VERGİ ZİYAI, USULSÜZLÜK VE ÖZEL USULSÜZLÜK CEZALARINDA İNDİRME I-MADDE METNİ: Madde 376 - (4369 sayılı Kanunun 17 nci maddesiyle değişen madde) İkmalen, re'sen veya idarece tarh edilen vergi veya vergi farkını ve aşağıda gösterilen indirimlerden arta kalan vergi ziyaı, usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezalarını mükellef veya vergi sorumlusu ihbarnamelerin tebliği tarihinden itibaren otuz gün içinde ilgili vergi dairesine başvurarak vadesinde veya 6183 sayılı Kanunda belirtilen türden teminat göstererek vadenin bitmesinden itibaren üç ay içinde ödeyeceğini bildirirse: 1. Vergi ziyaı cezasında birinci defada yarısı, müteakiben kesilenlerde üçte biri, 2. Usulsüzlük veya özel usulsüzlük cezalarının üçte biri, İndirilir. Mükellef veya vergi sorumlusu ödeyeceğini bildirdiği vergi ve vergi cezasını yukarıdaki yazılı süre içinde ödemez veya dava konusu yaparsa bu madde hükmünden faydalandırılmaz. Yukarıdaki hükümler vergi aslına tabi olmaksızın kesilen usulsüzlük cezaları hakkında da uygulanır.(*) (*)Kaçakçılık, ağır kusur, kusur, usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezalarında indirme: Madde 376 _ (Değişmeden önceki şekli) (3239 sayılı Kanunun 31'inci maddesiyle değişen madde) Re'sen veya ikmalen tarh edilen vergi veya vergi farkını ve aşağıda gösterilen indirimlerden artakalan kaçakçılık, ağır kusur, kusur, usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezalarını mükellef veya vergi sorumlusu ihbarnamelerin tebliği tarihinden itibaren otuz gün içinde ilgili vergi dairesine müracaatla vadesinde veya 6183 sayılı Kanunda zikredilen neviden teminat göstererek vadenin bitmesinden itibaren üç ay içinde ödeyeceğini bildirirse: 1. Kaçakçılık, ağır kusur veya kusur dolayısıyla kesilen cezanın birinci defada yarısı; 2. Müteakiben kesilen cezaların üçte biri; 3. Usulsüzlük veya özel usulsüzlük cezasının üçte biri; İndirilir. Mükellef veya sorumlu ödeyeceğini bildirdiği vergi ve vergi cezası farkını yukarıdaki yazılı süre içinde ödemez veya dava konusu yaparsa bu madde hükmünden faydalandırılmaz. Yukarıdaki hükümler vergi aslına tabi olmaksızın kesilen usulsüzlük cezaları hakkında da uygulanır. İlgili tebliğler: 60, 74, 143, 169, 172, 280 II-AÇIKLAMA VE YORUM: A-GENEL AÇIKLAMA: V.U.K nun 376.ncı maddesinde ifade edilen indirim müesssesesi ile yükümlüler tarh edilen vergi ve ona ilişkin kesilen cezayı dava konusu yapmamak ve belli sürelerde verginin aslıyla cezalarının indirilen kısmını ödemek şartıyla cezalarda önemli bir indirim imkanından yararlanmaktadır. Bu hükmün amacı, bir yandan vergi uyuşmazlıklarını azaltmak, diğer yandan da verginin ve cezanın kısa sürede hazineye girmesini sağlamaktır. Herhangi bir yükümlü, başvurması halinde şartlarını yerine getirmek kaydıyla indirim imkanından otomatik olarak yaralanmaktadır. Çünkü, indirim ceza muhatabının tek taraflı iradesi ile kullanabileceiği bir yöntemdir. İdarenin bu talebi reddetme hakkı ve yetkisi yoktur. Mükellefin de bu müessesenin gerekli şartlarını yerine getirmek zorundadır. Cezalarda indirim müesesesi, isminde de görüldüğü gibi, sadece cezalarda indirimi öngören bir müessese olup vergilerin aslında indirimle ilgili bir hüküm içermemektedir. Bu müessese sadece cezalarda indirimi düzenlemiş olup, bu indiriminde bir oranı vardır, indirim cezanın tamamına ait değildir. Yani cezanın tamamı indirilmez, sadece kanunda belli edilmiş olan oranında indirim konusu yapılır.
2 B-CEZALARDA İNDİRİMDEN YARARLANMANIN ŞARTLARI: Madde ceza indiriminden yararlanma belli şartlara bağlanmıştır. Bu şartlar yerine getirilmediği takdirde, ceza indiriminden yararlanmak mümkün değildir. Mükellef, indirimden yararlanma hakkını kaybederse, dava açma süresi de geçmesi halinde, cazanın tamamının, kesinleşmesi dolayısıyla ödenmesi gerekebilir. 1-Süresinde Başvuru Yapılması: Ceza indiriminden yararlanmanın birinci şartı, tarh edilen vergi ve kesilen cezaya ait ihbarnamenin tebliğ tarihinden itibaren 30 (otuz) gün içinde ilgili vergi dairesine dilekçe ile başvurması gerekmektedir. Örneğin, vergi ve ceza ihbarnamesinin 30 Temmuz 2015 tarihinde tebliğ edilmesi halinde, (30) günlük başvuru süresi, 31 Temmuz 2015 tarihinden başlayacak, sürenin son günü ise 29 Ağustos 2015 tarihi olacaktır. Baş vurunun mali tatile rastlaması halinde, 1 Sıra No'lu Mali Tatil Uygulaması Hakkında Genel Tebliğinde belirtildiği gibi: İkmalen, re'sen veya idarece yapılmış olan tarhiyatlara karşı mükelleflerin uzlaşma talep etme veya cezada indirim talebinde bulunma süresi, vergi/ceza ihbarnamesinin tebliğ tarihinden itibaren 30 gündür. V.U.K. nun 18.nci maddesinin birinci fıkrasına göre, sürenin gün olarak belli edilmiş olması halinde başladığı gün hesaba katılmaycağından, (30) günlük süre tebliğ tarihini izleyen günden başlayacaktır. Vergi ve ceza ihbarnamelerinin ayrı ayrı tarihlerde tebliğ edilmesi halinde, (30) günlük sürenin hesabında, ceza ihbarnamesinin tebliğ tarihinin esas alınması gerekmektedir. 1 Başvuru süresinin son gününün mali tatile rastlaması halinde söz konusu süre, mali tatilin son gününü izleyen tarihten itibaren yedi gün uzamış sayılacaktır. Örnek 1 : 5 Haziran 2015 tarihinde tebliğ edilmiş olan ikmalen tarhiyata ilişkin vergi/ceza ihbarnamesi üzerine, uzlaşma talep etme veya Vergi Usul Kanununun 376 ncı maddesine göre cezada indirim talebinde bulunma süresi 5 Temmuz 2015 tarihinde sona erecek olup, bu tarih mali tatile rastlamaktadır. Yukarıda yer alan açıklamalara göre, anılan haklardan yararlanma süresi, mali tatilin sona erdiği 20 Temmuz 2015 tarihini takip eden günden itibaren yedi gün uzayacak ve 27 Temmuz 2015 tarihinde (bu tarih dahil) sona erecektir. a-dava Açma Süresi İçinde Davadan Vazgeçmek Şartıyla Ceza İndirimi İstenebilir: İhbarnamenin tebliğ tarihinden itibaren (30) gün içinde dava açılmış ve bu süre dolmadan mahkemece de bir karar verilmemiş olması koşuluyla, davadan vazgeçilmiş olması durumunda, diğer şartların yerine getirilmesi halinde, ceza indiriminden yararlanmak mümkündür. 2 Ancak, dava açma süresinin dolmasından sonra, davadan feragat edilerek cezada indirim istenemez. mi? b-uzlaşmanın Vaki Olmaması veya Temin Edilememiş Olması Halinde Cezada İndirim İstenebilir Uzlaşmanın vaki olmaması demek, mükellefin uzlaşma davetine icabet etmiş ancak uzlaşma konusunda anlaşma sağlanamamış, komisyon teklifinin mükellefçe kabul edilmediği durum demektir. Yani mükellefin uzlaşma davetine icabet etmiş olmasına karşın, uzlaşma konusunda anlaşma sağlanamamıştır. Uzlaşmanın temin edilememiş olması demek; mükellef veya vekilinin uzlaşma komisyonunun davetine icabet etmemesi, komisyona geldiği halde uzlaşma tutanağını imzalamaması veya tutanağı ihtirazi kayıtla imzalamak istemesi halinde uzlaşma temin edilememiş demektir. V.U.K. nun uzlaşma ile ilgili Ek: 7.nci maddesinde belirtilen dördüncü fıkrası uyarınca; Uzlaşmanın vaki olmaması halinde mükellef veya ceza muhatabı; tarhedilen vergiye veya kesilen cezaya, uzlaşmanın vaki olmadığına dair tutanağın kendisine tebliğinden itibaren genel hükümler dairesinde ve yetkili vergi 1 ŞENYÜZ ün a.g.e.s.268 dip not; 318 2 ŞENYÜZ ün a.g.e s.267
3 mahkemesi nezdinde dava açabilir. Bu takdirde, dava açma müddeti bitmiş veya 15 günden az kalmış ise bu müddet tutanağın tebliği tarihinden itibaren 15 gün olarak uzar. Mükellef uzlaşma vaki olmamış sa, 15 günlük ek süre içinde dava açma hakkına sahiptir. Danıştayın içtihatlarında uzlaşmanın vaki olmaması halinde, bu 15 günlük ek sürede mükelleflerin, VUK. nun 376.ncı madde hükmünden yararlanabileceği kabul edilmektedir. 3 Uzlaşmanın vaki olmaması hali mükellefin idarenin uzlaşmaya davetine icabet etmesi ancak, komisyonun teklifinin mükellefçe kabul edilmemiş olması halidir. Danıştay ancak bu halde sadece uzlaşmanın vaki olmaması, yani uzlaşmanın mükellefin gelmesine rağmen yapılamaması halinde, 15 günlük ek sürede 376.ncı maddenin uygulanabileceğini kabul etmiştir. Daha sonra Turgut CANDAN IN belirttiği gibi, Danıştay VDDGK. uzlaşmanın temin edilememiş olmasına yani, mükellefin uzlaşma davetine icabet etmemesine rağmen, 15 günlük ek sürede 376.ncı maddesinin uygulanabileceğini belirtmiş, bu içtihat ayrılığı, Danıştay İçtihadı Birleştirme Kurulu nun, 23.20.1986 gün ve E: 1986/2, K: 1986/2 sayılı kararı ile ek sürenin uzlaşmanın temin edilememiş olması halinde de uygulanması yönünde birleştirdiğinden; (15) günlük ek dava açma süresi, bu iki durumda da geçerli olacaktır. 4 VUK. nun uzlaşma ile ilgili Ek: 9.ncu maddesinde; Bu bölüm uyarınca üzerinde uzlaşılan vergi ve cezalar hakkında 376'ncı madde hükümleri; hakkında 376'ncı madde hükümleri uygulanan vergi ve cezalar için bu bölüm hükümleri uygulanmaz. Ancak, ceza muhatabının, uzlaşma tutanağını imzalayıncaya kadar uzlaşma talebinden vazgeçtiğini beyanla hadiseye 376'ncı maddenin uygulanmasını istemek hakkı mahfuzdur. Hükmü getirilmiştir. Ancak burada süre belirtilmemiştir. 376.ncı maddeden yararlanma (30) günlük dava açma süresi dolduktan sonra kullanılabileceği ile ilgili bir ifade yoktur. Danıştayın içtihadı, ise, Ek,9.ncu maddenin anılan hükmünü, uzlaşmanın vaki olmadığı ve temin edilemediği durumlarda, vergi mükellefine Ek.7.nci maddede tanınan 15 günlük ek dava açma süresinin cezada indirim hakkından yararlanmak üzere yapılacak başvuru için de geçerli olduğu şeklinde yorumlamaktadır. 5 Bilindiği gbi uzlaşma komisyonlarının vergi ve cezada uzlaşma yetkileri konusunda bir sınırlama yoktur. Yani komisyonlar, vergi ve cezada istediği oranda indirim yapabileceği gibi, vergi ve cezayı sıfırlayabilir. VUK. nun 376.ncı maddesinde indirim ise vergide % 50, müktekiben (1/3) üçte biri, usulsüzlükte ise, hir defasında üçte biri (1/3 i) dir. Bu durumda, uzlaşma davetine icabet eden, yani uzlaşmada hazır bulunan, uzlaşmada daha fazla indirim hakkı varken, hangi mükellef, uzlaşmadan vazgeçip de cezada indirim isteyebilir. Burada mükellef açısından bir avantaj görünmemektedir. Ancak, uzlaşma davetine icabet etmeyen, uzlaşmaya gelmeyen, yani uzlaşma temin edilemeyen mükellef için, 15 günlük bir ek süre kazanılmış olmaktadır. Bu ek süreyi de mükellef dava açma veya ceza indiriminden yararlanma şeklinde kullanabilir. c-ceza İndiriminde Bulunma Yetkisi: Adına vergi tarh edilen kişi ile ceza kesilen kişinin aynı kişi olması halinde (gerçek kişilerle, sermaye şirketleri gibi) aynı kişilerin cezalarda indirim talebinde bulunabilirler. Vergi tarhiyatı ile ceza kesilen kişilerin farklı kişilerin olması halinde, vergi tarhiyatı ile ceza muhatabının tespitinde farklı özellikler mevcuttur. aa-adi Ortaklıklarda: Adi ortaklıklarda, Katma değer vergisi yönünden işletme bazında değerlendirilen adi ortaklıklarda katma değer vergisi beyannamesi ortaklık adına düzenlenerek ve ortaklardan birisi tarafından imzalanmak suretiyle ilgili Vergi Dairesine verilecek olmakla birlikte, ortakların verginin ödenmesi bakımından müteselsil sorumluluk taşımaları nedeniyle, işlemlerde kolaylık sağlanması açısından adi ortaklık adına düzenlenecek beyannameye, ortakların adı, soyadı, adresleri ve bağlı bulundukları vergi dairelerini gösteren bir listenin eklenmesi gerekmektedir.(25 no.lu KDV. genel tebliği) 3 CANDAN nın a.g.e. s.510, dipnot.674 (Dan.4.D.nin 13.3.1989 tarih ve E: 1988/1409, K: 1989/1264.; Aynı D.,nin 21.2.1994, E: 1992/1367, K: 1994/904 sayalı kararları) 4 CANDAN nın a.g.e. s.510 5 CANDAN nın a.g.e. s.510
4 Ortaklık kazancından her ortağa isabet eden gelire ait vergi ve cezası için, her ortağın ayrı ayrı ceza indiriminde bulunması gerekir. Adi ortaklıklarda Katma değer vergisi ile tevkifat yoluyla alınan vergilerde, ceza ile ilgili uygulama aynı şekilde yapılacak, yani ortaklardan birisinin imzası ile cezada indirim talep edilebilecektir. bb-kollektif Şirketlerde: Kollektif şirketlerde, ise ceza tüzel kişilik adına kesildiği için, ceza indiriminde bulunacak olan da tüzel kişiliği temsil yetkisi olan kişidir. Gelir vergisi ile ilgili ceza hesaplanması, adi ortaklıklarda her otağın beyanına göre hesaplanması gerekeceğinden, ceza her ortak için ayrı ayrı hesaplanacak, dolayısıyla ceza indiriminde de her ortağın ayrı ayrı talep etmesi gerekmektedir. Ancak, Kollektif şirketlerin adına tarh edilecek gelir vergisi için, cezalar her ortak için ayrı ayrı hesaplanmasına karşın, cezanın muhatabı VUK. nun 333.ncü maddesi uyarınca tüzel kişilik olduğu için ceza indiriminde, şirketi temsile yetkili olan kişi başvuracaktır. cc-diğer Tüzel Kişiler ve Tüzel Kişiliği Olmayan Mükelleflerde: Tüzel kişilerde, tüzel kişiliği temsile yetkili olan kişinin cezada indirim talebinde bulunması gerekir. Çünkü, Tüzelkişilerle küçüklerin ve kısıtlıların, Vakıflar ve cemaatler gibi tüzelkişiliği olmıyan teşekküllerin mükellef veya vergi sorumlusu olmaları halinde bunlara düşen ödevler kanuni temsilcileri, tüzelkişiliği olmıyan teşekkülleri idare edenler ve varsa bunların temsilcileri tarafından yerine getirilir. d-vergi ve Ceza İhbarnamelerinin Tebliğinin Farklı Tarihlerde Yapılması: Vergi ve ceza ihbarnamelerinin farklı tarihlerde tebliğ edilmesi halinde, ceza indiriminde bulunma talebinde hangi sürenin esas alınması gerekeceği konusunda farklı görüşler vardır. KIZILOT, önce tebliğ edilen vergi veya ceza nın dava açma süresi içinde yapılmasının şart olduğunu, ancak bu durumda, ödeme vadesinin vergi ve cezada ayrı ayrı hesaplanması gerektiğini ifade etmiştir. Örnek: Vergi ihbarnamesinin tebliğ tarihi, 11.4.2015, Ceza ihbarnamesinin tebliğ tarihi, 30.4.2015 dir. Bu durumda, cezada indirim talebi, önceden tebliğ edilen vergi ihbarnamesi esas alınarak, (30) günlük dava açma süresinin son günü olan, 10.5.2015 tarihine kadar yapılmalı, ödemenin ise vergi aslında, 10.6.2015, cezada da 29.6.2015 tarihine kadar yapılması gerekir. Teminat gösterilmesi halinde, (3) aylık süre bu sürelere ilave edilecektir. 6 Ancak, aynı yazar,, KIZILOT-KIZILOT isimli eserlerinin 276.ncı sayfasında, verdikleri örnekte, sürenin cezayı içeren ihbarname tarihinin dikkate alınacağını ifade etmiştir. 7 Diğer taraftan, ŞENYÜZ, aynı konu ile ilgili, vergi aslı ile ceza ihbarnamesinin farklı tarihlerde tebliğ edilmesi halinde, bunlardan en son tebliğ edilenden itibaren, (30) günlük dava açma süresi içinde ceza indiriminde bulunulmasının daha doğru olduğunu ifade etmiştir. 8 2-Vergi Aslı ve Cezanın Dava Konusu Yapılmaması: Ceza indiriminden yararlanmanın ikinci şartı, maddede belirtildiği gibi, mükellefin tarh edilen vergi ve cezayı dava konusu yaparsa bu madde hükmünden faydalandırılmaz. Bilindiği gibi, cezada indirim müessesesinin amacı, vergi ihtilaflarını azaltmak ve verginin yargı sürecine girmeden tahsili sağlamaktır. Mükelleflerin, tarh edilen vergi ve cezadan, vergiyi dava konusu yapıp ta ceza için indirim talep edemezler. Çünkü, maddede vergi ve cezanın dava konusu yapılırsa bu madde hükmenden yararlandırılmayacağı belirtilmiştir. Bunun anlamı, vergi ve cezadan hangisi dava konusu yapılırsa yapılsın, indirimden faydalandırılmayacak demektir. Vergi aslına bağlı olmayan, cezalar için, vergi aslı söz konusu olmadığından sadece ceza için indirimde bulunmak veya dava konusu yapmak mümkündür. 6 KIZILOT un a.g.e. s.3490 7 ŞENYÜZ ün a.g.e.s.268, dip not; 318 8 ŞENYÜZ ün a.g.e. s.267
5 3-Kanuni Sürede Ödeme: Ceza indiriminden yararlanmanın üçüncü şartı, indirimden yararlanan kişinin, indirimden sonra kalan ceza ile birlikte, vergi aslının da vadesinde ödenmesidir. 9 Ceza vergi aslına bağlı ise, verginin ödenip cezanın dava konusu yapılması veya cezanın ödenip verginin dava yoluna götürülmesi cezada indirim hakkını ortadan kaldırır. Ayrıca vergi aslı ve indirimden sonraki ceza ile birlikte, gecikme faizinin de ödenmesi bu şarta dahildir. Vergi aslına bağlı cezalarda, ceza veya vergiden biri ödenmez ise indirimden yararlanılamaz. Süresinden sonra yapılan ödemeler ise, cezada indirim kapsamında yapılan ödeme olarak nitelendirilmez. Ve indirim hakkı kaybolur. Ceza tama iblağ olur ve tamamı üzerinden genel hükümler çerçevesiinde işlem yapılır. Dava açma süresi geçmişse, cezanın tamamı kesinleşmiş olur. Ayrıca, gecikme faizi de kesinleşmiş olur. Kesinleştikten sonra ise gecikme zammı uygulaması başlayacaktır. Süresinde ödemenin geçerli olması için, ödemenin ya vergi dairesi veznesine veya anlaşmalı bankalara yapılması ve bankanın da ödeme ile ilgili olarak dekont değil vergi alındısını düzenlemesi ve bir örneğini mükellefe vermesi gerekir. a-ödeme İle İlgili Özelge: Ceza indirimi uygulaması sonucu tahakkuku verilen vergi ve ceza miktarının ödeme tarihi paranın banka şubesine yatırıldığı tarih değil, bu paranın söz konusu şube tarafından Merkez Bankasına yatırıldığı tarihdir. MALİYE BAKANLIĞI Gelirler Genel Müdürlüğü nün 12.03.2001 tarih ve SAYI : B.07.0.GEL.0.30/3049-376-392/13393 sayılı özelgesinde Mükellefin ceza indiriminden yararlanabilmesi için ödemenin vadesinde ve yetkili bankaya yapılması gerekir.... VALİLİĞİ ( Defterdarlık : Tahsilat Gelir Müdürlüğüne) İLGİ :... gün ve... sayılı yazınız. İlgide kayıtlı yazınız ve ekleri incelenmiş, aşağıdaki açıklamaların yapılmasına gerek duyulmuştur. Bilindiği üzere, 213 sayılı Vergi Usul Kanununun "Vergi ziyaı, usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezalarında, indirme" başlıklı 376 ncı maddesinde "İkmalen, re'sen veya idarece tarh edilen vergi veya vergi farkını ve aşağıda gösterilen indirimlerden arta kalan vergi ziyaı, usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezalarını mükellef veya vergi sorumlusu ihbarnamelerin tebliği tarihinden itibaren otuz gün içinde ilgili vergi dairesine başvurarak vadesinde veya 6183 sayılı Kanunda belirtilen türden teminat gösterilerek vadenin bitmesinden itibaren üç ay içinde ödeyeceğini bildirirse: 1-Vergi ziyaı cezasında birinci defada yarısı, müteakiben kesilenlerde üçte biri, 2-Usulsüzlük veya özel usulsüzlük cezalarında üçte biri, indirilir. Mükellef veya vergi sorumlusu ödeyeceğini bildirdiği vergi ve vergi cezasını yukarıda yazılı süre içinde ödemez veya dava konusu yaparsa bu madde hükmünden faydalandırılmaz. Yukarıdaki hükümler vergi aslına tabi olmaksızın kesilen usulsüzlük cezaları hakkında da uygulanır." hükmü yer almaktadır. Öte yandan, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun 41. maddesinin Bakanlığımıza verdiği yetkiye istinaden vergi tahsilatı konusunda Bakanlığımız ile Finansbank arasında 13/10/1998 tarihinde protokol yapılmış olup, bu protokolde anılan bankaca ödeme süresi geçmemiş olan ve yetki verilen vergilerin "Vergi Tahsil Alındısı" ile tahsil edileceği düzenlenmiştir. 9 ŞENYÜZ ün a.g.e. s.268, dipnot: 320 (Dn.4.D. E: 1987/127, K: 1987/1760,:KIZILOT, a.g.e,s.2739
6 Olayda ise,...bank... Şubesince vergi ile indirimden arta kalan cezalar 12/02/2001 tarihinde tahsil edilmiş ve bu tahsilat için banka dekontu düzenlenmiştir. Havale olarak kabul edilen bu meblağ daha sonra... Vergi Dairesinin T.C. Merkez Bankası nezdindeki hesabına aktarılmıştır. Yukarıdaki açıklamalar gözönüne alındığında, ceza indirimi uygulaması sonucu tahakkuku verilen vergi ve ceza miktarının ödeme tarihi olarak bu paranın...bank... Şubesine yatırıldığı tarihi esas almaya imkan bulunmamakta, bu paranın anılan şube tarafından T.C. Merkez Bankasına aktarıldığı tarihin dikkate alınması gerekmektedir. Bu durumda da, ödeme bir aylık süre geçtikten sonra yapılmış olduğundan ceza indirimi şartları ihlal edilmiş bulunmaktadır. Bu itibarla, mükellefin ceza indiriminden yararlanması söz konusu olamayacağından bir aylık ödeme süresinden sonra ödenmiş olan vergi ile indirimden arta kalan cezaların tamamlanması yolunda gerekli işlemlerin yapılması, bu miktarın tahsil ve takibi yoluna gidilmesi icap etmektedir. Bilgi edinilmesini ve gereğini rica ederim. b-ceza İndiriminin Ödeme Vadesi: İkmalen veya re sen tarh edilen vergilerde, ödeme süresi geçmiş ise vade, ihbarnamenin tebilğ tarihinden itibaren (30) otuz günlük dava açma ve kesinleşme süresinden itibaren (1) bir aydır. Yani ihbarneminin tebilğ tarihihnden itibaren (30) gün 1 aydır. Cezalar için vade, ceza ihbarnamesinin tebliğ tarihinden itibaren (30) günlük dava açma ve kesinleşme süresinden itibaren (1) bir aydır. Mükellefce hem vergi, hem de vergi cezaları belirtilen bir aylık süre içinde ödemezse, AATUHK hükümlerine göre teminat gösterilmesi şartıyla bir aylık süreye (3) üç ay daha eklenir. O halde teminat gösterilmesi halinde vadenin bitmesinden sonra üç ay içinde de vergi ve cezayı ödemek mümkündür. Tanınan üç aylık süre içinde de vergi ve ceza ödenmezse cezalarda indirimden yararlanılmaz. 10 Örnek: Mükellef (B), 10.03.2015 tarihinde kendisine tebliğ olunan 45 milyon lira vergi ile 45 milyon liralık vergi ziyaı cezası hakkında, 22.03.2015 tarihinde, cezada indirim talebinde bulunmuştur. Bu duruma göre, normal vade, 11.05.2015 tarihidir. Çünkü, tebligat, 10.03.2015 tarihinde yapılmış olup, dava açma süresi; 11.04.2015 tarihinde sona ermektedir. Ödemenin vadesi ise bu tarihten itibaren (1) bir ay olduğundan, ödemenin son günü 11.05.2015 dir. Mükellef (B) in teminat göstermesi halinde ise, normal vadeye 3 (üç) ay eklenecektir. Bu duruma göre, teminat gösterilmesi halinde, vadenin bitimi 11.08.2015 tarihi olmaktadır. Ödeme süresinin üç (3) ay uzatılması için gerekli olan teminat, (30) otuz günlük dava açma süresi içinde veya dava açma süresinin bittiği tarihten başlayarak, bir aylık normal ödeme süresi içinde gösterilebilir. 11 Ödemenin teminat gösterilmek suretiyle (3) ay uzatılmasına ilişkin düzenleme mükellef lehine getirilmiş ek bir ödeme avantajıdır. İndirim talebinde bulunan mükellefin, vergi aslını ve cezanın indirim yapıldıktan sonra kalan kısmını (1) aylık vade içinde ödeyemeyecek durumda bulunması halinde teminat göstermeleri halinde, normal vadeyi izleyen (3) üç ay içinde ödeme imkanı tanınmıştır. Teminat gösterilmesi durumunda, vade (1) ay yerine (4) ay olmakta ve bu sürede yapılan ödeme de vadesinde yapılmış ödeme olarak kabul edilmektedir. 12 c-vergi Aslının Taksitle Ödeneceği Durumlar: Ceza indiriminden sonra vergi ve cezanın kesinleşmesinden sonra, mükellefin vergi için taksit talebinde bulunması ve bu talebinin de kabul edilmesi halinde, dava açma süresinin bittiği tarihden itibaren (1) ay veya (3) aylık sürede; vadesi bu süre içinde gelmiş vergi aslı taksidi ile cezanın indirimden sonra kalan kısmının tamamının ödenmesi gerekir. 10 ŞENYÜZ ün a.g.e. s.269 11 KIZILOT un a.g.e. s.3489, dipnot,23 12 KIZILOT a.g.e. s.3489
7 Bu sürede ödenmesi gereken vergi aslı taksidi ile, ceza tutarının ödenmemesi halinde indirim talebi geçersiz olur. Ancak, vergi aslının vadesi daha sonra gelecek taksitlerinin vadesinde ödenmemesi halinde, indirim hakkı kaybolmaz. Vadesinde ödenmeyen vergi taksitleri, 6183 sayılı Kanun hükümlerine göre takip ve tahsil edilir. C-CEZALARDA İNDİRİMİN KAPSAMI: Cezalarda indirime giren vergi ve cezaları ile ilgili bir sınırlama olmayıp, kapsam geniş tutulmuştur. Kapsamın geniş tutulmasının amacı, bu sistemi teşvik etmek amacı taşımaktadır. Ancak uygulamada, bu müessesenin uzlaşma müessesesi ile rekabet etmesi mümkün değildir. Çünkü, uzlaşmada mükellefler için hem vergi hemde cezada komisyonun indirim yetkisi bulunmaktadır dolayısıyla hem vergi hemde ceza avantajı olmakta, ceza indiriminde ise sadece cezada indirim yapılması sözkonusudur. Ceza indiriminin kapsamını üç kısımda açıklayabiliriz. 1-Verginin Türü Bakımından İndirimin Kapsamı: Gümrük Vergileri hariç tüm vergiler ve adlarına ceza kesilenler, Kanundaki ceza indirimi hakkından yararlanabilirler. Çünkü, Gümrük vergilerinin tarh, tebliğ ve tahsili Gümrük Kanununa tabidir. Bunun dışındaki V.U.K. nu kapsamına giren tüm vergi ve harçlar ve cezalar kapsama dahildir. Ve indirimden yararlanabilirler. 2-İndirim Kapsamına Dahil Olan Cezalar: Ceza indirimi kapsamına dahil olan vergi cezaları, vergi ziyaı cezası, genel usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezalarıdır. Bu cezalar dışındaki cezaların, örneğin, hapis ve ağır hapis gibi hürriyeti bağlayıcı cezalarda bu madde hükmüne göre indirim yapılması sözkonusu değildir. Veri Usul Kanunu nun 359.ncu maddesine giren bir fiil nedeniyle 344.ncü maddenin ikinci fıkrasındaki; Vergi ziyaına 359 uncu maddede yazılı fiillerle sebebiyet verilmesi halinde bu ceza üç kat, bu fiillere iştirak edenlere ise bir kat olarak uygulanır. Hükmü uyarınca (3) üç kat uygulanan vergi ziyaı cezası da ceza indirimine dahildir. a-vergi Mükellefiyeti İle İlgili Olmayan Özel Usulsüzlük Cezaları İndirime Dahil Değildir: Vergi Usul Kanunu na göre vergi kanunlarına aykırı hareketle için kesilmesi gereken cezalar için, cezanın muhatabının mutlaka vergi mükellefi olması gerekmemektedir. Hiç vergi mükellefi olmayan kişi veya kuruluşlar için de vergi cezası kesilebilir. Örneğin, hiç vergi mükellefi olmayın bir kişinin vergiya tabi bir kazanç elde etmesi halinde, bu kişi için hem vergi, hemde ceza kesilmesi mümkündür. Yine vergi mükellefiyeti ile ilgisi olmayanlara vergi kanunlarına aykırı fiilleri nedeniyle özel usulsüz cezası kesilebilir. Örneğin, ticari kazançtan vergi mükellefi olan, bir kişinin ailesi için bayram nedeniyle yaptığı alışveriş esnasında fatura veya fiş almaması durumunda, kendisine özel usulsüzlük cezası kesilebilir. Örneğin, bir işyerinde ücretli çalışan bir kişinin veya emekli bir kişinin yaptığı alışveriş sırasında fiş veya fatura almaması halinde, kendisine fiş veya fatura almadığı için özel usulsüzlük cezası kesilir. Bu iki örnekteki kişinin de böyle bir cezaya muhatap olmaları halinde, 376.ncı maddedeki ceza indiriminden yararlanamazlar. Çünkü, maddede mükellef veya vergi sorumlularının cezaya muhatap olmaları halinde ceza indiriminden belirtilen şartlarda yararlanabileceği belirtilmiştir. b-vuk. nun 359.ncu Maddedeki Fiillere İştirak Edenler: V.U.K nun 359.ncu maddesindeki fiillere menfaat gözetmeksizin iştirak edenlere VUK. nun 344.ncü maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca kesilecek idari para cezaları, cezanın muhatapları bakımından, indirime konu edebilmeleri mümkün değildir. Ancak, vergi mükellefi veya sorumlusu olan kişilerin başkasının vergi kaçırma eylemine iştirak etmesi nedeniyle kesilen vergi ziyaı cezası için indirim hakkından yararlanabilir. 13 3-İndirim Kapsamına Dahil Olan Tarhiyat Türleri: Cezalarda indirim, maddede belirtildiği gibi, vergilerin aslına bağlı olan cezalara uygulanacaktır. ikmalen, re sen veya idarece tarh edilen vergilerle bu D-CEZALARDA İNDİRİM MİKTARI: 13 CANDAN nın a.g.e.s.507
8 V.U.K. nun 376.ncı maddesinde, cezalarda yapılacak indirim oranı kesilecek cezanın türünü göre farklıdır. Buna göre; 1-Vergi ziyaı cezasında, cezanın birinci defada yarısı, müteakiben, kesilen cezaların üçte biri; 2-Genel usulsüzlükte kesilen cezanın her defasında, üçte biri; 3-Özel usulsüzlük cezasında, kesilen cezanın üçte biri; İndirime tabidir. 1-Yüzde Elli İndirim Bir Kez Uygulanır: Vergi ziyaı cezasında, uygulanacak % 50 indirimden bir kişi tüm vergi mükellefiyeti boyunca yalnız bir defa yararlanabilecektir. Bir mükellef bir defa % 50 indirimden yararlanmışısa, daha sonra vergi türleri farklı da olsa dahi % 50 indirimden yararlanamaz. Birinci defa % 50 indirimden yararlanan mükellefin, daha sonraki tarhiyatlar kaç yıl geçerse geçsin ceza indiriminden yararlanamaz. Daha sonra yararlanacağı indirim oranı üçte bir (1/3) olacaktır. 2-Yüzde Elli İndirim Birden Fazla Vergi Cezasına Aynı Anda Uygulannır: Mükellefe aynı takvim yılana ait tarh edilen birden fazla vergi ve cezaların tamamı için ceza indiriminde bulunması halinde, tarh edilen birden fazla vergiye ait kesilen cezalar için indirim talebinde bulunması halinde, bu vergilerin cezaları için % 50 oranında indirim uygulanacaktır. Örneğin; Bir mükellefin, 2013 yılı hesaplarının incelenmesi sonucunda, tespit edilen 250.000.-matrah farkı ile ilgili olarak 50.000.- kurumlar vergisi ile 45.000.- Katma değer vergisi ve Dördüncü dönem için, 15.000.-lira geçici vergi tarhı ve vergilerin bir katı kadar da vergi ziyaı cezası kesilmesi istenmiştir. Tarh edilen vergiler ile kesilen cezalara ait ihbarnameler, mükellefe, 03.07.2014 tarihinde tebliğ edilmiştir. Mükellef, vergi ve cezaların tebliğinden itibaren (30) günlük dava açma süresi dolmadan, en geç (02.09.2014 tarihine kadar) vergi dairesine baş vurarak, cezada indirim talep etmesi halinde, 50.000.-lira kurumlar vergisine ait vergi ziyaı cezası ile, 45.000.-lira katma değer vergisinin vergi ziyaı cezası ve 15.000.-lira geçici vergiye ait vergi ziyaı cezasındaki %50 indirimden yararlanacak, indirimden sonra, (50.000x%50=) kalan 25.000.-lira kurumlar vergisi cezasını, (45.000x%50= )22.500.- Katma değer vergisi cezasını, ve (15.000x%50=) 7.500.-Geçici vergi cezasını vergi asıllarıyla birlikte belirtilen vadelerinde(02.09,2014) öderse, bu indirim hakkından yararlanacaktır. Ancak, geçici verginin GVK. nun mükerrer, 120.nci maddesindeki Mahsup süresi geçtikten sonra, kesinleşen geçici vergiler terkin edilir, ancak gecikme faizi ve ceza tahsil edilir. Hükmü uyarınca vergiler terkin edilecek indirimden sonra kalan ceza ve gecikme faizi alınacaktır. İndirimler mükellefe tanındığı için, mükellefe tekerrür nedeniyle fazla ceza uygulanması halinde, artırılan cezanın tamamı için indirim uygulanır. 3-Cezalarda Kısmi İndirim: V.U.K. nun 34.ncü maddesine göre, İkmalen ve re'sen tarh edilen vergiler "ihbarname" ile ilgililere tebliğ olunur. Nev'i ve doğuşu ayrı olan vergiler için ayrı ihbarname kullanılır. Maddede belirtildiği gibi her vergi için ayrı ihbarnamede düzenlenmesi gerektiği belirtilmesine karşın uygulamada, birkaç verginin cezasının aynı ihbarname ile tebliğ edilmesi de mümkündür. Ayrı ayrı ihbarname ile tebliğ edilmesi durumunda, birden fazla vergi cezası için, kısmi indirim sözkonusudur. Örneğin, ikmalen veya re sen tarh edilen vergi cezalarından kurumlar vergisi için ceza indirimi talep edilip, katma değer vergisi için indirim istenmeyebilir. Ancak, aynı ihbarnamede birden fazla vergiye ait cezanın bulunması halinde de, kısmi indirim yapılması mümkündür. Çünkü, bu eylemde ihbarname tek olmasına karşın, tarhiyat her vergi için ayrı ayrıdır.