Dr. Ayhan KOÇBAY Daire Başkan Yardımcısı (akocbay@dsi.gov.tr)
DSİ Genel Müdürlüğü bünyesinde faaliyet gösteren Daire Başkanlığımız; 1952 yılında Yeraltısuyu Bürosu olarak kurulmuş, 1956 yılında Yeraltısuları Dairesi Başkanlığına dönüştürülmüş, 1973 yılında bugünkü şeklini alarak DSİ Genel Müdürlüğünde yapılan tüm jeoteknik ve yeraltısuyu çalışmalarını bünyesinde toplamıştır. Daire Başkanlığımız, 6200 sayılı kuruluş yasamız ve Teşkilat Rehberinde belirtilen yetki ve sorumluluk çerçevesinde çalışmalarını; "jeoteknik hizmetler" ve "yeraltısuları" olmak üzere iki ana konuda sürdürmektedir. 2
Taşra hizmetlerimiz; 26 Bölge Müdürlüğümüzün tamamında bulunan Jeoteknik Hizmetler ve YAS Şube Müdürlükleri, 19 Bölge Müdürlüğümüzde bulunan Sondaj Şube Müdürlükleri vasıtasıyla yürütülmektedir. 3
JEOTEKNİK ÇALIŞMALAR 4
Jeoteknik çalışmalar; ön inceleme, planlama, projelendirme, uygulama ve işletme safhalarındaki tüm su yapılarının inşa edileceği jeolojik birimlerin jeoteknik özelliklerini araştırmak maksadıyla; mühendislik jeolojisi, doğal yapı gereçleri, temel sondaj ve enjeksiyon, kaya ve zemin mekaniği, jeofizik çalışmaları, çevre jeolojisi konularındaki her türlü araştırma ve uygulamaları kapsamaktadır. 5
Temel Sondaj Çalışmalarında; Su yapılarının temelindeki kaya ve zemin birimlerinin jeolojik özelliklerini tespit etmek amacıyla karotlu temel sondaj kuyularını açmak, Bu kuyularda basınçlı - basınçsız su deneyleri yapmak, SPT deneyleri yapmak. Enjeksiyon Çalışmalarında; Temelleri sağlamlaştırmak, Geçirimsizlik perdesi oluşturmak, Taşıma gücünü arttırmak, Tünel içi kontak - konsolidasyon enjeksiyon çalışmalarını yapmak, Şube Müdürlüğünün görevleridir. Kiğı Barajı 6
Kaya ve zemin mekaniği konuları ile ilgili; Arazi deneyleri ile ölçüm ve gözlemlerini yapmak, değerlendirmek ve konuyla ilgili raporları yazmak, Jeoteknik etüt raporları ile sondaj talimatlarına görüş vermek, Presiyometre deneylerinde kullanılan cihaz ve ekipmanların kontrolünü yapmak Şube Müdürlüğünün görev ve sorumluluğundadır. 7
Jeoteknik ve Yeraltısuyu amaçlı çalışmalar kapsamında; Baraj ve göletlerin depremselliğinin belirlenmesine yönelik sismik tehlike analizi çalışmaları, Jeofizik rezistivite ve 2-3 boyutlu tomografi çalışmaları, Sismik refraksiyon (kırılma) çalışmaları, Patlatmalı kazılarda titreşim etkisinin belirlenmesi etütleri, Kuyu logu ve kuyu televizyonu uygulamaları, Rezistivite ve kuyu logu cihazlarının imalatı, Jeofizik etütlerde kullanılan tüm cihazların bakım, onarım, test ve kalibrasyonunun yapılması (Etlik Tesisleri), Şube Müdürlüğünün görevidir. 8
YERALTISUYU ÇALIŞMALARI 9
Yeraltısuyu çalışmaları kapsamında; Jeolojik, Hidrojeolojik, Karstik, Fotojeolojik, Jeofizik etütler yapılmaktadır. YERALTISUYU ÇALIŞMALARI Bu etütler sonucunda; projelendirme, kuyu açma ve rezerv kontrolü çalışmaları gerçekleştirilmekte, yeraltısuyu işletme sahalarının 167 sayılı yasa esaslarına uygun olarak tahsisi, kullanımı ve korunması sağlanmaktadır. 10
ETÜT ve DEĞERLENDİRME ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ Yeraltısuyunun; nerelerde, hangi derinliklerde, ne miktarda, hangi kalitede olduğunu belirlemek maksadıyla çalışmalar yapılmaktadır. Yapılan yeraltısuyu etütleri sonucunda; yeraltısuyu emniyetli işletme rezervi yaklaşık 18 milyar m 3 olarak tespit edilmiştir. 11
Yeraltısuyu işletme rezervlerini ve koruma sahalarını ilan etmek, Yeraltısuyu kullanıcılarına maksadına uygun olarak tahsiste bulunmak, Yeraltısularının ekonomik ve verimli olarak işletilmesini sağlamak, Yeraltısuyu işletme tesisleri kurmak ve devir işlemlerini tamamlamak, Şube Müdürlüğünün görevleridir. 12
Su sondaj kuyusu inşa projelerini hazırlamak, maliyetlerini çıkarmak. Malzeme ve makine alımları için şartname hazırlamak ve yapmak, bunlarla ilgili işlerin takibini Başkanlığın eğitim faaliyetlerini organize etmek, Sondör yeterlik belgesi sınavlarını yapmak, Afrika ve diğer yabancı ülkelerle yapılacak su temin çalışmalarının organizasyonunu yapmak, 13
KARST ARAŞTIRMASI ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ Karst sahalarının; Karst Hidrojeolojisi haritalarını hazırlamak Karst kaynaklarının etüdünü yapmak ve geliştirerek faydalı kullanıma sunmak Karst sahalarının yeraltısuyu rezervini hesaplamak, İzotop Hidrolojisi çalışmalarını yürütmek, Yeraltısuyu akım hızını ve yönünü bulmak için izleme deneyleri yapmak, Su yapılarından olan veya olabilecek su kaçaklarının nedenlerini araştırmak ve alınacak önlemler konusunda gerekli verileri belirlemek, Şube Müdürlüğünün görevleridir. 14
Çevre ve Uzaktan Algılama Jeolojisi Şube Müdürlüğü, mühendislik jeolojisi, çevre jeolojisi, hidrojeoloji ve fotojeoloji disiplinlerini kullanarak ilgili mevzuat çerçevesinde; Çevresel Etki Değerlendirme raporlarının hidrojeolojik ve çevresel kapsamının değerlendirilmesi, İçme ve kullanma suyu olarak yeraltı suyu temin edilen kuyu, pınar, kaynak, kaptaj, tünel, galeri ve benzeri yapıların koruma alanlarının belirlenmesi, koruma alanlarının resmi gazetede ilanının yapılması, Yeraltı sularının araştırılıp geliştirilmesi konularında Başkanlık veya Bölge Müdürlükleri tarafından etüt programına alınmış havza ve bölgelerin fotojeolojik yorumunun yapılması, fotojeoloji haritası hazırlanması/hazırlatılması, konularında, ihtisas Şube Müdürlüklerinin görüş ve önerilerini alarak; gerek konu hakkında toplantılar düzenleyerek, gerekse de arazide yerinde incelemelerde bulunarak Başkanlığımız görüşünü oluşturmaktadır. 15
İhtiyaç duyulan araç, gereç ve malzemelerin şartnamelerini hazırlamak, İhale sürecinin yürütülmesini takip etmek, Sondaj makine ve yedek parçalarını temin etmek, Merkez personeline verilen giyim eşyalarının dağıtımını yapmak, Demirbaş ile diğer malzemeleri sağlamak ve ilgililere zimmetlemek, Ambar sayımlarını yapmak, Sulama Kooperatifleri için açılan işletme kuyu değerlerini ve motopompların montaj kayıtlarını yapmak, maliyetlerini hesaplamak, Kuyu, enerji nakil hattı, motopomp ve aksamı malzeme ile işçilikten oluşan kooperatiflere devir maliyetini hazırlamak, Yeraltı suyu pompaj tesislerinin elektrifikasyonu ile ilgili etüt, planlama ve projelerini hazırlamak, hazırlatmak ve onaylamak, Şube Müdürlüğünün görevleridir. 16
Başkanlığın ve Bölgelerdeki Jeoteknik Hizmetler ve Yeraltısuları Şube Müdürlükleri ile Sondaj Şube Müdürlüklerinin yıllık bütçesini hazırlamak, Yıl içindeki harcamaları, ek ödenek, keşif artışı ve tenkis işlemlerini takip etmek, Birim Performans ve Birim Faaliyet Raporlarını hazırlamak, Performans programına göre risk analizleri yapmak, Atıl durumda bulunan sondaj kuyularının kira ve devir işlemlerini yürütmek, Strateji Geliştirme Dairesi Başkanlığı ile Başkanlığımız arasındaki koordinasyonu sağlamak, Şube Müdürlüğünün görevleridir. 17
AFRİKA FAALİYETLERİ 18
AFRİKA ÇALIŞMALARI Su Sondaj Çalışmaları Yeraltısuyu Etütleri Jeoteknik Çalışmalar Jeofizik Çalışmalar Eğitim Çalışmaları Nijer Cumhuriyeti nde makine nakli 19
AFRİKA ÇALIŞMALARI ÇALIŞMA YAPILAN ÜLKELER SUDAN ETİYOPYA CİBUTİ NİJER BURKİNA FASO SOMALİ SOMALİLAND MALİ MORİTANYA ÇALIŞMA YAPILMASI PLANLANAN ÜLKELER SENEGAL GİNE BİSSAU GİNE CONAKRY GAMBİA GANA BENİN TOGO MALİ TANZANYA 20
SU SONDAJ ÇALIŞMALARI Burkina Faso da 76 adet su sondaj kuyusu ile 260.000 kişi Nijer de 258 adet su sondaj kuyusu ile 874.000 kişi Somali de 25 adet su sondaj kuyusu ile 235.000 kişi Mali de 36 adet su sondaj kuyusu ile 62.000 kişi Moritanya da 62 adet su sondaj kuyusu ile 222.220 kişi Toplam 457 adet su sondaj kuyusu inşa edilerek 1.653.220 kişiye yetecek temiz içme ve kullanma suyu temin edilmiştir. 21
SU SONDAJ ÇALIŞMALARI Cibuti Cumhuriyeti ne su sondaj makinesi hibe edilerek eğitim amaçlı 1 adet kuyu açılmıştır. 22
SU SONDAJ ÇALIŞMALARI Somaliland'daki su sondaj makinasının Somali ye hibe edilmesi 2016 yılında Bakanlar Kurulu kararıyla karara bağlanmıştı, 2017 yılında TİKA ve Dışişleri Bakanlığı koordinasyonunda devir ve teslimi yapılacaktır. 23