ÇEVRE YÖNETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ATIK İŞLEME DAİRESİ BAŞKANLIĞI Sanayi Atıkları Geri Kazanım Şube Müdürlüğü Atık Yağların Yönetim Sistemi ve Mevzuat Çalışması
ATIK YAĞLARIN YÖNETİMİ TAKDİM PLANI PLANLANAN ÇALIŞMALAR
Bölüm 1 ATIK YAĞLARIN YÖNETİMİ MEVCUT DURUM AB ÜLKEMİZ YAŞANAN SORUNLAR TOPLAMA GERİ KAZANIM DENETİM YETERSİZLİĞİ
MADENİ YAĞLAR Benzinli Motorlar Dizel Motorlar Dişli Hidrolik Kalıp Metal İşlem Şanzıman ve Diferansiyel Trafo Koruyucu Tekstil Türbin ve Kompresör Kızak Isı İletim Gres
MADENİ ATIK YAĞ KAYNAKLARI KİMYA ENDÜSTRİSİ OTOMOTİV ENDÜSTRİSİ İMALAT SANAYİ ARABA ATÖLYELERİ TRANSFORMATÖRLER MADENCİLİK METAL ENDÜSTRİSİ
ATIK YAĞ OLUŞUMU Maddesel Geri Kazanım Tüketilen yağın yaklaşık % 50 si atık yağ olarak çıkmaktadır. Baz yağ Enerji Geri Kazanımı Ek Yakıt Bertaraf
ATIK YAĞ KATEGORİLERİ Atık Yağlar Yönetmeliğe Göre 3 Kategoride Değerlendirilmektedir.
ATIK YAĞLARIN KATEGORİLERİNE GÖRE İŞLEME YÖNTEMLERİ I. Kategori Atık Endüstriyel ve Atık Motor Yağları ile Klorür, PCB, Toplam Halojen Parametreleri Aşılmamış II. Kategori Atık Endüstriyel Yağlar II. Kategori Atık Yağlar ve Geri Kazanım Sonucunda Ürün Kalitesi Tutturulamayan Atık Yağlar Ürün Geri Kazanımı Enerji Geri Kazanımı /Ek Yakıt Olarak Kullanım III. Kategori Atık Yağlar Nihai Bertaraf
ATIK YAĞ ANALİZLERİ EK-I ATIK YAĞ KATEGORİLERİ VE MÜSAADE EDİLEN KİRLETİCİ PARAMETRELER Kirleticiler Müsade Edilen Sınır Değerleri Müsade Edilen Sınır Değerleri Müsade Edilen Sınır Değerleri (I.Kategori Atık Yağ) (II.Kategori Atık Yağ) (III.Kategori Atık Yağ) Arsenik < 5 ppm Max. 5 ppm > 5 ppm Kadmiyum < 2 ppm Max. 2 ppm > 2 ppm Krom < 10 ppm Max. 10 ppm > 10 ppm Klorür Max. 200 ppm Max. 2000 ppm > 2000 ppm Kurşun < 100 ppm Max. 100 ppm > 100 ppm Toplam Halojenler Max. 200 ppm Max. 2000 ppm > 2000 ppm Poliklorlubifeniller (PCB)(1) Max. 10 ppm Max. 50 ppm > 50 ppm Parlama Noktası Min. 38 C Min. 38 C -
ATIK YAĞ ANALİZLERİ Analizler, Bakanlıkça yetki verilen Bakanlıkça yetkilendirilmiş özel veya kamu kurum ve kuruluş laboratuvarları tarafından yapılır. Analizler; atık yağ üreticileri, geri kazanım ve bertaraf tesisleri veya atık motor yağı toplama konusunda yetkilendirilmiş kuruluşlar tarafından yaptırılabilir.
ATIK YAĞ YÖNETİMİNDE GENEL İLKELER Atık yağların doğrudan veya dolaylı olarak alıcı ortama verilmesi, fuel-oil veya diğer sıvı yakıtlara karıştırılması yasaktır. Atık yağların su, tehlikeli ve toksik maddeler ve birbiriyle karıştırılması yasaktır. I. kategori atık yağ, II. kategori atık yağla karıştırılırsa II. kategori; I. veya II. kategori atık yağlar, III. kategori atık yağla karıştırılırsa III. kategori atık yağ olarak kabul edilir. Atık yağların kaynağında en aza indirilmesi üretiminin kaçınılmaz olduğu durumda geri kazanımı esastır. Atık yağların yarattığı kirlenmeden; atık yağı üreten, taşıyan geri kazanan ve bertaraf edenler kusur şartı aranmaksızın sorumludur.
BAZ YAĞ ve MADENİ YAĞ Baz yağlar; Madeni yağların hammaddesidir. Rafinerilerde ve yeniden rafinasyon tesislerinde (re-refinery) üretilir. Madeni yağ = Baz yağlar + katkı maddeleri Viskozite Düzenleyic iler 10% Katkılar 10% Baz Yağ 80%
GERİ DÖNÜŞÜMÜN ÖNEMİ Ham petrolden elde edilen yağa göre %50 - %85 arasında daha az enerji harcanır. Ham petrolün damıtılması sonucunda %1-3 oranında baz yağ elde edilirken, atık madeni yağların uygun proses ile geri kazanımı ile %60-70 oranında baz yağ elde edilebilir. 84 L HAM PETROL 1 L BAZ YAĞ 1,4 L ATIK YAĞ 1 L BAZ YAĞ Kupareva vd. 2013, http://petrofrefining.com/technologies/waste-oil-recycling/
YENİDEN RAFİNASYON TEKNOLOJİLERİNİN GELİŞİMİ İnce Film Buharlaştırma Hidro işlem, Solvent Rafinasyonu 2004 2020 Grup III Daha ileri teknolojilerle, özel işlemlerle daha yüksek kalite baz yağ elde edilmesi 1975 Asit/Kil 1935
Ürün olarak Harman yağı ve Kalıp yağı gibi katma değeri düşük ürünler elde edilmektedir. TÜRKİYE DE GERİ KAZANIM TESİSLERİ
???
AB ATIK YAĞ GERİ KAZANIM TESİSİ ÖRNEKLERİ AVISTAOIL / ALMANYA
AB ATIK YAĞ GERİ KAZANIM TESİSİ ÖRNEKLERİ PURALUBE / ALMANYA
ABD ATIK YAĞ GERİ KAZANIM TESİSİ ÖRNEKLERİ EVERGREEN / A.B.D
YENİDEN RAFİNASYON TESİSLERİ (AVRUPA) L&T Recoil Yeniden rafinasyon tesisi (baz yağ) Hidroişlem ve solvent extraksiyon teknolojilerine sahip olanlar (10) Rafinasyon Tesisi / Diğer teknolojiler (14) 1 Norway Oslo Sweden Stockholm L&T Recoil Helsinki Finland Estonia Yeni projeler (3) Tallinn Russia Baz yağ yeniden rafinasyon kapasitesi proje halinde olanlar dahil: 750.000 ton/yıl (27 Tesis) Lisbon Portugal Urbaser Madrid Spain Dublin Ireland Urbaser Den- Whelan Dansk Olie Genbrug mark Copenhagen Refining UK Starke & Sohn North Refinery London Fuhse Netherlands Berlin Osilub Amsterdam KS PURALUBE Brussels MRD PURALUBE 2 Germany 1 Belgium Poland BMD Eco Huile Luxem- BMR Prague burg Osilube FKM Buster Czech Republic Paris Slovakia France Bratislava Südöl Vienna Bern Liechtenstein Switzerland Austria Budapest Ljubljana Hungary Sloveni Zagreb a Viscolube Croatia Urbaser Urbaser Andorra Cator Italy Rome Sarajevo Bosnia and Herzegovina Viscolube R.A.M. Oil Tirana Albania Riga Warsaw Belgrade Serbia and Montenegro Vilnius Sofia Skopje Macedonia Latvia Lithuania Athen Minsk Romania Bulgaria Belarus 1 Chisinau Bucharest Kiev Ukraine Moldova Türkiye Moscow Ankara 40 Malta Cyclon
AB DE TOPLAMA ORANLARI ÜLKE ÜRETİM (TON) POTANSİYEL TOPLANAN % ORAN Almanya 1.076,149 538,075 460,000 85 Fransa 888,771 435,498 242,500 56 İngiltere 803,667 409,870 352,500 86 İtalya 681,100 272,400 200,395 74 İspanya 496,141 223,263 105,000 47 Belçika 173,608 76,388 60,000 79 Hollanda 154,685 83,530 60,000 72 İsveç 146,847 79,297 63,438 80 Portekiz 113,200 62,260 39,620 64 Avusturya 102,400 45,000 33,500 74 Finlandiya 89,194 48,165 38,532 80 Yunanistan 88,000 60,000 22,000 37 Danimarka 71,416 46,420 35,000 75 İrlanda 39,900 19,839 17,062 86 Lüksemburg 10,150 5,075 2,000 39 AB Toplam ( 15) 4.935,228 2.405,120 1.731,546 72
ÜLKEMİZDE TOPLAMA ORANLARI ATIK SANAYİ YAĞLARI ATIK MOTOR YAĞLARI Lisanslı işleme ve bertaraf tesisleri tarafından toplanır. Motor yağı üreticileri veya yetkilendirilmiş kuruluşlar tarafından toplanır. 63.496 58.170 17.640 17.775 14.880 16.178 20.500 40.000 29.710 20.870 19.600 20.000 18.500 18.775 17.750 17.800 19.185 19.996 Türkiye de atık yağ toplama oranı yaklaşık % 15-20 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Atık Motor Yağı (ton) Atık Endüstriyel Yağ (ton)
ATIK YAĞLARININ TOPLANMASI Atık motor yağları, motor yağı üreticileri veya bunların yetkilendirilmiş kuruluşları (Yetkilendirilmiş Kuruluşlar piyasa payları toplamı en az % 30 olan motor yağı üreticileri tarafından kurulur) tarafından toplanır. Kamu kurumlarının garajlarında biriken atık motor yağlarının yetkilendirilmiş kuruluşlara teslim edilmesi gerekmektedir. Halen atık motor yağı toplamak üzere Bakanlık tarafından yetkilendirilen 1 organizasyon (PETDER) bulunmaktadır.
TÜRKİYE DEKİ MADENİ YAĞ PİYASASI
Star
DEĞERLENDİRME Türkiye genelinde yılda yaklaşık 350-400 bin ton atık yağ oluşmaktadır. Oluşan atık yağların yaklaşık 70.000-80.000 tonu toplanabilmektedir. Yaklaşık 300.000 ton atık yağ kayıt dışıdır. Kayıt altına alınamayan atık yağlar; Isınma ve enerji amacıyla yakılmaktadır. Lisanssız tesislerde basit işlemlerle temizlenerek doğrudan akaryakıta karıştırılmaktadır. Bu doğrultuda temel sorunlar toplama, geri dönüşüm altyapısı denetim yetersizliği
Bölüm 2 PLANLANAN ÇALIŞMALAR
Yeni durum ATIK YAĞ RAFİNASYON TESİSİ İŞLETMECİLERİNİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ TS 13541 nolu işyeri standardına uygun olarak tesisleri dizayn etmek, TS 13369 nolu baz yağ standardına uygun baz yağ üretim yapmakla, yükümlüdürler.
ATIK YAĞ ÜCRETİ Mevcut Durum Temiz, sağlam ve ağzı sıkı şekilde kapatılmış bir kap içinde en yakın atık yağ toplama noktasına ücretsiz olarak teslim ediniz. Yeni Durum Taslak yönetmelikte atık yağın tesliminde ücrete ilişkin bir hüküm yer almamaktadır.
YETKİLENDİRİLMİŞ KURULUŞ Mevcut Durum Yetkilendirilmiş kuruluş: Piyasa payları toplamı en az % 30 olan motor yağı üreticileri tarafından kurulan atık motor yağı toplama organizasyonunu, Yeni Durum Yetkilendirilmiş kuruluş: Piyasa payları toplamı en az % 10 olan motor yağ üreticileri tarafından kurulan atık motor yağı toplama organizasyonunu,
Yeni durum KOTA UYGULAMASI Motor yağlarının toplanmasına yönelik olarak Kota Uygulaması getirilmiştir. 2017 yılında % 8, 2018 yılında %12, 2019 yılında %20, 2020 yılında %25, 2021 yılında %30, devamı yıllarda ise Bakanlığın belirleyeceği oranlarda atık motor yağları toplanacaktır.
ATIK YAĞ KATEGORİ ANALİZ TESTLERİ Mevcut Durum Yeni Durum Kirleticiler I.Kategori II.Kategori III.Kategori Arsenik < 5 ppm Max.5 ppm > 5 ppm Kadmiyum < 2 ppm Max. 2 ppm > 2 ppm Krom < 10 ppm Max.10 ppm > 10 ppm Klorür Max. 200 ppm Max.2000 ppm > 2000 ppm Kurşun < 100 ppm Max.100 ppm > 100 ppm Toplam Halojenler Max. 200 ppm Max. 2000 ppm > 2000 ppm Parametre I. Kategori II. Kategori En çok 1000 ppm > 1000 ppm Klorür PCB En çok 20 ppm > 20 ppm PCB Max. 10 ppm Max.50 ppm > 50 ppm Parlama Noktası > 55 C - Parlama Noktası Min. 38 C Min. 38 C -
Atık Kodları Atık Yağlar Birlikte Toplanabilecek Atık Yağ Grupları 08 03 19 Dağıtıcı yağ A 12 01 Metallerin ve Plastiklerin Fiziki ve Mekanik Yüzey İşlemlerinden ve Biçimlendirilmesinden Kaynaklanan Atıklar ATIK YAĞ KODLARI İLE BİRLİKTE TOPLANABİLECEK ATIK YAĞ GRUPLARI Yönetmelik kapsamında A ve B olmak üzere 2 ayrı grup tanımlanmış olup, aynı gruptaki atık yağlar birbirleriyle karıştırılarak toplanabilir. 12 01 06* Halojen içeren madeni bazlı işleme yağları (emülsiyon ve solüsyonlar hariç) A 12 01 07* Halojen içermeyen madeni bazlı işleme yağları (emülsiyon ve solüsyonlar hariç) A 12 01 10* Sentetik işleme yağları A 13 01 Atık Hidrolik Yağlar 13 01 01* PCB içeren hidrolik yağlar A 13 01 09* Mineral esaslı klor içeren hidrolik yağlar A 13 01 10* Mineral esaslı klor içermeyen hidrolik yağlar A 13 01 11* Sentetik hidrolik yağlar A 13 01 12* Kolayca biyolojik olarak bozunabilir hidrolik yağlar A 13 01 13* Diğer hidrolik yağlar A 13 02 Atık Motor, Şanzıman ve Yağlama Yağları 13 02 04* Mineral esaslı klor içeren motor, şanzıman ve yağlama yağları A 13 02 05* Mineral esaslı klor içermeyen motor, şanzıman ve yağlama yağları B 13 02 06* Sentetik motor, şanzıman ve yağlama yağları B 13 02 07* Kolayca biyolojik olarak bozunabilir motor, şanzıman ve yağlama yağları B 13 02 08* Diğer motor, şanzıman ve yağlama yağları B 13 03 Atık Yalıtım ve Isı İletim Yağları 13 03 01* PCB ler içeren yalıtım ya da ısı iletim yağları A 13 03 06* 13 03 01 dışındaki mineral esaslı klor içeren yalıtım ve ısı iletim yağları A 13 03 07* Mineral esaslı klor içermeyen yalıtım ve ısı iletim yağları A 13 03 08* Sentetik yalıtım ve ısı iletim yağları A 13 03 09* Kolayca biyolojik olarak bozunabilir yalıtım ve ısı iletim yağları A 13 03 10* Diğer yalıtım ve ısı iletim yağları A 13 05 Yağ/Su Ayırıcısı İçerikleri 13 05 06* Yağ/su ayırıcılarından çıkan yağ A 19 02 07 Ayrışmadan oluşan yağ ve konsantrasyonlar A 19 08 10 19 08 09 dışındaki yağ ve su ayrışmasından çıkan yağ karışımları ve gres A
Yeni durum Geçiş Süresi: MEVCUT TESİSLER Mevcut geri kazanım tesislerine yeni lisans kriterlerine göre lisans alınmasına ilişkin olarak bir yıl geçiş süresi verilmiştir.
ATIK MOTOR YAĞI İZLEME VE TAKİP SİSTEMİNİN KURULMASI Amaç Atık motor yağlarının; etkin şekilde toplanması ve toplama miktarlarının artırılması uygun geri kazanım yöntemleri dışında kullanımlarının engellenmesi çevreye zarar vermeyecek şekilde ekonomiye kazandırılmasının sağlanması
SİSTEMİN İŞLEYİŞİ Araç yağ değişimi/bakım için İl Müdürlüğünce yetkilendirilmiş servise gider Yağ değişim işlemi sisteme kaydedilir. Sistemden alınan yağ değişim belgesi araç sahibine verilir. Sürecin her aşaması Bakanlık ve İl Müdürlüğünce izlenir ve denetlenir. Yağ değişimi, yetkisiz noktada yapıldıysa araç muayenesinde kusur raporu düzenlenmesi veya çevre cezası uygulanması Yağ değişim işlemi kontrol edilir. Araç periyodik muayene /Egzoz ölçümüne gelir.
TEŞEKKÜRLER Volkan YANMAZ Sanayi Atıkları Geri Kazanım Şube Müdürlüğü T: 0312 586 31 02 E: volkan.yanmaz@csb.gov.tr 06.12.2018 ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI