YÜK DÖKÜMANLARI ve KONŞİMENTO TÜRLERİ A) YÜK DÖKÜMANLARI Denizde yükü yüklemek, taşımak ve teslim etmek için bir takım dökümanlara ihtiyaç vardır. Bu dökümanlar ; Yükün miktarını ve özelliğini belirler. Taşıtan, yükleyen, taşıyan, boşaltan ve teslim alan taraflar arasındaki ticari sorumlulukları belirler. Yanlış düzenlenmiş veya gerçeği yansıtmayan dökümanlar gemileri büyük tazminat talepleri ile karşı karşıya bırakır. Başlıca Dökümanlar; 1. Bookıng List ( Yük Listesi ) 2. Cargo Plan ( Yükleme Planı ) 3. Tallyıng Report ( Puantaj Listeleri ) 4. Mate s Receipt ( Yükleme Ordinosu ) 5. Bill of Lading ( Konşimento ) 6. Guarantee Letter ( Garanti Mektubu ) 7. Cargo Manifest ( Yük Manifestosu ) 8. Notice of Readinnes ( Hazırlık Mektubu ) 9. Statement of Fact( Olgular Tutanağı ) 10. Time Sheet ( Zaman Çizelgesi ) 11. Sea Protest ( Deniz Raporu ) 1.Booking List (Yük Listesi) Bir gemiye bir limanda yüklenecek olan yüklerin listesidir. Bu bilgiler; geminin trim, stabilite ve stres hesaplarının yapılması ve yükleme planı için gerekli olup, ayrıca geminin yüke hazırlanması için de bu bilgilere ihtiyaç vardır. Bu listede yükleme ve boşaltma limanları başta olmak üzere aşağıdaki bilgiler olur ; Yükün cinsi, anbalaj şekli Marka ve numara
Adedi, kübajı, ağırlığı, gerekiyorsa ebatları İstif faktörü Gerekiyorsa özel istif şartı 2.Cargo Plan (Yükleme Planı) Geminin draft, trim ve stabilitesini hesap etmek başta olmak üzare daha birçok maksatlar için gereklidir. Diğerleri; Yükleme ve boşaltma operasyonlarını planlamaya. Yükleyici yada alıcının rıhtımdaki yükleri, hazır bulundurmak ya da çekmek için gerekli tedbirleri almasına. Yangın gibi acil durunlara uygun müdahaleyi yapmaya. Yukarıdaki ihtiyaçlardan dolayı yüklemeden önce planlama esastır. Cargo plan yapılırken dikkat edilmesi gereken hususlar ; Öncelikli olarak gemi hakkında yeterli bilgiye sahip olmalıyız. İlk düşünülmesi gereken şey bu gemi bu yükü alabilirmi? Gemiye ve yüke hasar vermeden en kısa zamanda nasıl yükleyebilir ve boşaltabiliriz. Broken stowage den kaçınma. Birbirlerine zarar verici veya reaksiyona girecek yükleri iyi sepere etme, Plana göre geminin draftı, trimi ve stabilitesinin ne olacağı. Birden çok tahliye limanı varsa, bir sonraki limana ait yükün bir önceki limana ait yükün tahliyesine engel oluyormu olmuyor mu bunu incelemek. 3.Tallying Report (Puantaj Listeleri) Yükün sayımı ve hasarların tespiti için düzenlenen bir rapordur. bu iş için özel kuruluşlar bulunduğu gibi, bazen gemi personeli tarafındanda yapılabilir. Yanlış sayım yapmak hiç sayım yapmamaktan daha kötüdür. Sayım yaparken dikkat edilecekler ; Yükün sayımı daima gemide yapılmalıdır. Yüklemede ve boşaltmada yük gemi küpeştesini geçince sayılmalıdır.
Değerli yüklerin tahliyesinde rıhtımda adam bulundurmak yükün tam teslimi açısından faydalı olabilir. Yükün sayımı için özel formlar kullanılmalıdır ve tüm kayıtlar düşülmelidir. Bir kişi ancak bir anbarı saymalıdır. Yükleme/ tahliye uzun sürecekse günlük olarak sayım listesi karşılaştırılmalıdır. Sayım bitince puantaj raporu 2.kaptana verilir. 4.Mate s Receipt (Yükleme Ordinosu) Yükleme evrakları içinde en önemli dökümanlardan biridir. Yükün gemiye yüklendiğini belirten dökümandır. 2. kaptan tarafından imzalanır. imzalandıktan sonra yükün tesliminde tespit edilen tüm hasar ve eksikliklerden gemi sorumlu olacaktır. Genellikle 3 nüsha olarak hazırlanır. 1. GEMİ 2. ACENTA 3. YÜKLEYİCİ Konşimento yükleme ordinosuna uygun hazırlanır. bu nedenle gemi sahibinin haksız sorumluluk altına girmemesi için yükleme ordinosunu imzalamadan önce aşağıdakilere dikkat edilmelidir. 1. Yükün gemiye tam ve eksiksiz yüklendiğinden emin olunmalıdır. ( Bunun için puantaj raporlarına bakılır. ) 2. Yüklenen yük, ordinoya yazılan yükle aynı marka ve numarada olmalıdır. 3. Yükün miktarı yükleme ordinosuna rakamla değil yazı ile yazılmalıdır. 4. Yükleme ordinosuna konulacak kayıtlar çok önemlidir. Genelde bütün yükleyiciler yükün hasarsız ve eksiksiz yüklendiğinin belirtilmesini isterler. Yüklenen yük hasarlı, eksik yada yüklendiği şüpeli ise bu hususlar yükleme ordinosunda açık ve net olarak belirtilmelidir. 5.Bill of Lading (Konşimento) Yükün hangi durumda gemiye yüklendiğini, hangi koşullar altında taşınacağını ve teslim edileceğini belirten kıymetli bir evraktır. Yüklemenin yapıldığını ispatlayan belgedir. Taşıyan ile taşıtan arasında ticari sözleşme niteliği taşır. Yükün bilgilerini içerir.
Tek taraflı imzalanır ( gemi kaptanı tarafından ) Genellikle 3 orjinal nüsha olarak hazırlanır. Taşıtan ile ilgili banka arasında çek gibi kullanılabilir. 6.Guarantee Letter (Garanti Mektubu) Yükün alıcıya teslimi için en önemli şart, alıcının orjinal konşimentoyu kaptana ibraz etmesidir. Fakat uygulamada orjinal koşimento kaptana ibraz edilmeden yükün tahliye edilmesinin istenmesine sık sık raslamaktayız. bu durumda ne yapılmalıdır? 1. Taşıyanın uğrayacağı tüm zararların tazmin edileceğini, taşıtanın bir mektupla l.o.ı garanti etmesi ve uluslar arası bir bankanın bu mektubu kefil ve kontrgarantör olarak imzalamalıdır. 2. Bu banka taşıyan tarafından kabul edilmelidir. 3. P&I Kulüpleri tarafından hazırlanmış standart form kullanılmalıdır. 7.Cargo Manifest (Kargo Manifestosu) Gemiye yüklenen yüklerin listesidir. Konşimento kayıtlarına ve tahliye limanlarına göre hazırlanır. Kaç farklı tahliye limanı varsa o kadar nüsha hazırlanır. Gümrük işlemleri için kullanılır. Gümrüğe ve yükün alıcısına verilir. Dökme yük taşıyan gemiler için gümrük kanunu %0,2 lik + bir serbestlik tanımıştır. 8.Notice of Readinnes (Hazırlık Mektubu) Gemiyi kiralayan ile gemi armatörü arasında imzalanmış olan taşıma sözleşmesinde ( c/p ), belirtilmiş olan yükleme tahliye seyir başlama ve bitişini tayin etmek üzere hazırlanmış resmi bir evraktır. C/p ye göre gemi kaptanı yükleme başlamadan veya tahliye başlamadan önce n.o.r. u acentaya teslim etmek zorundadır. Eğer gemi limana yanaşmış ise elden, demirde bekleyecek ise telex ile verilmelidir. Bu mektupda gemi kaptanı ;. gün saatte. mt cins.. yükü tahliye / yükleme yapmak üzere. limanına geldim.. gün ve. saat itibarı ile tah./yük. yapmaya hazırım. ( gemi adı ve kaptanının imzası )
N.O.R un üç önemli safhası vardır : 1. N.O.R. u kaptanın vermesi : N.O.R. tendered ( verildi ) 2. N.O.R. u acentanın alması : N.O.R. receıved ( alındı ) 3. N.O.R. u alıcının imzalaması : N.O.R. accepted ( kabul edildi ) 9.Statement of Fact (Olgular Tutanağı) Kiralanmış bir gemide, limana varıldığı andan ayrıldığı ana kadar geçen zaman içersinde yaşanan tüm olayların tarih ve saati belirtilerek kaydedildiği bir tutanaktır. Taşıyan ve taşıtanın temsilcileri bu belgeyi, geçerli olabilmesi için birlikte imzalamalıdırlar. Resmi evrak niteliği taşıyan ve uluslar arası deniz hukuku tarafından kabul edilen son derece onemli bir evraktır. Uygulamada gemi acentası tarafından gemiden alınan bilgiler dahilinde hazırlanır. Bu dökümana dayalı olarak tıme sheet hazırlanır. Sonradan doğabilecek anlaşmazlıklar için tüm olaylar gemi jurnalinede kaydedilmelidir. Yükleme / boşaltma bazı limanlarda uzun sürebilir bu da olayların tespitinde farklı görüşler yaratabilir. bu nedenle özellikle meteorolojik nedenlerle oluşmuş duraklamaları resmi hava raporları ile desteklemek gerekir. 10. Time Sheet (Zaman Çizelgesi) S.O.F. evrakından alınan bilgilere göre düzenlenir. Geminin limanda kalış ( yük./boş. ) sürelerini hesap etmek için kullanılır. ( astarya ve sürastarya ) Yük./boş. sürelerinin nekadar olacağı ve sonunda oluşacak tazminatlar c/p de belirtilmiştir. bu hesaplar bu belgeye göre yapılır. 11.Sea Protest (Deniz Protestosu) Sefer içinde meydana gelen, geminin veya yükün hasar görmesine veya kaybına neden olayların, gemi personelinden bir kısmının iştiraki ile kaptan tarfından tespit edilmesi işlemidir.
Bu kaptanın yerine getirmesi gereken yükümlülüklerinden biridir ve ilk limanda vakit kaybetmeden yerine getirilmelidir. Tatbikatta kaptanın bulunduğu ülkenin kurallarına uygun deniz raporu alması adet olmuştur. Deniz raporu elde olmayan nedenlerden dolayı geminin yada yükün zarara uğramasını tespit ettirmek için yapılır. Deniz raporu, jurnal kayıtları ve personel listesi ile birlikte verilir. B) KONŞİMENTO TÜRLERİ 1.Shipped Bill of Lading (Yükleme Konşimentosu) Bu tür konşimentolar yükleyiciler tarafından en çok tercih edilen türdür çünkü; shıpped on board ın apparent good order and condıtıon görünürde iyi hal ve şartlarda gemiye yüklenmiştir. klozu içerir. 2.Received Bill of Lading (Tesellüm Konşimentosu) Eğer konşimentoda yüklendi ( shıpped) sözcüğü kullanılmamışsa, bu takdirde mal yüklenmek üzere gemi sahibine teslim edilmiştir. gemi sahibi yükü deposuna almıştır sorumlulukta gami sahibindedir. 3.Through (Direct) Bill of Lading (Doğru Konşimento) Eğer taşıma birden çok araçla yapılacak ise yükü ilk taşıyıcının ulaştırması için yapılır. bu durumda taşıtanın işi kolaylaşır, taşıyanda ek gelir elde eder. 4.Bill of Lading Non-Negotiable (Alınıp Satılamayan Konşimento) Bu tür konşimentoların üzerine non-negotiable ibaresi yazılır. 5.Clean Bill of Lading (Temiz Konşimento) Yük hasarsız, eksiksiz, tam, rezervsiz yüklendiğinde konşimento üzerine clean on board damgası vurulur. 6.Foul, Claused, Dirty, Unclean Bill of Lading (Rezervli Konşimento ) Yük gemiye kusurlu, akarlı, kokarlı, eksik, hasarlı yüklendiği taktirde bu kayıtlar düşüldüğünde konşimento rezervli olur. taşıtan bu konşimento ile bankadan parasını alamayacağı için daima temiz konşimento ister.
Uygulamada donatanın bilgisi dahilinde bir teminat mektubu karşılığında temiz konşimentonun verildiği görülmektedir. Fakat şunu hiç unutmamak gerekirki yukarıda saydığım rezervlere sahip yükleri yükledikten sonra temiz konşimento verilmesinin sorumluluğu böyle bir konşimentoyu verenlere aittir. Mustafa Ergin Yılmaz / 3.Sınıf