MEMLEKET İÇİ DÜŞMANA KARŞI SİLAHLI SAVUNMA ÖDEVİ YÖNETMELİĞİ Bakanlar Kurulu Kararının Tarihi : 3.10.1945, No: 3/3169 Dayandığı Kanunun Tarihi : 7.8.1944, No: 4654 Yayımlandığı R. Gazetenin Tarihi : 11.10.1945, No: 6130 Yayımlandığı Düsturun Tertibi : 3, Cildi: 26. S. 1430 Madde 1 Olağanüstü hallerde ve seferde paraşütçülere ve havadan kıta indirmelerine, denizden çıkarmalara, sınırlardan sızmalara karşı onaltı yaşını bitiren ve altmış yaşını bitirmemiş erkeklerle yirmi yaşını bitiren ve kırkbeş yaşını bitirmemiş kadın vatandaşlar silahla karşı koymakla ödevlidirler. Silahlı hizmet görecek yeter sayıda erkek bulundukça kadınlar yardımcı hizmetlerde kullanılırlar. Madde 2 Valiler bölgelerindeki şehir, kasaba ve köylerde Devletin silahlı bütün kuvvetlerinden başka birinci maddede yazılı erkek ve kadın ödevlilerden silahlı savunma teşkilleri vücuda getirirler. Hazırlık işleri Madde 3 (Değişik: 12/12/1991-91/2492 K.) Vali ve kaymakam, bölgeleri içinde bulunan ve 4 üncü maddede belirtilen gruplardaki ödevlilerin yoklama, celp, muayene ve seçimlerini yaptırarak kimliklerini tespit ettirip, bunları örneğine göre iki nüsha cetvele yazdırırlar. Bu cetveller valilikçe onaylanır ve cetvellerin biri ilçeye gönderilir, diğeri il savunma müdürlüğünde alıkonulur. Avcı birliği ödevlileri, il ve ilçelerde teşkil edilecek "seçme ve değerlendirme kurulu" tarafından belirlenir. A) Seçme ve Değerlendirme Kurulunun Teşkili: (1) İllerde: Vali veya vali yardımcısının başkanlığında, sivil savunma müdürü, askerlik şube başkanı, garnizon komutanı veya görevlendireceği bir subay ile, il jandarma alay komutanı ve emniyet müdüründen, (2) İlçelerde: Kaymakamın başkanlığında, sivil savunma müdürü veya memuru, askerlik şube başkanı, garnizon komutanı veya görevlendireceği bir subay ile, ilçe jandarma birlik komutanı ve emniyet müdürü veya amirinden, oluşur Sivil savunma müdürü Kurulun sekreteridir. Seçilen ödevlilerin sağlık muayenelerinin yapılacağı toplantılarda kurulu iki tabip dahil edilir. (3) Kurul, her yıl Nisan ve Ekim aylarının ilk haftası içinde toplanır. Ayrıca başkanın lüzum görmesi üzerine olağanüstü de toplanabilir. (4) Toplantılar, bütün kurul üyelerinin katılımı ile yapılır ve oy çokluğu ile karar verilir. Oylarda eşitlik halinde başkanın bulunduğu taraf üstün tutulur. B) Seçme ve Değerlendirme Kurulunun Görevleri: (1) Teşkilat ve kadrosu onaylanmış avcı birliklerinde görevlendirilecek ödevlileri belirlemek,
(2) Sağlık muayenelerini yapmak, (3) Yükümlülük şartlarını haiz yeterli kaynak olduğu takdirde, avcı birliği yükümlülüğünde beş yılını dolduranları daha genç doğumlularla değiştirmektir. C) Seçme ve Değerlendirme Kurulu Üyelerinin Görevleri: (1) Başkan; toplantı gününü önceden tesbit ederek üyelere tebliğ etmek, toplantıları yönetmek, işlemlerin vaktinde sonuçlandırılması için gerekli önlemleri almak, kayıtların düzenli ve güncel olarak tutulmasını sağlamakla, (2) Sivil Savunma Müdürü; seçme ve değerlendirme ile ilgili kayıt ve belgeleri muhafaza etmek, kurulun toplantılarından önce çalışma yerlerini sağlamak, ödev verilebilecek uygun personel potansiyeli hakkında bilgileri hazırlamak, il ve ilçe hudutları içide kurulacak avcı birlikleri ödevlileri ile ilgili tüm değişiklikleri kurula arz etmek, seçimi müteakip yapılan muayene sonucu kesinlik kazanan ödevli listelerinden bir sureti askerlik şube başkanlığına, bir sureti de garnizon komutanlığına göndermekle, (3) Askerlik Şube Başkanı; erkek ödevlilerden uygun yaş gruplarına ait listeyi hazırlamak ve birlik komutanı veya kurum amirince "avcı birliklerinde görev verilebilir" meşruhatı düşülenlerin listesini hazırlamakla, (4) Garnizon Komutanı veya temsilcisi ödevlilerin kadro görevi ve ihtisas kod numaralarına göre seçiminde ve bölgeyi savunmaktan sorumlu komutanların hareket planlarına uygunluğunun sağlanmasında müşavirlik etmekle, (5) Jandarma Alay/Bölük Komutanı; askeri birlik olmayan yerlerde garnizon komutanının yukarıda açıklanan görevlerini yapmakla, (6) Emniyet Müdürü; Başkana müşavirlik etmekle, görevlidir. D) Ödevlilerin Seçimi ve Görevlendirilmesi: (1) Ödevlilerin seçimi ve görevlendirilmesinde sosyal durumları arasında fark gözetilmeksizin eşitlik esastır. (2) Askerlik hizmetini yapanların, muvazzaf askerlik ihtisası esas alınır. (3) Sefer görevi verilmemiş veya bu görevi yürürlükten kaldırılmış olan yükümlülere kadroda belirlenen göreve en uygun olanlardan ve en genç doğumlulardan başlamak üzere görev verilir. (4) Gönüllülere bilgi ve becerileri dikkate alınarak görev verilir. (5) Kamu ve özel kuruluşların sinai tesis ve fabrikalarında kurulacak avcı birlikleri, bu yerlerin çalışmasını aksatmayacak ve çalışma kapasitesini düşürmeyecek şekilde mümkün oldukça kendi personelinden seçilir. Yükümlü mevcudu kafi gelmediği takdirde diğer yükümlülerden tamamlanır. (6) Sağlık muayenesinden önce yapılan seçimde % 20 oranında fazla ödevli belirlenir. Muayene sonunda kuruluşa göre yükümlü sayısı artarsa, bunlar her yaş grubu listesinin sonuna "artan ödevliler" başlığı altında yazılır. Madde 4 Yukarki maddede sözü geçen cetvellerdeki ödevlilerin her doğumdan bulunan sayılarını ve yerlerini gösterir cetveller illerce iki nüsha olarak incelenmek üzere İçişleri Bakanlığına gönderilir. İçişleri Bakanlığı bu cetvellerden lüzumlu bilgiyi Genelkurmay Başkanlığına bildirir. Gruplar: A) Orduda görevli olmayan emekli ve yedek subaylar. B) (Değişik: 12/12/1991-91/2492 K.) Orduda görevli olmayan astsubay, uzman jandarma ve uzman erbaşlar, C) 16-19 yaşını bitirmemiş erkekler, D) Silah altında bulunmıyan 20 yaşına girmiş ve 45 yaşını bitirmemiş erkekler,
E) 46 yaşına girmiş ve 60 yaşını bitirmemiş olan erkekler, F) 20 yaşını bitirmiş ve 45 yaşını bitirmemiş kadınlar, G) Gönüllüler. (Ek: 3/8/1949-3/9709 K.) Bu avcı teşkilatındaki muhtelif komutanlık ve karargahlara Genelkurmay Başkanlığının göstereceği lüzum üzerine muvazzaf subaylar da atanabilir. Silah ve malzeme Madde 5 (Değişik: 12/12/1991-91/2492 K.) Bu teşkilatın silahları, cephaneleri ve talimleri için gerekli bütün malzeme ve teçhizat, silah ve cephanenin taşınması, bakım ve kırtasiye giderleri ve hazarda yaptırılacak eğitim ve tatbikatlarda iskan, iaşe ve eğitim kıyafetinin sağlanması Milli Savunma Bakanlığı bütçesinden karşılanır. Madde 6 (Değişik: 12/12/1991-91/2492 K.) Silah, cephane ve malzemenin emniyet ve korunması için gerekli yer, askeri birlik komutanı, askeri birlik bulunmayan yerlerde jandarma komutanı tarafından, askeri birlik veya jandarma birliği kışla hudutları içinde tespit edilir. Uygun yer bulunmazsa, Milli Savunma Bakanlığı inşa planlarına dahil edilmek suretiyle yeni yer yapılır. Madde 7 (Değişik: 12/12/1991-91/2492 K.) Silah, cephane ve malzemenin korunması ve bakımından avcı birliğinin seferde harekat kontroluna gireceği askeri birlik komutanı veya jandarma komutanı sorumludur. Bu husustaki ayrıntılar yönergeyle düzenlenir. Sağlık Muayenesi Madde 8 (Değişik: 12/12/1991-91/2492 K.) Ödevlilerin hizmete alınmadan önce sağlık durumları, Türk Silahlı Kuvvetleri Sağlık Yeteneği Yönetmeliğine göre tespit olunur. Sağlık gruplandırılmasında, avcı birliklerinde görev almaya elverişli olmayanlar adı geçen Yönetmeliğin sadece Hastalıklar ve Arızalar Listesindeki maddelerin (D) fıkralarına girenlerdir. Ödevlilerin muayenelerinin çağrıldıkları günde yapılması hususunda idare amirleri gerekli tedbirleri alırlar. Sağlık muayeneleri mümkün olduğu kadar ödevlilerin bulunduğu yerlerde yapılır. Seçme ve değerlendirme kurulundaki tabipler: (A) Askeri tabip bulunan yerlerde bunlardan, bir askeri tabip bulunan yerlerde askeri tabip ve Hükümet tabibi, Hükümet tabibinin bulunmadığı veya vazifesinin müsait olmadığı yerlerde kamu kurum ve kuruluşları tabiplerinden, (B) Askeri tabip bulunmayan yerlerde, Hükümet tabibiyle birlikte kamu kurum ve kuruluşları tabiplerinden, Hükümet tabibi bulunmadığı veya vazifesi müsait olmadığı takdirde kamu kurum ve kuruluşları tabiplerinden, (C) Hükümet ve kamu kurum ve kuruluşları tabipleri bulunmayan yerlerde serbest çalışan tabiplerden seçilir. Sağlık durumu hakkında karar verilemeyenler, tam teşekküllü en yakın askeri hastane veya Devlet hastanesine sevkedilir. Ödev dışında kalanlar Madde 9 Aşağıda yazılı bulunanlar silahlı savunma ödevi dışında bırakılırlar:
A) Milletvekilleri, Büyük Millet Meclisi ve Cumhurbaşkanlığı memurları, Danıştay ve Sayıştay başkan ve üyeleri, Sayıştay Savcısı, Bakanlık müsteşar ve müsteşar yardımcıları, Dışişleri Bakanlığı Genel Sekreter ve yardımcılariyle bu Bakanlık şifre müdürü ve şifre müdürlüğü memurları, Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğünün 3127 sayılı kanunun 21 inci maddesi gereğince seferberlik ilanı ile Başkomutanlık emrine girecek olan teşkilatı, rektör ve dekanlar, Vergiler Temyiz Komisyonu başkan ve üyeleri, umum müdür ve yardımcıları, Bakanlık hukuk müşavirleri, daire ve kurul başkan ve üyeleri ve başkan yardımcıları, bakanlıklarla katma ve bağımsız bütçeli idarelerin merkez teşkilatı müstakil müdürleri, genel müfettişler, Genel Müfettişlik başmüşavirleri, 1076 sayılı kanuna göre ertelenmiş olan Bakanlık başmüfettiş ve müfettişleri, valiler, Danıştay Başmuavinleri, Sayıştay denetçilerinin yarısı, yargıç ve savcılarla yardımcıları, icra memurları ve bunların yokluğunda görevlerini yetki ile yapmakta olanlar, kaymakamlar, bucak müdürleri, emniyet müdürleri, yüksek yatılı orta öğretim ve Mesleki ve Teknik Öğretim Okul ve Enstitü müdürleri, defterdarlar, malmüdürleri, askeri ve mülki saymanlar, İl Özel muhasebe ve seferberlik müdürleri, Gümrük ve Tekel başmüdür ve müdürleri ile gümrük başkimyageri, Milli Eğitim Bakanlığınca gösterilecek on müze ve beş kütüphane müdürü, il belediye başkanları, Genel Denetleme Kurulu uzman ve uzman yardımcılarının yarısı, Koordinasyon Bürosunda bir müşavir ile muamelat şefi, "Ulaştırma Bakanlığına bağlı işletme idarelerinin merkez ve taşra teşkilatına dahil bütün memur ve hizmetlileri" (1). Ordu, Jandarma ve Gümrük Muhafaza teşkilatında askeri kadrolarda çalışan siviller, veznedarlar, belediye itfaiye işlerinde çalışanlar, Polis ve Gümrük Muhafaza teşkillerinde vazife gören silahlı memurlarla silahlı orman bakım memurları, nüfusu on bine kadar olan şehir ve kasabalarda bir hekim, bir diş tabibi ve bir eczacı, nüfusu on binden fazla şehir ve kasabalarda her yirmi bin nüfusa bir tabip, bir diş tabibi ve bir eczacı ve büyük şehirlerin su ve uzak kara yolu ile ayrılmış bulunan bölge ve köylerinde bir tabip, bir diş tabibi ve bir eczacı, B) Resmi ve özel hastane, sanatoryum ve prevantoryum ve dispanserlerin başhekimleriyle her şubede birer uzman hekimleri ve eczacı ve kimyagerleri, hemşire ve hastabakıcıları, çocuk bakım yuvalarının hekim, hemşire ve bakıcıları, C) İktisadi Devlet Teşekkülleri İdare Kurulu başkan ve üyeleriyle umum müdür ve yardımcıları ve bu teşekküllerin kurduğu müesseselerin müdürleri, (1) Tırnak içindeki bu deyim, 14.7.1950 tarih ve 3/11571 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla değiştirilmiştir. (2) 4.2.1955 tarih ve 4/4308 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile bu fıkraya "Vali Muavinleri"de ilave edilmiştir. (2)
D) Resmi daire ve müesseselerle İktisadi Devlet Teşekkülleri ve bunlara bağlı kurum ve işletmelerin ve özel işletme ve kurumların ertelenmiş veya barış celbinden geri bırakılmış olan elemanları arasından ilgililerin düşüncesi alınarak valilerce tesbit edilecek teknik elemanlar, E Bankalar ve sigorta şirketleri umum müdürleriyle yardımcılarından biri, F İş yerleri hekim ve eczacıları, G Resmi veya serbest çalışan ebeler, H Kadınlardan gebe ve memede çocuğu olanlar, kocası askerde bulunanlar, evinde bakacak kimsesi bulunmayan (9) yaşına kadar (dahil) çocuğu veya bakılmağa muhtaç kimsesi olanlar. (Ek: 3.5.1966-6/6395 K.) Ulaştırma Bakanlığına bağlı işletme idarelerinin merkez ve taşra kuruluşunda görevli işçiler kendi tesislerinin silahlı savunmasında görevlendirilirler. Fakat, Genel Avcı Teşkilatına alınmazlar Teşkilat Madde 10 Hazırlık safhasında gruplara ayrılmış olan ödevlilerin adları 18 inci madde gereğince Genelkurmay Başkanlığı tarafından yapılacak talimattaki örneğine göre künye defterine yazılır. (Değişik: 12/12/1991-91/2492 K.) Grupların her biri için ayrı ayrı defter tutulur, gruplar deftere yazılırken başa gruplardan büyük teşkil komutanının adı yazılır. Ödevlilerde meydana gelecek değişiklikler defterlere işaret edilir. Mülki idari amiri defterlerin düzenli bir biçimde tutulmasını sağlar. Madde 11 (Değişik: 12/12/1991-91/2492 K.) Şehir, kasaba ve köylerde oluşturulacak teşkillere "avcı teşkilatı" denir. Avcı birliklerinin teşkil, lağv ve tensik edilmelerinde koordinatör makam Kara Kuvvetleri Komutanlığıdır. Bu konudaki teklifler, İçişleri Bakanlığı, Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanlıkları ve Jandarma Genel Komutanlığı tarafından Kara Kuvvetleri Komutanlığına ve bu makamca uygun görülen teklifler onay için Genelkurmay Başkanlığına gönderilir. Yeni avcı birliği, ilgili teklifin Genelkurmay Başkanlığı tarafından onaylanarak İçişleri Bakanlığına ulaşmasından itibaren altı ay içinde İçişleri Bakanlığının sorumluluğunda teşkil edilir. Acil durumlarda bu süre iki ayı geçemez. Madde 12 (Değişik: 12/12/1991-91/2492 K.) Avcı birlikleri ihtiyaca binaen kurulur. Avcı birliklerinin kadro ve kuruluşlarında standartlara uygunluk aranmaz. Bu birlikler, bölgeyi savunmaktan sorumlu komutanlığın (asgari alay) harekat planları ile koordineli olarak teşkil edilir. Madde 13 Hazırlık sırasında yapılacak bütün işler tesbit edilerek ilgililerce bir muhtıra tutulur. Ödevlilere görevleri o yerin idare amirince yazılı olarak bildirilir.
Madde 14 (Değişik: 12/12/1991-91/2492 K.) Avcı birliklerinin subay kadrolarında asteğmen-yarbay (dahil) rütbesindeki ödevlilere görev verilir. Zorunlu hallerde rütbe ile birlik seviyesi uygunluğu esası aranmaz. Askerlik çağı dışına çıkmış yedek subay ve astsubayların seçim ve görevlendirilmesi, seçme ve değerlendirme kurulunca yapılır. Kurul, askerlik çağı içinde olup da, sefer görevi verilmeyen yedek subayların avcı birliklerinde görevlendirilmesi için Milli Savunma Bakanlığına teklifte bulunur. Kaynağında yeterli yedek subay bulunmadığı takdirde, Bakanlık bu teklifleri en yakın diğer bölgelerdeki görev verilmemiş yedek subaylardan karşılar. Madde 15 (Değişik: 12/12/1991-91/2492 K.) Hizmete çağrılanlardan ikametgahlarından enaz beş kilometre uzağa gönderileceklerin iaşe ve iskanının Milli Savunma Bakanlığı bütçesinden karşılanacağı hususu dikkate alınarak, müteakip yıl eğitime tabi tutulacak avcı birliklerinin miktarı, yeri ve suresi o yıl Ekim ayı sonuna kadar Milli Savunma Bakanlığına bildirilir. Hazarda avcı birliğinin iskan ve iaşesi seferde harekat kontroluna gireceği askeri birlik tarafından yerine getirilir. Ancak bu hizmetleri verebilecek imkana sahip olmayan jandarma birlikleri en yakın askeri birlik tarafından desteklenir. Seferberlik ve savaş halinde ise avcı birliğine verilecek göreve bağlı olarak iaşe ve iskan usulü, bölgeyi savunmaktan sorumlu komutanlıkça tespit edilir. İaşe, iskan ve kıyafet hizmetlerine dair diğer hususlar yönerge ile belirtilir. Madde 16 Gruplarda vazife görenlerin tanınma işareti olarak sol kollarında beş santim genişliğinde (kırmızı kolluk) bulunur. Bu kolluklar vazife dışında veya bu hizmetle ilgili bulunmıyanlar tarafından takılamaz. Talim, terbiye ve tatbikat Madde 17 (Değişik: 12/12/1991-91/2492 K.) Talim ve tatbikat için ödevliler yılda en çok dokuz günü geçmemek üzere celbolunabilirler. Bu süre bölümler halinde de kullanılabilir. Ödeve tabi tutulacak kadın vatandaşların talimi, kendi köylerinden veya mahallelerinden talim görmüş öğrenciler tarafından kendi köy veya mahallelerinde uygun zamanlarda yaptırılır. Madde 18 Teşkilat, talim ve terbiye için gerekli programlarla talim ve terbiyeyi hangi makamların denetliyecekleri ve yapılacak tatbikat Genelkurmay Başkanlığınca düzenlenecek talimata göre yapılır. Madde 19 Kadın ödevlilerin ve bunlar arasında bilhassa öğretmenlerin görevlendirilmelerinde öğrenim, asıl görev ve yaşları gözönünde bulundurulur. Madde 20 Ödevlilerin göreve çağırılışlarında, bulundukları yerlerin özellikleriyle ekim ve hasat zamanları gözönünde tutulur. Madde 21 Bakanlıklarla katma ve bağımsız bütçeli genel müdürlükler merkez teşkilatına dahil memur ve hizmetlilerin çağırılmalarında valiler ilgili dairelerle anlaşarak bunları nöbetleşe hizmete alırlar. Taşra teşkilatı memur ve hizmetlilerinin ödeve alınışları, hizmeti aksatmıyacak şekilde ve nöbet esasına göre valilerce tesbit olunur. Madde 22 Okulların öğretmen ve öğrencileriyle memur ve hizmetlilerinin, içinde enaz elli kişi çalıştırılan fabrika, atelye, maden, çiftlik, hara, inekhane, tohum ıslah istasyonlarının memur, hizmetli ve işçi-
lerinin talim, terbiye ve tatbikatı, çalıştıkları yerlerde ve işi durdurmıyacak şekilde nöbetleşe olarak yaptırılır. Nöbet sırası müessese amir veya sahiplerince tesbit edilir. Madde 23 Ödevlilerden aşçı, lokantacı, fırıncı, kasap, bakkal ve benzerleri talim, terbiye ve tatbikat için nöbetle göreve alınırlar. Madde 24 Talim, terbiye görenlere şekli, Milli Savunma Bakanlığınca tesbit edilecek bir belge verilir. Toplama, sevk ve idare Madde 25 (Değişik: 12/12/1991-91/2492 K.) Ödevlilerin eğitim, tatbikat ve savaş için toplanmalarını sağlamaktan o yerin mülki idare amiri sorumludur. Toplanma yeri, avcı birliğinin seferde harekat kontroluna veya emrine gireceği askeri birlik komutanı tarafından seçilerek mülki idare amirine bildirilir. Fevkalade hallerde ve seferde avcı birliklerinin göreve başlamasına Genelkurmay Başkanının teklifi üzerine Bakanlar Kurulunca karar verilir. Avcı birlikleri, harekat planlarında belirtilen askeri birliğin harekat kontrolu veya emrinde görev yaparlar. Madde 26 4654 sayılı kanun gereğince hazırlanmış olan bu Yönetmelik Resmi Gazete'de yayım gününden yürürlüğe girer.