TÜRKĠYE DEKĠ YERALTISULARININ ARAġTIRILMASI, ĠġLETĠLMESĠ Ve YÖNETĠMĠ ÜZERĠNE BĠR DEĞERLENDĠRME

Transkript

1 TÜRKĠYE DEKĠ YERALTISULARININ ARAġTIRILMASI, ĠġLETĠLMESĠ Ve YÖNETĠMĠ ÜZERĠNE BĠR DEĞERLENDĠRME Hasan KIRMIZITAŞ Jeoloji Mühendisi DSİ 5. Bölge Müdürlüğü-ANKARA TMMOB, JMO - Bilimsel Teknik Kurulu Hidrojeoloji Üyesi E-Posta: hasankirmizitas@yahoo.com

2 KÜRESEL ISINMA-KURAKLIK

3 YERKÜREDE TATLI SULARIN DAĞILIMI Atmosferde % 0,036 Kar ve buzullarda % 77,2 Göl ve Nehirlerde % 0,322 Yeraltısuları % 22,442 TOPLAM % 100 UNDP,1991

4 Yer kürede bulunan Tatlı sulardan: Yeraltısuları (YAS) = 70 x Yüzey Suları Anlamına gelmektedir.

5 Türkiye deki Tatlı Suların Dağılımı Türkiye nin ortalama yıllık yağış miktarı 501 km 3 Akışa geçen Miktar (yüzey suları) + Asi N 186 km3 + 7 = 193 Buharlaşan Miktar 274 km 3 Yeraltısuları 41km 3 DSĠ Ajandası, 2006

6 Türkiye deki Yeraltısularının Miktarı ve Dağılımı DSİ verilerine göre: Yeraltına süzülen Su Miktarı (yıllık yenilenebilir) : 41 km 3 (Yağışın % 8, Yüzey sularının % 22) Halen etüt (?) sonucu belirlenen YAS Miktarı (yıllık yenilenebilir) : 14 km 3 (Yağışın % 2,8, Yüzey sularının % 7,5 )

7 Kullanılabilir Suların Miktarı ise: Yüzey suları :95 +3 km 3 Yeraltısuları :14 km 3 Toplam :109+3=112 km 3 Kişi başına düşen su miktarı: 1600 m 3 /yıl

8 167 Sayılı Yeraltısuları Hakkındaki Kanun Gereğince DSI TeĢkilatı Tarafından Yapılan ve Yapılması gereken YAS ÇalıĢmaları

9 Yeraltısuyu Çalışmaları Türkiye deki Yeraltısularının Rezerv Belirleme ÇalıĢmaları

10 Türkiye deki Yeraltısularının Rezerv Belirleme ÇalıĢmaları DSI Teşkilatı 1950 yılında kurulmuştur yılında DSİ Teşkilatı bünyesinde Yeraltısuları Dairesi kurulmuştur yılları arasında yaklaşık 340 adet ovada ön inceleme (istikşaf) etütleri tamamlamıştır.

11 150 den fazla ovada yapılan Hidrojeolojik Çalışmaları gösterir Harita

12 Yeraltısuyu Konusunda Yapılması Gereken Zorunlu ÇalıĢmalar A. Kısa Vadede Yapılması Gereken Yeraltısuyu Çalışmaları

13 Yeraltısuyu Konusunda Yapılması Gereken Zorunlu ÇalıĢmalar 1. Su Sondaj Kuyu Bilgileri Ġçin Veri Bankası OluĢturulması:

14 Yeraltısuyu Konusunda Yapılması Gereken Zorunlu ÇalıĢmalar DSİ de yaklaşık adet kuyu İller Bankası KHGM (İl Özel İdareleri). MTA. Şeker Bankası Belgeli Özel Kuyular. Belgesiz kuyular ise..

15 Yeraltısuyu Konusunda Yapılması Gereken Zorunlu ÇalıĢmalar DSĠ bu amaçla bir yazılım programı gerçekleģtirerek yaklaģık adet civarında su sondaj kuyu logu bilgilerini sayısal olarak Bilgisayar Ortamına atmıģtır.

16

17 Yeraltısuyu Konusunda Yapılması Gereken Zorunlu ÇalıĢmalar 2. DSİ tarafından 26 su havzasının akifer yapıları dikkate alınarak 1/ ölçekli alt havza haritaları hazırlanmıştır.

18 Yeraltısuyu Konusunda Yapılması Gereken Zorunlu ÇalıĢmalar 3. Yeraltısuyu Seviye Rasatlarının Alınması DSİ 1960 lı yıllardan beri akiferlerin adeta nabzını tutmakla eşdegerli YAS seviye ölçümlerini manuel ve limnigraf aletleri ile yapmaktadır. Günlük, aylık ve yıllık alınan yeraltısuyu seviye verileri için de Veri Tabanı oluşturulmalı ve bu veriler üçüncü şahısların kullanımı için Veri Bankasına aktarılmalıdır.

19 Yeraltısuyu Konusunda Yapılması Gereken Zorunlu ÇalıĢmalar 4. Mevcut YAS Bilânçolarının Revize Edilmesi Bu çalışmalar kapsamında öncelikle halen DSİ arşivlerinde yer alan hidrojeolojik raporlar (özellikle yeşil kitaplar) revize edilerek gerçek rezervler ortaya konmalıdır.

20 Yeraltısuyu Konusunda Yapılması Gereken Zorunlu ÇalıĢmalar 5. Akifer Yapısı Belirlenmeyen Sahalarda Sondaj Kuyularının Açılmaması Hidrojeolojik özellikleri bilinmeyen akiferlerin hatalı sondaj kuyu inşaları ile bozulması ve iyi ile kötü kaliteli akifer sularının karışması kaçınılmazdır.

21 Yeraltısuyu Konusunda Yapılması Gereken Zorunlu ÇalıĢmalar 6. Derin Akiferlerin Araştırılması Ülkemizde m derinliğe kadar olan tüm akiferler neredeyse araştırılmıştır. DSİ, mümkün mertebe en kısa zamanda ve en az 1000 m derinliğe kadar akifer olabilecek tüm jeolojik birimleri araştırarak akifer özellikteki birimleri belirlemeli ve hidrojeolojik raporlarını hazırlamalı/hazırlatmalıdır.

22 Yeraltısuyu Konusunda Yapılması Gereken Zorunlu ÇalıĢmalar 7. Denize Boşalan Yeraltısuyu Miktarının Belirlenmesi ve İşletilmesi Batı ve Güney Anadolu da büyük alanlar kaplayan ve denize açılan akifer özellikli kireçtaşı birimlerinin akifer olma özellikleri araştırılmalıdır.

23 Yeraltısuyu Konusunda Yapılması Gereken Zorunlu ÇalıĢmalar 8. Yeraltısularının Korunmasına Yönelik Çalışmaların Yapılması 167 Sayılı YAS Hakkındaki Kanun un 1. Maddesi Yeraltısularının araştırılması, işletilmesi ve korunması devletin hüküm ve tasarrufu altındadır.

24 Yeraltısuyu Konusunda Yapılması Gereken Zorunlu ÇalıĢmalar Sayılı Yeraltısuları Hakkındaki Kanunda Acil Yapılması Gereken Değişiklikler Kanun, gunun kosullarinda revize edilerek ozellikle akiferlerin korunmasi hususunda ciddi onlemler almaya yonelik maddeler icermelidir.

25 Kacak kuyu acan sondaj makinelerine el konulabilmelidir. Zira Sular, ormanlardan daha az önemli değildir

26 Yeraltısuyu Konusunda Yapılması Gereken Zorunlu ÇalıĢmalar 10. Kamu Kuruluşlarındaki Çok Başlılık Türkiye de yeraltısularının üretimi hatta araştırılması amacıyla DSİ, İller Bankası, Köy Hizmetleri (IL Ozel Idareleri) ve MTA Teşkilatları birbirinden bağımsız çalışmalar yapmakta sondaj kuyuları açabilmektedirler. Maalesef bu kuruluslar tarafindan, ayni koyde birbirinden habersiz olarak icme suyu amacli sondaj kuyularinin acildiklari da bir gercektir.

27 DSİ DE YAS KONUSUNDA YENİDEN YAPILANMA

28 B. Uzun Vadede Yapılması Gereken Çalışmalar

29 Uzun Vadede Yapılması Gereken Çalışmalar 1. Havza Bazında Hidrojeolojik Çalışmaların Yapılması Entegre, sürdürülebilir ve en uygun bir su yönetimi için havza bazında etüt yapmak gerekir.

30 2. Statik ve Fosil Su Rezervlerinin Belirlenmesi Türkiye nin jeolojik yapısı ve özellikle milyar m3 civarında olan baz akımları dikkate alındıgında yıllık yenilenebilir YAS rezervi haricinde dinamik, statik ve fosil su rezervleri de araştırılmalıdır.

31 Türkiye deki Tatlı suların Potansiyeli km3 BoĢalım kotu Geçirimsiz birim

32 Uzun Vadede Yapılması Gereken Çalışmalar Yeraltısularının ĠĢletilmesine Yönelik Yapılacak çalıģmalar 10 l/s verimle m derinlikten işletilebilen yeraltısulari ekonomik olabilmektedir. Halen DSİ YAS sulama projeleri için yaklaşık 5 km3/yıl yeraltısuyu ile yaklaşık ha arazi sulanmaktadır. Bu miktar arazi, Türkiye nin sulanan toplam arazi miktarının % 18 ı civarındadır.

33 Salma usulü sulamalarda başta buharlaşma olmak üzere derine sızma, yüzey akışı, işletme hataları gibi birçok nedenler ile % lere varan su kayiplari olmaktadir. Maksimum ürün icin sulama randımanı artırma olanakları araştırılmalı, yağmurlama hatta damlama sulama yöntemlerine geçilmelidir. Suların da bir gün çeşitli nedenler ile tükenebileceği gerçeğinden hareketle insanlarda suda tasarruf bilinci içme, kullanma, sulama, kısaca günlük hayatımızda yaşam biçimi olarak oluşturulmalıdır.

34 Günümüzde henüz temiz olan yeraltı suları genellikle: Arıtma işlemi gerektirmediğinden, Şehir şebekelerine doğrudan verilebildiğinden Uzun zaman ve yüksek yatırım masrafları gerektiren yüzey suyu sulama projelerine nazaran daha pratik, çabuk ve ilk yatırım maliyeti fevkalade düşük olduğundan, YAS sulama projeleri çiftçiler tarafından tercih edilmektedir.

35 SONUÇ: Türkiye deki tüm su (yuzey suyu-yeraltısuyu) potansiyeli sağlıklı olarak belirlenmelidir. özellikle akiferlerin nicelik ve niteliklerinin korunması surdurulebilir bir isletme icin elzemdir. DSİ Teşkilatının bu görevi yapması için yeterli bilgi ve deneyimi mevcuttur. Bu çalışmaların yapılması halinde günümüzde ve gelecekte (kuraklık olsun/olmasın) ülkemiz, ihtiyaç duyduğu/duyacağı suları karşılama imkânına sahip olacaktır.

36 TESEKKUR EDERIM