Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Yer Alan Bazı Baklagil Yem Bitkilerinin Kalite Değerleri

Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Yer Alan Bazı Baklagil Yem Bitkilerinin Kalite Değerleri Mehmet BaĢbağ 1*, Ali Aydın 1, Erdal Çaçan 2, Mehmet Salih Sayar 3 1 Dicle Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Tarla Bitkileri Bölümü, 21280 Diyarbakır 2 Bingöl Üniversitesi Genç Meslek Yüksekokulu, Bitkisel ve Hayvansal Üretim Bölümü, 12000 Bingöl 3 Dicle Üniversitesi Bismil Meslek Yüksekokulu, Bitkisel ve Hayvansal Üretim Bölümü, Bismil, Diyarbakır * Sorumlu Yazar İletişim: mbasbag@dicle.edu.tr Özet: Bu çalıģma, Güneydoğu Anadolu Bölgesinde yer alan bazı baklagil yem bitkilerinin kalite içeriklerinin belirlemek amacıyla yürütülmüģtür. AraĢtırmada, 39 adet baklagil yem bitkisi kullanılmıģtır. Kalite analizleri NIRS (Near Infrared Reflectans Spectrometer) cihazında yapılmıģtır. AraĢtırma sonucunda elde edilen bulgulara göre ortalama HP %19,00, ADF %29,32, NDF %39,76, SKM %66,06, KMT %3,07, NYD 158,01, Ca %1,42, K %2,21, Mg %0,29 ve P %0,34 olarak elde edilmiģtir. Lacefield in kalite sınıflandırmasına göre değerlendirdiğimizde en yüksek kalite değerini aynı sınıfta yer alan Astragalus homosus, Glycyrrhiza glabra, Lathyrus aphace, Lathyrus cicera, Lathyrus gloesperum, Lathyrus inconspicus var. inconspicus, Lathyrus sativus, Medicago sativa, Onobrychis caput-galli, Pisum sativum, Trifolium resupinatum ve Trigonella foenumgraecum; en düģük kalite değerini ise Trifolium pauciflorum, Trifolium arvense ve Medicago polymorpha türleri almıģtır. Mineral madde bakımından türler değerlendirildiğinde en yüksek Ca Lotus gebelia ve Ononis spinosa (%2,03), K Lathyrus aphace (%3,40), ve Mg Medicago sativa (%0,47) ve P Lathyrus cicera ve Lathyrus sativus (%0,44) türlerinden elde edilmiģtir. Anahtar Kelimeler: Baklagil, yem bitkileri, kalite, mineral madde The Quality Values of Some Legume Plants in Southeastern Anatolia Region Abstract: The aim of this study was to determine quality characteristics of some legume forage crops collected from Southeastern Anatolia Region. This study investigated 39 legume forage crops. Quality analysis was conducted in the NIRS (Near Infrared Reflectans Spectrometer) device. According to findings of the study, average HP was found as 19.00%, ADF 29.32%, NDF 39.76%, SKM 66.06%, KMT 3.07%, NYD 158.01, Ca 1.42%, K 2.21%, Mg 0.29% and P 0.34%. Considered by Lacefield s quality classification, the value of the highest quality, situated in the same class include Astragalus homosus, Glycyrrhiza glabra, Lathyrus aphace, Lathyrus cicera (2), Lathyrus gloesperum, Lathyrus inconspicus. inconspicus, Lathyrus sativus, Medicago sativa, Onobrychis caput-galli, Pisum sativum, Trifolium resupinatum and Trigonella foenum-graecum; while the lowest quality value include Trifolium pauciflorum, Trifolium arvense and Medicago polymorpha. When taxa are compared in terms of mineral quality; Lotus gebelia and Ononis spinosa Ca (%2.03), Lathyrus aphace K (%3.40), Medicago sativa Mg (%0.47) and Lathyrus cicera and L. sativus (%0.44) are observed to yield the highest values. Keywords: Legumes, forage crops, quality, mineral substances GiriĢ Baklagiller (Fabaceae), bitkiler evreninin en kalabalık familyalarından birisidir. Baklagiller familyasında 600 cins, 15.000 kadar tür bulunduğu bilinmektedir. Baklagillerden insan gıdası, hayvan yemi, yeģil gübre, süs bitkisi, kereste, sakız, yağ ve endüstri hammaddesi olarak yararlanılır. Baklagil yem bitkileri hayvan beslenmesinde büyük bir öneme sahiptir. Yapılan tahminlere göre hayvanların tükettiği proteinin %38 i, lipitlerin %16 sı ve karbonhidratların %5 i baklagil yem bitkilerinden sağlanmaktadır (Açıkgöz 2001). Ayrıca, baklagiller toprak verimliliğinin artırılmasında ve toprağın korunmasında önemli rol oynarlar. Köklerinde simbiyotik olarak yaģayan Rhizobium bakterileri sayesinde havanın serbest azotunu toprağa bağlayarak toprağı azot bakımından zenginleģtirirler. Materyal ve Yöntem Fabaceae familyasına ait 39 taksonun kullanıldığı bu çalıģmada, bitkiler çiçeklenme dönemlerinde toplanmıģ ve tür teģhisleri Dicle Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümünde yapılmıģtır (Çizelge 1). Her bir taksondan yaklaģık 200 er g yeģil ot numunesi bitkilerin kök boğazından kesilerek alınmıģ ve kurutma dolabında (Memmert ULM 800) 70 o C de 48 saat kurutulduktan sonra (Anonim, 2001) 95

mini laboratuvar değirmeninde (IKA, A11) kalite analizi için öğütülmüģlerdir. Numunelerin kalite analizleri Dicle Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Uygulama ve AraĢtırma Merkezi laboratuvarında NIRS (Near Infrared Spectroscopy-Foss Model 6500) analiz cihazı ile yapılmıģtır. Analizde ham protein (HP), asit deterjanda çözünmeyen lif (ADF), nötral deterjanda çözünmeyen lif (NDF), Ca, K, Mg ve P değerleri ölçülmüģtür. Ayrıca tespit edilen ADF ve NDF yardımıyla sindirilebilir kuru madde (SKM), kuru madde tüketimi (KMT) ve nispi yem değerleri (NYD) de hesaplanarak bulunmuģtur. Hesaplamalarda aģağıdaki formüller kullanılmıģtır (Morrison 2003). SKM= 88.9 - (0.779 x ADF) KMT= 120/NDF NYD= (SKMxKMT)/1.29 Bitkilere ait kalite standartları ise Çizelge 2 de verilen baklagil, buğdaygil ve baklagil + buğdaygil karıģımları için belirlenmiģ olan sınıflandırmaya göre yapılmıģtır (Lacefield, 1988). Çizelge 2. Baklagil, buğdaygil ve baklagil + buğdaygil karıģımları ait kalite standartları Kalite Standartları HP ADF NDF KMT % of SKM (%) % of KM BW NYD P >19 <<31 <<40 >65 >3.0 >151 1 17-19 31-35 40-46 62-65 3,0-2,6 151-125 2 14-16 36-40 47-53 58-61 2,5-2,3 124-103 3 11-13 41-42 54-60 56-57 2,2-2,0 102-87 4 8-10 43-45 61-65 53-55 1,9-1,8 86-75 5 <<8 >45 >65 <<53 <<1,8 <<75 AraĢtırma Bulguları ve TartıĢma AraĢtırmada kullanılan taksonların ham protein (HP), asit deterjanda çözünmeyen lif (ADF), nötral deterjanda çözünmeyen lif (NDF), sindirilebilir kuru madde (SKM), kuru madde tüketimi (KMT), nispi yem değerleri (NYD) ve sahip oldukları kalite değerlerinin Lacefield (1988) in kalite standartlarına göre durumu Çizelge 1 de verilmiģtir. Taksonların kalite değerleri incelenirken Lacefield (1988) in kalite sınıflandırmasına göre en yüksek ve en düģük değere sahip aynı sınıfta yer alan taksonlar dikkate alınmıģtır. ÇalıĢılan taksonların HP oranları %14,16-24,37 aralığında değiģim gösterirken ortalama %19 olarak bulunmuģtur. En yüksek kalite değerine sahip aynı sınıfta yer taksonların HP oranları; Astragalus homosus %21,85, Glycyrrhiza glabra %23,04, Lathyrus aphace %23,23, L. cicer (2) %23,98, L. gloesperum %19,46, L. inconspicus var. inconspicus %24,31, L. sativus %24,37, Medicago sativa %20,08, Onobrychis caput-galli %19,27, Pisum sativum %22,59, Trifolium resupinatum %20,34, Trigonella foenum-graecum %21,67; en düģük kalite değerine sahip aynı sınıfta yer alan taksonların HP oranları ise; Trifolium pauciflorum %14,16, T. arvense %15,51 ve Medicago polymorpha %15,66 olarak tespit edilmiģtir (Çizelge 1). ADF oranları bakımından taksonlar değerlendirildiğinde %18,34-44,25 arasında değiģim gösterirken ortalama %29,32 olarak tespit edilmiģtir. Ġncelenen taksonlardan en yüksek kalite değerine sahip olanların ADF oranları; Astragalus homosus %21,66, Glycyrrhiza glabra %18,66, Lathyrus aphace %25,08, L. cicer (2) %26,83, L. gloesperum %28,59, L. inconspicus var. inconspicus %22,87, L. sativus %29,55, Medicago sativa %25,66, Onobrychis caput-galli %23,38, Pisum sativum %23,14, Trifolium resupinatum %23,12, Trigonella foenum-graecum %23,68; en düģük kalite değerine sahip olanların ADF oranları ise; Trifolium pauciflorum %44,25, T. arvense %36,84 ve Medicago polymorpha %36,49 olarak elde edilmiģtir (Çizelge 1). Taksonların NDF oranları %28,29-48,39 aralığında değiģim gösterirken ortalama değer %39,76 olarak bulunmuģtur. Aynı sınıfta yer alan en yüksek kalite değerine sahip olan taksonların NDF oranları; Astragalus homosus %33,38, Glycyrrhiza glabra %35,94, Lathyrus aphace %37,00, L. cicer (2) %34,83, L. gloesperum %38,88, L. inconspicus var. inconspicus %36,04, L. sativus %37,55, Medicago sativa %30,59, Onobrychis caput-galli %36,73, Pisum sativum %33,67, Trifolium resupinatum %34,63, Trigonella foenum-graecum %29,70; en düģük kalite değerine sahip olanların NDF oranları ise; Trifolium pauciflorum %48,39, T. arvense %46,17 ve Medicago polymorpha %45,33 olarak bulunmuģtur (Çizelge 1). SKM oranları %54,43-74,61 aralığında değiģim gösterirken ortalama değer %66,06 olarak bulunmuģtur. SKM oranları bakımından incelendiğinde; Astragalus homosus %72,03, Glycyrrhiza glabra %74,36, Lathyrus aphace %69,36, L. cicer (2) %68,00, L. gloesperum %66,63, L. inconspicus var. inconspicus %71,08, L. sativus %65,88, Medicago sativa 96

%68,91, Onobrychis caput-galli %70,69, Pisum sativum %70,87, Trifolium resupinatum %70,89, Trigonella foenum-graecum %70.45 en yüksek değere sahip; Trifolium pauciflorum %54,43, T. arvense %60,20 ve Medicago polymorpha %60,47 ise en düģük kalite değerine sahip taksonlar olarak tespit edilmiģtir (Çizelge 1). KMT oranları %2,5-4,2 aralığında değiģim gösterirken ortalama değer %3,1 olarak bulunmuģtur. Kalite bakımından en yüksek değere sahip aynı sınıfta yer taksonların KMT oranları; Astragalus homosus %3,59, Glycyrrhiza glabra %3,34, Lathyrus aphace %3,24, L. cicer (2) %3,45, L. gloesperum %3,09, L. inconspicus var. inconspicus %3,33, L. sativus %3,20, Medicago sativa %3,92, Onobrychis caput-galli %3,27, Pisum sativum %3,56, Trifolium resupinatum %3,47, Trigonella foenum-graecum %4,04; en düģük kalite değerine sahip taksonların KMT oranları ise; Trifolium pauciflorum %2,48, T. arvense %2,60 ve Medicago polymorpha %2,65 olarak elde edilmiģtir (Çizelge 1). NYD oranları ise 104,6-245,3 aralığında değiģim değiģim gösterirken ortalama değer 158,0 olarak bulunmuģtur. NYD oranları bakımından ise; Astragalus homosus 200,72, Glycyrrhiza glabra 192,48, Lathyrus aphace 174,39, L. cicer (2) 181,61, L. gloesperum 159,41, L. inconspicus var. inconspicus 183,48, L. sativus 163,21, Medicago sativa 209,56, Onobrychis caputgalli 179,02, Pisum sativum 195,81, Trifolium resupinatum 190,42, Trigonella foenum-graecum 220,67; en düģük değere sahip olanların ise; Trifolium pauciflorum 104,63, T. arvense 121,29 ve Medicago polymorpha 124,10 olarak bulunmuģtur (Çizelge 1). ÇalıĢmada ele alınan kalite değerlerinin sonuçları yapılan benzer çalıģmalar ile kıyaslandığında; Canbolat ve Karaman (2009) bazı baklagil yem bitkilerinde HP oranını %16,82-20,79, ADF oranını %26,60-37,79, NDF oranını %36,05-46,00; Kiraz (2011) Trifolium repens, Medicago sativa ve Medicago lupulina da ortalama HP oranını %18,79, ADF oranını %32,29 ve NDF oranını %40,18; olarak bulmuģlardır. BaĢbağ ve ark. (2011a) 14 farklı Trifolium türünde ortalama HP oranını %12,3-24,1, ADF oranını %23,0-65,1, NDF oranını %11,35-52,1, SKM oranını %38,2-71,0, KMT oranını %2,30-10,57, NYD oranını 101,7-313,2; BaĢbağ ve ark. (2011b) 10 farklı Vicia türünde ortalama HP oranını %16,72-25,06, ADF oranını %25,10-34,71, NDF oranını %36,30-43,22, SKM oranını %61,86-69,35, KMT oranını %2,78-3,31, NYD değerini 133,14-175,77; Çaçan ve ark. (2012) bazı Medicago türlerinde ortalama HP oranını %13,5-17,7, ADF oranını %30,1-37,66, NDF oranını %38,9-49,8, SKM oranını %59,6-65,5, KMT oranını %2,4-3,1, NYD oranını 111,4-156,3 olarak bulmuģlardır. Elde edilen sonuçlar literatür ile paralellik göstermektedir. Mineral Maddeler: Türlere ait tespit edilen kalsiyum (Ca), potasyum (K), magnezyum (Mg) ve fosfor (P) mineral maddelerine ait oranlar Çizelge 1 de verilmiģtir. Çizelge 1 incelendiğinde; çalıģılan taksonların P oranları %0.26-0,44, K oranları %0,40-3,44, Ca oranları %0,82-2,03 ve Mg oranlarının da %0,17-0,47 aralıklarında değiģim gösterdiği görülmektedir. Lacefield in kalite sınıflandırmasına göre değerlendirdiğimizde en yüksek kalite değerine sahip aynı sınıfta yer taksonların P, K, Ca ve Mg oranları incelendiğinde sırası ile; Astragalus homosus un %0,38, %1,79, %1,38, %0.32; Glycyrrhiza glabra ın %0,29, %1,70, %1,97,%0,17; Lathyrus aphace nin %0,40, %3,40, %1,34, %0,33; L. cicer (2) in %0,44, %2,49, 1,26, %0,22; L. gloesperum un %0,37, %2,72, %1,23, %0,32; L. inconspicus var. inconspicus un %0,40, %2,89, %1,30, %0,34; L. sativus un %0,44, %2,64, %1,21, %0,22; Medicago sativa nın %0,28, %2,35, %1,90, %0,47; Onobrychis caput-galli nin %0,32, %2,09, %1,46, %0,29; Pisum sativum un %0,42, %3,44, %1,29, %0,24; Trifolium resupinatum un %0,38, %2,04, %1,45, %0,33; Trigonella foenum-graecum un %0,40, %2,75, %1,61, %0,34; en düģük kalite değerine sahip aynı sınıfta yer alan taksonların P, K, Ca ve Mg oranları ise; Trifolium pauciflorum un %0,32, %2,55, %1,11, %0,27; T. arvense nin %0,29, %1,79, %1,49, %0,26 ve Medicago polymorpha un %0,30, %1,30, %1,67, %0,38 olarak bulunmuģtur. Mineral maddelerine iliģkin bulgulara baktığımızda; Bakoğlu ve ark. (1998) bazı baklagil yem bitkilerinde Ca oranını %1,31, K oranını %4,03, Mg oranını %0,28 ve P oranını %0,18; BaĢbağ ve ark. (2011a) 14 farklı Trifolium türünde P oranını %0,29-0,41, K oranını %1,31-8,11, Ca oranını %1,14-1,82 ve Mg oranını %0,25-0,94; BaĢbağ ve ark. (2011b) 10 farklı Vicia türünde P oranını %0,33-0,51, K oranını %1,54-3,82, Ca oranını %0,78-1,63 ve Mg oranını %0,24-0,36; Çaçan ve ark. (2012) bazı Medicago türlerinde P oranını %0,29-0,35, K oranını %1,76-2,54, Ca oranını %1,09-1,61 ve Mg oranını da %0,22-0,31 aralıklarında tespit etmiģlerdir. Elde edilen bulgular literatür bulgularıyla uyum içerisindedir. 97

Kaynaklar Açıkgöz E, 2001. Yem Bitkileri. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü, Yayı No:182, s.27. Anonim, 2001. Tarımsal Değerleri Ölçme Denemeleri Teknik Talimatı. Tarım ve KöyiĢleri Bakanlığı Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkezi Müdürlüğü Ankara. Bakoğlu A, Koç A, GökkuĢ A, 1998. Erzurum Yöresi Çayır ve Meralarındaki Yaygın Bitki Türlerinin Ömür Uzunluğu, Çiçeklenmeye BaĢlama Tarihi ve Ot Kalitesi Ġle Ġlgili Bazı Özellikler. Tr. J. of Agriculture and Forestry, 23 (1999) Ek Sayı 4, 951-957. BaĢbağ M, Çaçan E, Aydın A, 2011a. Güneydoğu Anadolu Bölgesi Doğal Alanlarından Toplanan Bazı Üçgül Türlerinde (Trifolium spp.) Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi-2. Türkiye IX. Tarla Bitkileri Kongresi, 12-15 Eylül, Bursa, 1895-1900. BaĢbağ M, Çaçan E, Aydın A, Sayar MS, 2011b. Güneydoğu Anadolu Bölgesi Doğal Alanlarından Toplanan Bazı Fiğ Türlerinin Ot Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi. 1. Ulusal Ali Numan Kıraç Tarım Kongresi ve Fuarı, 27-29 Nisan, EskiĢehir, 143-151 Canbolat Ö, Karaman ġ, 2009. Bazı Baklagil Kaba Yemlerinin in Vitro Gaz Üretimi, Organik Madde Sindirimi, Nispi Yem Değeri ve Metabolik Enerji Ġçeriklerinin KarĢılaĢtırılması. Tarım Bilimleri Dergisi, 15(2): 188-195 Çaçan E, BaĢbağ M, Aydın A, 2012. Diyarbakır Ġli Doğal Meralarından Toplanan Bazı Tek Yıllık Yonca Türlerinde (Medicago spp.) Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi. Tr. Doğa Fen Dergisi, Tr. J. Nature Sci., 1(1): 34-38 Kiraz AB, 2011. Determination of Relative Feed Value of Some Legume Hays Harvested At Flowering Stage. Asian Journal of Animal and Veterinary Advances, 6(5):525-530 Lacefield GD, 1988. Alfalfa Hay Quality Makes the Difference. University of Kentucky Department of Agronomy AGR-137. Lexington. KY. (http://www.ca.uky.edu/agc/pubs/agr/agr137/agr137.htm. EriĢim Tarihi: 26.01.2011). Morrison JA, 2003. Hay and Pasture Management. Chapter 8. Extension Educator, Crop Systems Rockford Extension Center. http://iah.aces.uiuc.edu/pdf/agronomy_hb/ 08chapter.pdf. 98

Çizelge 1. Taksonlara ait tür adı, grubu, ömrü, kalite değerleri ve Lacefield in kalite standartlarına göre durumu No Takson Adları Grubu Ömrü HP (%) ADF (%) NDF (%) SKM (%) KMT (%) NYD P K Ca Mg 1 Astragalus hamosus Ġstilacı T.Y. 21,85 P* 21,66 P 33,38 P 72,03 P 3,59 P 200,72 P 0,38 1,79 1,38 0,32 2 Coronilla varia Çoğalıcı Ç.Y. 16,65 2 28,57 P 40,67 1 66,64 P 2,95 1 152,43 P 0,28 1,60 1,39 0,33 3 Glycyrrhiza glabra Ġstilacı Ç.Y. 23,04 P 18,66 P 35,94 P 74,36 P 3,34 P 192,48 P 0,29 1,70 1,97 0,17 4 Hymenocarpus circinnatus Ġstilacı T.Y. 15,52 2 33,52 1 41,55 1 62,79 1 2,89 1 140,57 1 0,28 1,70 1,79 0,36 5 Lathyrus annuus Ġstilacı T.Y. 18,41 1 31,08 1 42,42 1 64,69 1 2,83 1 141,86 1 0,36 2,94 1,01 0,24 6 L. aphace Ġstilacı T.Y. 23,23 P 25,08 P 37,00 P 69,36 P 3,24 P 174,39 P 0,40 3,40 1,34 0,33 7 L. cicera(1) Ġstilacı T.Y. 21,35 P 31,98 1 39,28 P 63,99 1 3,05 P 151,54 P 0,38 1,96 1,31 0,29 8 L. cicera(2) Ġstilacı T.Y. 23,98 P 26,83 P 34,83 P 68,00 P 3,45 P 181,61 P 0,44 2,49 1,26 0,22 9 L. gloesperum Ġstilacı T.Y. 19,46 P 28,59 P 38,88 P 66,63 P 3,09 P 159,41 P 0,37 2,72 1,23 0,32 10 L. inconspicus var. inconspicus Ġstilacı T.Y. 24,31 P 22,87 P 36,04 P 71,08 P 3,33 P 183,48 P 0,40 2,89 1,30 0,34 11 L. sativus Ġstilacı T.Y. 24,37 P 29,55 P 37,55 P 65,88 P 3,20 P 163,21 P 0,44 2,64 1,21 0,22 12 Lotus corniculatus Azalıcı Ç.Y. 18,10 1 29,38 P 42,25 1 66,01 P 2,84 1 145,34 1 0,27 1,98 1,72 0,24 13 L. gebelia Azalıcı Ç.Y. 16,11 2 27,47 P 34,90 P 67,50 P 3,44 P 179,92 P 0,23 0,40 2,03 0,43 14 Medicago orbicularis Ġstilacı T.Y. 17,49 1 32,64 1 45,85 1 63,47 1 2,62 1 128,78 1 0,34 2,86 1,21 0,30 15 M. polymorpha Ġstilacı T.Y. 15,66 2 36,49 2 45,33 1 60,47 2 2,65 1 124,10 2 0,30 1,30 1,67 0,38 16 M. sativa Azalıcı Ç.Y. 20,08 P 25,66 P 30,59 P 68,91 P 3,92 P 209,56 P 0,28 2,35 1,90 0,47 17 Melilotus alba Ġstilacı Ġ.Y. 18,38 1 30,02 P 41,72 1 65,51 P 2,88 1 146,08 1 0,26 2,30 1,41 0,28 18 Onobrychis armena Azalıcı Ç.Y. 18,75 1 33,49 1 41,54 1 62,81 1 2,89 1 140,66 1 0,34 1,98 1,45 0,28 19 O. caput-galli Azalıcı Ç.Y. 19,27 P 23,38 P 36,73 P 70,69 P 3,27 P 179,02 P 0,32 2,09 1,46 0,29 20 O. viciafolia Azalıcı Ç.Y. 20,81 P 25,03 P 42,91 1 69,40 P 2,80 1 150,45 1 0,29 1,31 1,56 0,20 21 Ononis spinosa Ġstilacı Ç.Y. 21,46 P 25,02 P 42,04 1 69,41 P 2,85 1 153,58 P 0,27 0,72 2,03 0,21 22 Pisum sativum Ġstilacı T.Y. 22,59 P 23,14 P 33,67 P 70,87 P 3,56 P 195,81 P 0,42 3,44 1,29 0,24 23 Trifolium arvense Ġstilacı T.Y. 15,51 2 36,84 2 46,17 1 60,20 2 2,60 1 121,29 2 0,29 1,79 1,49 0,26 24 T. campestre Ġstilacı T.Y. 17,36 1 29,54 P 42,78 1 65,89 P 2,81 1 143,27 1 0,36 1,80 1,19 0,24 25 T. hirtum Ġstilacı T.Y. 15,35 2 35,51 1 39,23 P 61,24 2 3,06 P 145,21 1 0,30 1,79 1,66 0,35 26 T. nigrescens Ġstilacı T.Y. 15,33 2 35,02 1 45,32 1 61,62 2 2,65 1 126,48 1 0,37 2,48 1,32 0,27 27 T. pauciflorum Ġstilacı T.Y. 14,16 2 44,25 4 48,39 2 54,43 4 2,48 2 104,63 2 0,32 2,55 1,11 0,27 28 T. physodes Azalıcı Ç.Y. 15,58 2 32,63 1 43,82 1 63,48 1 2,74 1 134,76 1 0,31 2,88 1,52 0,26 29 T. pilulare Ġstilacı T.Y. 19,16 P 31,10 1 41,65 1 64,67 1 2,88 1 144,44 1 0,37 2,37 1,24 0,29 30 T. pratense Azalıcı Ç.Y. 16,75 2 31,01 1 45,34 1 64,74 1 2,65 1 132,83 1 0,32 2,80 1,16 0,29 31 T. purpureum Ġstilacı T.Y. 15,85 2 32,58 1 40,38 1 63,52 1 2,97 1 146,33 1 0,34 2,31 1,30 0,26 32 T. resupinatum Ġstilacı T.Y. 20,34 P 23,12 P 34,63 P 70,89 P 3,47 P 190,42 P 0,38 2,04 1,45 0,33 33 T. stellatum Ġstilacı T.Y. 16,47 2 36,19 2 41,86 1 60,71 2 2,87 1 134,91 1 0,35 2,36 1,37 0,28 34 Trigonella foenum-graecum Ġstilacı T.Y. 21,67 P 23,68 P 29,70 P 70,45 P 4,04 P 220,67 P 0,40 2,75 1,61 0,34 35 T. spicata Ġstilacı T.Y. 18,52 1 28,74 P 39,50 P 66,51 P 3,04 P 156,64 P 0,34 2,12 1,43 0,36 36 Vicia cracca ssp. stenophylla* Azalıcı Ç.Y. 21,38 P 31,55 1 43,58 1 64,32 1 2,75 1 137,30 1 0,38 2,01 1,32 0,30 37 V. ervilia Ġstilacı T.Y. 18,47 1 18,34 P 28,29 P 74,61 P 4,24 P 245,34 P 0,36 2,74 0,82 0,32 38 V. peregrina Ġstilacı T.Y. 19,75 P 33,99 1 44,29 1 62,42 1 2,71 1 131,11 1 0,37 2,17 1,48 0,29 39 V. sativa Ġstilacı T.Y. 18,66 1 29,09 P 40,64 1 66,24 P 2,95 1 151,62 P 0,37 2,69 1,15 0,32 T.Y: Tek Yıllık; Ç.Y: Çok Yıllık; *Nadir Takson; ** Türlerin Kalite Değerleri (Lacefield, 1998) 99