İslamda Kardeşlik Ve Kardeşler Arası Hukuk Gönderen Kadir Hatipoglu - Ocak 31 2014 00:00:00 İslamda Kardeşlik Ve Kardeşler Arası Hukuk Allah Tealaya insanı yaklaştıran birçok yol ve vesileler vardır Bu yolların içinde en karlı ve kısa olanı muhabbet ve sevgi yoludur Hadisi Kutside ي ق ول ت ب ار ك و ت عالى: و ج ب ت م ح ب ت ي ل ل م ت ح ا 76; ين ف ي و ل ل م ت ج 14;ال س ين ف ي و ل لم ت ز  75;و ر ين ف ي و ل ل م ت ب 14;اذ ل ين ف ي Ebû İdrîs el-havlanî, Mu'âz İbnu Cebel (radıyallâhu anh)'den naklediyor: "Resulullah (sav) buyurdular ki: "Allah Tebâreke ve Teâlâ Hazretleri şöyle hükmetti: "Benim rızam için birbirlerini sevenlere, benim için bir araya gelenlere, benim için birbirlerini ziyaret edenlere ve benim için birbirlerine harcayanlara sevgim vacip olmuştur."[1] Buyruldu. Kişi Müslüman kardeşinin yardımında olduğu sürece Allah da onun yardımındadır Kardeşlerinin kusurlarını örtmede gece gibi, derdiyle dertlenmede bir bedenin azaları gibi, sevincini paylaşmada ana gibi olursa işte İslam kardeşliğinin gereğini yerine getirmiş olur Kardeşinin can ve malını korur, emniyet telkin etmek ona zarar vermez ve onun gıyabında ırz, namus, şeref ve haysiyetini zedeleyecek hal ve davranıştan kaçınır Cenaze gibi sıkıntılı günlerinde yanında olur.bayram gibi sevinçli günlerini paylaşır Yardıma ihtiyacı olduğu vakit madden manen yardımcı olur. Her sistem gibi İslâm da kendi cemiyetini belli esaslar üzerine kurmuştur İnançta tevhid i; cemiyette de uhuvvet i yani kardeşliği esas almıştır. Dolayısıyla İslâm toplumu, sınırları İslâm imanıyla çizilmiş kardeşler topluluğudur. Bu topluluk ve kardeşliğe imandan başka hiç bir şey, mesela ne ırk, ne renk ne de coğrafya sınır çizemez. İslâm kardeşliğinin yegane belirleyici ön şartı لا إ له إ لا الل ه م ح م د ر س ول الله Demektir. Bu kelime-i tevhîd i söyleyen herkes Müslümandır. Ve öteki Müslümanların din kardeşidir. Kitabımız Kur an-ı Kerim de bu gerçek: ا ن م ا ال م ؤ م ن  08;ن ا خ و ة
ف ا ص ل ح و 75; ب ي ن ا خ و ي ك م 18; و ات ق وا الله ل ع ل ك م ت ر ح م ون Mü minler ancak kardeştirler [2] şeklinde pek açık biçimde belirlenmiş ve ilan edilmiştir. Kalplerini birbirine Allah ın ısındırdığı, ellerini birbirine Peygamberin tutuşturduğu ve kardeş yaptığı bir ümmetiz Cenabı Zülcelal: و اع ت ص م  08;ا ب ح ب ل الله ج م يعا و لا ت ف ر ق وا و اذ ك ر وا ن ع م ة الله ع ل ي ك م ا ذ ك ن ت م ا ع د آء ف ا ل ف ب ي ن ق ل وب ك م ف ا ص ب ح ت 15;م ب ن ع م ت ه 16; ا خ و ان ا و ك ن ت م ع ل ى ش ف ا ح ف ر ة م ن الن ار ف ا ن ق ذ ك 15;م م ن ه ا ك ذ ل ك ي ب ي ن الله ل ك م ا ي ات ه ل ع ل ك م ت ه ت د ون Hani siz birbirinize düşman kişiler idiniz de O, gönüllerinizi birleştirmişti ve O nun nimeti sayesinde kardeş kimseler olmuştunuz. Yine siz bir ateş çukurunun tam kenarında iken oradan da sizi O kurtarmıştı. [3] Mü minin mü mine kardeşliği bir rahmet gibi, bir bereket gibi bir nimet gibi sunuluyor Cenab-ı Peygamberin, hayatı boyunca bu kardeşlik üzerinde nasıl titrediğini biliyoruz. Muahat-Kardeşleşme
deyimi, belki yalnızca İslam ıstılahında vardır Allah Rasûlü, Mekke hayatı süresince bir ipek kozası zerafetinde ördüğü İslam kardeşliğini, Medine ye gelişinde toplumlar arasında gerçekleştiriyor Mekke müslümanları ile Medine müslümanlarını, Ensar ile Muhacirleri kucaklaştırıyor, asli ifadesiyle kardeş yapıyor Bu kardeşleşmenin hangi boyutlara kadar uzandığını, siyerlerde içimiz dolarak okuyoruz. Cenab-ı Peygamber hayatı boyunca da, İslam potasında erimiş, bütünleşmiş, kendi ifadeleriyle ب ن ي ان م ر ص وص kenetlenmiş yapı halinde bir toplum inşasına gayret ediyor Bu toplumu anlatmak için mübarek parmaklarını birbirine geçiriyor, kenetliyor: İşte böyle olun, dercesine. Sevgili Peygamberimiz Müslüman müslümanın kardeşidir buyurmuş, dünyanın neresinde olursa olsun, hangi devirde yaşamış bulunursa bulunsun, bütün müslümanların birbirlerinin din kardeşi olduklarını tüm dünyaya duyurmuştur. Hatta bizzat kendisi Medine ye teşrif ettiklerinde, Mekke den gelen muhacirlerden her birini Medineli müslümanlardan biri ile kardeş ilan etmiş, böylece ilk İslâm cemiyetini, kardeşlik esas ve uygulamasıyla başlatmıştır.modern dünyanın toplum dayanışması dediği ve aradığı oluşumu, Hz Peygamber, kıyamete kadar yaşayacak olan ümmetine örnek olmak üzere muahat (kardeşlik) uygulamasıyla, daha ilk İslâm toplumunda gerçekleştirmiştir. Bu sebeple Müslümanlar, kardeşliği Kitap ve Sünnet ile ilan edilmiş ve Medine İslâm toplumuyla o kardeşliği yaşamaya başlamış bir ümmettir. Cenab-ı Peygamber bu topluma inşa için, ferd ferd her Müslümanın üzerinde bir sevgi eğitimi gerçekleştiriyor Zaaflardan arındırmak ve sevgisizliği İslam toplumundan uzaklaştırmak için ne mümkünse yapıyor. Hazreti Peygamber (sas) den bu alanda irad buyurulan hadisi şeriflerde, insanın zaaflarını ve ruhi imkânlarını gözeten tam bir şahsiyet eğitimi vardır. Bir yanda, kardeşleşmenin önündeki engellerin izalesi İnsan kişiliğinden gelen ve sevgisizliğe dönüşmesi heran muhtemel olan zaafların tedavisi, diğer yandan gönülleri Allah için sevgi atmosferinde bulaşabilecek bir kıvama ulaştırma çabası. Kardeşlik kutlu ve güçlü bir bağ olduğu kadar büyük bir sorumluluktur da Aynı dine mensup insanların adedince büyüyen bir sorumluluk Kardeşler arasındaki ilişkilerin nasıl olması lazım geldiği konusunda, hem Kur an-ı Kerim de hem de Peygamberimizin hadis-i şeriflerinde çok ciddî tavsiye ve uyarılar bulunmaktadır. Bütün bu uyarı ve tavsiyelerin özünü aslında kardeşlik kelimesi ifade etmektedir Hz Peygamber de bu yüzden kardeşler arasındaki her türlü münasebette, Müslüman a kendi nefsini ölçü almasını öğütlemiştir. O (sa) şöyle buyurmuştur: ي ؤ م ن ا ح د ك م حت ى ي ح ب خيه ما ي ح ب ل ن ف س ه Sizden biri, kendi için sevdiğini kardeşi için de sevmedikçe gerçek imana eremez.. [4] Bu hadis-i şerif, din kardeşliği sorumluluğunu bütün boyutlarıyla pek özlü bir ifade ile ortaya koymuş bulunmaktadır Ancak yine de, konuyu
açıklığa kavuşturmak bakımından, diğer hadislerden yararlanarak din kardeşliğinin bazı gereklerine işaret etmek faydalı olacaktır. Müslüman, haklı sebeplere dayalı da olsa, müslüman kardeşiyle üç günden fazla küs duramaz Müslüman kardeşleri yanı başında dururken onları bırakıp başka din mensuplarını ve dinsizleri dost edinemez. Çünkü müslümanın dostu ancak müslümandır Çünkü atalarımızın da dediği gibi, domuzdan post, gavurdan dost olmaz Müslüman, öteki Müslüman kardeşlerine buğz edemez, kin tutamaz, Sırt çeviremez Araya bir takım sun i üstünlük ölçüleri koyamaz. Çünkü İslâm da üstünlük sadece ve sadece takva iledir. ي آا ي ه ا الن اس ا ن ا خ ل ق ن اك  05; م ن ذ ك ر و ا ن ث ى و ج ع ل ن ا 03; م ش ع وب ا و ق ب آئ ل ل ت عا ر ف  08;آ ا ن ا ك ر م ك م 18; ع ن د الله ا ت ق يك م ا ن الله ع ل يم خ ب ير Muhakkak ki Allah yanında en değerli olanınız, O ndan en çok korkanınızdır. [5] Gerek fert, gerek millet olarak tercihlerini daima din kardeşlerinden yana kullanmak zorundadır Günümüz dünyasında beynelmilel platformlarda Müslümanların birbirlerine arka çıkmaları, dünyadaki güç dengeleri bakımından fevkalade ehemmiyet arz etmektedir. Bu konuda şu hadis-i şerif pek dikkat çekicidir: قال ر سول الل ه : الم س ل م أخ و الم س ل م ي ظ ل م ه و ي س ل م ه و م ن ك ان في ح اج ة أخ يه ك ان في ح اج ت ه و م ن ف ر ج ع ن م س ل م
ك ر ب ة ف ر ج ع ن ه ب ه ا ك ر ب ة م ن ك ر ب ي و م ال ق ي ام ة 16; و م ن س ت ر م س ل ما س ت ر ه ي و م ال ق ي ام ة 16; İbnu Ömer (radıyallahu anhümâ) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Müslüman müslümanın kardeşidir. Ona zulmetmez, onu tehlikede yalnız bırakmaz. Kim, kardeşinin ihtiyacını görürse Allah da onun ihtiyacını görür. Kim bir müslümanı bir sıkıntıdan kurtarırsa, Allah da o sebeple onu Kıyamet gününün sıkıntısından kurtarır. Kim bir müslümanı örterse, Allah da onu kıyamet günü örter." ( Kim bir müslümanm ayıp ve kusurunu örterse, Allah Teâlâ da o kimsenin ayıp ve kusurunu örter ) [6] Hadiste İslâm kardeşliğinin nasıl gerçekleşeceği belirtilmektedir. Görüldüğü üzere Müslüman, iman kardeşine karşı bazı vazifelerle mükellef durumda: Zulmetmeyecek, tehlikeye atmayacak, sıkıntısını giderecek, yardımına koşacak ve örtecek Resulullah Örtme işini mutlak bırakmıştır. Bu sebeple şârihler: Bedenini örtmek, ayıbını örtmek, ihtiyacını örtmek, gıybetini yapmamak suretiyle kusurlarını örtmek vs diye her çeşit örtme yi anlamışlardır. Şunu da belirtelim ki, müslümanı örtmek, zulüm veya fesadı örtmeye müncer olmamalıdır. Bazı kusurlar, başkasına tecavüz ve zulüm şeklinde veya fesad, fitne şeklinde olabilir. Böylesi ayıplar örtülmez, yetkililere ihbar edilir Bu müstehabtır, gıybet değildir. Keza ma siyet işleyen, o davranışından imkân nisbetinde yasaklanır. Taberânî nin bir başka tarikten yaptığı rivayette şu ziyade vardır: ي س ل م ه ف م ص يب ة ن ز ل ت ب ه و Başına gelen bir musibette yardımsız bırakmaz Müslim in bir rivayetinde ي ح ق ر ه و onu tahkir etmez, şer olarak müslümana, müslüman kardeşini tahkir etmesi yeterlidir denmiştir Yine Müslim de: و في ع و ن ال ع ب د م ا ك ان ال ع ب د في
ع و ن أخ يه Kişi kardeşinin yardımında olduğu müddetçe, Allah da onun yardımındadır. [7] Ebû Hüreyre radıyallahu anh den rivayet edildiğine göre, Resûlullah [sav] şöyle buyurdu: وعن أ بي هريرة رضي الل ه عنه قال : قال رسول الل ه ص ل ى الله ع ل ي ه وس ل م : «الم س ل م أ خ و ال م س ل م لا يخ ون ه ولا يك ذ ب ه ولا يخ ذ ل ه ك ل ال م س ل م ع ل ى ال م س ل م حرام ع ر ض ه ومال ه ودم ه الت ق و ى ه اه نا ب حس ب ام ر ىء م ن الش ر أ ن ي ح ق ر أ خاه المسلم» Ebû Hüreyre radıyallahu anh den rivayet edildiğine göre, Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu: Müslüman müslümanın kardeşidir. Ona hiyânet etmez, yalan söylemez ve yardımı terketmez. Her müslümanın, diğer müslümana ırzı, malı ve kanı haramdır. Takvâ buradadır. Bir kimseye şer olarak müslüman kardeşini hor ve hakir görmesi yeter. [8] Hadisten açıkça anlaşıldığına göre din kardeşliği çerçevesinde kardeşçe yapılacak işlerin ahirette de karşılıkları görülecektir Yani kardeşler birbirleri için ahiret yatırım vesilesidirler Din kardeşleri arasındaki ilişkiler konusunda Hucurat Suresi nde bir çok dikkat çekilmiştir. -
و ع ن ه ر ض ى ع ن ه ق ال : ق ال ر س ول لل ه ص ل ي ع ل ي ه و س ل م : ح ق ال م س ل م ع ل ى ال م س ل م خ م س : ر د الس م و ع ي اد ة ال م ر يض و ات ب اع ال ج ن از ة 15; و إ ج اب ة الد ع و ة  48; و ت ش م يت العاطس[. أخرجه الخمسة.وزاد مسلم ف ي رواية: و إ ذ ا د ع اك ف أج ب ه و إ ذا اس ت نص ح ك 14; ف ان ص ح ل ه. Yine Ebu Hüreyre radıyallahu anh anlatıyor: "Resulullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Müslümanın, müslüman üstündeki hakkı beştir: "Selamını almak, hasta ziyaretine gitmek, cenazesine katılmak, davetine icâbet etmek, hapşırırca yerhamükallah demek." Müslim'in bir rivayetinde şu ziyâde vardır: "Eğer seni davet ederse icâbet et, senden nasihat taleb ederse ona nasihat ed." [9] وعنه قال : قال رسول الل ه ص ل ى الله ع ل ي ه وس ل م : «ان ص ر أ خ اك
ظ ال ما أ و م ظ ل وما» فق ال ر ج ل : ي ا رسول الل ه أ ن صره إ ذ ا ك ان م ظل وما أ ر أ ي ت إ ن ك ان ظ ال ما ك ي ف أ ن ص ر ه قال: «ت ح ج ز ه أ و ت م نع ه م ن الظ ل م ف إ ن ذل ك ن ص ر ه» رواه البخاري Enes radıyallahu anh den rivayet edildiğine göre, Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu: Din kardeşin zalim de mazlum da olsa ona yardım et. Bir adam: - Ya Resûlallah! Kardeşim mazlumsa ona yardım edeyim. Ama zâlimse nasıl yardım edeyim, söyler misiniz? dedi. Peygamberimiz: Onu zulümden alıkoyar, zulmüne engel olursun. Şüphesiz ki bu ona yardım etmektir buyurdu. [10] قال رسول الل ه #: م ا أك ر م شاب ش ي خا ل س ن ه إ ق ي ض ت عالى ل ه م ن ي ك ر م ه ع ن د س ن ه Hz. Enes (radıyallâhu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular: "Bir genç, ihtiyar bir kimseye yaşı sebebiyle ikramda bulunursa, Allah yaşlılığında ona ikram edecek kimseleri mutlaka takdir eder."[11] قال رسول الل ه #: م ن ذ ب ع ن ع ر ض أخ يه ر د
الن ار ع ن و ج ه ه ي و م ال ق ي ام ة 16; Ebû'd-Derda (radıyallâhu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) : "Kim kardeşinin ırzını müdafaa ederse, Kıyamet günü Allah, onun yüzünden ateşi çevirir.[12] [1]İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 10/139. [2] Hucurat, 49/10 [3] Al-i İmran,3/103 [4] İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 2/248. [5] Hucurat, 49/13 [6] Buhârî, Mezâlim: 3, İkrâh: 7; Müslim, Birr: 58, (2580). [7] İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 10/149 [8] Riyazü s Salihin 236 Tirmizi 187 1992 [9] Buhârî, Cenâiz 2; Müslim, Selâm 4. Ayrıca bk. İbn Mâce, Cenâiz 1 [10] Buhârî, Mezâlim 4; İkrâh 6. Ayrıca bk. Tirmizî, Fiten 68 [11] İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 10/156. [12] İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 10/153. islam ve Hayat,Güncel Vaaz ve Hutbeler