Yeni (2018?)deprem yönetmeliğinde yapı performansı NEJAT BAYÜLKE nbayulke@artiproje.net
Her yönü ile yeni Yönetmelik 2018(?) Kısaca yeni 2018(?) deprem yönetmeliğindeki performans tanımlarına bir giriş Yeni yönetmeliği bütünü ile kavramanın ve ne getirdiğini sunmanın birkaç haftalık bir eğitim ile sağlanabileceğini sanıyorum Böyle bir sunum için çok çalışmak gerekiyor. Burada yeni yapılar için kısaca performans tanımına giriş var
Yeni yönetmelik ne yapacak? TÜRKİYEDEKİ BÜTÜN YAPILAR DEPREM GÜVENLİĞİ BAKIMINDAN ÇİZİLECEK EĞER BİR ŞEKİLDE YAPININ DEPREM PERFORMANSI HESAPLANIRSA KESİNLİKLE YETERSİZ BULUNACAK!! DAHA ÖNCE DEPREM BÖLGESİ OLMAYAN KONYA NIN BÜTÜN YAPILARI YETERSİZ PERFORMANSDA OLACAK!!!!
konular Tasarım depremleri Performans Tasarımı Deprem tehlike haritası Kısaca performans hedefleri
Tasarım depremleri Tasarım depremleri 2475 yıl dönüş periyotlu deprem göz önüne alınan en büyük deprem yer hareketi 475 yıl dönüş periyotlu deprem standart tasarım deprem yer hareketi 72 yıl dönüş periyotlu deprem sık deprem yer hareketi 34 yıl dönüş periyotlu deprem servis deprem yer hareketi
Tasarım depremleri 50 Yılda aşılma olasılığı %2 50 yılda aşılma olasılığı %10 50 yılda aşılma olasılığı %50 50 yılda aşılma olasılığı %68 Depremin boyutu ivmedir cm/sn2 Deprem yükü bir olasılık değildir
Tasarım depremleri Bir fayda birikebilecek en büyük potansiyel enerji fayın uzunluğuna ve fay ara yüzeyindeki «sürtünme» katsayısına bağlıdır. Ara yüzeydeki sürtünme yenilince fay oynar deprem olur.
Tasarım depremleri Bir fayda 7.5 büyüklüğünde deprem enerjisi 300-350 yılda birikiyorsa o fayda 7.5 depremi 300-350 yılda bir olur o fayda 2475 yıl dönüş periyotlu deprem olamaz.
Performans tasarımı Yapılar tanımlanmış tasarım depremlerinde yine YÖNETMELİĞİN tanımlandığı performansı sağlamak zorunda. Tasarım depremlerinde ne düzeyde hasar olacak? Bu hasar düzeylerinin tasarım ile sağlanacağı garantisi veriliyor gibi Bu ilerde sorunlar hukuki ve davalık sorunlar çıkarabilir
Deprem tehlike haritası Artık deprem tehlike bölgeleri haritası yok Her coğrafi noktada tasarlanacak yapı için zemin cinsi ve faya yakınlık mesafesine bağlı olarak Ss kısa periyot (0.1 saniye?) S1 (1.o saniye) ve ivme katsayıları (deprem sınıfına bağlı) kullanılarak tasarım spektrumu verilecek. Bu spektrumun hesabında faya yakınlık katsayısı (harita içinde saklı) ve direktivite katsayısı da var.
Direktivite katsaysı Bir noktada ölçülen deprem ivme-zaman kaydındaki en büyük ivme birbirine dik x ve y yönlerinin bileşkesine dönüştürülüyor. Sanal olarak 1.2 gibi bir katsayı ile çarpılıyor. Bu katsayı çok sayıda deprem ivme kaydının x ve y bileşkelerinden çıkarılmış. Bu katsayı haritadan deprem tasarım spekturumu hesaplanırken otomatik olarak yapılıyor.
Faya yakınlık katsayısı Yapının bulunduğu yere yakın geçen faya 20 km den yakınsa deprem yer hareketi bir faya yakınlık katsayısı ile büyütülüyor. Bu tehlike haritasının içinde saklı Yön Katsayısı (Direktivite) katsayısı Bu katsayıda deprem yer hareketini büyütüyor ve haritadan yapılan spektrum hesabına giriyor.
Deprem tehlikesi Deprem sınıfı1 (1nci bölge) yer ivmesi < 0.33g Deprem sınıfı2 (2nci bölge) 0.33 g<yer ivmesi <0.5 g Deprem Sınıfı3 (3ncü bölge) ivmesi <0.75 g Deprem sınıfı4 (4ncü bölge) ivmesi>0.75g 0.5g < yer yer
Deprem tehlikesi Şu andaki (1996) haritadaki tehlikesiz bölge, 4ncü, 3ncü ve 2nci bölge şimdi tek bir bölge altında 1nci bölge gibi toplanmış Eski 1nci bölge yer ivmesi Ao> 0.4g şimdi üç ayrı bölgeye ayrılmış.
Deprem tehlikesi Artık Türkiye nin her noktasında depreme karşı tasarım yapılması zorunlu. TEHLİKESİZ BÖLGE YOK!! Yapınızın tasarımda kullanacağınız spektrum aynı sokakta karşınızdaki yapının tasarım spekturumundan farklı olabilir. Yada sizin yapınızdan 100 metre uzakta olan bir yapıdan
Ankara için 2007 ve 2017 tasarım spektrumları
Bu spektrum daha direktivite tehlike haritası içinde dikkate alınmadan hesaplanmış. Bu değerlerin 1.2 kadar daha büyük alınması gerek 1.2 x0.30 g= 0.36 g Ankara artık 1996 Deprem tehlike haritasına göre 3-2 arasında bir tehlike bölgesi oldu.
Performans hedefleri Kesintisiz Kullanım «Yapısal hasar meydana gelmemiş ya da ihmal edilir durumda» Taşıyıcı olmayan elemanlarda hasar olursa kesintisiz kullanım olmaz. Artçı sarsıntılar olurken bir çatlağı olmayan yapılarda genellikle kullanılmaz
Performans hedefleri Sınırlı Hasar Taşıyıcı elemanlarda sınırlı hasar doğrusal olmayan davranış «sınırlı» Taşıyıcı elemanlarda çatlak var
Performans hedefleri Kontrollü Hasar «Bu performans düzeyi, can güvenliği sağlamak üzere bina taşıyıcı sistem elemanlarında çok ağır olmayan ve çoğunlukla onarılması mümkün olan kontrollü hasar düzeyine karşı gelmektedir» Ne kadar anlaşılır bir açıklama!!
Performans hedefleri Göçmenin önlenmesi «bina taşıyıcı sistem elemanlarında ileri düzeyde ağır hasarın meydana geldiği göçme öncesi duruma karşı gelmektedir. Binanın kısmen veya tamamen göçmesi önlenmiştir.»
Yerinde dökme betonarme yeni yapı için Performans hedefleri tanımları Performans belirleme elemanlardaki beton ve donatıdaki birim şekil değiştirmeye göre yapılıyor. Yapıların önemine göre tasarım sınıfları var ve hangi tasarım sınıfındaki yapının hangi deprem tasarım sınıfında hangi performans düzeyini sağlamak üzere tasarlanması belirtilmiş
Kesintisiz kullanım performans tanımı Beton ve donatı elastik bölgede Beton birim uzama < 0.003 Donatı birim uzama < 0.001 olabilir
Sınırlı hasar performans tanımı Elastik ötesi davranışın başlangıcının sınırı Elemanda sınırlı miktarda (ne kadar?) elastik ötesi davranış var. Elastik ötesi davranış bölgesine girilmiş. Betondaki birim şekil değiştirme =0.0035 donatıda birim şekil değiştirme =0.01 Bu sınırın altında olan elemanlar SINIRLI HASAR BÖLGESİ nde Aslında beton ve donatı birim şekil değiştirmeleri elastik bölgede hasar olmayacaktır.
Kontrollü hasar tanımı Kesitin dayanımının güvenli olarak sağlanabileceği elastik ötesi davranışın sınırı. Kesit elastik ötesi bölgededir. Ancak dayanım kaybı güvenliği çok azaltan bir düzeyde değildir. Miktarı ise belli değildir. Minimum hasar sınırı ile Güvenlik Sınırı arasında olan elemanlar BELİRGİN HASAR BÖLGESİ nde Beton birim şekil değiştirme =0.0035+0.01(p s /p sm )<0.0135 Donatı birim şekil değiştirme =0.04 Başlangıç donatı sünekliği 12 den 3 e inmiştir. Başlangıcın % 25 i kadar kalmıştır. Betonda büyük geniş çatlaklar
Göçmenin önlenmesi İleri düzeyde elastik ötesi davranış. Miktarı belirsiz. Göçme öncesi davranışın sınırı. Eleman da büyük boyutta dayanım kaybı vardır. Ancak dayanım kaybı göçmeye yol açmayan bir düzeydedir. Güvenlik sınırı ile Göçme sınırı arasındaki eleman Beton birim şekil değiştirme =0.004+0.014(p s /p sm )<0.018 Donatıda birim şekil değiştirme =0.060
Performans düzeyleri Buradaki herhangi bir performans düzeyi bütün elemanlarda mı sağlanacaktır? Az sayıda eleman belli bir performans düzeyinin ötesinde olabilir mi? Mevcut yapılarda her performans düzeyinde bazı sayıda/oranda elemanların bir ileri performans düzeyinde olması izin verilmektedir
Performans düzeyleri Mevcut yapılarda her performans düzeyinde bazı sayıda/oranda elemanların bir ileri performans düzeyinde olması izin verilmektedir Mevcut yapılarda belirli performans düzeylerinde izin verilen beton ve donatı birim uzamaları yeni tasarlanacak yapılara göre daha büyüktür.
Şimdilik bu kadar!! Yeni (2018?) Yönetmeliğini anlamak için çok çalışmak gerekiyor Yönetmelikte bir çok tartışmalı noktalar var. Burada bazı önemli konulara değinildi TEŞEKKÜRLER