MAKİNA MÜHENDİSLİĞİNE ÖĞRENCİLERİN BAKIŞI Prof. Dr. Z. Kazım TELLİ Doç. Dr. Cahit KURBANÖĞLU Yrd.Doç, Dr. Remil VAROL S.D.Ü. Müh. Mim. Fak. Makina Müh, Böl. İSPARTA ÖIİT Bu çalışmada İsparta Makina Mühendisliği bölümünde yapılan bir anket değerlendirilmiştir. Toplam 30 sorudan oluşan anket 3 ana gruba ayrılmıştır. III. ve VIL sömestri öğrencilerinin sorulara verdikleri cevaplar ayrı ayrı incelenmiş, sonuçlar tablo ve diyagramlar halinde verilmiştir. Sonuç bölümünde bazı çözümler önerilmiştir. ABSRACT In this work, enquiry made at İsparta Mechanical Engineering Department has been utilised. Total 30 questions consisted enquiry has been divided in to three parts. 3rd and 7th semester students answers has been examined one by on then results have been given as tables and diagrams. Some solutions have been suggested at the results topic, 1, GİRİŞ Temel mühendislik dallarından biri olan makina mühendisliği eğitimine yeni başlamış ve bitirme aşamasına gelmiş iki öğrenci grubuna uygulanmış anket çalışması Süleyman Demirel Üniversitesi Mühendisllk-Mlmarİık Fakültesi Makina Mühendisliği bölümünde gerçekleştirilmiştir. 1976-1977 öğretim yılında I. Devlet Mimarlık Mühendislik Akademisi Makina Bölümü olarak öğretime başlamış, 1982 yılında Akdeniz Üniversitesine bağlı Mühendislik Fakültesi Makina Mühendisliği Bölümü haline dönüştürülmüştür. Ocak 1993'den itibaren Süleyman Demire! Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesinin altı bölümünden biri olan Makina Mühendisliği Bölümünde 1992^1993 öğretim yılı itibariyle toplam 334 öğrenci öğretim görmektedir. Mevcut öğrencilerin 89 adedi normal öğretim süresini doldurmuş olmakla beraber mezun durumda değildir. Bölümde 1 profesör, 4 doçent, 5 yardımcı doçent, 2 doktor mühendis tarafından meslek dersleri verilirken temel bilimler ve yabancı dil dersleri servis öğretim elemanlarınca yürütülmektedir. Cünür kampüsündeki binasında dersler yürütülürken, atelye ve iaboratuvarları şehir merkezindeki eski binasında hizmet vermektedir. Anket çalışması 1992-1993 Öğretim yılı güz yarıyılının ilk haftasında I. sınıfı tamamlayıp II, sınıftan ders almaya başlamış 57 öğrenci İle İl. sınıfı tamamlayıp III. sınıftan ders almaya 127 ~
başlayan 27 öğrenciye uygulanmıştır. Bundaki ana tema» mühendislik eğitiminin hemen başındaki öğrencilerle, bu eğitimi tamamlama aşamasına gelmiş öğrencilerin verdikleri cevapları karşılaştırma imkanı bulabilmektir, Ankette yer alan sorular tek oturumda her İki öğrenci grubuna aynı anda olmak üzere uygulanmıştır. Böylece öğrencilerin birbirini etkilemesi önlenmeye çalışılmlştlr. Toplam 30 sorudan oluşan anket sorulan 3 ana grupta toplanmıştır. İlk gruptaki sorular öğrencilerin sosyal durumları ve makina mühendisliğini seçmesindeki mevcut tesirleri belirlemeye yönelik iken ikinci grup sorulan kendilerine tatbik edilen eğitim öğretim sistemini ve kalitesini irdelemektir. Son gruptaki sorular mühendislik mesleğini tanıma ve belirlemek üzere seçilmiştir, İ, ANKET ÇALİŞMASİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ Çalışmanın yapıldığı saatte okulda bulunan II, ve III. sınıf öğrencilerine uygulanan anket çalışmasında, bazı sorular bazı öğrenciler tarafından cevaplanmadığından dolayı, herbir soru ve cevabı için farklı rakamlarla sonuca gidilmeye çalışılmıştır. Ancak soruların büyük bîr çoğunluğu genellikle cevaplandırılmıştır, 2.1. Birinci Grup Sorular 2.1.1. Tercih Sırası ve Tercih Edîltü Dsğar Üsilvirsittîar 1. ve 2. sorular sırasıyla "Bu bölüme kaçıncı tercihinizle girdiniz? 11 ve "Makina mühendisliği bölümü olarak İsparta makina mühendisliği bölümü kaçıncı terclhînizdi?" şeklindedir. 3, soruda n İIk tercihlerinin hangi üniversite 11 olduğu belirlenmeye çalışılmıştır. Alınan cevaplar incelendiğinde 2, soruyu cevaplayan öğrenci sayısının çok düşük olduğu gözlenmiş ve buradan bölümden ziyade üniversite adı üzerinde öğ"enciierln daha çok durdukları gözlenmektedir. 3. soru İçin verilen cevaplardan ilk tercih edilen üniversitenin İTÜ 18, DEÜ 10, ODTÜ 7, Hacettepe 6, Ege 6, KTÙ 5, Gazı 5 ve diğer üniversiteler 2 sayılarında olduğu gözlenmiştir, Öğrencilerin İsparta makina bölümünü tercih sıraları şöyledir: 1-3, tercih (5), 4-6, tercih (5), 7-9, tercih (9), 10-12, tercih (11), 13-15. tercih (12), 16-17. tercih (7), 2.1.1. Mezun Olunan Lisa ve Ara Verme 4. ve 5. sırada sorulan sorular ile öğrencilerin genel kaynağı ve varsa orta öğretim sonrası bekleme süresi tespit edilmeye çalışılmıştır. Bununla birlikte orta öğretimdeki başarının üniversite sınavındaki baprıya etki edip etmediği belirlenmeye çalışılmış ancak bir paralellik tespit edilmemiştir. Toplam 84 öğrenciden 63'ü Genel lise, 9'u E,M. lisesi, 51 Teknik lise, 4 f ü Anadolu lisesi, 2 f si öğretmen lisesi ve 11 özel liseden mezun olmuştur. Bu öğrencilerden 51 pekiyi, 43 f ü İyi ve 34 f ü orta derece İle orta öğretimden mezun olmuşlardır. 128
Çok başarılı olanların daha yüksek puan ile öğrenci alan diğer bazı üniversitelere gittiği ve daha çok orta seviyede öğlencilerin bu bölümde öğrenim görmek üzere geldiğ anlaşılmaktadır. Liseden sonra ara verip vermedikleri sorusuna 42 öğrenci hayır, 31 öğrenci 1 yıl, 4 öğrenci 2 yıl ve 1 öğrenci 2 yıldan daha fazla ara verdim cevabını vermiştir. 1. 1.3, Aile Çevresi ve Diğer Etkenler "Makîna ile ilgili herhangi bir hobiniz var mı? 11 ve "Ailenizde veya yakın çevrenizde makina mühendisi var mı? Bu bölümü seçmenizde etkisi olan birisi oldu mu? M soruları, mesleği seçmedeki etkenleri belirlemek üzere hazırlanmıştır. 65 öğrenciden 44'ü makina ile ilgili herhangi bir hobilerinin olmadığını belirtirken, 211 genellikle motor ve otomobil ağırlıklı olmak üzere hobilerinin bulunduğunu açıklamışlardır. Ailesinde veya yakın çevresinde makina mühendisi olup olmadığı sorulan öğrencilerden 47'si hayır, 32'si evet cevabını vermiştir, Evet cevabını verenlere bu kişilerin makina mühendisliğini tercih etmelerinde et* kili olup olmadığı sorusuna 20 evet, 12 hayır cevabı verilmiştir. Bu cevaplardan makina mühendisliği bölümünü seçen öğrencilerin %2S11k bir dilimi başkalarınca yönlendirilirken, diğerleri yönlendirme olmaksızın, fazlaca bilinçli olmadan bölüm seçimi yapmıştır. Makina İle ilgili bir hobisi bulunan öğrenci oranı %32 mertebesindedir. Bu rakam, bizce, olduğundan daha yüksektir. Zira otomobillerle ilgili hobilerin, bu meslekte olmayan kişilerde de bulunduğu bir gerçektir, "Okul öncesi herhangi bir sanayi bölgesinde bulundunuz mu? veya çalıştınız mı?" sorusuna 56 öğrenci çalışmadığını ve bulunmadığını» 7 öğrenci çalıştığını ve 10 öğrenci bulunduğunu belirtmiştir. Bulundum ve çalıştım cevabını verenlerin 14'ünün lise devresindeki staj döneminde çalıştığı veya bulunduğu belirlenmiştir Şu halde daha önce sanayide bulunup, makina mühendisliği bölümünü seçen öğrenci sayısı sadece 3 s tür. Bu ise sanayi kaynaklı yönlenmenin yok denecek kadar az olduğunu göstermektedir. 2,1.4. larınrna ve Mali Kaynak "Halen herhangi bir İşte çalışıyor musunuz?" sorusuna sadece kamuda görevli 2 öğrenci evet, diğerleri hayır cevabını vermiştir. Sınıf aynmıyapılmaksız!ndeğeri ndlrildiğindööğr nciierin%48ikrediveya burs almaktadır 2. ve 4, sınıflar tek başına İncelendiğinde, öğrencilerin sırasıyla %44 ve %55'i kredi ve burs almaktadır. Buradan ilk yıllara nazaran son sınıflara doğru kredi ve burs kaynaklarına müracaat artmaktadır, 2. sınıf öğrencilerinin %451 evde, %44'ü yurtta, %7'si ailesiyle ve %3'ü diğer yerlerde ikamet ederken, 4, sınıf öğrencilerinin %5i'u evde, %35Ï yurtta v@ %6 l sı ailesiyle beraber ikamet etmiktedir.sonuçlar irdelendiğinde son sınıflara doğru yurtta kalan öğrenci sayısı azalmak- 129 ~ ~ ^~~ "
tadır. Bundan bağımsız yaşama ve çalışma serbestisi İsteğinin ağır bastığı izlenimi edinilmektedir. 2,2, İkinci Grup Sorular 2,2.1, Staj ve Derslerde Teori/Pratik Oranı 2* sınıf öğrencilerinin %951 staj yapmayı gerekli bulurken, 4. sınıfların %100'ü stajı gerekli görmektedir. Şu anda İsparta makina mühendisliği bölümünde uygulanmakta olan staj süresini ve içeriğini yeterli bulup bulmadıkları sorulduğunda 2, sınıf öğrencilerinin %20'si yeterli, %8Q l i yetersiz bulduklarını açıklarken» 4. sınıf öğrencilerinin %12'si yeteri», %88'İ yetersiz bulmaktadır. Okulun derslerde teori/pratik oranının nasıl olması gerektiği sorulduğunda 2, ve 4. sınıf öğrencilerinin verdikleri cevaplar farklılık göstermektedir. Sonuçlar Şekil 1 f de gösterilmektedir. ~~ %50 teori + %50 pratik Teori fazla olmalı Pratik fazla olmalı Şekil 1. Derslerde teori / pratik oranı İstemi İsparta Makina Mühendlsliğ bölümünde uygulanmakta olan staj toplam süres 60 iş günüdür,2, sınıfın sonu yaz aylarında yapılan 36 günlük staj 1 p de Atelye stajı yapılmaktadır. Eşit sürelerle döküm, talaşlı imalât île kaynak ve plastik şekil verme yöntemleri üzerinde staj yapılan işyerindeki İmkanlar nispetinde çalışmalar yapılmaktadır. Staj 2, işletme ve organlzayon stajı olarak uygulanmaktadır. Daha önce bir endüstriyel bazlı işletmeyi hiç görmemiş bir öğrencinin 36 günlük staj döneminde yeteri! uygulama yapması, herşeyi öğrenip uyum sağlaması mümkün olamamaktadır. "İyi bir teori olmadan pratik olmaz" gerçeğine rağmen, sanayi ve sanayicinin yaklaşımı bu doğrultuda olmamaktadır. Uzun yıllar aynı iş kolunda çalışan bir teknik elemanın sahip olduğu tüm Özelliklerin yeni mezun bir mühendiste olması istenmektedir. Öğrencilerin pratik eksikliği üzerinde özellikle durması, staj konusunda sürenin yetersizliğini şiddetle vurgulamalarının altında bu gerçeğin yattığını düşünmekteyiz. Öğrencilerin kendilerine güven duyabilmeieri, kendilerini sanayiye hazıriayabllmeleri İçin, avukatlık mesleğinde olduğu gibi, mühendislik diploması almış bir kişinin bir işyerinde 6 ay süreyle stajyer olarak çalışması ve daha sonra kadroya geçirilmesi problemin çözülmesini sağlayacaktır, Ancak bu düzenlemeler, çıkarılacak bir kanun İle 130
hukuki açıdan desteklenmeli, İşveren ve mühendis tarafı bu işi hukuki bir zorunluluk olarak algılamalıdırlar, 2.2.2. Yâbanet Dil Eğitimi "Yabancı dil öğretilmesini gerekli buluyor musunuz?" sorusuna öğrencilerin %93 f ü gerekli buluyorum» %7'si gerekli bulmuyorum cevabını vermişlerdir. Sadece 4. sınıf öğrencileri dik» kat alındığında bu oranın %100 f e ereiştiği gözlenmiştir, "Yabancı dil derslerini süre açısından yeterli buluyor musunuz?" sorusuna öğrencilerin %3Q f İuk bir dilimi yeterli buluyorum cevabını vermişlerdir. Sadece 4, sınıf öğrencilerinin tepkileri incelendiğinde yeterli buluyorum cevabının oranı %27'ye düşmektedir«sonuçlar Şekil 2'de gösterilmektedir. Öğrencilerin mezun oldukları lise oranları incelendiğinde Anadolu lisesinden gelen öğrenci oranı %4 civarındadır. Bu liseden mezun olanların hazırlık sınıfında bîr yabancı dili öğrenmiş olmaları yanında diğer orta öğrenim kurumlarında yeterine dil öğretilmemesi, öğrencinin özel ilgisi dışında istenilen düzeyd olmamaktadır. Üniversitede haftada 4-5 saat arasındaki yabancı dil derslerinde mesleği ile ilgili teknik literatürü takip edebilecek seviyede dil öğrenmeleri mümkün olmamaktadır, Türkç teknik literatürün sınırlı olması öğrencilerin kullanım imkanını sınırlı tutmaktadır. Yabancı dil öğretiminin hazırlık sınıflan açılarak halledilmesi yoluna gidilmesi bir zorunluluk haline gelmiştir, 2,2,3. Teknik Uttratür vs Kütüphane "Okulun kütüphanesi yeterli mi? 11 şeklindeki soruya öğrencilerin cevabı %29'u yeterli» %66 I sı yetersiz ve %51 fikrim yok şeklinde olmuştur. 2. ve 4, sınıflar tek tek incelendiğinde sonuçlar değişmektedir, 4, sınıf öğrencilerinin %20'si yeterli» %78'i yetersiz ve %2'sl fikrim yok cevabını verirken, 2. sınıf öğrencilerinin cevapları sırasıyla %31, %61, %8 şeklinde olmuştur. 131
Bütün öğrenciler 2, sınıflar 4, sınıflar Şekil 3, Teknik dergilerin okunma oranları Şekil 4 incelendiğinde ait sınıftaki öğrenciler arasında Bilim ve Teknik dergisinin okunma oranının yüksek olduğu gözlenirken, son sınıflarda bir meslek dergisi olan Mühendis ve Makinenin okunma oranı önemli ölçüde artmaktadır. Bu rakamlardan cesaret alarak Mühendis ve Makina dergisinin öğrencilere yönelik bir bölüm içermesinin iyi oiacağî görüşünü taşıdığımızı belirtiyoruz, Bu bölümde öğrenci proje, yazı yazma yarışmaları, bazı projelerin tanıtımı yapılarak müstakbel mühendisler deteklenir ve hayata kendine güvenir bir şekilde atılmalarına yardimc«olunabilir» 2.2.4. Misteki Beklentiler "Makina mühendisliği bölümünü seçtiğinizden memnun musunuz?" sorusuna öğrencilerin %77'si memnunum, %15'i memnun değilim, %81 kararsızım cevabını vermişlerdir. Sadece 2, sınıflar dikkate alındığında öğrencilerin %711 memnunum, %1 & u memnun değilim, %10! u kararsızım cevabını vermişlerdir. 4. sınıflar için bu rakamlar sırasıyla %88 S %8» %4 şekline dönüşmüştür. 132
"Teknik gezi düzenlenmesini İster misiniz?, size ne kazandıracağına inanıyorsunuz?" şek«ündeki soruya bütün öğrenciler evet cevabını vermişlerdir. Bu gezilerin gerçek bir çalışma ortamını yakından görmek, yeni veya uygulanmakta olan teknolojilerden haberdar olmayı sağlayacağı belirtilmiştir. "Makina mühendisliği İle İlgili hiç paket program kullandınız mı? İsmi nedir?" sorusuna öğrencilerin %81 kullandım, %92 f si kullanmadım cevabını vermiştir Sınıflara göre öğrencilerin verdiği cevaplar sırasıyla şöyledir : 2. sınıflar %2» %98 ve 4. sınıflar %28, %72. Kullanılan paket programlar ve kullanan öğrenci sayısı : AutoCad (3) s CNC (2) ve diğer (1)'dîr, "Mühendislik eğitimi size ne kazandıracak / kazandırdı?" sorusuna verilen cevaplar beş grupta toplanmaktadır. Cevaplar Şekil S f te gösterilmektedir. Şekil 5 incelendiğinde 2, sınıf öğrencilerinin %38'llk bir bölümü mühendislik eğitiminin sadece diploma kazandırdığını düşünürken, 4, sınıf öğrencilerinde bu oran %5' düşmektedir. Teknik bilgi + beceri + muhakeme gücü kazandırdığı fikri 2, sınıflarda %32 oranında kalırken, 4, sınıflarda %60'a yükselmektedir. Buradan öğrencilerin son sınıflarda mesleği yakından tanıdıkları, kemikleşmiş bazı fikirlerin yerleştiğini göstermektedir. Alt sınıflarda hissilik ön planda görülürken, son sınıfta beklentiler daha objektif hal gelmektedir. 133
Sadece 4, sınıf öğrencilerine yöneltilen "Mevcut bilgilerinizi kullanarak rahatlıkla mühendislik yapabilir misiniz?" sorusuna verilen cevapların oranları aşağıdaki gibidir : %32 Evet, %56 Hayır, %12 Kararsız. Sebep uygulama eksikliği olarak gösterilmektedir. 2,2.1, bahsinde İncelendiği gibi öğrencilerde uygulama eksikliği bir saplantı halini almış ve her durumda bu önemli bir mazeret olarak gösterilmektedir, Kanımızca yurdumuzda tek tip mühendislik eğitiminin verilmesi ve sanayinin İhtiyacının ise farklılık göstermesi» bir endüstriyel organizasyondaki hiyerarşi kargaşası öğrencileri bu tarzda bir cevabı vermeye zorlamaktadır. 2,3. Üçüncü Grup Sorular Daha çok mühendisin tanımı, konumu ve çok temel bilgilerin sorulduğu üçüncü grup sorular aşağıda verilmektedir 1. Mühendis kime denir? 2. Maklna mühendisi nerelerde çalışır? 3. Endüstriyel bazlı bir İşyerinde mühendisin konumu nedir? 4. Teknisyen mühendis ilişkisi nasıl olmalıdır? 5. Kalifiye eleman kime denir? 6. Bilgisayar nedir? 7. Maklna mühendisliğinde bilgisayarın kullanım alanları nelerdir? 8. Makina nedir? 9. Motor nedir? 10. Konstrüksiyon nedir? Tablo 1, Sorulara verilen cevap sayısı. (a) Tatmin edici cevap sayısı (b) Tatmin edici olmayan cevap sayısı Tablo 1 İncelendiğinde 2, sınıflarda 1,2,4,5,6 ve 7 no.lu sorulara verilen cevaplarda tatmin edici cevap sayısı daha fazladır. 4. sınıflarda sadece 8 ve 9 no.lu sorularda tatmin edici olmayan cevap sayısı yüksektir. Toplam olarak cevaplar incelendiğinde 8 ve i no.lu sorulan ~~ "" 134 ~~ -
da yeterince tatmin edici cevaplar alınmadığı gözlenmektedir, 2, sınıflarda son üç soruya verilen cevaplar genellikle tatmin edici bulunmamıştır. Tatmin edici cevaplar açısından 2. sorudan en olumlu sonuç elde edilirken, 9. soruya verilen cevaplarda en olumsuz sonuç alınmıştır, 4, sınıflarda 2, sorunun %1Q0 tatmin edici şekilde cevaplanmış olduğu gözlenmektedir. Teknik elemanlar olarak Teknisyen-Mühendis ilişkisinin nasıl olması gerektiği konusunda son sınıf öğrencilerinin verdiği cevaplar, 2. sınıflara nazaran daha olumlu bulunmuştur. Tablo, bir bütün olarak ele alınıp İncelendiğinde ve 2, sınıf ile 4, sınıfların verdiği cevaplar mukayese edildiğinde mesleki açıdan hayata hazırlanma, meslekî olgunluğa erişme, kafalardaki bazı şüphelerin kalktığı ve fikir kemikleşmesinin izafi olarak arttığı memnuniyetle müşahade edilmiştir. Genelde İnsanımızda, özelde genç makina mühendislerinde kendine güven eksikliği, bilgi noksanlığı kaynaklı eksiklik ve formasyon eksikliği sosyal ve kültürel faaliyetlerin artırılmasıyla ortadan kaldırılabilir. Belli periyodlar halinde öğrencilerin meslekte başarılı olmuş meslektaşları, işadamları ve profesyonel idareciler sohbet toplantıları, konferans ve seminerler düzenlemek suretiyle temasa geçmelerini sağlamak faydalı olacaktır, Bununla birlikte son sınıf öğrencilerine günübirlik endüstriyel ziyaret programları uygulamalıdır. Ayrıca danışman hoca müessesesini daha rasyonel, etkili ve verimli hale dönüştürmek faydalı olacaktır fikrini taşımaktayız, 3, SONUÇ Süleyman Demire! Üniversitesi Makina Mühendisliği bölümünden İki farklı öğrenci grubuna uygulanan anket yukarıda detaylı olarak incelenmiştir, Makina mühendisliği müfredatının düzenlenmesinde sorumlu oianlar, öğretim üyeleri, idareciler, makina mühendisleri odası yetkilileri ve sanayicilerin anket sonuçlarından gerekeni almaları ve gerekli düzeitme ve düzenlemelerin yapılması halinde kalitede artış olacağı aşikar görülmektedir. Ana başlıklar olarak anket sonuçları aşağıdaki tarzda sıralanabilir : 1. Üniversiteye girişte bölüm ve meslek seçimi hususunda, liselerde veya Milli Eğitim Bakanlığının ilgili birimlerince yönlendirme ve bilgilendirme yapılmalıdır. YÖK bütün üniversitelerin bölümlerini ve meslekleri detaylı tanıtıcı bir kitap hazırlayarak piyasaya sunabilir. Böylece daha bilinçli bölüm ve meslek seçimi yapılabilir, 2, Bir yandan staj süreleri artırılırken diğer yandan sanayinin bu staja ciddi bir şekilde yaklaşması sağlanmalıdır. Bunun için yasal bir düzenleme yapılarak, mezuniyet sonrası zorunlu staj dönemi geçirilmesi faydalı olacaktır. Bölümlerde atelye ve laboratuvar çalışmalarında artış getirilmelidir. Yabancı dil öğretimi ortaöğretimde halledilmeli veya üniversitelerde hazırlık sınıfları açılarak eğitime geçmeden sonuçlandırılmalıdır. 135
Öğrencilerin kütüphaneyi daha fazla kullanmaları teşvik edilmeli, yeterli zenginlikte kütüphaneler oluşturulmalıdır. Teknik dergilerden öğrenciierin faydalanma oranlarını artırıcı önlemler alınmalıdır. Mesleki dergi Mühendis ve Makina'nın daha fazla okunması sağlanmalıdır. 3. Makina mühendisliği öğrencilerinin hayata hazırlanmasında bölümler, odalar ve sanayiciler ortak çalışmalar yapmalı, konferans ve seminerler düzenlenmelidir. Okui.sanayi işbirliğine gerçek aniamda hayatiyet kazandırılmalı, sanayiciler makina mühendisliği bölümlerine ve genç mühendis adayı ile mühendislerine gereken ilgi ve desteği göstermelidirler. 136