EPIDEMIYOLOJIK VERILER DEĞIŞTI MI? DR. SERAP İSKENDER KANUNI EĞITIM VE ARAŞTIRMA HASTANESI, TRABZON
SUNUM PLANI Dünyada HIV /AIDS Avrupada HIV/ AIDS Türkiye de HIV/ AIDS 2020 Küresel Hedef HIV/ AIDS Kontrol programı gelişimi HIV/ AIDS Surveyansı HIV/ AIDS Test prosedürü
DÜNYA VERILERI ( DSÖ TEMMUZ 2015) HIV/AIDS ile yaşayanlar 36.9 (34.3-41.4) milyon kişi Yetişkin 34.3 (31.8-38.5) milyon kişi Kadın 17.4 (16.1-20.04)milyon kişi 15 yaş altı 2.6 (2.4-2.8) milyon kişi
DÜNYA VERILERI ( DSÖ TEMMUZ 2015) 2014 yılında HIV enfekte yeni vakalar Toplam 2.0 (1.9-2.2 ) milyon kişi Yetişkin 1.8 (1.7-2.0 ) milyon kişi 15 yaş altı 220000 (190000-260000) kişi
DÜNYA VERILERI ( DSÖ TEMMUZ 2015) 2014 yılında HIV/AIDS hastalığından ölenler Toplam 1.2 ( 980000-1.6) milyon kişi Yetişkin 1.0 (760000-1.8) milyon kişi 15 yaş altı 150000 (140000-170000) kişi
DÜNYADA HIV HIV/AIDS ten en çok etkilenen bölgeler; Ülkemize komşu bölgelerde de Sahra altı Afrika Doğu Avrupa, Orta Asya Asya ve Pasifik Orta Doğu- Kuzey Afrika Kuzey Amerika, Doğu ve Orta Avrupa Batı Avrupa- Orta Avrupa bölgelerinde HIV enfeksiyonu yaygınlığını korumaktadır
UNAIDS KÜRESEL İSTATISTIK 2000 yılından bu yana -38,1 milyon kişi HIV ile enfekte -25,3 milyon kişi AIDS ile ilişkili hastalık nedeni ile hayatını kaybetti Yeni HIV enfeksiyonu sayısı %35 azalmış HIV ile enfekte çocuk sayısı -2000 yılında 520000-2014 yılında 220000 AIDS ile ilişkili hastalıklara bağlı ölüm en fazla görüldüğü 2004 yılına göre %42 azalmıştır
UNAIDS KÜRESEL İSTATISTIK ART ERİŞİM 15 milyon kişinin tedaviye erişimi var (Mart 2015) Erişkinlerin %41 2010 yılında %23 Çocukların %32 2010 yılında %14 Hamile kadınların %73
2000-2014 YILLAR ARASI YENI HIV ENFEKSIYONU GÖRÜLME DURUMU Vaka Sayısı %20 den fazla azalan Ülkeler Vaka Sayısı +/- %20 Olan Ülkeler Vaka Sayısı %20 den fazla artan Ülkeler Avusturya Belize Bukina Faso Burundi Kamboçya Orta Afrika Cumhuriyeti Kolombiya Kongo Dominik El Salvador Tayland Togo Tirinidad Tobaka Ukrayna Tanzanya Uruguay Venezuela Vietnam Zambiya Zimbabve Arjantin Ermenistan Bahama Belçika Kamerun Kanada Çin Kostarika Danimarka Ekvator Estonya Finlandiya İrlanda Morokko Yeni Zelanda Moldova Somali İsviçre Afganistan Arnavutluk Mısır Angola Avusturalya Azerbaycan Bangladeş Belarus Bolivya Bosna Hersek Bulgaristan Şili Hırvatistan Kıbrıs Çek Cumhuriyeti Fransa Gürcistan Almanya Yunanistan TÜRKİYE
Avrupa da HIV/AIDS hala devam etmektedir. 2013 yılında 136325 yeni HIV vakası varken, 2014 yılında %80 daha fazla. Bu durumdan Doğu Avrupa, Rusya ve Orta Asya Cumhuriyetleri sorumlu (%77) Doğu Avrupada ki esas sorun; vakaların geç tanı almasıdır ve en sık bulaş yolu da damar içi araç kullanımıdır
Avrupa Bölgesinde 2013 te tüm HIV pozitiflerin %20 si tedaviye kavuşmuş Avrupa Bölgesinde 53 ülke var Türkiye de bu grupta
Percentage of HIV diagnoses, by route of transmission, 2014, EU/EEA Source: ECDC/WHO (2015). HIV/AIDS Surveillance in Europe, 2014
Ülkemizde 2004-2013 arası % 467 artış var
TÜRKIYE DE YILLARA GÖRE HIV/AIDS VAKA DAĞILIMI YILLAR 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015+ TOPLAM HIV (+) 0 1 32 21 22 23 27 36 47 48 59 92 95 82 89 111 137 136 136 175 246 253 345 390 437 516 632 973 1299 1839 841 9140 AIDS 3 1 8 11 11 13 24 29 33 35 28 35 38 42 28 46 45 41 46 58 46 44 24 53 66 73 78 95 101 128 52 1335 TOPLAM 3 2 40 32 33 36 51 65 80 83 87 127 133 124 117 157 182 177 182 233 292 297 369 443 503 589 710 1068 1400 1967 893 10475
01 OCAK-30 HAZIRAN 2015 HIV/AİDS VAKA DAĞILIMI Uyruk HIV/AİDS Toplam Vaka Yüzde (%) Diğer Ülke Vatandaşı 134 15 TC Vatandaşı 759 85 Bilinmeyen 0 0 Toplam 893 100
01 OCAK-30 HAZIRAN 2015 HIV/AİDS VAKA DAĞILIMI Olası Bulaş Yolu Toplam Vaka Yüzde (%) Heteroseksüel Cinsel ilişki 219 24,5 Homoseksüel/Biseksüel Cinsel İlişki 149 16,7 Damar içi Madde Bağımlılığı 9 1 Anneden Bebeğe geçiş 5 0,6 Nozokomiyal Bulaşma 2 0,2 Hemofili Hastası 0 0 Enfekte Kan Transfüzyonu 2 0,2 Bilinmeyen 507 56,7 Toplam 893 100
Türkiye deki vakaların %75 erkekler, %25 kadınlar Enfeksiyondan en fazla 25-45 yaşlar arasındaki kişiler etkilenmekte
2020 KÜRESEL HEDEF AIDS ilişkili ölüm sayısı 2020 yılında 500000 2030 yılında 200000 Tedavi HIV ile enfekte olduğu tespit edilen kişilerin %90 ının tedaviye erişiminin sağlanması Tedavi görenlerin %90 ında viral supresyonun sağlanması
2020 KÜRESEL HEDEF Önleme Yeni HIV enfekte vaka sayısının %75 azaltılması HIV enfekte yenidoğan sayısının sıfır olması Ayrımcılığın engellenmesi ve HIV ile yaşayan veya etkilenen kişilerin kendi toplumları içinde eşit koruma sağlık hizmetine erişim hakkına sahip olması
HIV/AIDS KONTROL PROGRAMI GELIŞIMI 1985: İlk AIDS vakası 1985: HIV/AIDS bildirimi zorunlu hastalık kapsamında 1986: Kan ve kan ürünlerinin HIV yönünden taranması 1987: Kan, organ, doku donörlerinde, genel kadınlarda ve büyük ameliyatlar öncesinde serolojik testler uygulanması 1994: HIV/AIDS kodlu bildirim uygulanması 1996: ART geri ödemesine geçilmesi 1996: Ulusal AIDS komisyonunun kurulması
2007: Askere alınanlara üreme sağlığı eğitimleri 2007: Gönüllü Danışmanlık ve Test Merkezlerinin açılması 2007-2011: Ulusal Strateji planı 2012-2015: Ulusal Strateji planı 2012: Genel Sağlık Sigortası 2013: HIV/AIDS Tanı ve Tedavi Rehberi çıkarılması Gönüllü Danışmanlık ve Test Merkezlerinden sadece Şişli de olan çalışmakta
ULUSAL AIDS KOMISYONU 1996 da kuruldu Çeşitli sektörlerden 26 farklı kuruluş -Kamu kurumları -Sivil Toplum Kuruluşları - Özel Sektör
ULUSAL AIDS KOMISYONU Amaç - HIV/AIDS ve cinsel yolla bulaşan diğer enfeksiyonların kontrolü ve yaylımını önlemek -Ulusal politikaların belirlenmesi ve ulusal eylem planının hazırlanmasına yönelik tavsiye kararları almak -Sektörler arası işbirliği ve koordinasyonu sağlamak Sağlık Bakanlığı başkanlığında toplanır
HIV/AIDS SURVEYANSI HIV/AIDS 1985 yılından beri bildirimi zorunlu hastalıklar kapsamında 1994 den beri D86 formu aracılığı ile gizlilik şartlarına uyularak ve vaka tespit edildiğinde en kısa sürede bildirilmeli
D86 FORMUNDA Hastaya ait bilgiler -Yaş -Cinsiyet - Uyruk - Doğduğu il ve ilçe Yapılan testler ve sonuçlarına ait bilgiler Hastaların CD4 ve viral yük değeri
HIV AIDS BILGI SISTEMI Bildirimi yapılan vakalar merkezde doğrulama testi zamanına göre kayıt altına alınmakta ve analizleri yapılmaktadır Vakaların bildirim ve takipleri hasta mahremiyetini de esas alarak D86 formları aracılığı ile yapılmaktadır Ancak vaka sayılarındaki artış, mükerrer bildirimler ve güncel vaka takibindeki eksiklikler mevcut formlar ile vaka bildirimi ve takibini yetersiz kılmaktadır Bu sebeplerle; HIV AIDS vakalarının bildirim ve takibi için HIV-AIDS Bilgi Sistemi hazırlanmıştır
HIV AIDS TEST PROSEDÜRÜ HIV düşünülen hastalarda hastanın başvurduğu klinikte öncelikle ELISA testi uygulanmakta Pozitif çıkan sonuç tekrar çalışmakta Laboratuvarlarda test sonucunun pozitif çıkması sonrasında, laboratuvarda çalışılan örnek veya hastadan yeni alınan örnek HSM aracılığı ile referans laboratuvarlara gönderilmektedir Referans laboratuvarlarda gelen örneklere tekrar 2 kez ELISA çalışılmakta Daha sonra örneklere Western-blot testi yapılmaktadır Referans laboratuvarlar tarafından örneklere ait sonuçlar HSM ye gönderilmektedir
HIV AIDS TEST PROSEDÜRÜ HIV testi uygulanması -Kan/organ donörleri (zorunlu) -Kayıtlı seks çalışanları (zorunlu) -Gönüllü Danışmanlık ve Test Merkezi başvuruları -Evlilik öncesi danışmanlık başvuruları -Şüpheli davranış sonrası sağlık kuruluşlarına kişisel başvurular -Cerrahi girişim öncesi uygulanan testler
GÜÇLÜKLERIMIZ Damgalama-sosyal izolasyon Ulaşılması güç topluluklar Ulaşılması güç topluluklarda yapılan bilimsel çalışmaların azlığı Sosyal boyut-hasta mahremiyeti
GÖNÜLLÜ DANIŞMANLIK VE TEST MERKEZLERI 2007 yılında hizmet vermeye başlamıştır HIV/AIDS açısından hassas ve önemli gruplara -HIV/AIDS korunma, bulaş yolları konusunda bilgi verilmesi -Ücretsiz ve gizlilik esasları içerisinde HIV test hizmetinin sunulması -Test öncesi ve sonrasında danışmanlık hizmetinin sunulması -Tedavi için doğru merkeze yönlendirme
GÖNÜLLÜ DANIŞMANLIK VE TEST MERKEZLERI Gönüllü Danışmanlık ve Test Merkezlerinin tekrar işlerlik kazanması ve sayılarının artırılmasına yönelik planlamalar yapılmaktadır
ART 1996 yılında ART geri ödeme kapsamına geçilmiştir 2015 yılı için; HIV enfekte anneden doğacak olan bebeklerimizi korumak amacıyla doğum sırasında ve doğum sonrasında tedaviye yönelik ilaç temini için alım yapılmış ve belirlenen illere gönderilmiştir
STRATEJIK PLAN HAZIRLANMASI DSÖ ve ülkemiz uzmanlarından oluşan bir heyet tarafından mevcut durum tespitine yönelik çalışmalar tamamlanmış, rapor yazım aşamasındadır Daha sonra HIV/AIDS stratejik plan yazımına ait çalışmalar başlatılacaktır
DSÖ 90 90 90 HEDEFI DSÖ tarafından 2020 hedefi olarak belirlenen 90 90 90 hedefine yönelik -Ülkede HIV pozitif insan sayısını tahmin et ve bunun %90 ına tanı koy -Tedavi erişim oranı %90 -Tedavi alanlarda viral supresyon %90 olmalı
DSÖ 90 90 90 HEDEFINE YÖNELIK Çalışmaların geliştirilmesi İlgili mevzuat düzenlemelerinin yapılması Hasta izlem protokollerinin geliştirilmesi çalışmaları başlatılacaktır
KÜRESEL HIV/AIDS TAHMINLERININ ÖZETI 2000 YILINDAN 2014 E Yeni HIV enfeksiyonlarında %35 düşüş gerçekleşti Günde yaklaşık 5600 yeni HIV enfeksiyonu bildirilmekte Çocuklarda yeni HIV enfeksiyonu %58 azaldı Yeni vakaların yaklaşık %66 sı Sahra altı Afrika da, ancak Yeni HIV enfeksiyonlarında %41 azalma sağlandı 2014 yılında erkeklerin %36 sı ve kadınların %47 si ART ye ulaşabiliyor
Yeni HIV vaka sayısı Doğu Avrupa ve Orta Asya da %30, Orta Doğu- Kuzey Afrika da %26 arttı Tedaviye ulaşım Doğu Avrupa ve Orta Asya da %18, Orta Doğu da %14 ve Kuzey Afrika da %15
DSÖ RAPORU Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ); Eşcinsel erkeklerin AIDS hastalığına neden olan HIV'e yakalanma riskinin, genel nüfusa oranla 19 kat fazla olduğunu açıkladı Cinsel ilişki kuran iki erkek Hapiste bulunan mahkumlar Vücutlarına uyuşturucu madde enjekte edenler, Seks işçileri Transseksüeller olmak üzere HIV'e yakalanma riski yüksek olan beş grubun bulunduğu belirtildi Raporda;Kadın seks işçilerinin HIV e yakalanma riskinin diğer kadınlara nazaran 14 kat Transseksüel kadınların diğer kadınlara oranla 50 kat Eşcinsel bir erkeğe bulaşma riskinin ise genel nüfusa oranla 19 kat daha fazla olduğu belirtildi
SONUÇLAR AIDS gün geçtikçe küresel bir sorun olarak artmaktadır ART tedavi ile çok başarılı sonuçlar alınabilmektedir Tüm dünyada bulaşın önlenmesi veya azaltılması en büyük hedeftir
TEŞEKKÜR EDERIM