DUANIN ÖNEMİ Dua, insanda doğuştan var olan bir duygudur. Bu sebeple bütün dinlerde dua mevcuttur. Üstün bir varlığa inanan her insan, hayatının herhangi bir anında dua ihtiyacını hisseder. Çünkü her insan, zaman zaman üstesinden gelemeyeceği bir çok olay, üzüntü ve sıkıntı ile karşılaşır. Böyle anlarda insan, Allah a sığınma ve O ndan yardım isteme ihtiyacı hisseder ve dua eder. Normal zamanlarda dua etmeyen veya Allah a inanmayan insanlar bile üstesinden gelemedikleri olaylar karşısında, darda kaldıkları ve sıkıntıya düştükleri zamanlarda dua ihtiyacı hissederler. Bu da insanın duaya muhtaç olduğunun deli lidir. Yüce Allah, bu durumu Yûnus sûresinin 12. ayetinde şöyle açıklar: و إ ذ ا م س ال ن س ان الض ر د ع ان ا ل ج ن ب ه أ و ق اع د ا أ و ق آئ م اف ل م ا ك ش ف ن ا ع ن ه ض ر ه م ر ك أ ن ل م ي د ع ن ا إ ل ى ض ر م س ه ك ذ ل ك ز ي ن ل ل م س ر ف ني م ا ك ان وا ي ع م ل ون İnsana bir zarar dokunduğu zaman, yan yatarken, otururken ya da ayaktayken bize dua eder; zararını kaldırdığımız zaman ise, sanki kendisine dokunan zarardan dolayı bize hiç dua etmemiş gibi davranır. İşte aşırı gidenlere yaptıkları şeyler böyle süslü gösterilmiştir. Aynı şekilde, Lokman sûresinin 32. ayetinde; و إ ذ ا غ ش ي ه م م و ج ك الظ ل ل د ع و ا الل م خ ل ص ني ل ه الد ين ف ل م ا ن ج اه م إ ل ى ال ب ف م ن ه م م ق ت ص د و م ا ي ج ح د ب آي ات ن ا إ ل ك ل خ ت ار ك ف ور 32
GİRİŞ (Denizde) onları kara gölgeler gibi dalgalar sarıverdiği zaman, dini yalnızca O na halis kılan gönülden bağlılar olarak Allah a yalvarırlar. Fakat O, onları kurtarıp karaya çıkarınca, içlerinden bir kısmı orta yolu tutar. Zaten bizim ayetlerimizi nankör gaddarlardan başkası inkâr etmez buyrulmaktadır. Bu iki ayetten anlaşılacağı gibi, dua etmek, insanın fıtrî bir özelliğidir. Yine bu ayetlerde Yüce Allah bize, duanın sadece sıkıntılı zamanlarda değil, her zaman yapılması gerektiğini de hatırlatmaktadır. Dua yaptıktan sonra insan, gönlünde bir ferahlık ve rahatlık hisseder, isteğinin yerine getirileceği hususunda ümitvâr olur. Bu yönü ile dua, ruhî bunalımlara karşı koruyucu sağlık tedbiri konumundadır. 1. Dua, İlâhî Bir Emirdir Dua etmek, ayet ve hadislerde övülmüş ve teşvik edilmiştir. ا د ع وا ر ب ك م ت ض ر ع ا و خ ف ي ة Rabbinize yalvararak ve gizlice dua edin. (A râf, 7/55; bk. En âm, 6/63) و اد ع وه خ و ف ا و ط م عا Korkarak ve umarak O na dua edin. (A râf, 7/56) ق ل م ا ي ع ب أ ب ك م ر ب ي ل و ل د ع اؤ ك م (Ey Peygamberim!) De ki; duanız / ibadetiniz / imanı- 33
nız olmasa Rabbim size ne diye değer versin? (Furkân, 25/77) Peygamberimiz (s.a.s.); ف ع ل ي ك م ع ب اد الل ب الد ع اء Ey Allah kulları! Size dua etmenizi tavsiye ederim. (Hâkim, De avât, I, 493; Tirmizî, De avât, 102) ت ر ك الد ع اء م ع ص ي ة Duayı terk etmek isyandır, günahtır. (Heysemî, Ed ıye, 2, No: 17194) ل ت ع ج ز وا ف ي الد ع اء ف ا ن ه ل ي ه ل ك م ع الد ع اء ا ح د Dua etmekte aciz olmayın, çünkü dua eden hiçbir insan helâk olmaz. (İbn Hıbbân, Ed ıye, No:871; Hâkim, De avât, I, 494) اذ ا س أ ل ا ح د ك م ف ل ي ك ث ف ا ن ه ي س أ ل ر ب ه Biriniz dua edip bir şey istediği zaman çok istesin. Çünkü o, Rabbinden istiyor (O nun nimeti, keremi ve lütfu çok ve boldur). (İbn Hıbbân, Ed ıye, No: 889) ا ذ ا د ع ا ا ح د ك م ف ل ي ع ظ م الر غ ب ة ف ا ن ه ل ي ت ع اظ م ع ل ى الل ش ي ئ Biriniz dua ettiği zaman istediğini çok ve büyük istesin. Çünkü Allah a hiçbir şey büyük ve çok gelmez. (İbn Hıbbân, Ed ıye, No: 896) buyurmuştur. Dua eden kimse, Allah ve Peygamberin emrine uymuş, ibadet etmiş, Allah ı anmış ve sevgisini kazanmış olur. Nitekim Peygamberimiz (s.a.s.) şöyle buyurmuştur: 34
GİRİŞ س ل وا الل م ن ف ض ل ه ف إ ن الل ي ح ب أ ن ي س أ ل و أ ف ض ل ال ع ب اد ة ا ن ت ظ ار ر ج ال ف Allah ın fazlından isteyin, çünkü Allah kendisinden bir şey istenmesini sever. En faziletli ibadet (dua edip) bir sıkıntının kalkmasını beklemektir. (Tirmizî, De avât, 116) 2. Dua, Bir İbadettir. Peygamberimiz (s.a.s.); ا لد ع اء م خ ال ع ب اد ة Dua, ibadetin özüdür. (Tirmizî, De avât, 1), ا ن ا ف ض ل ال ع ب اد ة ا ن ت ظ ار ال ف ر ج م ن الل En faziletli ibadet, Allah tan sıkıntıyı kaldırmasını beklemektir. (Heysemî, Ed ıye, 7, No: 17202), ا لد ع اء ه و ال ع ب اد ة Dua, mahza ibadettir buyurmuş, sonra Mü min sûresinin; و ق ال ر ب ك م اد ع ون ي أ س ت ج ب ل ك م إ ن ال ذ ين ي س ت ك ب ون ع ن ع ب اد ت ي س ي د خ ل ون ج ه ن م د اخ ر ين Rabbiniz buyurdu ki: Bana dua edin, duanızı kabul edeyim. Bana kulluk etmeğe tenezzül etmeyenler, aşağılık olarak cehenneme gireceklerdir anlamındaki 60. ayetini okumuştur. (Tirmizî, De avât, 1; bk. İbn Mâce, Dua, ; Ebû Davut, Salât, 358; Hâkim, De avât, I, 491; İbn Hıbbân, Ed ıye, No: 890) 35
Sahabeden İbn Abbâs, ا ف ض ل ال ع ب اد ة ه و الد ع اء En faziletli ibadet duadır demiş ve yukarıdaki ayeti okumuştur. (Hâkim, De avât, I, 491) 3. Dua, Allah Katında Çok Değerlidir ل ي س ش ي ء أ ك ر م ع ل ى الل م ن الد ع اء Allah katında duadan daha şerefli bir şey yoktur. (Tirmizî, De avât, 1; İbn Mâce, Dua, 1) anlamındaki hadis bunun delilidir. Çünkü, dua eden kimse, Allah ın varlığını, yüceliğini, kudretini ve kullarına yardım eden olduğunu, acziyetini ve Allah a muhtaç olduğunu kabul ve ikrar etmiş olur. 4. Dua, Rahmet Kapılarını Açan Bir Anahtardır ا لد ع اء م ف ت اح الر ح م ة Dua, rahmet (kapılarını açan) bir anahtardır (Süyûtî, I, 486) anlamındaki hadis, dua eden kimsenin Allah ın merhametine mazhar olacağını ifade etmektedir. İnsan, içinden gelerek Rabbim! Allah ım! Nimetlerini ihsan eyle, affeyle, yardım eyle, musibetlerden koru ve benzeri dilek ve isteklerini Allah a arz ettiği zaman, Allah, rahmet kapılarını kuluna açar, ona yardım eder. 5. Allah, Dua Etmeyene Kızar م ن ل ي د ع و الل ي غ ض ب ع ل ي ه Kim Allah a dua etmezse, Allah ona gazap eder. (İbn 36
GİRİŞ Hıbbân, Zikir ve Dua, No: 890; Hâkim, De avât, I, 491; Tirmizî, De avât, 2; İbn Mâce, Dua, 1) anlamındaki hadis, bu gerçeği ifade etmektedir. Çünkü dua etmeyen insan; hem Allah ve Peygamberin dua edin emrine uymamış, hem de büyüklenmiş, kendisini müstağnî görmüş demektir. Bu durum, kulluk ile bağdaşmaz ve Allah ın gazabını celbeder. 6. Dua, Mü minin Manevî Silahıdır ا لد ع اء س ال ح ال م ؤ م ن و ع م اد الد ين و ن ور الس م و ات و ال ر ض Dua, mü minin silahıdır, dinin direğidir, göklerin ve yerin nurudur. (Hâkim, De avât, No: 1812; Heysemî, Ed ıye, 5, No: 17198) anlamındaki hadis, duanın mü mini birtakım sıkıntı, kaza ve belalardan koruyacağını ifade etmektedir. Buradaki silah izâfî anlamdadır. İnsan silah ile düşman saldırılarına karşı kendini korur. Hadiste dua da silaha benzetilmiştir. Çünkü insan dua ederek Allah tan kendisini görünür görünmez kazalardan, belalardan ve âfetlerden korunmasını ister. Eğer şartlarına uygun ve ihlâs ile dua edebilirse, Allah onu korur. Böylece dua, mü minin manevî silahı olur. Dua etmemizi emreden yüce Rabbimizin, Kur ân ın ilk sûresinde bize nasıl dua edeceğimizi bildirmesi, duanın önemini ortaya koymaktadır: ا ه د ن ا الص ر اط ال م س ت ق يم Bizi sırat-ı müstakime / doğru yola ilet. (Fâtiha, 1/6) İnsanın hayatındaki en değerli an, yüce Allah a yöneldiği ve onunla baş başa kaldığı zaman dilimidir. Allah ile baş başa kalmanın en güzel vasıtası ise duadır. Dua eden insan, bütün 37
varlığı ile Allah a yönelir ve O ndan istek ve dilekte bulunur. Ayet ve hadislerde her konu ile ilgili onlarca dua örneklerinin bulunması, duanın dindeki yerini ve önemini ifade eder.