CHRIS JENKS Brunel Üniversitesi nde Sosyoloji Profesörü olan Chris Jenks ayn kurumda Rektör Yard mc l görevindedir. Daha önceki kitaplar, Rationality, Education and Social Organization of Knowledge (Routledge, 1976), Worlds Apart: Readings for a Sociology of Education (J. Beck, N. Keddie ve M. Young ile birlikte) (Collier-Macmillan, 1977), Toward a Sociology of Education (J. Beck, N. Keddie ve M. Young ile birlikte) (Transaction, 1977); The Sociology of Childhood (Bastford, 1982); Culture (Routledge, 1993); Cultural Reproduction (Routledge, 1993); Visual Culture (Routledge, 1995); Childhood (Routledge, 1996); Theorizing Childhood (A. James ve A. Prout ile birlikte) (Polity, 1998); Core Sociological Dichotomies (Sage, 1998); Images of Community: Durkheim, Social Systems and the Sociology of Art (J.A. Smith ile birlikte) (Ashgate, 2000); Aspects of Urban Culture (Sinica, 2001); Culture: Critical Concepts, 4 cilt (Routledge, 2002); ve Qualitative Complexity yi (J.A. Smith ile birlikte) (Routledge, 2004) içerir. Sosyoloji kuram ; post-yap salc l k ve heteroloji; çocukluk; kültür kuram ; görsel kültür ve kent kültürü; davran fl afl r l klar yla ilgilenmektedir. Jenks in eserleri Çince, Korece, talyanca, H rvatça, Danca, Almanca ve Portekizceye çevrilmifltir.
Ayr nt : 516 nceleme dizisi: 224 Altkültür Toplumsal n Parçalan fl Chris Jenks ngilizceden çeviren Nihal Demirkol Yay ma haz rlayan Ertürk Demirel Kitab n özgün ad Subculture The Fragmentation of the Social Sage Publications/2005 bas m ndan çevrilmifltir. Chris Jenks, 2005 Bu kitab n Türkçe yay m haklar Ayr nt Yay nlar na aittir Kapak illüstrasyonu Asuman Ercan Kapak düzeni Arslan Kahraman Düzelti Asaf Taneri Bask ve cilt Sena Ofset (0 212) 613 38 46 Birinci bas m 2007 Bask adedi 2000 ISBN 975-539-500-8 AYRINTI YAYINLARI www.ayrintiyayinlari.com.tr & info@ayrintiyayinlari.com.tr Dizdariye Çeflmesi Sk. No.: 23/1 34400 Çemberlitafl- st. Tel.: (0 212) 518 76 19 Faks: (0 212) 516 45 77
Chris Jenks Altkültür Toplumsal n Parçalan fl
N C E L E M E D Z S fienl KL TOPLUM/I. Illich Ë YEfi L POL T KA/J. Porritt Ë MARKS, FREUD VE GÜNLÜK HAYATIN ELEfiT R S /B. Brown Ë KA- DINLIK ARZULARI/R. Coward Ë FREUD DAN LACAN A PS KANAL Z/S. M. Tura Ë NASIL SOSYAL ZM? HANG YEfi L? N Ç N T NSELL K?/R. Bahro Ë ANTROPOLOJ K AÇIDAN fi DDET/Der: D. Riches Ë ELEfiT REL A LE KURAMI/M. Poster Ë K B N E DO RU/R. Williams Ë DEMOKRAS ARAYIfiINDA KENT/K. Bumin Ë YARIN/R. Havemann Ë DEVLETE KARfiI TOPLUM/P. Clastres Ë RUSYA DA SOVYETLER (1905-1921)/O. Anweiler Ë BOLfiEV KLER VE fiç DENET M /M. Brinton Ë EDEB YAT KU- RAMI/T. Eagleton Ë K FARKLI S YASET/L. Köker Ë ÖZGÜR E T M/J. Spring Ë EZ LENLER N PEDAGOJ S /P. Freire Ë SA- NAY SONRASI ÜTOPYALAR/B. Frankel Ë fikencey DURDURUN!/T. Akçam Ë ZORUNLU E T ME HAYIR!/C. Baker Ë SES- S Z YI INLARIN GÖLGES NDE YA DA TOPLUMSALIN SONU/J. Baudrillard Ë ÖZGÜR B R TOPLUMDA B L M/P. Feyerabend Ë VAHfi SAVAfiÇININ MUTSUZLU U/P. Clastres Ë CEHENNEME ÖVGÜ/G. Vassaf Ë GÖSTER TOPLUMU VE YORUMLAR/G. Debord Ë A IR ÇEK M/L. Segal C NSEL fi DDET/A. Godenzi ALTERNAT F TEKNOLOJ /D. Dickson Ë ATEfi VE GÜNEfi/I. Murdoch Ë OTOR TE/R. Sennett Ë TOTAL TAR ZM/S. Tormey SLAM IN B L NÇALTINDA KADIN/F. Ayt Sabbah Ë MEDYA VE DEMOKRAS /J. Keane Ë ÇOCUK HAKLARI/Der: B. Franklin Ë ÇÖKÜfiTEN SONRA/Der: R. Blackburn Ë DÜNYANIN BATI- LILAfiMASI/S. Latouche Ë TÜRK YE N N BATILILAfiTIRILMASI/C. Aktar Ë SINIRLARI YIKMAK/M. Mellor Ë KAP TAL ZM, SOS- YAL ZM, EKOLOJ /A. Gorz Ë AVRUPAMERKEZC L K/S. Amin Ë AHLÂK VE MODERNL K/R. Poole Ë GÜNDEL K HAYAT KILA- VUZU/S. Willis Ë S V L TOPLUM VE DEVLET/Der: J. Keane Ë TELEV ZYON: ÖLDÜREN E LENCE/N. Postman Ë MODERNL - N SONUÇLARI/A. Giddens Ë DAHA AZ DEVLET DAHA ÇOK TOPLUM/R. Cantzen Ë GELECE E BAKMAK/M. Albert - R. Hahnel Ë MEDYA, DEVLET VE ULUS/P. Schlesinger Ë MAHREM YET N DÖNÜfiÜMÜ/A. Giddens Ë TAR H VE T N/J. Kovel ÖZ- GÜRLÜ ÜN EKOLOJ S /M. Bookchin Ë DEMOKRAS VE S V L TOPLUM/J. Keane Ë fiu HA N KALPLER M Z/R. Coward Ë AK- LA VEDA/P. Feyerabend Ë BEY N FAL fiebekes /A. Mattelart Ë KT SAD AKLIN ELEfiT R S /A. Gorz Ë MODERNL N SI- KINTILARI/C. Taylor Ë GÜÇLÜ DEMOKRAS /B. Barber Ë ÇEK RGE/B. Suits Ë KÖTÜLÜ ÜN fieffafli I/J. Baudrillard Ë ENTELEKTÜEL/E. Said Ë TUHAF HAVA/A.Ross Ë YEN ZAMANLAR/S. Hall-M. Jacques Ë TAHAKKÜM VE D REN fi SANAT- LARI/J.C. Scott Ë SA LI IN GASPI/I. Illich Ë SEVG N N B LGEL /A. Finkielkraut Ë K ML K VE FARKLILIK/W. Connolly Ë ANT POL T K ÇA DA POL T KA/G. Mulgan Ë YEN B R SOL ÜZER NE TARTIfiMALAR/H. Wainwright Ë DEMOKRAS VE KAP - TAL ZM/S. Bowles-H. Gintis Ë OLUMSALLIK, RON VE DAYANIfiMA/R. Rorty Ë OTOMOB L N EKOLOJ S /P. Freund-G. Martin Ë ÖPÜfiME, GIDIKLANMA VE SIKILMA ÜZER NE/A. Phillips Ë MKÂNSIZIN POL T KASI/J.M. Besnier Ë GENÇLER Ç N HA- YAT B LG S EL K TABI/R. Vaneigem Ë CENNET N D B /G. Vassaf Ë EKOLOJ K B R TOPLUMA DO RU/M. Bookchin Ë DE- OLOJ /T. Eagleton Ë DÜZEN VE KALKINMA KISKACINDA TÜRK YE/A. nsel Ë AMER KA/J. Baudrillard Ë POSTMODERN ZM VE TÜKET M KÜLTÜRÜ/M. Featherstone Ë ERKEK AKIL/G. Lloyd Ë BARBARLIK/M. Henry KAMUSAL NSANIN ÇÖKÜfiÜ/R. Sennett Ë POPÜLER KÜLTÜRLER/D. Rowe Ë BELLE N Y T REN TOPLUM/R.Jacoby Ë GÜLME/H. Bergson Ë ÖLÜME KARfiI HAYAT/N. O. Brown Ë S V L TAATS ZL K/Der.: Y. Coflar Ë AHLÂK ÜZER NE TARTIfiMALAR/J. Nuttall Ë TÜKET M TOP- LUMU/J. Baudrillard Ë EDEB YAT VE KÖTÜLÜK/G. Bataille Ë ÖLÜMCÜL HASTALIK UMUTSUZLUK/S. Kierkegaard ORTAK B R fieyler OLMAYANLARIN ORTAKLI I/A. Lingis Ë VAK T ÖLDÜRMEK/P. Feyerabend Ë VATAN AfiKI/M. Viroli Ë K ML K MEKÂNLARI/D. Morley-K. Robins Ë DOSTLUK ÜZER NE/S. Lynch Ë K fi SEL L fik LER/H. LaFollette Ë KADINLAR NEDEN YAZDIKLARI HER MEKTUBU GÖNDERMEZLER?/D. Leader Ë DOKUNMA/G. Josipovici Ë T RAF ED LEMEYEN CEMAAT/M. Blanchot Ë FLÖRT ÜZER NE/A. Phillips Ë FELSEFEY YAfiAMAK/R. Billington Ë POL T K KAMERA/M. Ryan-D. Kellner Ë CUMHUR YETÇ L K/P. Pettit Ë POSTMODERN TEOR /S. Best-D. Kellner Ë MARKS ZM VE AHLÂK/S. Lukes Ë VAHfiET KAV- RAMAK/J.P. Reemtsma Ë SOSYOLOJ K DÜfiÜNMEK/Z. Bauman Ë POSTMODERN ET K/Z. Bauman Ë TOPLUMSAL C NS - YET VE KT DAR/R.W. Connell Ë ÇOKKÜLTÜRLÜ YURTTAfiLIK/W. Kymlicka Ë KARfiIDEVR M VE SYAN/H. Marcuse Ë KU- SURSUZ C NAYET/J. Baudrillard TOPLUMUN McDONALDLAfiTIRILMASI/G. Ritzer KUSURSUZ N H L ST/K.A. Pearson Ë HOfiGÖRÜ ÜZER NE/M. Walzer Ë 21. YÜZYIL ANARfi ZM /Der.: J. Purkis & J. Bowen MARX IN ÖZGÜRLÜK ET /G. G. Brenkert Ë MEDYA VE GAZETEC L KTE ET K SORUNLAR/Der.: A. Belsey & R. Chadwick Ë HAYATIN DE ER /J. Harris Ë POST- MODERN ZM N YANILSAMALARI/T. Eagleton Ë DÜNYAYI DE fit RMEK ÜZER NE/M. Löwy Ë ÖKÜZÜN A SI/B. Sanders TAHAYYÜL GÜCÜNÜ YEN DEN DÜfiÜNMEK/Der.: G. Robinson & J. Rundell Ë TUTKULU SOSYOLOJ /A. Game & A. Netcalfe EDEPS ZL K, ANARfi VE GERÇEKL K/G. Sartwell Ë KENTS Z KENTLEfiME/M. Bookchin Ë YÖNTEME KARfiI/P. Feyerabend Ë HAK KAT OYUNLARI/J. Forrester Ë TOPLUMLAR NASIL ANIMSAR?/P. Connerton Ë ÖLME HAKKI/S. nceo lu Ë ANARfi Z- M N BUGÜNÜ/Der.: Hans-Jürgen Degen Ë MELANKOL KADINDIR/D. Binkert Ë S YAH AN LAR I-II/J. Baudrillard Ë MODER- N ZM, EVRENSELL K VE B REY/fi. Benhabib Ë KÜLTÜREL EMPERYAL ZM/J. Tomlinson Ë GÖZÜN V CDANI/R. Sennett Ë KÜ- RESELLEfiME/Z. Bauman Ë ET E G R fi/a. Pieper Ë DUYGUÖTES TOPLUM/S. Mestroviç Ë EDEB YAT OLARAK HAYAT/A. Nehamas Ë MAJ/K. Robins Ë MEKÂNLARI TÜKETMEK/J. Urry Ë YAfiAMA SANATI/G. Sartwell Ë ARZU ÇA I/J. Kovel Ë KOLONYAL ZM POSTKOLONYAL ZM/A. Loomba Ë KREfiTEK YABAN /A. Phillips Ë ZAMAN ÜZER NE/N. Elias Ë TAR H N YAPISÖKÜMÜ/A. Munslow Ë FREUD SAVAfiLARI/J. Forrester Ë ÖTEYE ADIM/M. Blanchot Ë POSTYAPISALCI ANARfi ZM N S YASET FELSEFES /T. May Ë ATE ZM/R. Le Poidevin ËAfiK L fik LER /O.F. Kernberg Ë POSTMODERNL K VE HOfiNUT- SUZLUKLARI/Z. Bauman Ë ÖLÜMLÜLÜK, ÖLÜMSÜZLÜK VE D ER HAYAT STRATEJ LER /Z. Bauman Ë TOPLUM VE B L NÇ- DIfiI/K. Leledakis Ë BÜYÜSÜ BOZULMUfi DÜNYAYI BÜYÜLEMEK/G. Ritzer Ë KAHKAHANIN ZAFER /B. Sanders ËEDEB YATIN YARATILIfiI/F. Dupont PARÇALANMIfi HAYAT/Z. Bauman KÜLTÜREL BELLEK/J. Assmann MARKS ZM VE D L FELSEFES /V. N. Voloflinov Ë MARX IN HAYALETLER /J. Derrida Ë ERDEM PEfi NDE/A.MacIntyre Ë DEVLET N YEN DEN ÜRET M /J. Stevens Ë ÇA DAfi SOSYAL B L MLER FELSEFES /B. Fay Ë KARNAVALDAN ROMANA/M. Bakhtin Ë P YASA/J. O Neill Ë ANNE: MELEK M, YOSMA MI?/E.V. Welldon Ë KUTSAL NSAN/G. Agamben Ë B L NÇALTINDA DEVLET/R. LourauË YAfiADI IMIZ SEFALET/A. Gorz Ë YAfiAMA SANATI FELSEFES /A. Nehamas Ë KORKU KÜLTÜRÜ/F. Furedi Ë E T MDE ET K/F. Haynes Ë DUYGUSAL YAfiANTI/D. Lupton Ë ELEfiT REL TEOR /R. Geuss Ë AKT V ST N EL K TABI/R. Shaw Ë KARAKTER AfiINMASI/R. Sennett Ë MODERNL K VE MÜPHEML K/Z. Bauman Ë NIETZSCHE: B R AHLÂK KARfiITININ ET /P. Berkowitz Ë KÜLTÜR, K ML K VE S YASET/Nafiz Tok Ë AYDINLANMIfi ANARfi /M. Kaufmann Ë MODA VE GÜNDEMLER /D. Crane Ë B L M ET /D. Resnik Ë CEHENNEM N TAR H /A.K. Turner Ë ÖZGÜRLÜKLE KALKINMA/A. Sen Ë KÜRESELLEfiME VE KÜLTÜR/J. Tomlinson Ë S YASAL KT SADIN ABC si/r. Hahnel ERKEN ÇÖKEN KARANLIK/K.R. Jamison Ë MARX VE MAHDUMLARI/J. Derrida Ë ADALET TUTKUSU/R.C. Solomon Ë HACKER ET /P. Himanen Ë KÜLTÜR YORUMLARI/Terry Eagleton Ë HAYVAN ÖZGÜRLEfiMES /P. Singer Ë MODERNL N SOSYOLOJ S /P. Wagner Ë DO RUYU SÖYLEMEK/M. Foucault Ë SAYGI/R. Sennett Ë KURBANSAL SUNU/M. Baflaran Ë FOUCAULT NUN ÖZGÜRLÜK SERÜVEN /J. W. Bernauer Ë DELEUZE & GUATTARI/P. Goodchild Ë KT DARIN PS fi K YAfiAMI/J. Butler Ë Ç KOLATANIN GERÇEK TAR H /S.D. Coe & M.D. Coe Ë DEVR M N ZAMANI/A. Negri GEZEGENGESEL ÜTOPYA TAR H /A. Mattelart Ë GÖÇ, KÜLTÜR, K ML K/I. Chambers Ë ATEfi ve SÖZ/G.M. Ramírez Ë M LLETLER VE M LL YETÇ L K/E.J. Hobsbawm Ë HOMO LUDENS/J. Huizinga Ë MODERN DÜfiÜNCEDE KÖTÜLÜK/S. Neiman Ë ÖLÜM VE ZAMAN/E. Lévinas Ë GÖRÜNÜR DÜNYANIN Efi /K. Silverman Ë BAKUNIN DEN LACAN A/S. Newman Ë ORTAÇA DA ENTELEKTÜELLER/J. Le Goff Ë HAYAL KIRIKLI I/Ian Craib Ë HAK KAT VE HAK KATL L K/B. Williams Ë RUHUN YEN HASTALIKLARI/J. Kristeva Ë fi RKET/J. Bakan Ë ALTKÜLTÜR/C. Jenks Ë
çindekiler Önsöz...11 I. KAVRAMIN HAR TASINI ÇIKARTMAK...............14 A. Girifl............................................14 B. Altkültüre girifl....................................18 C. Altkültür kavram n n modern kökenleri...............22 D. Altkültür: Analiz sorunu............................26 E. Grup s n fland rmalar..............................29 II. KLAS K GELENEKTEN GER YE KALAN UNSURLAR...34 A. Tönnies in ikili i: Gemeinschaft ve Gesellschaft......................................36
B. Durkheim: Bir dayan flma biçimi olarak toplum..........41 C. Durkheim in metodolojik temeli......................50 D. Göstergebilimselden semboli e geçifl..................58 E. lk Altkültürler olarak loncalar ve çal flma gruplar........68 F. Max Weber: Ak l ve otoriteyle ba l gruplar.............70 G. Marx: Lümpen proletarya...........................72 III. KAYIP ANLATI I: CHICAGO OKULU.................76 A. Etkileflimdeki benlik................................77 B. Sosyal psikoloji olarak sembolik etkileflimcilik...........80 C. Anlam n toplumsal ba lam..........................83 D. Yetiflkin toplumsallaflmas...........................85 E. G. H. Mead: Ben ve Kendim......................90 F. Kent kültürü meseleleri..............................91 G. Toplumsal ekoloji..................................93 H. Kaybeden......................................98 IV. KAYIP ANLATI II: PARSONSCI S STEMLER KURAMI:.102 A. Afl r toplumsallaflm fl aktör anlay fl..................103 B. Düzen ve denetim.................................106 C. Toplumsal sistem.................................108 D. Alt sistemler.....................................110 E. Parsons ve Freud..................................112 F. Parsons n altkültürlere gereksinimi...................115 G. Ayr k davran fl olarak altkültürler....................118 H. hlal olarak altkültür...............................121 V. BAZI KURAL DIfiI VAKALAR.......................123 A. Viktorya dönemi Londras..........................124 B. Do u sahili asileri.................................131 C. ngiliz e itim sosyolojisi...........................137 VI. MODERN KAVRAM: BIRMINGHAM ÇK M...........143 A. Kültürel incelemelerin kuramlaflt r lmas...............145 B. Kültürelcilik ve yap salc l k.........................148 C. Gramsci ve Hegemonya kavram.....................150 D. Althusser in ideoloji ve ça rma kavramlar............154 E. Ritüel yoluyla direnifl..............................155
F. Tarz ve brikolaj...................................160 G. Beyaz, erkek, iflçi s n f gençli i.....................161 H. Özgül iflçi s n f görüngüleri olarak altkültürler.........167 VII. SONUÇ: K ML K VE DA ILMA.....................170 1 A. Altkültür kuram n n paradoksu......................171 B. Altkültür ve modernite projesi......................173 C. Altkültür ve modernitenin çöküflü....................175 D. Altkültür ve postmodernite.........................177 E. Post- un ivme kazanmas...........................180 F. Kimlik politikas.................................186 G. Sonuç..........................................189 Kaynakça..........................................191 Dizin..............................................196
Barbara ya
Önsöz Bu kitab n oldukça uzun bir geçmifli var; asl nda yaz lmas n n ald - zamandan çok daha uzun. Cultural Reproduction, Culture ve Visual Culture dan oluflan üçlü eserimi henüz tamamlad m 1995 e geri dönersek, arkadafl m, kitab mdan sorumlu editörüm ve bana a r ifller y kan kifli Chris Rojek, hayat mda rahat bir nefes alabilece im küçük bir alan aç lm fl gibi oldu unu fark etti. Her türlü kanaatkârl k, uyuflukluk veya hatta sükûnet belirtisinden hiç hazzetmedi i için, bir öneriyle ç kageldi. Belki de, Hebdige in (1979) bombas Subculture: The Meaning of Style [Altkültür: Tarz n Anlam ] * güncelli ini yitirme belirtileri gösteriyordu; bahsetti i çeflitli altkültürler art k tedavülden kalkm fl, popüler kültürün gelgeç * Bkz. Altkültür: Tarz n Anlam, çev.: Sinan Niflanc, Babil Yay nlar, 2004. 11
belle inde geriye kalan unsurlar haline geliyorlard. Hepsi de altkültür kavram arac l yla formüle edilebilecek yeni topluluklar, ç kar gruplar, sahneler, toplaflmalar, kültler, modalar ve tarz gruplar ortaya ç k yordu. Bu, yeni bir kitap için uygun, ifllenmemifl bir sahayd ve internet sohbet odalar n n sanal özdeflleflimleri ile sübyanc çetelerin yaratt meflum korku aras nda de iflen çeflitli olabilirliklerden konufltuk. Gözlerimin önünde belirmeye bafllayan manzara ilginçti; fakat, ben tamamen ikna olmufl de ildim. Olas çal flmaya dair iç konuflmam, karmafl k ve çeliflkiliydi ve ilk anki coflkumu bast rd. Kendi kendime dedim ki: Goldsmiths College da uzun bir dönem bulunmamdan dolay, Paul Gilroy, Angela McRobbie, Dave Morely, Valerie Walkerdine, Richard Hoggart, Stuart Hall ve, elbette, Dick Hebdige de dahil olmak üzere eski Birmingham Ça dafl Kültürel ncelemeler Merkezi akademisyenlerinin birço uyla çal flt m. fiu anda Dick le çok iyi anlafl yorum, fakat, onun o ender zekâs na ne kadar hayran olsam da, onun projesini tamamlama, kopya etme, sezdirmeden izleme, gölgeleme veya bu projenin devam n getirme gibi bir arzum yok. Üstelik, bir nevi Altkültür No. II yaratma fikrinde bir tür açgözlü Hollywood afl - r l da vard. Dick in kendisinin de bu altkültür kavram n n neredeyse tamamen araflt r ld görüflünde oldu unu bilmek, benim bu düflüncelerime ekleniyordu. Toplumsal dünyay aç klamaya yönelik çeflitli giriflimlerim zaman içinde de iflse de, altkültür fikri asla analizde kulland m araç kutumun bir parças olmam fl, bir araç olarak da bana asla hitap etmemiflti. Altkültür kavram, bana her zaman biraz yal t mc, dar kapsaml bir kavram ve toplumsal eylemi kolektif yap sal yaflam n s n rlamalar olmaks z n aç klama flekli olarak görünmüfltü ve samimi olmak gerekirse, modern çeflitlemelerinde altkültür biraz bafl bofl delikanl edas kazanm flt. Göz önüne al - nacak baflka faktörler de vard : yeni çal flman n bir parças olarak düflündü ümüz, fakat her bir bölümü biraz aflan baz gruplaflmalar n dinamiklerinin araflt r lmas yla gerçekten ilgileniyordum; bu nedenle, gerçek içeri i yüzeysel olarak geçme veya afl r yo unlaflt rma tehlikesi vard. 12
Yine de, bir altkültür fikri her zaman varl n sürdürdü ve benim kendi tercihim olmasa da, bunun, sosyoloji ve kültürel incelemelerde bir hayli geçerlili i olan, ö rencilere çekici gelen bir fikir oldu u aç kt. Birçok kifli, fikirler tarihini, entelektüel çal flman n önemsiz aray fllar ucu olarak düflünse de, ben (belki de yaln zca Melvin Bragg gibi) böyle çal flmalar hayli cazip ve e itici buluyorum. Bu nedenle, arada çok fazla proje tamamlad m uzun bir erteleme döneminden sonra bu kitaba bafllad m. Kitap yeni altkültürler koleksiyonunun bir izah de il, altkültür fikrinin kendisine dair olacakt. Bu, heyecan vericiydi ve bana yazma flevki sa lad ; ki üstelik, kavram n 1970 lerde Birmingham dakilerin, iflçi s n f n n d fllanma, sekteye u rat lma ve direniflini ifade etme arzular ndan dolay ortaya ç kmad da kesindi. Ben bu kavramla çok daha önce karfl laflm flt m: Talcott Parsons, Chicago Okulu ve suçbilimi alan nda yapt m çeflitli paradoksal u rafl lardan da önce. Bu yüzden bir nesil duygusuna ve potansiyel bir arkeolojiye sahip oldu- umdan kendimi kapt rd m. Bu kitap, bir övgü, ama ayn zamanda temelli bir elefltiri olarak ortaya ç kt. Altkültür kavram n araflt rmalar nda kullananlara ve ayr ca disiplinimizdeki yorumculara yararl olaca na inan yorum. Bu kitap, sosyolojiden ç kan çok say da ve karmafl k fikirlerin baz lar n, her zamanki gibi bir düzene oturtmaya çal flan ö rencilere mutlaka hitap edecektir. Chris Jenks Brunel Üniversitesi 13
I. Kavram n haritas n ç kartmak Bir kültür ü altkültür veya kültürel de iflken den ay - ran çizgi henüz kesin olarak çizilmemifltir. (Kluckhohn ve Kelley, 1962; 67) A. G R fi XX. yüzy l n bafl nda, befleri bilimler felsefesinde, daha sonra dilbilimsel dönüfl olarak adland r lacak, dikkate de er bir dizi geliflme meydana geldi. Esas itibar yla, düflünürler dili, malumat ileten nötr bir araç ya da sadece insan türüne özgü bir davran fl biçimi olarak düflünmeyi b rakt lar. Bunun yerine, muhtemelen Ferdinand de Saussure ün Course in General Linguistics (1916) [Genel Dilbilim Dersleri] * kitab ndan da esinlenmeyle, dil, merkezi bir konuma gelip, insan davran fl n anlamak ve aç klamak için güçlü ve tamam y- * Bkz. Genel Dilbilim Dersleri, çev.: Berke Vardar, Multilingual Yabanc Dil Yay nlar, 1998. 14
la uygun bir kök metafor statüsü kazand. Dilbilgisi, dil yetkinli i ve kullan m ile dipteki ve yüzeydeki cümle yap s biçimleri, temelde hem insani hem de toplumsal olan n ne oldu u hakk nda bir fikir veren yeni ve yerleflik üstkavramlar haline gelmifllerdir. Bu geliflmeler, sosyolojinin de aralar nda oldu u kimi disiplinlerde kendilerini hissettirmede yavafl kalm fl olsa da, yap salc l k, postyap - salc l k, yap bozumculuk, söylem kuram, sosyolinguistik ve dil sosyolojisinden türeyen toplum kuram alan nda cereyan eden tart flmalarda art k tam olarak yerleflik hale gelmifllerdir. Bu yön verici geliflmelerin yerini tam olarak almasa da, befleri bilimlerde, sosyoloji gelene inin özüne herhangi bir ekleme yapmaktan uzak, potansiyel olarak onun belli bafll ilgi alanlar n, ahlâki amac n ve yöntemsel isabetlili ini sarsmakla tehdit eden ikinci bir dönüfl daha meydana gelmifltir. Bu, gelene i yerinden etme dalgas n canland ran da, k smen, ço u kifliye göre postmodernizme giden yola veya en az ndan o engebeli yoldaki ilk karars z ad mlara katk da bulunan bir geliflme, yani Chaney in ilk bafltaki (1994) deyifliyle kültürel dönüfl tür. Kültür, sosyoloji ve antropoloji için daima önemli bir kavram olmufltur, ama ancak bir toplumsal yap kuram yla ba lant l olarak. Bugün, kültür fikrinin kendini ba lar ndan kopart p suya sabuna dokunmayan, anlaml insan eylemini nedenselli in getirdi i sorumlulu u üstlenmeksizin betimlemekte kullan lan bir kaynak haline geldi ini ileri sürebiliriz. Önceden, kültür, dörtlü bir tipoloji çerçevesi içinde tam olarak anlafl labilir haldeydi (Jenks, 1993b): 1. Zihni veya kesinlikle biliflsel bir kategoriydi; genel bir zihniyetin parças yd ve mükemmellik fikrini, bireysel insani baflar veya özgürleflme özlem ya da amac n tafl rd. 2. Daha ziyade vücuda getirilen ve kolektif bir kategoriydi; bir toplumdaki düflünsel ve hatta ahlâki geliflme durumunu anlat rd. 3. Betimleyici ve somut bir kategoriydi; kültür herhangi bir toplumdaki kolektif sanatlar ve entelektüel çal flmalar bütününü adland r rd. 4. Kültür toplumsal bir kategoriydi; bir halk n bütün yaflam biçimini ifade ederdi. 15
Art k bir fikir olarak kültür, kültürel incelemelere özgü politik gündem taraf ndan hem ele geçirilmifl hem de bir aç klama kayna olarak toplumsal yerinden etmeye yarayan bir araç haline getirilmifltir (O Neill, 1995). Bu ne anlama gelir? fiimdi bu gündemin dökümünü ç karmaya çal flal m. flte Agger in (1992) kültürel incelemeleri elefltirel kuram olarak formüle etmesinden ç kar lan niteliklerin bir listesi: 16 1. Kültürel incelemeler, geniflletilmifl bir kültür kavram yla çal fl r. Kültür tart flmas n n ard ndaki varsay mlar ve böylece yüksek/altkültür ikili ini, daha do rusu herhangi bir kültürel tabakalaflman n temellerini yeniden kurma giriflimini reddeder. Kültürü bir bütünlük olarak görmeyi onaylamasa da daha çok antropolojinin bir halk n bütün yaflam biçimi olarak kültür görüflüne ba l d r. 2. Yukar daki maddeyi takiben, kültürel incelemeler popüler kültürün bütün yönlerini meflrulaflt r r, do rular, yüceltir ve politiklefltirir. Popüler kültürü, gölge görüngü ya da sadece ideolojik gizemlefltirme arac olarak de il, kendi içinde de erli kabul eder. 3. Kültürel incelemelerin taraftarlar, kendi ça lar n n temsilcileri olarak, anlamaya çabalad klar haberleflme ve kitle iletiflim süreçleri vas - tas yla kendi kimliklerinin toplumsallaflmas n tan rlar. 4. Kültür sabit veya kapal bir sistem gibi dura an olarak düflünülmez. Kültürel incelemeler kültürü, vücut bulan, dinamik ve sürekli bir yenilenme olarak kabul eder. Kültür bir dizi yap nt ya da sabit sembolden ziyade bir süreçtir. 5. Kültürel incelemeler ilke olarak düzenden ziyade çat flmaya dayand r l r. Çat flmay hem yüz yüze etkileflim hem de daha da önemlisi anlam düzeyinde inceler ve öngörür. Kültür birlefltirici bir ilke, ortak bir anlay fl kayna ya da toplumsal ba meflrulaflt ran bir mekânizma olarak düflünülemez. 6. Kültürel incelemeler demokratik aç dan emperyalisttir. Mademki flimdi toplumsal yaflam n bütün yönleri kültüre dahil edilmekte öyleyse toplumsal yaflam n hiçbir parças onun ilgi alan n n d fl nda b rak lmaz: opera, moda, çete fliddeti, pub sohbeti, al flverifl, korku filmleri, vb Bunlar art k merkezi bir anlam sistemi etraf nda sömürgelefltirilmez, bölgelere ayr lmaz, bir kanonun alt nda toplanamaz. 7. Kültürel temsiller, kültürel incelemeler taraf ndan bütün düzeylerde, yani ortaya ç kma, iletim ve al mlama veya üretim, da t m ve tüketim düzeylerinde incelenir,.