ETKİNLİK Kazanım No: (3.1.1.1-3.1.1.2) UYU ORGANLARIMIZ ve GÖREVLERİ 9
BİLGİ 01 Kazanım No: (3.1.1.1. - 3.1.1.2.) UYU ORGANLARIMIZ ve GÖREVLERİ Göz, kulak, burun, dil ve derimize duyu organları adı verildiğini geçtiğimiz yıllarda öğrenmiştiniz. Bu beş duyumuz, çevremizle iletişim kurmamızı sağlar. Yediğimiz besinlerin acı, tatlı, ekşi, tuzlu gibi özelliklerini: tatma duyu organımız olan dil ile algılarız. Konuşmaya da yardımcı olan dil ile konuşarak kendimizi ifade ederiz. il ayrıca besinleri çiğneyip yutmamızda da görev alır. Şu anda okuduğumuz yazıları, resimleri; çevremizdeki varlıkları, insanları, hareketleri, işaretleri, görme duyu organımız olan göz ile algılarız ve tanırız. Çevremizdeki varlıkların kokularını koku alma duyu organımız olan burun ile algılar ve tanırız. Aynı zamanda bir solunum organı olan burun, alınan havanın ısıtılması, nemlendirilmesi ve kokusunun alınmasında da görev alır. Çevremizdeki varlıkların seslerini, konuşmalarını işitme duyu organımız olan kulak ile algılar ve tanırız. Çevremizdeki varlıkların; sert, yumuşak, sıcak, soğuk, pürüzlü, pürüzsüz gibi özelliklerini dokunma duyu organımız olan deri ile algılar ve tanırız. eri, en büyük duyu organımızdır ve vücudumuzun dışını tamamen kaplar. erinin solunum ve boşaltıma (ter yoluyla) yardımcı olma, vücut ısısını ayarlama gibi görevleri de vardır. uyu organlarımız arasında ilişki var mıdır? Koku ve tat alma duyularımız arasında bir ilişki olabilir mi? oğuştan işitme engelli olan kişiler neden konuşamaz? uyu organlarımızın beraber çalışması durumunda, algılamamız daha kolay ve doğru olur. Örneğin koku ve tat alma organlarımız olan burun ve dil birbiriyle uyumlu olarak çalışır. ilimiz bir besinin tadını alırken burnumuz da kokusunu algılar. Kokusu iyi alınamayan besinlerin tadı da iyi alınamaz. Örneğin nezle olduğumuzda kokuları tam olarak alamadığımız için besinlerin tadını da tam olarak alamayız. 10
ETKİNLİK 01 Kazanım No: (3.1.1.1. - 3.1.1.2.) Adı : Soyadı : Sınıfı : No: Tarih : Bu ilk etkinliğimizde Keloğlan ı evine ulaştıralım mı? Aşağıda doğru yargı bildiren cümlelerin yanındaki paranteze (), yanlış yargı bildiren cümlelerin yanındaki paranteze (Y) yazınız. Bulduğunuz sıraya göre okları takip ediniz. Ayak izlerine yazılı harfleri sırasıyla kutulara yerleştirip gizli cümleyi bulunuz. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Koku alma duyu organı olan burnumuz, aynı zamanda solunumda da görev alır. (...) Görme duyu organımız gözdür. (...) ilimiz sadece tatmaya yarar. (...) Cisimlerin sert veya yumuşak olduklarını gözlerimizle anlarız. (...) İşitme duyu organımız kulaktır. (...) Kokusu iyi alınamayan besinlerin tadı da iyi alınamaz. (...) En büyük duyu organımız kulaktır. (...) uyu organlarımızın birbirleriyle ilişkisi yoktur. (...) okunma duyu organı olan derimizin başka görevleri de vardır. (...) G 11
ETKİNLİK 02 Kazanım No: (3.1.1.1. -3.1.1.2.) A. Görselleri inceleyiniz. Her bir sırada hangi duyu organımızın anlatıldığını bulup noktalı yerlere yazınız. B. Oklarla belirtilen yerlere, gösterilen duyu organının adını ve görevlerini yazınız. uyu Organının Adı : Görevi : uyu Organının Adı : Görevi : uyu Organının Adı : Görevi : uyu Organının Adı : Görevi : uyu Organının Adı : Görevi : 12
TEST 01 Kazanım No: (3.1.1.1. - 3.1.1.2.) Adı : Soyadı : Sınıfı : No: Tarih : 1) Havanın ısıtılması, temizlenmesi ve nemlendirilmesinde görevlidir. Kokunun algılanmasında rol oynar. 3) Besinlerin çiğnenip yutulmasında görevlidir. Panodaki hangi kâğıtta yazılı olan bilgi, farklı bir duyu organımız ile ilgilidir. Eda Nur, bir dilim elmayı önce gözleri ve burnu kapalı bir şekilde daha sonra gözlerini ve burnunu açarak yemiştir. Eda Nur un bu deneyi yaparak cevabını aradığı soru aşağıdakilerden hangisi olamaz? A) ilimiz sadece tat almaya mı yarar? B) Tat alma duyusu ile koku alma duyusu arasında ilişki var mıdır? C) uyularımızın birlikte çalışması algılamamızı arttırır mı? A) B) C) 4) Yandaki görsel, hangi duyu organımızla daha fazla ilgilidir? 2) Görme engelli bireylerin de okuyabilmeleri amacıyla Braille (Breyl) Alfabesi geliştirilmiştir. Bu alfabede kabartma noktalardan oluşan şekiller kullanılmaktadır. Görme engelli bir birey parmaklarının uçlarını kullanarak bu alfabeyle yazılmış yazıları okuyabilir. Yukarıdaki bilgilere göre, Breyl Alfabesi nin okunabilmesi için hangi duyu organımız etkin kullanılır? 5) A) İşitme B) Koku alma C) Tatma En büyük duyu organımızdır. Vücudumuzun dışını tamamen kaplar. Vücudumuzu dış etkilerden korur. Boşaltıma yardımcı olur. Yukarıda bazı görevleri belirtilen duyu organımız aşağıdakilerden hangisidir. A) B) C) A) İşitme B) okunma C) Görme 13
TEST 01 Kazanım No: (3.1.1.1. - 3.1.1.2.) Adı : Soyadı : Sınıfı : No: Tarih : 6) UYU ORGANLARIMIZ ve GÖREVLERİ 9) j Çok sıcak bir gündü. l Perdenin arasından süzülen ışık, odayı aydınlatıyordu. s Aniden duyduğu sesle irkildi. Yukarıda hangi sembolle gösterilen cümlede, görme duyumuzla algıladığımız bir durumdan söz edilmiştir? 7) A) j B) l C) s Hangi seçenekte koklama duyumuzla algıladığımız bir görsel vardır? A) B) C) okun ma duyu organımız olan deri, boşaltımda da görevlidir. ilimizin tek görevi besinlerin tadına bakmaktır. Yukarıdaki yapbozdan yanlış yargı yazılı parça veya parçalar çıkarılıyor. Yapbozun yeni şekli hangisi olur? A) B) Koku alma duyu organımız olan burun aynı zamanda havayı ısıtır ve nemlendirir. Yediğimiz besinlerin acı, tatlı, tuzlu gibi özellik lerini dilimiz ile algıla rız. c) 8) Tat alma Yutma Konuşma Yukarıda bazı görevleri verilen duyu organımız aşağıdakilerden hangisidir? A) B) C) 10) Görme duyu organımız gözdür. Çevremizdeki varlıkların seslerini kulaklarımızla işitiriz. Sertlik ve yumuşaklığı koklayarak anlarız. / Y Yukarıdaki tablonun doğru-yanlış kısmı aşağıdakilerden hangisidir? A) / Y B) / Y C) / Y Y Y 14
BİLGİ 02 Kazanım No: (3.1.1.3.) UYU ORGANLARIMIZIN SAĞLIĞI uyu organlarımızın sağlıklı kalabilmesi için neler yapabiliriz? Yapabileceklerimizin bir kısmını maddeler halinde aşağıya yazdık. Bunları inceleyelim. Ayrıca sağlıklı duyu organlarına sahip olmak için onları düzenli olarak kontrolden geçirmemiz gerektiğini de unutmayalım. Göz Sağlığımız İçin; Gözlerimizi temiz tutmalı, kişisel temizliğimize çok önem vermeliyiz. Başka kimselere ait havlu ve gözlükleri kullanmamalıyız. Kulak Sağlığımız İçin; Kulaklarımızı temiz tutmalıyız. Kulaklarımızı soğuktan korumalıyız. Kulaklarımızı sert cisimlerle karıştırmamalıyız. Kulaklarımızı dış darbelerden korumalıyız. Yüksek sesli ortamlarda bulunmamalıyız. Patlama sesi gibi şiddetli seslerin bulunduğu ortamlarda, oluşan basıncın kulak zarımıza zarar vermesini önlemek için ağzımızı açmalıyız. Burun Sağlığımız İçin; Burun kıllarını koparmamalıyız. Burnumuzu karıştırmamalıyız. Ne olduğunu bilmediğimiz ya da kokusu keskin olan maddeleri koklamamalıyız. Sigara içilen ortamlarda bulunmamalıyız. Televizyonu uzun süre yakından izlememeliyiz. Bilgisayarın başında uzun süre durmamalıyız. Kitap okuma kurallarına uymalı, kitapla gözümüz arasındaki mesafenin 20-35 cm arası (yaklaşık 2 karış) olmasına dikkat etmeliyiz. Çıplak gözle Güneş e bakmamalı; gözlerimizi aşırı ışıktan korumalıyız. Gözlerimizin görme yeteneğini arttırmak için A vitamini içeren ıspanak, yumurta sarısı, kayısı, patates, havuç, süt ve mango gibi besinleri tüketmeliyiz. 15 eri Sağlığımız İçin; erimizi ezilme, kesilme ve yanmalardan korumalıyız. Temizlik kurallarına dikkat ederek sık sık banyo yapmalı, derimiz üzerinde mikropların barınmasına engel olmalıyız. Ağız Sağlığımız İçin; Ağız temizliğimize önem vermeliyiz. Çok sıcak ya da çok soğuk yiyecek ve içecekleri tüketmemeliyiz. Ne olduğunu bilmediğimiz maddeleri kesinlikle tatmamalıyız.
ETKİNLİK 03 Kazanım No: (3.1.1.3.) Adı : Soyadı : Sınıfı : No: Tarih : İçinde doğru yargı bildiren cümlelerin yazılı olduğu şekilleri istediğiniz bir renge boyayınız. Bakalım ortaya ne çıkacak. Başkasına ait gözlükleri kullanmakta bir sakınca yoktur. Televizyonu yakından izlemeliyiz. Kitapla gözümüz arasındaki uzaklık 2 metre olmalıdır. Başkasının havlusunu kullanabiliriz. A vitamini; portakal, greyfurt gibi meyvelerde vardır. Başkasının gözlüğünü takmamalıyız. Bilmediğimiz maddeleri tadabiliriz. Aşırı soğuk, kulaklarımız için iyidir. Aşırı ışık göz sağlığımız için iyidir. Kulaklarımızı kirli Kulaklarımızı temiz tutmalıyız. Bilmediğimiz maddeleri koklayabiliriz. Burun kılları koparılmalıdır. tüketmeliyiz. tutmalıyız. Ayda bir banyo yapmalıyız. Burnumuzu karıştırabiliriz. Keskin kokulu maddeleri koklamalıyız. Kulaklarımızı sert cisimlerle karıştırmalıyız. Şiddetli sesin bulunduğu ortamlarda ağzımızı kapatmalıyız. Çok sıcak ve çok soğuk yiyecek ve içecekleri tüketmemeliyiz. Sigara içilen ortamlarda çok durmalıyız. Yiyecekleri çok sıcak Ağız temizliğine önem vermeliyiz. Çok soğuk içecekler içmemeliyiz. 16 Kulaklarımızı soğuktan korumalıyız. işlerimizi ayda bir fırçalamalıyız. Yüksek sesli ortamlarda bulunmamalıyız. Burnumuzu karıştırmamalıyız. Burun kıllarımızı koparmamalıyız. Sık sık banyo yapmalıyız. erimizi ezilme, kesilme ve yanmalardan korumalıyız. Bilgisayar karşısında uzun içilen ortamlarda bulunmamalıyız. Sigara süre dur- Bilmediğimiz maddeleri tatmamalıyız. ma- malı- yız. Güneşe çıplak gözle bakmamalıyız. Bilgisayar karşısında çok durmalıyız. Kulaklarımız darbeye dayanıklıdır. Mikroplar derimizde barınamaz. Kişisel temizliğimiz önemli değildir. uyu organlarımızın sağlığı önemli değildir. Göz sağlığımız için A vitamini içeren besinler Güneşi çıplak gözle seyretmeliyiz. tüketmeliyiz. Sağlıklı duyu organları için doktor kontrolüne gerek yoktur. Ellerimizi günde bir yıkamalıyız.
ETKİNLİK 04 Kazanım No: (3.1.1.3.1. - 3.1.1.2. - 3.1.1.3.) Adı : Soyadı : Sınıfı : No: Tarih : Turuncu Kabuk un sizlerden cevabını beklediği yandaki bilmecenin cevabını bulmaya ne dersiniz? Örneği inceleyiniz. Numaralandırılmış sarı yapraklardaki yarım bırakılmış cümlelerin devamını pembe yapraklar arasından bulunuz. Sıra numarasına uygun olarak şifre kutularına yerleştiriniz. Altı bakkal dükkanı Üstü miri çeşmesi aha üstünde İki kapaklı ayna aha üstü çayır Çimenli düz ova ĞI dokunma duyu organımız deri ile algılarız. ZS aşırı ışıktan korumalıyız. 8 Başka kimselere ait 1 Kokusu iyi alınamayan besinlerin ÖRNEK UR çevremizle sağlıklı iletişim kurarız. 2 Varlıkların sertlik, yumuşaklık gibi özelliklerini AÇ havlu ve gözlükleri kullanmamalıyız. UN ne tatmalıyız, ne de koklamalıyız. 7 Görme duyu organımız olan gözlerimizi BİLMECE 3 oğuştan işitme engelli olan kişiler 6 İşitme duyu organımız olan kulaklarımızı ZB konuşamazlar. 5 Ne olduğunu bilmediğimiz veya keskin kokulu maddeleri 4 Beş duyu organımız sayesinde GÖ soğuktan ve dış darbelerden korumalıyız. ÖRNEK A alamayız. tadını da iyi 1 2 2 3 3 4 4 5 5 6 6 7 7 8 8 A 17
ETKİNLİK 05 Kazanım No: (3.1.1.1. - 3.1.1.2. - 3.1.1.3.) A) Biraz bulmaca çözmeye ne dersiniz? Verilen kelimeleri bulmacaya örnekteki gibi yerleştirirseniz bir kelimenin dışarıda kaldığını göreceksiniz. Bulmacaya yerleştirilemeyen kelime acaba hangisi? 3 Harfliler GÖZ İL 4 Harfli ERİ 5 Harfliler KULAK - BURUN TATMA - GÖRME 6 Harfliler İŞİTME SAĞLIK 7 Harfliler SOLUNUM OKUNMA - KONUŞMA 8 Harfliler KOKU ALMA TEMİZLİK 9 Harfli UYU ORGANI U Y U O R G A N I B) Aşağıdaki cümlelerde noktalı yerleri doldurunuz. Bir duyu organı olsaydım... duyu organı olan... olmak isterdim. Çünkü:....... Vücudunda görev yaptığım kişinin, beni kullanırken...... isterdim. 18
TEST 02 Kazanım No: (3.1.1.3.) Adı : Soyadı : Sınıfı : No: Tarih : 1) Hikmet Kesici aletlerle oynamamalıyız. Adem Yanıcı maddelerden uzak durmalııyız. Vücut temizliğine önem vermeliyiz. 3) Ne olduğunu bilmediğimiz maddeleri... Yukarıdaki cümlede noktalı yerlere hangisi getirilemez? A) görmemeliyiz B) tatmamalıyız C) koklamamalıyız Berat Yukarıda hangi öğrenci veya öğrencilerin yaptıkları öneriler deri sağlığımız için gereklidir? A) Adem B) Hikmet ve Berat C) Hikmet, Adem ve Berat 4) Aşağıdakilerden hangisi duyu organlarının sağlığını olumsuz etkileyen davranışlardan değildir? A) B) 2) Televizyonu uzun süre yakından izlememeliyiz. C) Çok sıcak ya da çok soğuk yiyecek ve içecekleri tüketmemeliyiz. Havuç, süt, kayısı, ıspanak gibi A vitamini içeren besinler tüketmeliyiz. Yukarıda hangi sembolle eşleştirilen bilgi, farklı bir duyu organımızla ilgilidir? A) B) C) 5) 1. Temiz tutmalıyız. 2. Kalem, çöp vb. cisimleri sokmamalıyız. 3. Soğuktan ve darbelerden korumalıyız. Kulak sağlığımız için hangilerini yapmamız gerekir? A) 1 ve 3 B) 2 ve 3 C) 1, 2 ve 3 19
TEST 02 Kazanım No: (3.1.1.3.) 8) 6) Kişisel temizliğimize dikkat etmemiz, bütün duyu organlarımızın sağlığı için gereklidir. Resimdeki çocuğun yaptığı yanlış davranış öncelikle hangi duyu organının sağlığına zarar verir? A) B) C) OĞRU uyu organlarımızın sağlığı için, onları düzenli olarak kontrolden geçirmeliyiz. OĞRU YANLIŞ YANLIŞ Sağlıklı duyu organlarına sahip olmak yaşam kalitemizi arttırır. OĞRU 7) Labirentte, cümlelerin doğru veya yanlışlığına karar vererek cevap yönünde ilerleyen tavşan, labirentin sonunda kaç havuca ulaşır? A) 1 B) 2 C) 3 9) Annemin gözlükleri yakışmış mı? Bazı maddelere dokunmak veya koklamak tehlikeli olabilir. Buna göre Mahmut Enes, hangi ok yönünü takip ederse dokunması veya koklaması tehlikeli olmayan bir maddeye ulaşır? A) B) C) 10) Nurdan Şükran Yukarıdaki konuşmaya göre, Nurdan ın vermesi gereken doğru cevap hangisidir? A) Hayırlı olsun, çok yakışmış. B) Başkasına ait gözlükleri takmamalısın. C) Çerçevesi kalın olmasa daha güzel olurdu. Aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) Kitapla göz arasında uygun bir uzaklık belirlemeliyiz. B) Kitap okuyacağımız ortam çok karanlık olmamalıdır. C) Aşırı ışık gözlerimizi dinlendirir. 20