HUKUK DİLİ VE ADLİ YAZIŞMALAR ADL102 KISA ÖZET
DİKKAT Burada ilk 4 sahife gösterilmektedir. Özetin tamamı için sipariş veriniz www.kolayaof.com 1
1.ÜNİTE Hukuk Dili GİRİŞ Her meslekte olduğu gibi, hukukun uygulanması için gerekli olan araçların basında gelen kanunların dili ve bu kanunların uygulanması için her somut olayda dilekçelerde, adli makamların çeşitli yazılarında ve mahkeme kararlarında kullanılan dil, kısaca hukuk dili, terimler bakımından, diğer mesleklerde veya günlük hayatımızda kullandığımız dilden farklıdır. Hukuki terim birliğinin sağlanmış olması, hukuki uygulamaların doğru sonuçlar doğurmasını sağlamakta ve objektif hukukun uygulanması ile birlikte sübjektif hakların gerçekleşmesine hizmet etmektedir. Hukuki terimler dışında kalan cümledeki diğer kelimelerde ve cümle yapılarında ise yaşayan Türkçenin kullanılması gerekir. KAVRAM Dil, İnsanların düşündüklerini ve duyduklarını bildirmek için kelimelerle veya işaretlerle yaptıkları anlaşma, lisan, zeban olarak tanımlanmakta ve tanımda belli mesleklere özgü dil olarak, hukuk dili örnek verilmektedir. Her mesleğin icrasında o mesleğe özgü araçlar ve dil kullanılmakta bu da her mesleğin kendine ait araç-gereç, kavram ve terimlerinin var olmasına sebep olmaktadır. Bu anlam-da hukukun uygulanması için gerekli olan araçların basında gelen kanunların dili ve bu kanunların uygulanması için her somut olayda dilekçelerde, adli makamların çeşitli yazılarında ve mahkeme kararlarında kullanılan dil, terimler bakımından, diğer mesleklerde veya günlük hayatımızda kullandığımız dilden farklıdır. Hukuk dilinde kullanılan belli bir kurumu işaret eden sözcüklerin, zaman zaman günlük kullanılan dildeki sözcüklerden farklı olduğu söylenebilir. Önemli olan konulardan biri de hukukçuların, kendi meslekleri gereği kullanılan terminolojiye hâkim olması ve kullanılan terimlerden aynı anlamı çıkarabilmesidir. Ancak farklı hukuk alanlarının da farklı terminolojiye sahip oldukları unutulmamalıdır. KANUNLARIN DİLİ Kanun hükümlerinde, hukuk dilinde kullanılan terim ve kavramların temel olarak yer aldığı söylenebilir. Kanunlarda kullanılan dil, hukuk dilinin temel terim ve kavramlarını barındırmaktadır. Kanunların dilinin nasıl olması gerektiği ve vazgeçilmez özellikleri şu şekilde sıralanmıştır: Açıklık, sadelik, bilimsel tutarlılık ve terim birliği, kesinlik ve belirginlik. Kanunların dilinin sadeleştirilmesinde aşırılığa kaçılmamalı, yasayan hukuk dili esas alınmalıdır. Yasayan hukuk dili, bilimsel eserlerde ve hukuk uygulamalarında kullanılan dildir. Ancak kanunların dili sadeleştirirken de anlaşılmaz bir hâle getirilmemelidir. KANUN, KANUN HÜKMÜNDE KARARNAME, TÜZÜK, YÖNETMELİK, BAKANLAR KURULU KA- RARI EKİ KARARLAR VE DİĞER DÜZENLEYİCİ İŞLEMLERİN TASLAK METİNLERİNİN HAZIRLAN- MASINDA UYULACAK KURALLAR Başbakanlık, bakanlıklar, bağlı, ilgili, ilişkili kurum ve kuruluşlar ile diğer kamu kurum ve kuruluşları tarafından hazırlanacak kanun, kanun hükmünde kararname, tüzük, yönetmelik, Bakanlar Kurulu kararı eki kararlar ve diğer düzenleyici işlemlerin taslak metinlerinin hazırlanması aşamasında uyulacak kurallar ile ilgili düzenlemenin Mevzuat Hazırlama Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik olduğunu belirtmiştik. Bu Yönetmelik, tüm kanun, kanun hükmünde kararname, tüzük, yönetmelik, Bakanlar Kurulu kararı eki kararlar ve diğer düzenleyici işlemlerin taslak metinlerinin hazırlanmasında dikkate alınacağından, bu metinlerin yürürlüğe girmesi durumunda, tüm mevzuat açısından şeklî yeknesaklık ve uyum sağlanmış olacak, tüm mevzuat dil birliği ve yazı birliği içinde varlığını sürdürecektir. Bu sebeple sözü edilen mevzuatı hazırlayan tüm kurumların bu Yönetmeliğe ve Yönetmelik ekinde verilen örneklere uygun taslaklar hazırlaması gerekmektedir. 2
TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ İÇ TÜZÜĞÜ NE GÖRE KANUNLARIN YAPILMASI Türkiye Büyük Millet Meclisi İç Tüzüğü nün 73. maddesinin 1. 2. ve 3. fıkralarına göre, Hükümetçe hazırlanan kanun tasarıları bütün bakanlarca imzalanmış olarak ve gerekçesi ile birlikte Meclis Başkanlığına sunulur. Gerekçede tasarının tümü ve maddeleri hakkında bilgiler, kaldırılması veya eklenmesi istenilen hükümlerin neler olduğu ve neden kaldırılması, değiştirilmesi veya eklenmesi gerekli görüldüğü açıkça gösterilmek lazımdır. Başkan, gelen tasarıları ilgili komisyonlara doğrudan doğruya havale eder ve bunu tutanak dergisine ve ilan tahtasına yazdırır. ADLİ YAZI DİLİ Adli yazı dilinin üç unsuru barındırması gerekmektedir: 1. Yazı tam olmalıdır. 2. Yazı kısa, açık ve doğru olmalıdır. 3. Uygun bir dille yazılmalıdır. Adli makamlara verilen dilekçelerde, neyin talep edildiği ve bunun gerekçeleri tam olarak belirtilmelidir. Örneğin, medeni usul hukukunda, dava dilekçesinde açıkça talep sonucunun yazılmamış olması, yani talep sonucunun eksik olması durumunda, hâkim davacıya eksikliği tamamlaması için bir haftalık kesin süre verir. Bu süre içinde eksikliğin tamamlanmaması hâlinde dava açılmamış sayılır. 2.ÜNİTE Resmî Yazışmalar GİRİŞ Kamu kurum ve kuruluşları tarafından yapılan yazışmaların tamamında, uyumu ve yeknesaklığı sağlamak ve aynı zamanda yazıların seklini düzenlemek, resmî yazıların anlaşılırlığını da kolaylaştıracaktır. Resmî yazışma, kamu kurum ve kuruluşlarının kendi içlerinde, birbirleriyle veya gerçek ya da tüzel kişiler ile iletişim sağlamak amacıyla fiziksel ortamda veya güvenli elektronik imza kullanarak elektronik ortamda yürüttükleri süreci ifade etmektedir. GENEL OLARAK Resmî yazışma, kamu kurum ve kuruluşlarının (idarelerin) kendi içlerinde, birbirleriyle veya gerçek ya da tüzel kişiler ile iletişim sağlamak amacıyla fiziksel ortamda veya güvenli elektronik imza kullanarak elektronik ortamda yürüttükleri süreci ifade etmektedir. Uygulamada, yargı organları tarafından bir usulü işlem yapılması için diğer bir yargı organına yazı yazılması, uygulamada talimat olarak adlandırılmaktadır. Mahkemenin yargı çevresi dışında bir iş yapılması gerekiyorsa istinabe suretiyle diğer mahkemeden hukuki yardım talep edilir. Resmî yazışmalarla ilgili olarak Resmî Yazışmalarda Uygulanacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik hükümlerine aykırı olmamak kaydıyla kamu kurum ve kuruluşları ek düzenleme yapabilir. Bu Yönetmeliğin uygulanması ile ilgili olarak ortaya çıkabilecek tereddütleri gidermeye ve gerektiğinde uygulamaya yönelik esasları belirlemeye Başbakanlık (İdareyi Geliştirme Başkanlığı) yetkilidir. Resmî Yazışmalarda Uygulanacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik in 3. maddesin-de, Yönetmeliğin uygulanmasında anlam birliğini sağlamak üzere ayrıntılı şekilde tanımlara yer verilmiştir. Önemi sebebiyle bu tanımların bazılarına burada aynen yer veriyoruz: Aidiyet zinciri: Belgenin hazırlanmasından tasfiyesine kadar olan süreç (Yön. m. 3/1, a). Belge: Herhangi bir bireysel işlemin, kurumsal fonksiyonun veya kurumsal işlemin yerine getirilmesi için alınmış ya da kamu kurum ve kurulusu tarafından hazırlanmış; içerik, ilişki ve formatı ile ait olduğu fonksiyon veya işlem için delil teşkil ederek aidiyet zincirini muhafaza eden, el yazısı ya da güvenli elektronik imza ile imzalanmış ve EBYS ya da kurumsal belge kayıt sistemleri içinde kayıt altına alınmış her türlü kayıtlı bilgi veya doküman. 3
Devlet Teşkilatı Merkezî Kayıt Sistemi (DETSİS): Başbakanlık tarafından yürütülen Elektronik Kamu Bilgi Yönetim Sistemi (KAYSIS) nde yer alan ve idarelerin merkez, taşra ve yurt dışı teşkilatındaki birimlerinin Türkiye Cumhuriyeti Devlet Teşkilatı Numarası ile tanımlandığı alt sistem. Doküman: Kurumsal faaliyetlerin yerine getirilmesi amacıyla kamu kurum ve kuruluşu tarafından hazırlanan ya da toplanan her türlü bilgi. Form: Biçimli belge. Format: Elektronik dosya türleri. İmza sahibi: Fiziksel ortamda üretilen belgeyi imzalayan veya elektronik imza oluşturmak amacıyla bir imza oluşturma aracını kullanan gerçek kişi. Standart dosya planı: Kurumsal işlemler ve bu işlemler sonucunda oluşturulan veya alınan belgelerin üretim yerleri ile olan ilişkisi belirtilerek konu veya fonksiyon esasına göre dosyalanmasını sağlamak amacıyla geliştirilen ve Başbakanlık tarafından yayımlanan sınıflama seması. Üst veri (meta data): Bir belgeyi tanımlayan gönderici, konu, tarih, sayı ve benzeri bilgiler. Üst yazı: Belgenin, varsa ek listesi ve dağıtım listesi dâhil, ek hariç kısmı. Yetkili makam: Mevzuatta belirtilen görevleri yerine getirme hususunda yürütme ve karar verme yetkisine sahip görevliler. BELGENİN ÖZELLİKLERİ VE BELGENİN BÖLÜMLERİ Belge Özellikleri Muhataba gönderilmek üzere fiziksel ortamda hazırlanan belgeler, paraflı nüshası hazırla-yan kamu kurum ve kurulusunda kalacak şekilde en az iki nüsha düzenlenir. Belgenin şeklî özellikleri, Yönetmeliğin 5. maddesinde belirtilmiştir. Buna göre; belgelerin A4 (210x297 mm) boyutundaki kâğıda çıktı alınacak şekilde hazırlanması esastır. Belge ekleri farklı form, format veya ebatlarda hazırlanabilir. Üst yazılarda kâğıdın bir yüzü kullanılır. Ancak üst yazının ekleri için kâğıdın her iki yüzü de kullanılabilir. Belgenin Bölümleri Yazı alanı: Yönetmeliğin 7. maddesinde yazı alanının sekli düzenlenmiştir. Belgenin yazı alanı sayfanın üst, alt, sol ve sağ kenarından 2,5 cm boşluk bırakılarak düzenlenir. Yazı alanı dışına sayfa numarası ve varsa ek numarası hariç hiçbir ifade veya ibare yazılmaz. Başlık (Antet): Yönetmeliğin 8. maddesinde başlık düzenlenmiş ve Yönetmeliğin ekinde Örnek 1 de çeşitli örnekler verilmiştir. Başlık (antet), belgeyi gönderen idarenin adının belirtildiği bölümdür. Sayı: Resmî yazışmalarda, belgelerde sayı bulunması zorunludur. Sayı: sırasıyla; DETSIS te belirtilen Türkiye Cumhuriyeti Devlet Teşkilatı Numarası, standart dosya planı kodu ile belge kayıt numarasından oluşur ve bunların arasına kısa çizgi işareti (-) konulur. Tarih: Tarih, fiziksel ortamda yani kâğıt ortamında hazırlanan resmî yazılarda belgeye ilgili birimden sayı verildiği zamanı belirtir. Fiziksel ortamda hazırlanan belgelerde tarih, sayı ile aynı satırda olmak üzere yazı alanının en sağında yer alır. Konu: Resmî yazışmalarda, Konu: yan başlığı, Sayı: yan başlığının bir alt satırına yazılır. Belgenin konusu, yazı alanının dikey orta hizasını geçmeyecek biçimde kelimelerin baş harfleri büyük olarak ve sonuna herhangi bir noktalama işareti konulmaksızın yazılır. Muhatap: Yönetmeliğin 12. maddesinde muhatapla ilgili açıklamalar yapılmıştır. Muhatap, belgenin gönderildiği kamu kurum ve kurulusunu ya da kişiyi belirtir. Bu bölüm konunun son satırından itibaren belgenin uzunluğuna göre iki ilâ dört satır boşluk bırakılarak ve sayfa ortalanarak yazılır. 4
İlgi: Resmî yazışmalarda ilgi kısmı da yer alır. Yönetmeliğin 13. maddesinde ilgi kısmının şeklî özellikleri ve içeriği konusunda ayrıntılı düzenlemeler mevcuttur. İlgi, belgenin bağlantılı olduğu diğer belge ya da belgelerin belirtildiği bölümdür. İlgide, ilgi tutulan belgeyi gönderen kamu kurum ve kurulusunun adı ile belgenin tarihi ve sayısı belirtilir. Ancak ilgi tutulan belgenin, muhatap kamu kurum ve kuruluşunun daha önce gönderdiği bir belge veya muhatap kamu kurum ve kuruluşuna daha önce gönderilen bir belge olması durumunda kamu kurum ve kuruluş adı belirtilmez. Metin: Resmî yazılarda ilgi ile imza arasındaki kısım metin kısmı olarak adlandırılmaktadır. İmza: Bütün dilekçelerde mutlaka bulunması gereken unsur imzadır. Resmî yazışmalarda da imzanın kimin tarafından atılacağı ve sekli unsurları Yönetmeliğin 15. maddesinde düzenlen mistir. Metnin bitiminden itibaren iki ilâ dört satır boşluk bırakılarak belgeyi imzalayacak olan makam sahibinin adı, soyadı ve bunların altına unvanı yazı alanının en sağına ortalanarak yazılır İmza, ad ve soyadın üzerinde bırakılan boşluğa atılır. El yazısıyla atılan imza, kaybolmayacak ve kâğıda islemesini sağlayacak kalemle atılır. Elektronik ortamda yapılacak resmî yazışmalarda, imza yetkisine sahip kişi belgeyi, güvenli elektronik imzası ile imzalar. Ek veya Ekler: Yönetmeliğin 16. maddesinde belge ekleriyle ilgili düzenleme yapılmıştır. Bazı durumlarda muhataba üst yazı ekinde çeşitli belgelerin de gönderilmesi gerekebilir. Bu durumda, kural olarak üst yazıda eklerin neler olduğu sıralanır (ek listesi) ve belgeye bu ek veya ekler sırasıyla eklenir. Belgede ek olması hâlinde Ek: başlığı imza bölümünden sonra uygun satır boşluğu bırakılarak ve yazı alanının solundan başlanarak yazılır. Belgenin sadece bir eki olması durumunda Ek: başlığının sağında eki belirtecek ibareye yer verilir. Belgede birden fazla ek varsa Ek: başlığının altında ekler numaralandırılır ve ekleri belirtecek ibarelere yer verilir. Eklerin sayfa sayısı parantez içinde belirtilir. Dağıtım: Belgenin birden fazla muhataba gönderilmesi durumunda dağıtım bölümüne yer verilir. Dağıtım: başlığı, ek varsa Ek: bölümünden sonra, ek yoksa imza bölümünden sonra uygun satır boşluğu bırakılarak yazı alanının solundan başlanarak yazılır. Belgenin gereğini yerine getirme durumunda olanlar Gereği: kısmına, belgenin içeriği hakkında bilgi sahibi olması istenenler ise Bilgi: kısmına yazılır. Gereği: kısmı Dağıtım: başlığının altına, Bilgi: kısmı ise Gereği: kısmı ile aynı satıra ve yazı alanının ortasına doğru yazılır. Olur: Resmî yazıların bir kısmında makam olurunun alınması gerekebilir. Mahkemelerden verilen kararlarda olur kısmı yer almaz. Makam oluru alınan belgeler ilgili birim tarafından teklif edilir ve oluru alınan makam tarafından el yazısı ya da güvenli elektronik imza ile imzalanır. Belge olur için makama sunulurken imza bölümünden sonra uygun bos satır bırakılarak yazı alanının ortasına büyük harflerle OLUR yazılır. OLUR ibaresinden sonra tarih ve imza için uygun bos satır bırakılarak imzalayanın adı ilk harfi büyük diğerleri küçük, soyadı büyük ve bir alt satıra da unvanı ilk harfleri büyük diğerleri küçük harflerle ortalanarak yazılır. Paraf: El yazısıyla imzanın genelde adın ve/veya soyadın el yazısıyla yazılması suretiyle oluşturulduğu bilinmektedir. El yazısıyla paraf ise imza niteliğini taşımaz ve çoğunlukla bir metnin kontrol edildiğine dair bir işaret anlamındadır. Paraf, genel olarak uygulamada adın ve/veya soyadın baş harflerinden oluşmaktadır. Koordinasyon: Yönetmeliğin 20. maddesine göre, kamu kurum ve kurulusu içinde birden fazla birimin iş birliği ile hazırlanan ve üst makama sunulan belgelerde, belgeyi hazırlayan birime ait paraf bölümünden sonra bir satır boşluk bırakılarak Koordinasyon: yazılır ve iş birliğine dâhil olan ilgililerin unvanları, adları ve soyadları paraf bölümündeki biçime uygun olarak düzenlenir. 5
İletişim Bilgileri: İletişim bilgileri; belgeyi gönderen idarenin adresi, posta kodu, telefon ve faks numarası, e-posta adresi, Internet adresi ile bilgi alınacak kişinin adı, soyadı, unvanı ve telefon numarasını içerecek şekilde sayfa sonuna yazılır ve çizgi ile ayrılır. Süreli Yazışmalar: Süreli resmî yazışmalarda ACELE veya GÜNLÜDÜR ibaresine yer verilir. GÜNLÜ- DÜR ibaresi taşıyan belgelere cevap verilmesi gereken süre ya da tarih metin içinde belirtilir. ACELE ibaresi taşıyan belgeye derhâl ve süratle GÜNLÜDÜR ibaresi taşıyan belgeye belgede belirtilen süre içinde cevap verilir. Süreli belgelerde ACELE veya GÜN-LÜDÜR ibaresi yazı alanının sağ üst kösesinde kırmızı renkli olarak belirtilir. Elektronik ortamda hazırlanan süreli belgelerde ACELE veya GÜNLÜDÜR ibaresine belge üst verisinde de yer verilir. Birden fazla sayfalı belgelerde ACELE veya GÜNLÜDÜR ibaresi sadece birinci sayfada belirtilir. Sayfa Numarası: Birden fazla sayfa tutan belgelere sayfa numarası verilir. Sayfa numarası iletişim bilgilerinin altında ve sayfanın ortasında, toplam sayfa sayısının kaçıncısı olduğunu gösterecek şekilde belirtilir. Belgelerde Süre Bulunması ve Tekit Yazısı Resmî yazışmalarda eğer görüş, bilgi ve belge talep ediliyorsa bu konuda muhataba süre verilmesi de gereklidir. Gerek bir kamu kurum ve kurulusunun kendi içinde gerekse kamu kurum ve kurulusu dışından istenilen görüş, bilgi ve belge için talep yazıları günlü yazılır. Kamu kurum ve kuruluşları, ilgili mevzuattaki özel hükümler saklı kalmak kaydıyla süre belirtilmeyen belge taleplerini, talebin kendilerine ulaşmasından itibaren en geç beş iş günü; süre belirtilmeyen bilgi ve görüş taleplerini ise talebin kendilerine ulaşmasından itibaren en geç on beş iş günü içinde yerine getirir. ELEKTRONİK ORTAMDA YAPILACAK RESMİ YAZIŞMALAR Genel Olarak Elektronik ortam, Elektronik Belge Yönetim Sistemi (EBYS) ya da kurumsal belge kayıt sistemleri içerisinde bilgi, belge veya dokümanların hazırlandığı ve kayıtlı olduğu her türlü bilgi ve iletişim teknolojisi araçlarıdır. Elektronik Belge Yönetim Sistemi, kamu kurum ve kuruluşlarının faaliyetlerini yeri- ne getirirken oluşturdukları her türlü dokümantasyonun içerisinden idare faaliyetlerinin delili olabilecek belgelerin ayıklanarak bunların içerik, üst veri, format ve ilişkisel özelliklerini koruyan, belgelerin ait olduğu fonksiyon veya işlem için delil teşkil eden ve aidiyet zinciri içerisindeki yönetimini elektronik ortamda sağlayan sistemdi Güvenli Elektronik İmzalı Belgeden Çıktı Alınması Elektronik ortamda hazırlanmış ve güvenli elektronik imzayla imzalanmış belgeler eğer muhataba elektronik yoldan iletilmediyse veya iletilemiyorsa idare tarafından bu elektronik belgelerin çıktısı alınabilir ve muhataba ulaştırılabilir. Güvenli Elektronik İmzalı Belgelerin Gönderilmesi Kamu kurum ve kuruluşları arasında resmî yazışma kapsamında iletilecek elektronik belgelerin oluşturulmasında e-yazışma Teknik Rehberinde tanımlanan kurallara uyulması zorunludur. Kamu kurum ve kurulusu, resmî yazışma kapsamında kendisine iletilen ve e-yazışma Teknik Rehberine uygun şekilde oluşturulmuş belgeleri isleme koymakla yükümlüdür. 3.ÜNİTE Medeni Usul Hukukunda Dilekçeler GİRİŞ Medeni usul hukukunda, mahkemeden kanuni düzenlemeler çerçevesinde, çeşitli şekillerde talepte bulunmakta veya taleplere karsı cevap vermekteyiz. Bu sebeple karsımıza çeşitli dilekçeler çıkmaktadır. Çekişmesiz yargı, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu nun 382-388. maddeleri arasında düzenlenmektedir. Çekişmesiz yargı islerinde, niteliğine uygun düştüğü ölçüde basit yargılama usulü uygulanır. Çekişmesiz yargı islerine ilişkin dilekçeler dava 6