TARİH: 12 TEMMUZ 2017 KONU: MYK BİLGİLENDİRME NOTU 1. Enflasyon Tüketici fiyat endeksi, Haziran 2017 [2003=100] TÜFE de (2003=100) 2017 yılı Haziran ayında bir önceki aya göre %0,27 düşüş, bir önceki yılın Aralık ayına göre %5,89, bir önceki yılın aynı ayına göre,90 ve on iki aylık ortalamalara göre %9,36 artış gerçekleşti. Tüketici fiyat endeksi ve değişim oranları, 2005-2017 Bir önceki yılın aynı ayına göre değişim (%) Yıl Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık 2005 9,23 8,69 7,94 8,18 8,70 8,95 7,82 7,91 7,99 7,52 7,61 7,72 2006 7,93 8,15 8,16 8,83 9,86 10,12 11,69 10,26 10,55 9,98 9,86 9,65 2007 9,93 10,16 10,86 10,72 9,23 8,60 6,90 7,39 7,12 7,70 8,40 8,39 2008 8,17 9,10 9,15 9,66 10,74 10,61 12,06 11,77 11,13 11,99 10,76 10,06 2009 9,50 7,73 7,89 6,13 5,24 5,73 5,39 5,33 5,27 5,08 5,53 6,53 2010 8,19 10,13 9,56 10,19 9,10 8,37 7,58 8,33 9,24 8,62 7,29 6,40 2011 4,90 4,16 3,99 4,26 7,17 6,24 6,31 6,65 6,15 7,66 9,48 10,45 2012 10,61 10,43 10,43 11,14 8,28 8,87 9,07 8,88 9,19 7,80 6,37 6,16 2013 7,31 7,03 7,29 6,13 6,51 8,30 8,88 8,17 7,88 7,71 7,32 7,40 2014 7,75 7,89 8,39 9,38 9,66 9,16 9,32 9,54 8,86 8,96 9,15 8,17 2015 7,24 7,55 7,61 7,91 8,09 7,20 6,81 7,14 7,95 7,58 8,10 8,81 2016 9,58 8,78 7,46 6,57 6,58 7,64 8,79 8,05 7,28 7,16 7,00 8,53 2017 9,22 10,13 11,29 11,87 11,72 10,90 Yıllık enflasyon 2017 yılı Şubat ayından beri 5 aydır çift haneli olarak % 10 un üzerinde seyretmektedir. 1
Aylık en yüksek artış %1,05 ile eğitim grubunda oldu; lokanta ve otellerde %1,03, çeşitli mal ve hizmetlerde %0,52, ev eşyasında %0,48 ve konutta %0,31 artış gerçekleşti. Aylık en fazla düşüş gösteren grup %1,25 ile giyim ve ayakkabı oldu; gıda ve alkolsüz içeceklerde %1,06, ulaştırmada %0,84, haberleşmede %0,39 ve eğlence ve kültürde %0,14 düşüş gerçekleşti. Yıllık en fazla artış %21,70 ile alkollü içecekler ve tütün grubunda gerçekleşti; gıda ve alkolsüz içecekler %14,34, ulaştırma %14,07, sağlık %12,66 ve çeşitli mal ve hizmetler %11,84 ile artışın yüksek olduğu diğer ana harcama gruplarıdır. Aylık en yüksek artış %0,49 ile TRB2 (Van, Muş, Bitlis, Hakkari) de oldu; İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflaması (İBBS) 2. Düzey de bulunan 26 bölge içinde, bir önceki yılın Aralık ayına göre en yüksek artış %7,28 ile TRC1 (Gaziantep, Adıyaman, Kilis) bölgesinde, bir önceki yılın aynı ayına göre en yüksek artış %13,42 ile TRC1 (Gaziantep, Adıyaman, Kilis) bölgesinde ve on iki aylık ortalamalara göre en yüksek artış,74 ile TR62 (Adana, Mersin) bölgesinde gerçekleşti. Haziran 2017 de endekste kapsanan 414 maddeden; 67 maddenin ortalama fiyatlarında değişim olmazken, 213 maddenin ortalama fiyatlarında artış, 134 maddenin ortalama fiyatlarında ise düşüş gerçekleşti. 2
2. Sanayi Üretim Endeksi, Mayıs 2017 TÜİK tarafından açıklanan verilere göre, takvim etkilerinden arındırılmış sanayi üretimi Mayıs ayında yıllık bazda %3,5 oranında artarken, mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış en deksin aylık bazda %1,5 gerilemiştir. Aylık bazda %2 oranında gerileyen imalat sanayi üretimi, sanayi üretim endeksindeki düşüşün temel nedeni oldu. %1,7 artan elektrik üretimi ve dağıtımı sektörü sanayi üretim endeksindeki bu düşüşü % 1,5 te durdurdu. Mayıs ayında sermaye malı üretiminin aylık bazda %9,4 oranında gerilemesi önümüzdeki dönemde yatırımlar açısından soru işareti yaratmaktadır; çünkü, KGF kredilerine rağmen yatırımların düşmesi anlamına gelmektedir bu düşüş. Dayanıklı tüketim malı üretiminin % 5,3 gerilemesi de ÖTV ve KDV indirimlerinin etkilerinin azaldığına işaret ediyor. 3
Mayıs ayında en fazla azalış diğer ulaşım araçlarının imalatında gerçekleşti Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış imalat sanayi alt sektörleri incelendiğinde, 2017 yılı Mayıs ayında bir önceki aya göre en fazla azalış %54,9 ile diğer ulaşım araçlarının imalatında gerçekleşti. Diğer ulaşım araçları kategorisinde uçak, helikopter ve gemi imalatı kalemleri yer almaktadır. Nisan 2017 de sanayi üretim endeksi yüzde 6.7 oranında artmıştır. Nisanda özellikle helikopter üretiminin yüksek seyretmesi ile gemi, uçak ve helikopter üretiminin içinde yer aldığı 'diğer ulaşım araçları imalatı' kalemi yüzde 330 artış göstererek tek başına 6.7'lik artışın 2.1 puanını karşılamıştır. Mayısta ise bu kalem yüzde 24.6 daralmış ve sanayi üretimini aşağı çekmıiştir. Mayıs ayında en yüksek artış başka yerde sınıflandırılmamış makine imalatında gerçekleşti Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış imalat sanayi alt sektörleri incelendiğinde, 2017 yılı Mayıs ayında bir önceki aya göre en yüksek artış %9,6 ile başka yerde sınıflandırılmamış makine ve ekipman imalatında gerçekleşti. Bu artışı, %3,3 ile motorlu kara taşıtı, treyler (römork) ve yarı treyler (yarı römork) imalatı ve %2,1 ile fabrikasyon metal ürünleri (makine ve teçhizat hariç) imalatı takip etti. 4
3. Adaletsiz-Bozuk Gelir Dağılımı Tuzağındaki Ülke: TÜRKİYE Gelir dağılımındaki eşitsizliği ölçen (ve uluslararası karşılaştırmayı mümkün kılan) iki göstergeden birisi Gini katsayısı, diğeri ise % 20 lik en üst gelir grubunun elde ettiği gelirin, % 20 lik en düşük gelir grubunun elde ettiği gelirin kaç katı olduğunu gösteren P80/P20 oranıdır. Gini katsayısı 0 ile 1 arasında değişen bir değerdir ve 0 tam eşit gelir dağılımını, 1 ise tam eşitsiz gelir dağılımını temsil eder. OECD Gelir Dağılımı Veritabanı 2014 sonuçlarına göre: Türkiye, 35 OECD ülkesi arasında 0.393 lük Gini katsayısıyla 32. sırada yer almaktadır. OECD ortalaması bu dönemde 0.318 dir. Gelir dağılımı adaletinde Türkiye, Şili ve Meksika ve ABD ile birlikte son sıraları paylaşmaktadır. Yıllar itibariyle bakıldığında da Türkiye nin adaletsiz-bozuk gelir dağılımı tuzağına düşmüş bir ülke haline geldiğini söylemek yanlış olmayacaktır. Türkiye Zenginler İçin Büyüyen Bir Ülkedir Aşağıdaki tabloya göre en üsteki % 20 lik kesimin geliri en alttaki % 20 lik kesimin gelirinin tam 7.8 katıdır. P80/P20 oranının 2006-2015 yılları arasındaki seyri ise şu şekildedir: En üst kesim ile en alt kesim arasındaki gelir adaletsizliği, Türkiye nin milli gelirinde olduğu iddia edilen artışa rağmen giderilmemektedir. Türkiye yoksullar için değil zenginler için büyümektedir. Dahası, gelir dağılımındaki adaletsizlik kronikleşmiş durumdadır. Kişi başına 10 bin dolarlık gelir düzeyine atıfta bulunularak Türkiye nin orta gelir tuzağına sıkışmış olduğu iddia edilmektedir: aslında Türkiye nin düştüğü bir tuzak var ise onun da adı bozuk-adaletsiz gelir dağılımı tuzağıdır. 5
Hanehalkı kullanılabilir gelire göre sıralı yüzde 20'lik gruplar itibarıyla yıllık hanehalkı kullanılabilir gelirin dağılımı, 2006-2015 (Türkiye) Yüzde 20'lik gruplar Toplam İlk %20 (1) İkinci %20 Üçüncü %20 Dördüncü %20 Son %20 (1) 2006 100,0 5,8 10,5 15,2 22,1 46,5 2007 100,0 6,4 10,9 15,4 21,8 45,5 2008 100,0 6,4 10,9 15,4 22,0 45,3 2009 100,0 6,2 10,7 15,3 21,9 46,0 2010 100,0 6,5 11,1 15,6 21,9 44,9 2011 100,0 6,5 11,0 15,5 21,9 45,2 2012 100,0 6,5 11,0 15,6 22,0 45,0 2013 100,0 6,6 10,9 15,4 21,8 45,2 2014 100,0 6,5 11,0 15,6 22,2 44,7 2015 100,0 6,3 10,9 15,5 22,0 45,3 TÜİK, Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması Tablodaki rakamlar, yuvarlamadan dolayı toplamı vermeyebilir. (1) Hanehalkları kullanılabilir gelirlerine göre küçükten büyüğe doğru sıralanarak 5 gruba ayrıldığında; "İlk yüzde 20'lik grup" geliri en düşük olan grubu, "Son yüzde 20'lik grup" ise geliri en yüksek olan grubu tanımlamaktadır. Bu tabloya göre, kronikleşmiş bir biçimde en yüksek % 20 lik grup ülkedeki toplam gelirin yarısına yakınını (2006 dan beri yaklaşık % 45 ini) almaktadır. Buna karşın, En alttaki % 20 lik gelir grubunun payı ise % 6 civarında sabitlenmiş durumdadır. Gelir dağılımında, alt gruplara karşı bir kaymanın olmaması, yani altta kalanın canının çıkması, AKP ekonomisinin temel göstergesi haline gelmiştir. Karşılaştırma % 10 luk gelir gruplarının aldıkları paylar üzerinden yapıldığında Türkiye deki kemikleşmiş gelir adaletsizliği daha da bir net biçimde ortaya çıkmaktadır: Hanehalkı kullanılabilir gelire göre sıralı yüzde 10'luk gruplar itibarıyla yıllık hanehalkı kullanılabilir gelirin dağılımı, 2006-2015 (Türkiye) Yüzde 10'luk gruplar - Deciles Toplam İlk İkinci (1) Üçüncü Dördüncü Beşinci Altıncı Yedinci Sekizinci Dokuzuncu Son (1) 2006 100,0 2,1 3,6 4,7 5,8 6,9 8,3 9,9 12,2 15,9 30,6 2007 100,0 2,5 3,9 4,9 6,0 7,1 8,3 9,9 11,9 15,4 30,1 2008 100,0 2,5 3,9 4,9 5,9 7,1 8,3 9,9 12,1 15,7 29,6 2009 100,0 2,3 3,8 4,9 5,9 7,0 8,3 9,9 12,0 15,6 30,4 2010 100,0 2,5 4,0 5,0 6,1 7,2 8,4 9,9 12,0 15,3 29,5 2011 100,0 2,5 4,0 5,0 6,0 7,1 8,4 9,9 12,0 15,4 29,8 2012 100,0 2,5 4,0 5,0 6,0 7,1 8,4 10,0 12,0 15,4 29,6 2013 100,0 2,5 4,0 5,0 5,9 7,1 8,4 9,9 12,0 15,6 29,7 2014 100,0 2,5 4,0 5,0 6,0 7,2 8,4 10,0 12,2 15,8 28,9 2015 100,0 2,4 3,9 4,9 6,0 7,1 8,4 10,0 12,0 15,8 29,5 TÜİK, Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması Tablodaki rakamlar, yuvarlamadan dolayı toplamı vermeyebilir. (1) Hanehalkları, kullanılabilir gelirlerine göre küçükten büyüğe doğru sıralanarak 10 gruba ayrıldığında; "İlk yüzde 10'luk grup" geliri en düşük olan grubu, "Son yüzde 10'luk grup" ise geliri en yüksek olan grubu tanımlamaktadır. 6
Bu tabloya göre 2006 ile 2015 yılı arasında geçen 10 yıllık sürede % 10 luk en üst gelir grubu sürekli olarak toplam gelirin yaklaşık % 30 unu yani üçte birini almıştır. En alttaki % 10 luk gelir grubunun payı ise % 2,5 i geçmemiştir. Yani, en üstteki % 10 luk gelir grubu, en alttaki % 10 luk gelir grubunun yaklaşık 12 katı gelir elde etmektedir. OECD tarafından açıklanan en güncel verilere göre (2014 veya en son açıklanan ülke istatistiği uyarınca) Türkiye % 25.3 lük 18 yaş altı yoksulluk oranı ile OECD ülkeleri arasında son sırada yer almaktadır. Yoksulluk oranı 18-25 yaş grubu için % 14.1, 25-65 yaş grubu için % 12.9, 65 yaş ve üzeri grup içinse % 18.9 dur.türkiye de çalışan yoksulların oranı ise yine OECD raporuna göre % 15.6 dır. Sosyal Yardımlar ve Adalet: AKP döneminde sosyal yardımların yoksul yurttaşlarımızı baskı altına almak için kullanıldığı sıklıkla vurgulanan bir olgudur. AKP nin yardımları sosyal adaleti sağlayacak bir enstrümandan ziyade adaletsizliğin devamını sağlayan bir gereç olarak kullanma eğilimi güçlenerek devam etmektedir. Sosyal Yardımlar ve Adalet 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 A B (A- B)/A Sosyal Yardımlar Öncesi Yoksulluk Oranı (Medyan Gelirin %60'ınden Düşük Geliri Olanlar); % Yoksulluk Oranı (Medyan Gelirin %60'ından Düşük Geliri Olanlar); % Kaynak: Eurostat Sosyal Yardımların Yoksulluk Oranına Etkisi; % Avrupa Birliği (27 Üye Ülke) 25,8 25,4 25,3 26,0 26,3 25,7 26,0 Türkiye 25,8 25,7 26,7 26,5 25,0 25,3 24,8 Avrupa Birliği (27 16,6 16,5 16,4 16,5 16,8 16,8 16,7 Üye Ülke) Türkiye 24,7 24,7 25,3 24,4 23,5 23,7 23,1 Avrupa Birliği (27 35,7 35,0 35,2 36,5 36,1 34,6 35,8 Üye Ülke) Türkiye 4,3 3,9 5,2 7,9 6,0 6,3 6,9 TÜİK in 2013 yılından sonra kamuoyuyla paylaşmayı kestiği veriden hareketle sosyal yardımların bu siyasi işlevini 2013 yılına kadar dokümante etmek mümkündür. Medyan gelirin yüzde 60 ı Avrupa Birliğince yoksulluk eşiği olarak kabul edilmektedir. Nispi yoksulluğu ölçen bu göstergeden hareket edildiğinde Türkiye deki yoksulluk oranının sosyal yardımlar öncesinde Avrupa Birliği (AB 27) ortalamasına yakın olduğu görülmektedir (Gösterge A). Avrupa Birliği ile Türkiye arasında ortaya çıkan farkın müsebbibi ise sosyal yardımlardır. TÜİK inilgili veriyi kamuoyuna açıkladığı son yıl olan 2013 de sosyal yardımlar yoksul fertlere sunulmadan önce Avrupa Birliği ndeki yoksulluk oranı yüzde 26 iken Türkiye de ilgili oran yüzde 24,8 idi. Aynı yıl sosyal yardımlar yoksul fertlere sağlandıktan sonra Avrupa Birliği ndeki yoksulluk oranı yüzde 16,7 ye düşerken Türkiye de bu oran yüzde 24,8 olmuştur. Diğer bir deyişle Avrupa Birliği nde sosyal yardımlar yoksulluk oranını yüzde 35,8 düşürürken Türkiye deki yardımlar her yüz yoksul kişiden sadece yedisini yoksulluk sınırının üstüne taşımıştır. Dolayısıyla, 2011 den beri bütçesi en hızlı büyüyen devlet kurumu olan Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı milyarlarca dolarlık kaynağı heba etmiş ve yoksulluğun devamına katkı sunmuştur. 7