MADENCİLİK ve JEOLOJİ MÜHENDİSİ İsmail CİHAN 30 Kasım 2017 Hacettepe Üniversitesi Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Ankara, TÜRKİYE 1
Kapsam Neden Jeoloji? Madencilik ve Jeoloji İnteraktif Jeoloji Mühendisi Nerede? Maden Arama Üretim Jeoteknik Hidrojeoloji 2
Neden Jeoloji? Jeoloji 5 temel bilimden biridir. Fizik, kimya, matematik ve biyoloji, 4 temel bilim olarak jeolojisiz asla olamaz. 3
Neden Jeoloji? Bütün bilimler yerküre kanunları üzerine geliştirilmiştir, yerküreyi de en iyi jeologlar anlar. Sadece jeologlar değil, aslında her canlı jeoloji ile temas halindedir. 4
5
Madencilik ve Jeoloji Eğer ilk insanlar kesici ve delici bir taş olan obsidiyeni bulmasalardı; Paleolitik çağdan Neolitik çağa geçilemezdi Ya da İngiltere de kömürü jeologlar bulmasa ve dolayısıyla buharlı makinalar yapılmasaydı; sanayi devrimine geçilemezdi... Toplumsal dönüşümler, jeoloji sayesinde olmuştur. 6
Madencilik ve Jeoloji İnsanlığın gelişmesinde jeolojinin ve dolayısıyla hammade kaynaklarının bulunması arasında yakın bir ilişki vardır. 7
Madencilik ve Jeoloji 2000-2016 Au Baz metal MinEx Consulting.com 8
İnteraktif 9
İnteraktif 10
İnteraktif 11
Maden Arama Metalojeni Kuşakları MİGEM İhaleleri Özel ve Tüzel Kişilere Ait Sahalar Ara rapor Ara rapor Literatür Taraması Prospeksiyon Çalışması Detay Etüt Kaynak ve Rezerv Hesabı Mevcut Jeoloji Jeokimya Jeofizik Verileri Jeoloji Jeokimya Jeofizik? Sondaj? Jeoloji Jeokimya Jeofizik Sondaj Jeolojik Model Jeoistatistik Katı Model 12
Maden Arama Literatür Taraması Maden-Arama ve Veritabanı Jeologu ortak çalışmasıdır. Jeoloji/Jeokimya/Jeofizik ile ilgili rapor, makale, tez, harita vb. yazılı dökümanın taranması Toplanan verilerin derlenmesi, arazi çalışması için kullanılabilir hale getirilmesi 13
Maden Arama Literatür Taraması Veritabanı Jeologu 14
Maden Arama Prospeksiyon Çalışması Maden Arama ve QA/QC Jeologu çalışmasıdır. Jeoloji Haritası (1/25.000 ölçekli) Zuhurlar Eski İşletmeler Alterasyon v.b. Jeokimya Dere Sedimanı Toprak Kayaç Hedef alan daraltma Rapor 15
Maden Arama Detay Etüt QA/QC ve Kaynak Jeologu çalışmasıdır. Maden Arama ve QA/QC Jeologu çalışmasıdır. Jeoloji Haritası (1/10.000, 1/5.000, 1/1.000, 1/500 ölçekli) Litoloji Yapısal Unsurlar Alterasyon Cevherleşme v.b. Jeokimya Min-Pet Jeofizik Sondaj Gravite Manyetik Elektrik (IP) Jeolojik Model Jeoistatistik Katı Model İnce kesit Parlatma Takip Loglama Fotoğraflama Numuneleme Özgül Ağırlık 16
Maden Arama Mostra Haritası Maden Ocağı Haritası Galeri Haritası Yarma Krokisi Turin Papirusları, Mısır, Hammamat Vadisi M.Ö. 1151-1149 17
Maden Arama Küçük ölçekli haritalar için Pusula ve el tipi GPS Büyük ölçekli haritalar için Pusula ve şerit metre, DGPS, Ortofoto haritalar 18
Maden Arama Maden jeoloji haritaları yapılırken, alterasyon çalışmaları sırasında günümüzde hızlı ve pratik bir yol olan taşınabilir XRD cihazları kullanılmaktadır. 19
Maden Arama Jeoteknik Log İlerleme aralığı Karot boyu Karot çapı Sağlam karot boyu RQD Kırık ve Çatlaklar Dolgular Jeolojik Log Litoloji Yapısal unsurlar (Fay-Kırık zonu) Alterasyon Cevher mineralleri 20
Maden Arama Karot Kesimi Cevherleşme ile ilgili yapılara dik kesim yapılır. Numuneleme Jeolojik log yapımı sırasında numune aralıkları belirlenir. Taşınabilir XRF Kimyasal analiz için kullanılmaktadır. 21
Maden Arama Özgül Ağırlık Ölçümü Kaynak ve Dekapaj miktarlarının belirlenmesinde kullanılır. Ölçekli Fotoğraf Çekimi Cevherli, farklı alterasyon ve dokusal özelliğe sahip zonların fotoğraflanması. 22
Maden Arama Kalite Kontrol ve Kalite Güvence QA/QC Jeologu çalışmasıdır. 23
Maden Arama Kaynak ve Rezerv Hesabı QA/QC ve Kaynak Jeologu çalışmasıdır. Jeoistatistik Katı Model Modern Jeoistatistik yöntemler maden yatağındaki yapısal değişimi modellemekle birlikte, tahmin edilen sonuçtaki hata miktarını da vermektedir. 24
Jeoloji Mühendisi Nerede? Laboratuvar Jeoloji Jeoistatistik Maden Mühendisliği Jeoteknik Metalurji Pazarlama Çevre Yasal, Sosyal ve Yönetim Finans Appleyard, 2001 25
Üretim Tenör kontrol ve üretim Maden Jeologu çalışmasıdır. 26
Üretim Reconciliation GC Model (1675-70-20170322) RC Model (1675-70-20170322) CATEGORY DENSITY VOLUME TONNES AU CATEGORY AU DENSITY VOLUME TONNES AU CATEGORY AU CATEGORY t/m³ m³ t g/t g/t t/m³ m³ t g/t g/t LG 2.20 880 1,931 0.34 [0.1627,0.8] LG 2.20 509 1,116 0.43 [0.1627,0.8] MG 2.42 1,169 2,831 1.35 [0.8,2] MG 2.42 1,003 2,429 1.55 [0.8,2] HG 2.68 603 1,617 3.81 [2,999] HG 2.68 553 1,482 3.12 [2,999] Toplam Cut-off (0.1627g/ton) 2.42 2,652 6,379 1.67 Toplam Cut-off (0.1627g/ton) 2.45 2,065 5,028 1.77 Total Metal (oz) 342 Total Metal (oz) 286 27
Jeoteknik Temel / Baraj / Tünel tasarımı Malzeme seçimi Kazı ve dolgular Şev stabilitesi / İzleme Arazi ıslahı 28
Hidrojeoloji Su Yönetim Planı Kirliliği en aza indirmek Tüketimi optimize etmek 29
Hidrojeoloji Su Yönetim Planı Temel çevre çalışmaları Taşkın tahmini, yağmur suyu kontrolü Entegre çevre planı Su dengesi Su tedariği / Susuzlaştırma Atık su yapıları ve sızma kontrolü Su kalitesi ve jeokimya 30
Özet Jeoloji Mühendisi Exploration: needle in a haystack. So much hay and so little time 31
İsmail CİHAN (BSc, JMO, MJD, MAusIMM) Jeoloji Mühendisi Maden Arama Müdürü ismailc@demirexport.com Demir Export A.Ş. İzmir Caddesi Koç Han 25/7 06440 Kızılay-ANKARA T: 0312 415 45 00 F: 0312 418 01 51 32