 1 Uygulanamaz > f ck -4 2 4 > f ck +1 > f ck 4 5-6 > f ck +2 > f ck 4 Deney sonuçlar larının, n, en büyüğüb ile en küçük üçüğü arasındaki fark, aritmetik ortalamanın n %15 inden daha fazla ise, deney sonucunun herhangi birisinin atılmas lması için in kabul edilebilir sebep görülmesi g hariç,, deney sonuçlar ları geçersiz ersiz sayılır. 13
İMALAT KONTROL BELGESİZ İMAL EDİLEN BETON Belirlenen hacimdeki betondan, deneyler için i in en az 3 adet deney sonucu oluşturacak numune alınmal nmalıdır. Aşağıdaki iki kriterin sağlanmas lanması halinde beton gruba ait kabul edilir : 1. Kriter : f cm > f ck +4 (N/mm 2 ) 2. Kriter : f ci > f ck -4 (N/mm 2 ) f cm : Deney sonuçlarının aritmetik ortalaması f ci : Herhangi bir tek deney sonucu 14
TAZE BETONDAN ALINACAK NUMUNE SAYISI-TS EN 206 En az numune alma sıklığı Đmalât Đmalâtın ilk 50 m 3 ' ü Đlk 50 m 3 ' den sonraki imalât a Đmalât kontrol belgesi olan beton Đmalât kontrol belgesi olmayan beton Başlangıç (35 deney sonucu elde edilinceye kadar) 3 numune 1 numune/200 m 3 veya 2 numune/1 haftalık imalât 1 numune/150 m 3 veya 1 numune/1 günlük imalât Sürekli b (35 deney sonucu elde edildikten sonraki) 1 numune/400 m 3 veya 1 numune/1 haftalık imalât 1 numune/1 günlük imalât a Numune bütün imalâta yayılarak alınmalı ve her 25 m 3 beton hacmi için 1'den fazla olmamalıdır. b 15 adet deney sonucunun standard sapmasının 1.37 σ 'yı geçmesi durumunda numune alma sıklığı, daha sonraki 35 deney sonucu elde edilinceye kadar, başlangıç imalâtı için gerekli olan sıklığa çıkarılmalıdır. 15
HER ÜRETĐM BĐRĐMĐ EN AZ 9 Küp veya Silindir Örnek Bir gün kalıpta bekleme (olumsuz koşullardan, güneş, rüzgar vb.) korunmalı Deney gününe kadar kür 23 ±2 C sıcaklıkta, kirece doygun su içinde veya en az %95 bağıl nemdeki ortamda saklanmalıdır 7 Günlük Deneyler 28 Günlük Deneyler Yedek (olumsuz sonuçların kontrolü vb. amaçla) NĐTELĐK DENETĐMĐ : KARIŞIMIN POTANSĐYEL DAYANIMI 16
BETONUN YAPIDAKĐ KOŞULLARDA DAYANIM GELĐŞĐMĐNĐN TAKĐBĐ HER ÜRETĐM BĐRĐMĐ YETERLĐ SAYIDA Küp veya Silindir Örnek Bir gün kalıpta bekleme (yapıdaki betonla aynışartlarda) Deney gününe kadar yapıda kür (Yapıdaki betonla aynışartlarda) Deney sonuçları kalıp alma sürelerinin tayininde, yapıya uygulanan kür (bakım) yönteminin etkinliğini belirlemede vb. amaçla kullanılabilir 17
BASINÇ DAYANIMINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER ÖRNEK EKLİ, BOYUTLARI ve NARİNLİĞİ d h h/d ORANI PRES TABLASI İLE SÜRTÜNME 18
BASINÇ DAYANIMINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER 15 cm AYRITLI KÜP BOYUT ETKĐSĐ : ÖRNEK : 10 cm 15 cm 20 cm BAĞIL DAYANIM (%) : 120 100 90 19
BASINÇ DAYANIMINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER 15 veya 20 cm AYRITLI KÜP ŞEKĐL L ETKĐSĐ : ŞEKĐL L : PLAK KÜP PRĐZMA NARĐNL NLĐK K (h/a) : 0.5 1.0 2.0 BAĞIL DAYANIM (%) : 140-200 100 75-95 20
SİLİNDİR-KÜP P DAYANIM DÖNÜ ÜMÜD STANDART SĐLĐNDĐR 15X30 cm 15 cm AYRITLI KÜP σ silindir(15/30) ~ 0.80 σ KÜP P (15*15*15) 21
BASINÇ DAYANIMINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER YA FAKTÖRÜ Basınç dayanımı 28. gün zaman 22
BASINÇ DAYANIMINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER PRESTE YÜKLEME HIZI: 1.5-3.5 kgf/cm 2 /s DENEY NUMUNESİNİN NEM DURUMU KURU ÖRNEKLERİN BASINÇ DAYANIMI NEMLİ ÖRNEKLERE KIYASLA %15 DAHA FAZLA!!! 23
TS EN 206/1 BASINÇ DAYANIM SINIFLARI AÇISINDAN YENİLİKLER 1. Dayanım m sınıfıs gösteriminde silindir dayanımı değeri eri ile birlikte karakteristik küp k p dayanımı değerinin erinin de belirtilmesi. 2. C8/10 ve C12/15 Basınç Dayanımı edilmiştir. Sınıfları ilave 3. YıllardY llardır r sıkça s a kullandığı ığımız z C14 ve C18 betonları bu standartla kaldırılmıştır. 4. Özel durumlarda, ilgili tasarım m standardının n izin vermesi şartıyla verilen dayanım m seviyelerinin ara değerleri erleri de kullanılabilir. labilir. 24
BETONUN ÖZELLİKLERİ ÇEKME DAYANIMI EKSENEL ÇEKME ( f ct ) f ct = SİLİNDİR YARMA ( f ct ' ) 1.5 ( f ct ' ) = ( f ct '') 2.0 EĞİLME ( f ct '' ) ÇEKME DAYANIMI BASINÇ DAYANIMI İLE TABLOLAR f c t k 0. 3 5 f c k = (TS500) 25
ELASTİSİTE TE MODÜLÜNÜN DENEYSEL OLARAK BELİRLENMES RLENMESİ A) KOMPARATÖR VASITASIYLA B) STRAIN GAUGE VASITASIYLA 26
ELASTİSİTE TE MODÜLÜ E=σ/ε 27
TEORİK K ELASTİSİTE TE MODÜLÜ FORMÜLLER LLERİ TS 500 E cj = 3250 f ckj + 14000 (MPa) E c = 4.73 f ' c f ' c < 40 MPa ACI E c = 3.32 f ' c + 6.9 21 < f ' c < 83MPa CEB-FIB FIB-90 fc (MPa) 5 10 20 30 60 E c = E = c 3.65 f ' c 4 2.15*10 ( fcm TS500 (GPa) 21,3 24,3 28,5 31,8 39,2 21,2 25,9 32,6 83MPa < /10) ACI (GPa) 10,6 15,0 1/ 3 f ' c CEB (GPa) 17,1 21,5 27,0 30,9 38,8 < 140 MPa 28
POISSON ORANI & KAYMA MODÜLÜ POİSSON ORANI, µ c =0.20 KAYMA MODÜLÜ, G cj =0,40 E cj 29
BETON ÜRETĐMĐNĐN ĐSTATĐSTĐKSEL KALĐTE KONTROLÜ Betonun basınç dayanımı birçok faktöre bağlı Bu nedenle beton kalitesi olasılığa dayalı istatistiksel yöntemlerle belirlenmeli ARĐTMET TMETĐK K ORTALAMA YETERLĐ DEĞĐ ĞĐL! BETON KALĐTESĐ KARAKTERĐSTĐK DAYANIMA GÖRE KONTROL EDĐLMELĐDĐR! 30
BETON ÜRETĐMĐNĐN ĐSTATĐSTĐKSEL KALĐTE KONTROLÜ TS 500(2000) f cm f ck + 1 MPa f cmin f ck -3 MPa TS 500(2000) Hiç Yok TS EN(206-1) f cm f ck + 4 MPa f cmin f ck -4 MPa TS EN(206-1) f cm f ck + 1.48σ f cmin f ck -4 MPa PARTİ BAZINDA DENETİM TÜM ÜRETİMİN DENETİMİ KARAKTERİSTİK BASINÇ DAYANIMI: Beton basınç dayanımının n bu değerden erden daha düşük d k olma olasılığı ığının %5 olduğu u değerdir erdir (TS EN 206). %5 1.48 1.48 31
Sayısal örnek TS EN 206-1 Beton sınıfıs C20/25 GRUP KÜP DAYANIMI 28. gün (N/mm 2 ) Değerlendirme: fcm fck + 4.0 fcmin fck 4.0 Sonuç 1 28.8; 29.4; 29.2 fcm=29.1 >25.0 + 4= 29.0 fcmin=28.8 > 25.0-4= 21.0 Kabul 2 28.6; 27.8; 28.2 fcm=28.2 < 25.0 + 4= 29.0 fcmin=27.8 > 25.0-4= 21.0 Red 3 24.8; 25.6; 26.8 fcm=25.7 < 25.0 + 4= 29.0 fcmin=24.8 > 25.0-4= 21.0 Red 4 29.0; 30.7; 27.8 fcm=29.2 > 25.0 + 4= 29.0 fcmin=27.8 > 25.0-4= 21.0 Kabul 5 30.5, 28.5; 28.2 fcm=29.1 > 25.0 + 4= 29.0 fcmin=26.5 > 25.0-4= 21.0 Kabul 6 26.6; 28.0; 27.5 fcm=27.3 < 25.0 + 4= 29.0 fcmin=26.6 > 25.0 4= 21.0 Red Tüm üretim f cm = 28.2 σ= 1.45 f cm f ck + 1.48σ? 28.2 25 + 1.48*1.45 = 27.2 KABUL 32
BETONUN YAPIDAKİ DAYANIMI TAHRİBATLI YÖNTEM (KAROT) ZAHMETLİ, PAHALI, GERÇEĞE EN YAKIN SONUÇ TAHRİBATSIZ YÖNTEM (TABANCA, ULTRASES) TEK BA INA YETERSİZ, KAROTLARLA KORELASYON ART, YANILGI PAYI YÜKSEK (özellikle eski yapılarda) ANLAMLI SAYIDA DENEY VERİSİ OLMALI, DEĞERLENDİRMEDE İSTATİSTİKİ YÖNTEMLER KULLANILMALI!! 33
KAROT SONUÇLARA ETKİ EDEN FAKTÖRLER NUMUNE ÇAPI ve YÜKSEKLİĞİ İÇERİDE KALAN DEMİR DONATI PRESTEKİ YÜKLEME HIZI NUMUNENİN ALINMA YÖNÜ NUMUNENİN ALINDIĞI YER BETONUN YA I KAROTUN NEM İÇERİĞİ PRESİN HASSASİYETİ VE KALİBRASYONU Vb. 34
KAROT NUMUNESİ ALINACAK YERLERİN TESPİTİ NUMUNE ALINACAK ELEMANLARIN SEÇİMİNDE ÖNCELİK SIRASI - Taşıyıcı elemanlarla aynı özelliklere sahip taşıyıcı olmayan elemanlar (parapet, bölme duvar, vb.) - Perde - Kolon - Döşeme - Kiriş 35
KAROT ALINIRKEN DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR KAROT, TA IYICI ELEMANLARIN TA IMA GÜCÜNÜ EN AZ ETKİLEYECEK YERLERDEN ALINMALIDIR. DÜĞÜM NOKTALARINA YAKIN YERLERDEN NUMUNE ALINMAMALIDIR. TA IYICI ELEMANLARA FAZLA HASAR VERMEDEN (DONATIYI KESMEDEN) ALINMALIDIR. 36
KAROT ÖRNEKLERİ ELEMANIN TA IMA GÜCÜNÜ ETKİLEMEYECEK BÖLGELERDEN ALINMALIDIR. ~L/4 ~L/4 Düşey taşıyıcı elemanlarda karot alma yüksekliği dayanımı etkiler ~L/2 ~L/2 DONATILARA DİKKAT!!! Donatının n kesilmemesine dikkat edilmelidir. Basınç yönünde nde donatı olmamalıdır. Donatı hacmi % 5 den fazla ise numune değerlendirmeye katılmamalıdır Minimum dayanım Ortalama dayanım Maksimum dayanım 37
ZORUNLU KALMADIKÇA KİRİ VE DÖ EMELERDEN KAROT NUMUNESİ ALINMAMALIDIR. ÇATLAMI BÖLÜMLERDEN KAROT ALINMAMALI, DÜBEL TUTMAYAN VEYA TUTMAKTA ZORLANAN BETONLARDAN NUMUNE ALINMAMALI, BU DURUM VARSA SEBEPLERİİLE NOT EDİLMELİDİR. TRANSMİKSER AĞZINDAN ALINAN KÜP VEYA SİLİNDİR NUMUMELERİNİN TEST SONUÇLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ YAPININ GERÇEK BETON DAYANIMI HAKKINDA KESİN BİLGİ VERMEZ. KAROT ALINARAK YAPILAN DEĞERLENDİRME EN KESİN YÖNTEMDİR. 38
KAROT SONUÇLARI, SCHMİDT OKUMASI VE ULTRASON OKUMASIYLA BİRLİKTE DEĞERLENDİRİLMELİDİR. BU EKİLDE TA IYICI ELEMANLARDAN GEREĞİNDEN FAZLA KAROT NUMUNESİ ALINMAMI VE YAPIYA TAHRİBAT VERİLMEMİ OLUR. BUNUN İÇİN BİR BÖLGEDEN ALINMASI GEREKLİ KAROT MİKTARI %50 AZALTILARAK AYNI BÖLGEDE OKUNAN SCHMİDT VE ULTRASON OKUMALARI İLE BİRLİKTE BİR GRAFİK OLU TURULARAK DİĞER OKUMALAR KORELASYON YÖNTEMİYLE KAROT ALINMI GİBİ DEĞERLENDİRİLEBİLİR. 39
KAROT ALINACAK YERDE FERROSCAN İLE DONATI YERLERİNİN TESPİTİ Eloktromanyetik dalga alanı oluşturur. Manyetik iletken olan donatılar ların n manyetik alan akış çizgilerinde yoğunla unlaşma olur. Donatı yeri tespit edilir. 40
TESPİT EDİLEN DONATILARIN MERKEZİNE 10 CM ÇAPINDA DAİRE ÇİZİLMESİ 41
KAROT ALINMASI TAHLİYE POMPASI Karot Ucu Karot Gövdesi Karot Tablası Su Hortumu Elektrik Kablosu 42
NORMAL KÜRLÜ BETONDAN 14 GÜNDEN ÖNCE NUMUNE ALINMAMALIDIR. ALINAN KAROT NUMUNELERİ, EN AZ 40 SAAT SU İÇERİSİNDE BEKLETİLMELİDİR. DENEY NUMUNESİ ALINDIKTAN SONRA, YAPI BİLE ENİNDE MEYDANA GELEN BO LUK, DÜ ÜK SLUMPLI YÜKSEK DOZLU BİR HARÇİLE VEYA RÖTRE YAPMAYAN HAZIR PAKET HARÇLARIN SIKI TIRILMASI SURETİYLE DOLDURULARAK KAPATILMALIDIR. NUMUNELERE MUTLAKA BA LIK YAPILMALIDIR. 43
KAROT DENEYİİLE ULA ILABİLECEK BİLGİLER Betonun yerindeki basınç dayanımı, Betonun yerleştirilme ve sıkıştırılma işlemelerinin yeterince yapılıp yapılmadığı, Segregasyon Aşırı yükleme, tekrarlı yükler, kimyasal etkiler, yangın, donma-çözülme, ıslanma-kuruma gibi etkilerin betona tesirinin belirlenmesinde, Betonda kullanılan agreganın dane büyüklüğü, dane şekli, agrega gradasyonu, Karbonatlaşma derinliği, Beton içerisindeki donatının çapı, pas durumu 44
45
46
47
15 YILDA φ16 DONATI φ11-12 ÇE MEALTI NDA YAZLIK KONUT DENİZE 15m 48
KARBONATLA MA VE KLOR İ LEME DERİNLİĞİ 54 mm 49
KAROT ÖRNEK BOYUTLARI Karot numunesinin çapı,, iri agreganın n maksimum tane çapının en az 3 misli olmalıdır. ASTM, zorunlu durumlarda maksimum tane çapının n 2 katına da izin veriyor. Örnek çapları 100-150 mm olmalıdır. En küçük çap 50 mm olmalıdır. TS 10465 TS EN 12504 ASTM C42 Boy/çap oranı 2 Boy/çap oranı 0.95 in altında ise basınç deneyi yapılmaz!! Boy/çap oranı 1 Boy/çap oranı 2 VEYA 1 Boy/çap 2.0 1.75 1.50 1.25 1.0 Düzeltme Faktörü 1.00 0.98 0.96 0.93 0.87 50
KAROT NUMUNESİ SAYISI Karot çapı (d) D maks 50 m 3 Beton imalatı için karot sayısı (n) Normal Beton (C25 e kadar) Yüksek Dayanımlı Beton (C30 üstü) d 100mm d<100mm >32 mm 16mm 3 6 6 12 d<100mm >16mm 9 18 Beton tabancası deneyindeki nokta sayısı C25 e e kadar 9 C30 ve üstü 18 51
KAROT SONUÇLARININ DEĞERLEND ERLENDİRİLMESİ İSTATİKİ DEĞERLEND ERLENDİRME RME (Karot sayısı 12 veya tabanca deneyi 35) ck =f ort -k s. S 0,85. dayanımı f ck =f ort 0,85.f sınıf dayan f ort =Ortalama karot basınç dayanımı k s = Kabul faktörü n=12 için i in k s = 1.95 n 35 için i in k s = 1.64 S=Standart sapma min 0,85. dayanımı f min 0,85.f sınıf dayan ÖRNEK: n=15, f ort =26.9 MPa, f min =21 MPa, S=4.5 MPa n=15 için i in k s = 1.88 f ck =26.9-1.88*4.5=18.4 MPa C20/25 için i in 0.85*20=17 MPa f ck >17 MPa min 17 MPa f min C20 sınıfınıs sağlıyor. 52
İSTATİKİ OLMAYAN DEĞERLEND ERLENDİRMERME Ortalama f ort 0,85 f Seri En küçük üçük k tek değer er f min 0,85. Seri dayanımı 0,85.f sınıf dayanımı ÖRNEK: n=10, fort=26.9 MPa, fmin =21 MPa C20/25 için i in f seri dayanımı =20+3=23 MPa fort >0.85*23=19.5 MPa fmin 0.85*20=17 MPa C20 sınıfınıs sağlıyor. 53
KAROT SONUÇLARINI KULLANARAK YAPI GÜVENLİĞİNİN SINANMASI TS 500 Malzeme dayanımlar mları güvenilir biçimde imde saptanabilmişse, se, çözümlemede kullanılabilecek labilecek malzeme katsayılar ları azaltılabilir. labilir. Malzeme katsayılar ları BETON İÇİN EN AZ 1,3 ÇELİK İÇİN EN AZ 1,1 Taşıyıcı elemanların ve döşeme kaplaması, bölme duvarı gibi taşıyıcı olmayan elemanların boyutları, yeterli sayıda ve güvenilir biçimde ölçülebilmişse, yapı güvenliğinin analitik değerlendirmesinde kullanılacak kalıcı yük katsayısı, 1,4 yerine 1,2 ye kadar azaltılabilir. 54
AFET YÖNETMELY NETMELİĞİ-2007 GÜÇLENDİRME TASARIMI İLKELERİ Deprem bölgelerinde bulunan mevcut ve güçlendirilecek tüm binaların deprem etkileri altındaki davranışlarının değerlendirilmesinde uygulanacak hesap kuralları, güçlendirme kararlarında esas alınacak ilkeler ve güçlendirilmesine karar verilen yapıların güçlendirme tasarımı ilkeleri tanımlanmıştır. 55
AFET YÖNETMELY NETMELİĞİ-2007 Sınırlı bilgi düzeyi nde binanın taşıyıcı sistem projeleri mevcut değildir. Taşıyıcı sistem özellikleri binada yapılacak ölçümlerle belirlenir. Orta bilgi düzeyi nde eğer binanın taşıyıcı sistem projeleri mevcut değilse, sınırlı bilgi düzeyine göre daha fazla ölçüm yapılır. Eğer mevcut ise, sınırlı bilgi düzeyinde belirtilen ölçümler yapılarak proje bilgileri doğrulanır. Kapsamlı bilgi düzeyi nde binanın taşıyıcı sistem projeleri mevcuttur. Proje bilgilerinin doğrulanması amacıyla orta bilgi düzeyine göre daha kapsamlı ölçümler yapılır. 56
AFET YÖNETMELY NETMELİĞİ-2007 Kapasite Dayanımı: Taşıyıcı elemanların kapasitelerinin hesaplanmasında kullanılacak malzeme dayanımı. SINIRLI BİLGİ DÜZEYİ Her katta kolonlardan veya perdelerden en az 2 adet karot alınır. Betonun Kapasite Dayanımı= Elde edilen en düşük basınç dayanımı Donatı sınıfı, sıyrılan yüzeylerde yapılan görsel inceleme ile tespit edilecek, bu sınıftaki çeliğin karakteristik akma dayanımı kapasite dayanımı olarak alınacaktır. KAPSAMLI BİLGİ DÜZEYİ Her kattaki kolonlardan veya perdelerden toplam 3 adetten az olmamak üzere ve binada toplam 12 adetten az olmamak üzere, her 200 m 2 den bir adet karot alınır. Betonun Kapasite Dayanımı= Ortalama-standart sapma Yapıdan çelik numune alınarak akma dayanımı Kapasite dayanımı olarak kullanılır. 57 belirlenir.
AFET YÖNETMELY NETMELİĞİ-2007 Malzeme dayanımları, özellikle belirtilmedikçe ilgili tasarım yönetmeliklerinde verilen malzeme katsayıları ile bölünmeyecektir. Eleman kapasitelerinin hesabında malzeme kapasite dayanımları kullanılacaktır. BĐNALAR ĐÇĐN BĐLGĐ DÜZEYĐ KATSAYILARI Bilgi Düzeyi Sınırlı Orta Kapsamlı Bilgi Düzeyi Katsayısı 0.75 0.90 1.00 58
BETON TEST ÇEKİCİ BETON İÇİN N TİPİT (Narin elemanlar) DÜ ÜK DAYANIMLI MALZEMLER İÇİN (SIVA vb.) M TİPİT KÜTLE BETONU İÇİN L TİPİT 59
L-TİPİ BETON ÇEKİCİ Vuruş enerjisi 0.075 kgm (hafif betonlar ve yapay taşlar için) 60
N-TİPİ BETON ÇEKİCİ Vuruş enerjisi 0.225 kgm (binalar, köprüler ve diğer yapılardaki normal ağırlıklı betonlar için) 61
M-TİPİ BETON ÇEKİCİ Vuruş enerjisi 3 kgm (kütle betonlar, yol, hava alanı pistleri gibi yapılardaki betonlar için) 62
BETON TEST ÇEKİCİİLE ULA ILABİLECEK BİLGİLER 1. Betonun üniform bir şekilde dağılıp dağılmadığının tespiti, 2. Yapıdaki farklı elemanların betonların karşılaştırılmasında, 3. Basınç dayanımının tahmin edilmesi, 4. Betonun yüzeysel özellikleri ile ilgili olan performansını belirlemek amaçları için kullanılır. 63
BETON TABANCASI KULLANIMINDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR TEST ÇEKİCİNİN KALİBRASYONUNDAN EMİN OLUNMALIDIR. KALİBRASYON ÖRSÜNDEN ELDE EDİLEN VURU DEĞERİ 72 OLMALIDIR. 72 İLE 80 ARASINDA İSE OKUMALAR 80/OKUNAN DEĞER OLARAK DÜZELTİLMELİ, VURU YAPILACAK YÜZEY SIVA, BOYA VE HARÇ TABAKALARINDAN TEMİZLENMELİ, ZIMPARALANARAK YÜZEY PÜRÜZSÜZ HALE GETİRİLMELİ, HER NOKTAYA YAKLA IK 1 CM ARALIKLA EN 64 AZ 10 DARBE VURULMALI
BETON TEST ÇEKİCİ SONUÇLARA ETKİ EDEN FAKTÖRLER BETONUN YÜZEY DURUMU YEREL FARKLILIKLAR YÜZEYDEKİ KARBONATLA MA YÜZEYDEKİ NEM ORANI ÇEKİÇ VURU AÇISI ÇEKİÇ KALİBRASYONU BETONUN YA I YÜZEY SERTLE TİRİCİLER ÇELİK DONATININ BULUNMASI Vb. 65
ÇEKİÇ VURU AÇISI 66
KARBONATLA MA ASİT T + ALKALİ Ca(OH) 2 CO 2 C = K t DÜ ÜK DAYANIMLI BETON S/C>0.6 TUZ + SU Ca(OH) 2 +CO 2 CaCO 3 +H 2 O ph 12.6 ph 8.3 ph<9.5-11.5 ise PASLANMA!! (ORTAMDA O 2 ve SU MEVCUTSA) C : KARBONATLA MA DERİNLİĞİ (mm) K : KARBONATLA MA KATSAYISI (mm/yıl 0.5 ) t : ZAMAN (yıl) K >3-4 mm/yıl 0.5 OLMAKTA 15 YILDA 15 mm KARBONATLA MA DERİNL NLİĞİ MÜMK 67 MKÜN N!!
KARBONATLA MI BETONDA BETON TABANCASI DENEYİ KARBONATLA MI BETON BETON YÜZEYİNDE SERTLE ME BETON TABANCASI (ÇEKİCİ) DENEYİNDE ÇOK BÜYÜK YANILGILAR!!! ÖRNEK ÇALI MA: BETON YA I 25 YILLIK ve 50 GÜNLÜK OLAN İKİ YAPIDA BETON TABANCASI + KAROT DENEYİ UYGULANDI BETON YA I 25 YIL BETON YA I 50 GÜN BETON TABANCASI İLE fck = 16.9 MPa!! KAROT İLE fck = 4.8 MPa BETON TABANCASI İLE fck = 25.1 MPa KAROT İLE fck = 18.0 MPa 68
BETON YA I 25 YIL ÖNCE TABANCA DENEYİ YAPILIP ARDINDAN KAROT ÇIKARILAN NOKTA SAYISI 39 BU VERİLER KULLANILARAK BETON TABANCASI-KAROT İLİ KİSİ BELİRLENDİ TÜM TABANCA SONUÇLARI BU İLİ Kİ KULLANILARAK DÜZELTİLDİ Deney Yöntemi Yalnız beton tabancası Yalnız karot Karota göre düzeltilmiş beton tabancası Örnek/nokta sayısı 81 57 81 Ortalama dayanım (f cm ) (MPa) 23.1 10.2 9.8 Standart sapma (σ) (MPa) 4.9 4.2 3.2 Değişkenlik katsayısı (%) 21.2 41 32.7 Karakteristik dayanım (fck) (MPa) fck = fcm - 1.28σ 16.9 4.8 5.7 69
Karot Dayanımı (MPa) 25 20 15 10 5 y = 0,0756x 1,5442 R = 0,699 0 0 10 20 30 40 Beton Tabancası Dayanımı (MPa) 70
ULTRASES GEÇİ SÜRESİİLE BETON DAYANIMININ BELİRLENMES RLENMESİ Beton içerisinden i ses hızının h n geçiş süresinin ölçümü esasına dayanmaktadır. Ultrasonik test cihazı vasıtas tasıyla beton yüzüne y ultrasonik puls (nabız z atışı ışına benzer ritmik ses üstü vuruşlar) uygulanarak beton içerisinde i basınç dalgaları yaratılmaktad lmaktadır. 71
ULTRASES GEÇİ SÜRESİİLE BETON DAYANIMININ BELİRLENMES RLENMESİ Beton içerisinde ilerleyen sesüstü dalgalar betonun bir başka yüzeyinden geri alınmaktadır. Cihaz sesüstü dalganın betona gönderildiği yüzey ile geri alındığı yüzey arasındaki mesafeyi ne kadar zamanda geçtiğini ölçmektedir. Bu ölçülen zaman vasıtasıyla ses dalgasının hızı hesaplanmaktadır. Hesaplanan sesüstü dalganın hızı ile betonun basınç dayanımı ve diğer özellikleri arasında ilişki yaklaşık olarak elde edilmektedir. 72
ULTRASES DENEYİ ULTRA-SES DALGALARININ BETONDA YAYILMA HIZLARI ÖLÇÜLEREK; BETONUN HOMOJENLİĞİ BETONDA KUSUR, ÇATLAK vb. ELASTİSİTE MODÜLÜ BETON DAYANIMI 73
Katı bir malzeme içinden geçen sesüstü dalganın hızı, dalganın geçtiği malzemenin elastisite modülü ve yoğunluğu ile ilişkilidir. V = (L/t) V : Ses üstü dalga hızı (km/sn) L: sesüstü dalga gönderilen yüzeyler arası mesafe (km) t: geçiş zamanı (sn) 74
ULTRASES DENEYİ SONUÇLARA ETKİ EDEN FAKTÖRLER GÖNDERİCİ VE ALICI BA LIKLARIN BETONA TEMASI GÖNDERİCİ VE ALICI BA LIKLAR ARASI MESAFE ORTAM SICAKLIĞI BETONUN NEM MİKTARI BETONDA DEMİR DONATILARIN BULUNMASI 75
ULTRASES SONUÇLARI LARI- KALİTE İLİ KİSİ DALGA HIZI, m/saniye >4500 3500-4500 3000-3500 3500 2000-3000 <2000 BETON KALİTES TESİ MÜKEMMEL İYİ ÜPHELİ ZAYIF ÇOK ZAYIF 76
ULTRASES VERİLERİ KULLANILARAK ELASTİSİTE MODÜLÜ HESABI E d 10 5 = * V * 9.81 Burada; E d : betonun dinamik elastiste modülü, (kg/cm 2 ) V : ultra ses hızı, (km/sn) : betonun birim ağırlığı, (kg/m 3 ) 77
SONREB METODU TABANCA VERİLER LERİ+ULTRASES VERİLER LERİ logσ k =0.001149 R+0.0003794 V+0.4332 σ k : Küp K p basınç dayanımı, kgf/cm 2, R: Beton test çekici ile elde edilen geri sıçrama s sayısı, V: Ultrasonik cihazla elde edilen puls hızı, m/saniye 78
DENEY YÖNTEMLERİNİN KAR ILA TIRILMASI DENEY GÜVENĐLĐRLĐK UYGULAMA KOLAYLIĞI DOĞRULUK EKONOMĐ BETON ÇEKĐCĐ ZAYIF ÇOK ĐYĐ ZAYIF ÇOK ĐYĐ ULTRASES ZAYIF-ĐYĐ ZAYIF ZAYIF-ĐYĐ ZAYIF-ĐYĐ KAROT ĐYĐ ZAYIF ĐYĐ ZAYIF ÇEKĐP ÇIKARMA ĐYĐ ĐYĐ ĐYĐ ZAYIF-ĐYĐ GÖMÜLÜ NUMUNE ĐYĐ ÇOK ĐYĐ ĐYĐ ZAYIF-ĐYĐ PENETRASYON ĐYĐ ĐYĐ ĐYĐ ZAYIF-ĐYĐ 79