AYDIN TİCARET BORSASI

Transkript

1 AYDIN TİCARET BORSASI AYDIN COMMODITY EXCHANGE OCAK 2015 TÜRKİYE NİN TEMEL EKONOMİK GÖSTERGELERİ Ata Mahallesi Denizli Bulv. No: AYDIN Tel: Faks: Hazırlayan Cansu KARABULUT Ar-Ge, Proje ve Kalite Sorumlusu 1

2 İÇİNDEKİLER GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA 3 CARİ AÇIK 5 TÜKETİCİ FİYATLARI ENDEKSİ 6 ÜRETİCİ FİYATLARI ENDEKSİ 8 İŞGÜCÜ İSTATİSTİKLERİ 9 DIŞ TİCARET 12 TÜKETİCİ GÜVEN ENDEKSİ 14 TARIM ÜRÜNLERİ ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ 15 2

3 GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA, III. Çeyrek: Temmuz - Eylül, 2014 Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) değeri sabit fiyatlarla %1,7 arttı Üretim yöntemiyle gayri safi yurtiçi hasıla tahmininde, 2014 yılı üçüncü çeyreği bir önceki yılın aynı çeyreğine göre sabit fiyatlarla %1,7 lik artışla 33 milyar 530 milyon TL oldu yılının ilk dokuz aylık döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre sabit fiyatlarla gayri safi yurtiçi hasıla %2,8 lik artışla 93 milyar 733 milyon TL oldu. Finans ve sigorta faaliyetleri, 2014 yılı üçüncü çeyreğinde cari fiyatlarla %10,4 lük artışla 13 milyar 754 milyon TL, sabit fiyatlarla %5,2 lik artışla 4 milyar 208 milyon TL oldu. İmalat sanayi, 2014 yılı üçüncü çeyreğinde cari fiyatlarla %10,3 lük artışla 65 milyar 437 milyon TL, sabit fiyatlarla %2,2 lik artışla 7 milyar 298 milyon TL oldu. GSYH değeri cari fiyatlarla %10,6 arttı Üretim yöntemiyle gayri safi yurtiçi hasıla tahmininde, 2014 yılı üçüncü çeyreği bir önceki yılın aynı çeyreğine göre cari fiyatlarla %10,6 lık artışla 461 milyar 654 milyon TL oldu yılının ilk dokuz aylık döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre cari fiyatlarla gayri safi yurtiçi hasıla %11,9 luk artışla 1 trilyon 296 milyar 774 milyon TL oldu. Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış sabit fiyatlarla GSYH bir önceki çeyreğe göre % 0,4 arttı Takvim etkisinden arındırılmış sabit fiyatlarla GSYH 2014 yılı üçüncü çeyreği bir önceki yılın aynı çeyreğine göre %1,8 lik artış gösterirken, mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış GSYH değeri bir önceki çeyreğe göre %0,4 oldu. 3

4 (r) : İlgili çeyreklerde güncelleme yapılmıştır. Tablodaki rakamlar yuvarlamadan dolayı toplamı vermeyebilir. Hanehalklarının nihai tüketim harcamaları sabit fiyatlarla %0,2 arttı Hanehalklarının nihai tüketim harcamalarının değeri 2014 yılı üçüncü çeyreğinde cari fiyatlarla %7,1 lik artışla 301 milyar 179 milyon TL, sabit fiyatlarla %0,2 lik artışla 21 milyar 898 milyon TL oldu. Devletin nihai tüketim harcaması sabit fiyatlarla %6,6 arttı Devletin nihai tüketim harcaması değeri 2014 yılı üçüncü çeyreğinde cari fiyatlarla %15,7 lik artışla 64 milyar 658 milyon TL, sabit fiyatlarla %6,6 lık artışla 3 milyar 308 milyon TL oldu. Gayri safi sabit sermaye oluşumu sabit fiyatlarla %0,4 azaldı Gayri safi sabit sermaye oluşumu değeri 2014 yılı üçüncü çeyreğinde cari fiyatlarla %9,4 lük artışla 84 milyar 374 milyon TL, sabit fiyatlarla %0,4 lük azalışla 7 milyar 366 milyon TL oldu. Mal ve hizmet ihracatı sabit fiyatlarla %8,0 arttı Mal ve hizmet ihracatı değeri 2014 yılı üçüncü çeyreğinde cari fiyatlarla %18,5 lik artışla 129 milyar 271 milyon TL, sabit fiyatlarla %8,0 lık artışla 8 milyar 989 milyon TL oldu. 4

5 Mal ve hizmet ithalatı sabit fiyatlarla %1,8 azaldı Mal ve hizmet ithalat değeri 2014 yılı üçüncü çeyreğinde cari fiyatlarla %7,6 lık artışla 137 milyar 833 milyon TL, sabit fiyatlarla %1,8 lik azalışla 8 milyar 677 milyon TL oldu. CARİ AÇIK Cari işlemler açığı, bir önceki yılın Ocak-Kasım dönemine göre milyon ABD doları azalarak milyon ABD dolarına gerilemiştir. Bu gerilemede, ödemeler dengesi tablosundaki dış ticaret açığının milyon ABD doları azalarak milyon ABD dolarına düşmesi, net hizmet gelirlerinin milyon ABD doları artarak milyon ABD dolarına yükselmesi ve birincil gelir açığının 576 milyon ABD doları azalarak milyon ABD dolarına gerilemesi etkili olmuştur. Bankacılık sektörü, uzun vadeli kredilerde milyon ABD doları, kısa vadeli kredilerde de milyon ABD doları tutarında net kullanım gerçekleştirmiştir. Diğer sektörlerin net kredi kullanımı milyon ABD doları olmuştur. Bir önceki yılın aynı döneminde ise 984 milyon ABD doları net kullanım gerçekleşmişti. Rezerv varlıkların içinde bulunan resmi rezervler milyon ABD doları tutarında artmıştır. 5

6 ENFLASYON Tüketici Fiyat Endeksi, Aralık 2014 Tüketici fiyat endeksi (TÜFE) aylık %0,44 düştü TÜFE de (2003=100) 2014 yılı Aralık ayında bir önceki aya göre %0,44 düşüş, bir önceki yılın Aralık ayına göre %8,17, bir önceki yılın aynı ayına göre %8,17 ve on iki aylık ortalamalara göre %8,85 artış gerçekleşti. Aylık en yüksek artış %0,79 ile çeşitli mal ve hizmetler grubunda gerçekleşti Ana harcama grupları itibariyle 2014 yılı Aralık ayında endekste yer alan gruplardan lokanta ve otellerde %0,51, konutta %0,13, sağlıkta %0,13, ev eşyasında %0,12 artış gerçekleşti. Aylık en fazla düşüş gösteren grup %3,71 ile giyim ve ayakkabı oldu Ana harcama grupları itibariyle 2014 yılı Aralık ayında endekste yer alan gruplardan ulaştırmada %1,78, haberleşmede %0,11, alkollü içecekler ve tütünde %0,01, eğlence ve kültürde %0,01 düşüş gerçekleşti. Yıllık en fazla artış %13,98 ile lokanta ve oteller grubunda oldu TÜFE de, bir önceki yılın aynı ayına göre gıda ve alkolsüz içecekler (%12,73), çeşitli mal ve hizmetler (%9,68), sağlık (%8,62), giyim ve ayakkabı (%8,43) artışın yüksek olduğu diğer ana harcama gruplarıdır. Aylık en yüksek artış %0,46 ile TRC3 (Mardin, Batman, Şırnak, Siirt) de oldu İstatistiki Bölge Birim Sınıflaması (İBBS) 2. Düzey de bulunan 26 bölge içinde, bir önceki yılın aynı ayına göre en yüksek artış %9,11 ile TRC2 (Şanlıurfa, Diyarbakır) bölgesinde ve on iki aylık ortalamalara göre en yüksek artış %9,55 ile TR22 (Balıkesir, Çanakkale) ve TR31 (İzmir) bölgelerinde gerçekleşti. Aralık 2014 te endekste kapsanan 432 maddeden; 60 maddenin ortalama fiyatlarında değişim olmazken, 233 maddenin ortalama fiyatlarında artış, 139 maddenin ortalama fiyatlarında ise düşüş gerçekleşti. 6

7 Tüketici fiyat endeksi (2003=100), Aralık

8 Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi, Aralık 2014 Yurt içi üretici fiyat endeksi aylık %0,76 düştü Yurt içi üretici fiyat endeksi (Yİ-ÜFE), 2014 yılı Aralık ayında bir önceki aya göre %0,76 düşüş, bir önceki yılın Aralık ayına göre %6,36 artış, bir önceki yılın aynı ayına göre %6,36 artış ve on iki aylık ortalamalara göre %10,25 artış gösterdi Yurt içi üretici fiyat endeksi değişim oranları (2003=100), Yurt içi üretici fiyat endeksi (2003=100), (Bir önceki yılın aynı ayına göre değişim oranları) Sanayinin dört sektörünün bir önceki aya göre değişimleri; madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %1,55 düşüş, imalat sanayi sektöründe %0,52 düşüş, elektrik ve gaz sektöründe %2,92 düşüş ve su sektöründe %0,17 artış olarak gerçekleşti. Yurt içi üretici fiyat endeksi ve değişim oranları (2003=100), Aralık

9 En yüksek aylık artış deri ve ilgili ürünlerde gerçekleşti Bir önceki aya göre endekslerin en fazla artış gösterdiği alt sektörler; deri ve ilgili ürünler (%2,40), diğer ulaşım araçları (%2,39), diğer mamul eşyalar (%2,37) alt sektörleridir. Buna karşılık kok ve rafine petrol ürünleri (%-14,89), ham petrol ve doğal gaz (%-8,65) ve elektrik, gaz üretim ve dağıtımı (%-2,92) bir ay önceye göre endekslerin en fazla gerilediği alt sektörler oldu. Ana sanayi gruplarında en yüksek artış dayanıklı tüketim malında gerçekleşti Ana sanayi grupları sınıflamasına göre 2014 yılı Aralık ayında en yüksek aylık artış dayanıklı tüketim mallarında ve en yüksek yıllık artış dayanıksız tüketim mallarında gerçekleşti. Yurt içi üretici fiyat endeksi ana sanayi grupları ve değişim oranları (2003=100), Aralık 2014 İŞGÜCÜ İSTATİSTİKLERİ, Ekim 2014 İşsizlik oranı %10,4 seviyesinde gerçekleşti Türkiye genelinde 15 ve daha yukarı yaştakilerde işsiz sayısı 2014 yılı Ekim döneminde 3 milyon 43 bin kişi oldu. İşsizlik oranı ise %10,4 seviyesinde gerçekleşti. İşsizlik oranı erkeklerde %9,1 kadınlarda ise %13,3 oldu. Aynı dönemde; tarım dışı işsizlik oranı %12,5 olarak tahmin edildi yaş grubunu içeren genç işsizlik oranı %19,7 iken, yaş grubunda bu oran %10,6 olarak gerçekleşti. İstihdam oranı %45,7 oldu Ekim 2014 döneminde 15 ve daha yukarı yaştaki istihdam edilenlerin sayısı, 26 milyon 138 bin kişi, istihdam oranı ise %45,7 oldu. Bu oran erkeklerde %65, kadınlarda ise %26,8 olarak gerçekleşti. 9

10 Bu dönemde, tarım sektöründe çalışan sayısı 5 milyon 404 bin kişi, tarım dışı sektörlerde çalışan sayısı ise 20 milyon 734 bin kişi olarak gerçekleşti. İstihdam edilenlerin %20,7 si tarım, %20,5 i sanayi, %7,7 si inşaat, %51,2 si ise hizmetler sektöründe yer aldı. İşgücüne katılma oranı %51 olarak gerçekleşti İşgücü nüfusu 2014 yılı Ekim döneminde 29 milyon 181 bin kişi, işgücüne katılma oranı ise %51 olarak gerçekleşti. İşgücüne katılma oranı erkeklerde %71,5 kadınlarda ise %30,9 oldu. Mevsim etkilerinden arındırılmamış temel işgücü göstergeleri, Ekim 2014 Kayıt dışı çalışanların oranı %35 olarak gerçekleşti Herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna bağlı olmadan çalışanların oranı 2014 yılı Ekim döneminde %35 olarak gerçekleşti. Bu oran tarım sektöründe %82,9 iken, tarım dışı sektörlerde %22,5 oldu. Mevsim etkilerinden arındırılmış istihdam ve işsiz sayısı arttı Mevsim etkilerinden arındırılmış istihdam sayısı bir önceki döneme göre 132 bin kişi artarak 26 milyon 58 bin kişi olarak gerçekleşti. İstihdam oranı ise 0,2 puanlık artış ile %45,5 oldu. Mevsim etkilerinden arındırılmış işsizlerin sayısında 2014 yılı Ekim döneminde, bir önceki döneme göre 9 bin kişilik artış gerçekleşti. İşsizlik oranı ise değişim göstermeyerek %10,6 oldu. 10

11 Mevsim etkilerinden arındırılmış işgücüne katılma oranı bir önceki döneme göre 0,2 puanlık artış ile %50,9 olarak gerçekleşti. Ekonomik faaliyete göre istihdam edilenlerde en fazla artış 69 bin kişi ile hizmet sektöründe gerçekleşti. Mevsim etkilerinden arındırılmış temel işgücü göstergeleri, Ekim 2013 Ekim yılı ve 2014 Ocak dönemi verileri model yoluyla tahmin edilen sonuçları yansıtmaktadır. AÇIKLAMALAR Bu haber bülteninde Ekim 2014 dönemsel sonuçları; 2014 yılının haftalarını içine alan Eylül, Ekim ve Kasım aylarını kapsamaktadır. Bu dönemde 98 bin 751 fert ile anket uygulaması gerçekleştirilmiştir. 11

12 DIŞ TİCARET ENDEKSLERİ, Kasım 2014 İhracat birim değer endeksi %3,1 azaldı İhracat birim değer endeksi Kasım ayında bir önceki yılın aynı ayına göre %3,1 azaldı. Endeks bir önceki yılın aynı ayına göre, gıda, içecek ve tütün de %6,7, ham maddelerde (yakıt hariç) %1,6 artarken, yakıtlar da %18,2 ve imalat (gıda, içecek, tütün hariç) sanayi nde %3,9 azaldı. İthalat birim değer endeksi %5,3 azaldı İthalat birim değer endeksi Kasım ayında bir önceki yılın aynı ayına göre %5,3 azaldı. Endeks bir önceki yılın aynı ayına göre, gıda, içecek ve tütün de %2,1, ham maddelerde (yakıt hariç) %4,9, yakıtlar da %12,9 ve imalat (gıda, içecek, tütün hariç) sanayi nde %1,7 azaldı. Dış ticaret endeksleri (2010=100), Kasım 2014 İhracat miktar endeksi %4,6 azaldı İhracat miktar endeksi Kasım ayında bir önceki yılın aynı ayına göre %4,6 azaldı. Endeks bir önceki yılın aynı ayına göre gıda, içecek ve tütün de %6,1, ham maddelerde (yakıt hariç) %18,6 ve imalat (gıda, içecek, tütün hariç) sanayi nde %4,5 azalırken, yakıtlar da %28,2 arttı. İthalat miktar endeksi %5,8 arttı İthalat miktar endeksi Kasım ayında bir önceki yılın aynı ayına göre %5,8 arttı. Endeks bir önceki yılın aynı ayına göre, gıda, içecek ve tütün de %15,2, ham maddelerde (yakıt hariç) 12

13 %6,7 ve yakıtlar da %7,6 artarken, imalat (gıda, içecek, tütün hariç) sanayi nde % 4,6 azaldı. Dış ticaret miktar endeksleri (2010=100), Kasım 2014 Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış ihracat miktar endeksi %3,1 azaldı Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre; 2014 Ekim ayında 133,5 olan ihracat miktar endeksi %3,1 azalarak, 2014 Kasım ayında 129,4 oldu. Takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre ise; 2013 Kasım ayında 134,1 olan ihracat miktar endeksi %0,8 azalarak, 2014 Kasım ayında 132,9 oldu. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış ithalat miktar endeksi %9,9 arttı Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre; 2014 Ekim ayında 124,2 olan ithalat miktar endeksi %9,9 artarak, 2014 Kasım ayında 136,5 oldu. Takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre ise; 2013 Kasım ayında 126,3 olan ithalat miktar endeksi %10 artarak, 2014 Kasım ayında 138,9 oldu. Dış ticaret haddi 2014 yılı Kasım ayında 101,1 olarak gerçekleşti İhracat birim değer endeksinin ithalat birim değer endeksine bölünmesiyle hesaplanan ve 2013 yılı Kasım ayında 98,8 olan dış ticaret haddi, 2014 yılı Kasım ayında 101,1 oldu. 13

14 TÜKETİCİ GÜVEN ENDEKSİ, Aralık 2014 Tüketici güven endeksi %1,3 azaldı Türkiye İstatistik Kurumu ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası işbirliği ile yürütülen tüketici eğilim anketi sonuçlarından hesaplanan tüketici güven endeksi, Aralık ayında bir önceki aya göre %1,3 oranında azaldı; Kasım ayında 68,7 olan endeks, Aralık ayında 67,7 değerine düştü. Hanenin maddi durum beklentisi %0,3 arttı Hanenin maddi durum beklentisi endeksi bir önceki aya göre %0,3 oranında arttı. Kasım ayında 88,6 olan endeks değeri Aralık ayında 88,8 oldu. Bu artış, gelecek 12 aylık dönemde hanenin maddi durumunun daha iyi olacağını bekleyenlerin oranının artmasından kaynaklandı. Genel ekonomik durum beklentisi %1,4 arttı Kasım ayında 90,5 olan genel ekonomik durum beklentisi endeksi %1,4 oranında artarak, Aralık ayında 91,8 oldu. Bu artış, gelecek 12 aylık dönemde genel ekonomik durumun daha iyi olacağı yönünde beklentisi olan tüketicilerin sayısının bir önceki aya göre arttığını göstermektedir. İşsiz sayısı beklentisi %4,9 azaldı İşsiz sayısı beklentisi endeksi bir önceki aya göre %4,9 oranında azalarak, Aralık ayında 67,3 değerine düştü. Bu düşüş, gelecek 12 aylık dönemde işsiz sayısında artış bekleyenlerin oranındaki artıştan kaynaklandı. 14

15 Tasarruf etme ihtimali %7 azaldı Tasarruf etme ihtimali endeksi %7 oranında azaldı. Kasım ayında 24,7 olan endeks, Aralık ayında 23 değerine düştü. Bu düşüş, tüketicilerin gelecek 12 aylık dönemde tasarruf etme ihtimallerinin bir önceki aya göre azaldığını göstermektedir. AÇIKLAMALAR Aylık tüketici eğilim anketi ile tüketicilerin kişisel mali durumlarına ve genel ekonomiye ilişkin mevcut dönem değerlendirmeleri ile gelecek dönem beklentileri ölçülmekte ve yakın gelecekte yapılması planlanan harcamalarına ve tasarruflarına ilişkin eğilimleri saptanmaktadır. Anket sonuçlarından hesaplanan tüketici güven endeksi aralığında değer alabilmektedir. Tüketici güven endeksinin 100 den büyük olması tüketici güveninde iyimser durumu, 100 den küçük olması tüketici güveninde kötümser durumu göstermektedir. TARIM ÜRÜNLERİ ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ, Aralık 2014 Tarım ÜFE Aralık ayında %1,30 azaldı Tarım ÜFE, 2014 yılı Aralık ayında bir önceki aya göre %1,30 azalırken, bir önceki yılın Aralık ayına göre %6,67 ve on iki aylık ortalamalara göre %10,89 artış gösterdi. 15

16 Aylık değişim, tarım ve avcılık ürünlerinde %1,51 ve ormancılık ürünlerinde %5,52 azalırken, balıkçılıkta %13,96 artış gerçekleşti. En fazla aylık azalış çok yıllık bitkisel ürünler ana grubunda oldu Bir önceki aya göre değişim, tek yıllık bitkisel ürünlerde %0,48, canlı hayvanlar ve hayvansal ürünler ana grubunda %0,63 artış olurken, çok yıllık bitkisel ürünlerde %9,71 azalış gerçekleşti. Alt tarım gruplarından turunçgiller bir önceki aya göre %6,92 azaldı Alt tarım gruplarından tahıllar, baklagiller ve yağlı tohumlarda %1,15 ve sebzelerde %0,69 artış olurken, çeltikte %2,50 azalış gerçekleşti. Tarım ÜFE (2010=100), (Aylık değişim) 16