HACIT JRJEK1fAŞ VJEJLil:

HACIT JRJEK1fAŞ VJEJLil: Araştırma Dergisi BAHAR'2001/ 17

kültür varlıklarının restorasyon ve korı servasyonu alanında çalışma yapmak amacıyla 1989'da kurulup 1990/1991 öğretim yılından itibaren ön lisans eğitimi veren A. Ü. Başkent MYO, Konservasyon ve Restorasyon Programı'ndan Öğr. Gör. Işık Bingöl ile görüştük. Aynı zamanda Başkent MYO'nun müdür yardımcısı olan Öğr. Gör. Işık Bingöl bizi A. Ü. Dil ve Tarih -Coğrafya Fakül TAŞINABİLİR KÜLTÜR VARLIKLARIMIZ İÇİN BİR SIGINAK: A.Ü. BAŞKENT MYO, KONSERVASYON - RESTORASYON PROGRAM! Eyüp COŞKUN G.Ü. Eğitim Fakültesi Araş. Gör. Ülkemiz, sahip olduğu tarihi ve kültürel varlıklar itibariyle dünyanın sayılı ülkelerindendir. Temsil ettikleri tarihi süreç ve nitelikler açısından ele alındığında, ülkemizin sahip olduğu kültür varlıkların ı n korunmas ı ve gelecek nesillere en sağlıklı şekilde aktarılması, sadece Türkiye için değil tüm insanlık için yerine getirilmesi gereken önemli bir sorumluluktur. Tabi ki bu işin sadece duygusal bir yaklaşırnla ele alınması yeterli değildir. Tarihi-kültürel varlıklarımızın korunmasında konservasyon ve restorasyon alanında yetişen u z manların görüş ve yardımlarına mutlaka başvurulmalıd ır. Dergimizin bu sayıs ı için, taşınabilir tesi Ek Binası'ndaki odasında ağırladı ve sorularımızı cevapladı. E. C. _ Öncelikle program ınızın amac ını ve ça lı şma alanını an latır mısınız?!.bingöl _ A. Ü. Başkent MYO Konservasyon-Restorasyon Programı 1989 yılından bu yana hizmet veriyor. Baş langıçta bir de turizm programı düşü nülüyordu. Ama daha sonra içerik bakımından turizm programı bize çok uygun olmadığı için o Beypazarı'ndaki yüksek okula gönderildi. Biz şimdi yalnız Konservasyon ve Restorasyon Programı 9larak 2 senelik bir eğitim vermekteyiz. Ülkemizde, konservasyon ve restorasyon, yani koruma ve onarım konusunda kurulan ilk okul burası. Yurt dış ı nda bu tür eğitimler en az 4 senelik okullarda verilmektedir. Bu okul kurulduğu zaman yurt dışındaki meslektaş larım ız "Geç kalınmış bir okul kuruldu." dediler. E. C. _ Çalışmaların ız daha çok taşınabilir kültür varlıkları üzerine galiba.

li1-.. ODTÜ TAÇDAM Müzesi'nde sergilenen Beştepeler Tümülüsü pişmiş toprak çömleklerinin restorasyonu!.bingöl _ Türkiye'de, 2860 sayılı kanunla kültür varlıkları taşınabilir kültür varlıkları ve taşınmaz kültür varlıkları olarak ayrılmış durumda. Bu okulun kuruluşundaki değil, amaç, taşınmazlara yani minrari restorasyona değil, taş~nır ve taşınabilirlere yönelik eğitim vermek. Bunları açacak olursak; taşınabilir külti.ir varlıkları, tüm organik ve inorganik maddeler yani metal, taş, canı, porselen, mozaik, duvar resimleri, el yazmaları, levhalar, yağlı boyalar gibi malzemelerin arkeolojik ve etnografik olanlarının onarılması ve korunmasını amaçlamaktayız. E. C. _ Programınızın Türkiye'deki yeri nedir? Türkiye' de sizinle aynı alanda uğraş veren başka hangi kurumlar ve kişiler var?!.bingöl _ Bu okul ilk açıldığı zaman ilk ve önemli problem ders verecek hocaları bulmak oldu. Çi.inki.i o zamanlarda Türkiye'de bu alanda yetişmiş insan sayısı çok azdı. Bizden sonra bir çok MYO bünyesinde restorasyon programı açılmaya başlandı. Hatta çoğu da derslerin programını bizden istedi. Ama şu var ki, ders içeriği eğitim amacı bakımından en yüklüsü bizim okulumuz oldu. Ayrıca daha sonra aramızda belirgin bir fark ortaya çıktı. Diğerleri çoğunlukla bina onarımları veya relöve çıkarmak gibi daha çok taşınmaz kültür varlıklarının restorasyonuna yöneldiler. Çünkü o alanda hoca bulmak daha kolaydı. Restorasyon Programı Türkiye'de ODTÜ gibi mezun veren kurumlar vardı. Genellikle buradan mezun olanlar 2 yıllık programlarında hoca oldular. restorasyon Bizim programımız tamamen taşınır kültür varlıklarına yönelik. Mesela, İsa'dan önce 5. yüzyıl seramiği gibi, Roma döneminin bir camı veya 13-14. yüzyıla ait bir yağlı boya, el yazmaları, fermanlar gibi malzemelerin korunması ve onarılması gibi. E. C._ Türkiye' de üniversiteler dışında bu alanda çalışanlar var mı?!.bingöl _ Türkiye'de üniversiteler dışında özel restorasyon okulları ve laboratuvarları yok. Bu; günün birinde mutlaka olacaktır. Ama yasayla sınırlamak gerektiğine inanıyorum. E. C. _ Programınızd~ çalışan uzman ve öğretim üyelerinin ihtisas eğitimleri nasıl gerçekleşiyor?

!.Bingöl_ Halihazırda 9 uzmanımız var. Bizim konumuzda uzmanlık çok öneml i. Öğretim üyesi olmak fa rk lı, uzman olmak farklı bir olay. Bizdeki arkadaşların ikisi hariç hepsi 4 yıllık arkeofoj i veya sanat tarihi mezunu. Türkiye'de taşınabili r kültür varlıların ı n restorasyonuna ilişkin 4 yıllık fakülteden sonra bir okul olmadığı için arkadaşlarımız ihtisas eğitimlerini yurt dışında tamamladılar. Bizim alanımızda el, göz ve kafanın uyumundan oluşan bir üçlü sistem gerekiyor. Hatta biz bu okul ilk açıldığında yetenek sınav ı yla öğrenci almay ı düşünmüştük. Fakat yetenek sınav ı olduğu zaman ortaya çıkması bazı durumlar bizi bu durumdan vazgeçirdi. muhtemel E. C. _ Bu alandan mezun o lanların i ş bulma imkanl ar ı ve ça lı şma şa rtları nas ıl? olduğu!.bingöl - İki senelik bir program için bizden mezun olanlar ara eleman olarak istihdam edilmektedir. Ne yazık ki milyonlarca kültür varlığımız ı barındıran müzelerimizde böyle bir kadro yok. Maliye Bakanlığ ı, müzelere konservatör kadroları tahsis etmiyor. Az mezun veriyoruz ama mezunlarımıza sahip çıkmaya, yardımcı olmaya çalışıyoruz. Yazın yapılan yerli ve yabancı kazı larda hocalar bizden eleman istiyor. Ayrıca müzelerde veya okulun almış olduğu projelerde bu arkadaş l arla çalışıyoruz. Hemen bir örnek vereyim Zeugma'da 13 arkadaşımız çalışmaya deva nı etmekte. E. C. _ Eğitim ve ça lı şma şa rtların ız, örneğ in laboratuvar ve s ınıflarınız ihtiyaç larınız ı karşılamak için yeterli mi?!.bingöl _ Öncelikle şu ana kadar yapılan çalışma ve araştırmalar göstermiştir ki bu alanda iki senelik bir eğitim yeterli olmamaktadır. 4 ile 7 sene arasında bir eğ i tim sü reci gerekmektedir. Okulumuzu 4 yıllık bir fakülte haline getirebilmek için rektörümüzün de isteğiyle hazırladığımız dosyayı Ankara Üniversitesi Rektörlüğü'ne teslim ettik. Bunun yanında gördüğünüz gibi bu işi, çok küçük mekanlarda 10 seneden beri yürütüyoruz. Bir an önce okula ait bir binanın olması ve bu binada örneğin taş labo ratuvarı, metal laboratuvarı, hal ı boya laboratuvarı, analiz nı.ekanfarı olan bir okul of ması ve dört seneye çıkması gerekiyor. E. C. _ Okulda ve rdiğ iniz eğitimin Cam objelerin konservasyonunda bir aşama : eksik kısımların do lgu l anmas ı '.;.. : ~ "i...

dışında, çalışmalarınıza ilgi duyan kimseler için kurs, seminer, konferans gibi dışa dönük eğitim etkinlikleriniz var mı?!.bingöl _ Ş imdiye kadar bize bu konuda gerçekten çok müracaat oldu. Ama yer s ıkıntısından dolayı böyle bir kursu açma olanağımız olmadı. Kurs talepleri genelde sömestr tatil inde ve yazın oluyor. Bu dönemlerde bizler hep araziye kazı ça- 1 ışmaları na veya projelere gittiğimiz için bu taleplere genellikle olumlu cevap verme imkanımız olmuyor. Yer sıkıntımız o lmasa, sene içinde bir yer tahsis eder, böyle bir kursu eğ itim döneminde de verebilirdik. İn sa nl ar bizim mesleğimize çok duyarlılar, bu işi öğrenmeyi çok isti yorlar. Hepimizin evinde kırılmış Yüksekokul öğrenci l eri laboratuvar uygulamasında bir porselenimiz, tamir edilmesi gereken bir şamdanımız veya temizlenmesi gereken bir aynamız olabiliyor: İnsanlar bunları nası l yapacaklarını öğrenmek istiyorlar. Fakat bu, ancak hobi olarak olabilir. Çünkü, 15-20 günlük kurslarla bu işin bilimsel yöntemlerle yapılması mümkün değil, uzun bir zamana ihtiyaç var. E. C. Okulunuzdaki teknik imkanlardan bahseder misiniz?!.bingöl _ Derslerimiz laboratuvarlarda yapıl ı yor. Şu anda üç tane l aboratuvarımız var. Laboratuvarlarda ı. sın ı ftak i öğrenc il er yeni malzemelerle ça lı ş ıy or. Yeni bir vazoyu, testiyi, bir cam şişeyi ya da bir taşı getiriyoruz, parça l atıyoruz v~ yeniden montajı nın yapılmasını istiyoruz. Böylece öğrencinin eli alışmış oluyor. 2 senelik eğitim yetmediği için bu eğitimi mini mini haplar halinde yoğunlaştırarak vermeye çalışıyoruz. Okula değişik projelerle gelmiş olan kültür varlıklarını, müzelerden, çeşi tli kazılardan tamir amac ıyl a gelen orijinal eserleri 2. sınıfa geçen öğrencile ri mizin ellerine tabi ki uzman hocalarımızın denetiminde veriyoruz. Bazen okulumuza teknik malzeme yardımı oluyor. Mesela, Almanya'daki Alexandr von Humboldt Vakfı'ndan okulumuza teknik donanım olarak ve maddi olarak yardım yapıldı. Şu anda laboratuvarımızda basit mikroskoplardan fotoğraf çeken mikroskoplara ve

bilgisayarlara kadar her türlü teknik donanımımız var. E. C. _ A lanın ız la ilgili yurt dış ındaki ge l işmel eri ne ölçüde takip edebiliyorsunuz?!.bingöl _ Hemen hemen hepimiz yurt dışında eğitim aldığımız memleketlerdeki restorasyon merkezlerine üyeyiz. Bunlar bize yeni çıkan kitapları veya fotokopilerini postayla gönderiyorlar. Ya da e-mail yoluyla kısa yeni geliş haber bültenleri şeklinde meleri iletiyorlar. E. C. Okurl arımıza kültür va rlık larım ız ın korunmas ı hususunda neler söylemek istersiniz? LBingöl _ Türkiye'miz her karış toprağından bir kültür varlığı çıkan bir ülke. Bu kadar çok kültür varlığına sahip olan bir ülkede herkes bu konuya ilgi duymalı. Kültür varlığının ne olduğunu, tarihi eserlerin değerlerini çocuklarımıza anlatmalıyız. Yolda giderken açıkta gördüğü bir eseri korumak gerektiğini küçük yaşlardan itibaren çocuklarımıza verebilirsek, onlar bu ülkedeki kültür varlıklarına büyüdükleri zaman daha çok sahip çıkacaklard ı r. E. C. _ Bu güzel ve ya ra rlı sohbet için teşekkü r ediyoruz.!.bingöl _ Yaptığımız çalışmaları okurlarınızla paylaşma fırsatı verdiğiniz için biz teşekkür ederiz. ***A.Ü. Başkent MYO, Konservasyon ve Restorasyon Programı ile irtibat için, Adres: Ankara Üniversitesi Başkent Meslek Yüksek Okulu O.T.C.F. Ek bina, 06100/ANKARA. Tel: 0-312- 311 49 44 Faks: 0-312- 311 43 56 e-posta :bmyo@h um an ity.ankara.edu.tr