TÜTÜN, SİGARA ÇEŞİTLERİ VE İÇERİKLERİ Dr.Osman Örsel
A. Tütünün yanmasından oluşan dumanın kullanılma tarzları: 1. Sigara ( cıgarette ) 2. Puro ( cıgar ) 3. Pipo ( pipe ) 4. Nargile (tömbeki ) içimi Hookah Tobacco : Water Pipe
B ) Tütünün doğrudan doğruya dumansız olarak kullanılması ( smokeless tobacco ) 1. Çiğneme : Chewing Tobacco, Maraş otu 2. Enfiye : Snuff 3. Nikotin preparatları halinde ; Nikotin suyu, çikleti, lolipopu, bandı, tableti, pastili granülleri,kartuşu vb.
C ) Tütünün başka amaçlarla sanayide kullanımı ; nikotin, sitrik ve malik asit, selüloz, yağ, piktin çiçeklerinden esans vb. maddeler elde etmek amacıyla.
Sigara Harmancılığı İçerdikleri tütün tiplerine göre sigara harmanları iki gruba ayrılıyor : 1.Grup : Tek tip tütünden oluşturulan sigara gruplarıdır(monotip).tek başına Virginia, İngiliz ve Oriental tip sigaraların harmanları gibi.
2.Grup : Çeşitli tütün tiplerini ve farklı kurutma şekilleri olan tütünleri içeren sigara harmanlarıdır. Bunlara Politip veya Blend Harman denilir. Amerikan Blend, Virginia Blend ve esmer sigara tipi harmanlar bu gruba girer.
Sigara fabrikasyonunda teknolojik işlemler bakımından blend harmanlar iki kısma ayrılır : A. Soslama ( cassing ) ve kokulandırma (flawdring ) gibi katkısal maddelerle terbiye gören sigara harmanları. Amerikan ve bazı esmer Fransız sigaraları böyledir.
B. Katkı maddeleri kullanılmadan hazırlanan Blend tipi sigaralar : Virginia Blend ve çoğu esmer tip sigara harmanları.
Harman Tipleri 1) Oriental Grup Sigara Harmanları : Başlıca Türk Tipi tütünlerden oluşur. Nikotinleri azdır. Çoğunlukla sos, koku ve yanıcı madde gibi katkılar içermezler. Dünyada tüketim miktarları en sona inmiştir.
2) İngiliz Tipi Sigara Harmanları : Virginia tütünleri ile Zimbabve, Japonya, Kanada, Hindistan, Filipinler menşeli Virginia ve kısmen Oriental tütünlerin karışımından meydana gelirler.
İngiltere de 1856 yılında yayınlanan Pure Tobacco Act ( Saf Tütün Yasası ) İngiliz tipi sigara harmanlarının önemine ve yaygınlaşmasına boyut kazandırmıştır.
Türkiye nin Doğu ve G.Doğu Anadolu bölgelerinde üretilen tütün İngiliz tipi tütüne yakın karakterdedir. Boğazda istenir, açıkça duyulan yakarlık hissi bırakırlar.
Fransız Tipi Sigara Harmanları : Koyu kahverengi, Tabac Nair denilen tütün ve çeşitlerinden oluşur. Latin Amerika nın Brezilya, Arjantin, Küba ve Paraguay gibi ülkelerinde yaygın olarak tüketilir.
Fransız tipi sigaraların Fransa, İtalya, İsviçre, İspanya, Belçika, Avusturya, Polonya, Macaristan da üretim miktarları yüksektir. Nikotinleri yüksek acımsı genellikle sade sigaralardır. Puro tütününe özgü kokuları vardır.
Amerikan Tipi Sigara Harmanları Virginia, Burlay, Maryland tütünleri ile bir miktar da Türk tipi tütünler içerirler. Soslar ve kokular yüksek düzeyde kullanılır
Amerikan Tipi Soslandırma Naturel : Meyan Balı, bal, pekmez, ananas şurubu, saf şeker ya da invert şeker şurubu, keçi boynuzu. Kimyasal Soslar : Glukol, septisol, propan, diol vb.
Kokulandırma ( flowering ) Doğal ve sentetik ürünler kullanılmaktadır: Bergamot ağaç kavunu ve oris kökü yağı, ginset root, tonga baklası, anason, rosemarin, rom, jamaika, vanilin, kakao, tarçın, karanfil... usare ya da esanslar kullanılıyor.
Fiksatörler ve Koruyucu Ajanlar : Fiksatörler katılan kokuların koruyuculuğunu sağlarlar. Natürel fiksatörler (reçineli maddeler ), etil steart (yağlı ve koyu kıvamlıdır ), Talu balsam bunlardandır. Koruyucu maddeler ( sodyum benzoat gibi ) küflenmenin engellenmesi için kullanılır.
Katkı Maddeleri Eriticileri Sos ve koku eriticisi olarak su, alkol, rom, tatlı şarap, brendi kullanılmaktadır. Ayrıca sos ve kokular tütüne verildikten sonra absorbsiyonunu hızlandırmak için yüksek ısıda kızartma ( toaster ) işlemi uygulanır.
Türk pipo tütünün soslandırılmasında kullanılan madde çeşitleri ve oranları: Meyan balı %2 Keçiboynuzu %0.5 İncir özü %0.5 Bal %2 Benzuat ve süt %0.5 Yanma tozu %0.25 Propilen ve dietilen glikol /0.25 Su %7
Puro : Sigara ile aynı hastalık spektrumunu oluşturabilir. Relatif Risk hiç tütün kullanmayanlara göre: -KOAH için 2 kat -Akciğer kanseri için 2,14 kat -ASKH için 1,5 kat -Laringofarengeal tümörlerde 4 kat daha yüksektir -Bağımlılık yapar Toksik komponentleri daha yüksektir.
Puroya ait artmış özel riskler : Oral, ösefagial,farenks,larenks kanserleri Pankreatik kanser Stomatit Dental kaviteler Diş travmaları. Akciğer Kanseri riski hiç tütün içmeyenlere göre pipo içenlerde 4 kat puro içenlerde 3 kat sigara içenlerde 16 kat yüksektir.
Pipo içenlerde akciğer, oral kavite ve dil kanserleri yüksektir. ABD de 1991 de pipo kullanımına bağlı 1095 ölüm belirlenirken sigaraya bağlı 400.000 ölüm saptanmıştır. Pipo içenlerde nikotin bağımlılığının daha düşük düzeyde görüldüğü,pipo tütününün pahalı oluşu nedeniyle sınırlı miktarda tüketildiği, bırakılmasının daha kolay olduğu, kesilme belirtilerine daha az neden olduğu şeklinde nisbi avantajlarından bahseden yayınlar mevcuttur.
Nargile için görüşler : Tütünün sudan geçişi sırasında bazı toksik komponentlerin kısmen suda bırakılması (akrolein,aldehit,katran fraksiyonları,fenoller gibi) Nikotin bağımlılığının düşük düzeyde görülmesi, daha az nikotin inhalasyonu. Karbonmonoksit tehlikeli düzeylere ulaşır Ağızdan ağıza kontaminasyon olabilir.
Dumansız tütün kullanımının sağlık sonuçları: -Tütün çiğneme oral kanserleri arttırır. (Hindistan da yılda 10.000 ölüm) -ABD de ağız içi kanserleri 1,5 kat arttırdığı saptanmıştır. -İsveç te dumansız tütün kullanımı yaygın ve oral, orofaringeal kanserler sık. -Diş ve dişeti hastalıklarına yol açıyor -Kardiyovasküler hastalıklara neden oluyor (az kanıt var) -Tütün çiğnenmesi ile pankreas ca ve ösefagial ca arasında ilişki gösterilmiştir.
Enfiye Harmanı ve Üretimi Enfiye toz haline getirilmiş tütünün burun deliklerine çekilmesiyle kullanıcıda nefes yoluyla fizyolojik bir etki yapan bir tütün ürünüdür. 17 yy da Avrupa da ve İstanbul da yaygın olarak kullanılmıştır.
Nikotin preparatları halinde tütün ürünleri: Nikotin suyu Nikotin sakızı Nikotin lolipopu Nikotin bandı Nikotin tableti Nikotin granülleri ve spreyi
Dumansız tütün kullanımı hakkında Amerika Kanser Birliği nin bildirisi Bütün tütün ürünleri kansere neden olurlar Dumansız tütün kullananlarda oral kavitede kanser riski hiç kullanmayanlara göre daha yüksektir.
Kalp hızı artışı, kan basıncı yükselmesi ve kanda nikotin düzeyinin yükselmesi aynı şekilde görülür. Yalnızca birkaç yıl dumansız tütün kullanımı ile ağızda kalıcı yaralar oluşabilmektedir.
Dumansız tütün kullanımı alışkanlık yapar ve kimyasal bağımlılığa neden olabilir. Dişeti iltihabı, diş etlerinde çekilme, diş kaybı ve mukozal değişiklikler olabilir. Kurşun ve kadmiyum gibi ağır metaller dumansız tütün kullanımında kanda fetusa zararlı olabilen miktarlara ulaşabilirler.
Nitrözamin gibi karsinojenik maddeler yanmamış tütünde bol miktarda bulunurlar. Enfiyede bulunan nitrözamin (135 mg/kg NNN, 14 mg/kg NNK) miktarları da yüksektir.
Sigara Tütün Kağıt Filtre kısımları Katkılar Ayrıca olasılıkla kalıntılar: Pestisid Fertilizer (gübre) Fumigants (buharla dezenfekte eden ajanlar) Fabrikasyon sırasında işlem ajanları ASH sources of information Updated February 2001
Kurutulmuş tütün Büyük oranda karbohidratlar ve proteinlerden oluşur. Alkaloidler: %0.5-5 >> %95 i nikotin Terpenler: %0.1-3 Polifenoller: %0.1-2.5 Karboksilik asitler: %0.1-0.7 Alkanlar: %0.1-0.4 Alkali nitratlar: %0.01-5 Aromatik hidrokarbonlar Aldehidler Ketonlar Aminler Nitriller N- ve O- heterosiklik bileşiklikler, Pestisidler 30 dan fazla metalik bileşik US. Surgeon General, 1989
Ölçüm Laboratuarı http://www.labstat.com/services.htm#mainstream
Sigara Dumanı Binlerce kimyasal maddeden oluşan bir kokteyl: katran, CO gibi çeşitli gazlar, uçucu maddeler, nikotin Karışım sürekli değişmektedir: Duman yaşlanmaktadır Dumandaki kimyasallar ve her seferinde çevredeki farklı atmosfer arasında UV etkisi ile değişik kimyasal reaksiyonlar oluşur.
Ana Duman Ana akım duman yanan bir sigaranın içici kişi tarafından inhale edilmesi sırasında ağız kısmından çıkan kompleks duman karışımıdır.
4000 Çeşit Kimyasal Madde Karbonmonoksit Egzos Gazı Arsenik Zehir imalatında Metanol Roket Gazı yapımında DDT Böcek ilaçlamada Kadmiyum Araba Akülerinde Bütan Gazı Tüp ve Çakmak Gazı Aseton Oje ve Kimyasal sökücü Naftalin Güve ilaçlamada Amonyak Kimyasal Temizlik işlerinde
Kanserojen Maddenin tipi Bu tip maddelerin sayısı Polisiklik aromatik hidrokarbonlar 10 Aza-arenes 3 N-nitrosaminler 7 Aromatik aminler 3 Heterosiklik aromatik aminler 8 Aldehidler 2 Çeşitli organik maddeler 15 İnorganik bileşikler 7 TOPLAM 55 Kaynak: SS Hecht. Tobacco smoke carcinogens and lung cancer. J Natl Cancer Inst; 1999; 91 (14): 1194-1210.
Ana Duman
Dumanda Neler Var? Karsinojenler
Tütüne-özel nitrosaminler NNN, NNK, NAT ve NAB, tütün bitkisinin doğal komponentleridir. Bu ajanların metabolik aktivasyonu DNA bozulmalarına, gen mutasyonuna ve kansere giden olaylara yol açabilir. Detoksifikasyon ve metabolik aktivasyon smoker ınkansere duyarlılığını belirleyici etkenlerden birisidir. nicotine-derived nitrosoamineketone
Carbonyls (Aldehid ve Ketonlar)
Phenolics (Catechol,Cresol, Hydroquinone and Resorcinol)
KANADA
STYRENE Olası bir insan karsinojenidir. İnsanda baş ağrısı, oküler ve konjunktival irritasyon, reaksiyon zamanında azalma, halsizlik, baş dönemsi ve bulantı, dikkat azlığı, el becerisinde azalma ve renkli görme keskinliğinde azalma yapar. Spontan düşük riskinde artış olasılığı Anormal sperm sayısında artış Butadien ile birlikte (Sigara dumanında bulunur) 4-phylglycolhexene e yol açar. Bir sensitizer olduğundan şüphelenilmektedir. Esas endüstriyel kullanım alanları plastik, kaplama, poliester, reçineler ve sentetik kauçuklar
Benzene Çok toksiktir. İnsan ve hayvanlarda kromozomal aberasyonlara yol açar. Lösemi yaptığı kanıtlanmıştır. Cilt yoluyla emilir. Endüstriyel olarak eskiden, mürekkep, kauçuk, vernik ve boya sökücü olarak kullanılırdı.
TAR - Katran Tar tütün endüstrisinin tüm gaz-olmayan, nikotin-olmayan ve buhar fazında olmayan kimyasallar için kullanılan bir tanımdır.
NIKOTİN Serbest-baz nikotin (tütün dumanındaki) inhalasyon, sindirim ve deri yoluyla alındığında tümüyle hemen hemen absorbe edilir. Beyin, böbrek, mide mukozası, adrenal medulla, nasal mukoza ve tükrük bezlerinde konsatre olur. Araştırmalar nikotine maruziyetin epileptik ataklara, kusmaya, SSS depresyonuna, gelişme geriliğine, fetusta gelişimsel toksisiteye ve erken doğuma, düşük doğum ağırlığına ve hayvanlarda beyin gelişiminde düşüklüğe yol açtığı gösterilmiştir. Nikotin süte geçer. Hafif nikotin zehirlenmesi insanda şu semptomlara yol açar: kusma, diare, solunum sayısında artış, kalp hızında artış, kan basıncında artış, baş ağrısı, baş dönmesi ve nörolojik stimülasyon. Nikotin tütünün duman şeklinde inhalasyonu, çiğnenmesi vs sonucu oluşan birçok akut psikolojik ve fizyolojik etkiden sorumlu kabul edilmektedir. Endüstriyel olarak nikotin esas olarak (tütün endüstrisi dışında) insektisid (şu anda genel olarak yasaklanmıştır) ve vahşi hayvanların iğne ile yatıştırılmasında kullanılmaktadır.
CARBON MONOXIDE Tütün dumanı insanın inhale ettiği en önemli CO kaynağıdır. CO kana absorbe edilir, eksersiz toleransının azalması, anginanın artması ve baş ağrısına yol açar. Hb e bağlanır, kanın oksijen taşıma kapasitesini azaltır. Hb e %3 kadar az bir CO bağlansa bile psikomotor fonksiyonda azalmaya ve böylece otomobil sürüş yeteneğinde azalmaya yol açar. %10 COHb baş ağrılarına yol açar. Myoglobine bağlanır kalp ve kas fonksiyonlarını azaltır. Olasılıkla bir reproproduktif-üreme zehiridir. Gebe hayvanlarla yapılan çalışmalar orta düzey dozlarda düşük doğum ağırlığı, fetal ölüm veya hasara yol açtığını göstermiştir. Fetal CO düzeyleri maternal düzeylerde %10-15 daha yüksektir. İnhale tütün dumanı fetusta CO düzeylerini arttırır; düşük doğum ağırlığı, olası perinatal ölüm veya mental yeteneklerde geri kalmaya yol açar.
FORMALDEHYDE İnsanda kanser yaptığından şüphelenilen bir maddedir. Doğal olarak 0.12 to 0.38 parts per BILLION [ppb] miktarında oluşur. Sidestream dumanda 0.23 to 0.27 parts per MILLION [ppm] (1000+ kat) bulunur. 0.1 ppm den yüksek doza uzun süreli maruziyet akciğer, farinks, bukkal kavite, karaciğer, kemik, deri,prostat, mesane, böbrek ve göz kanseri, lösemi ve Hodgkin hastalığı riskini arttırmaktadır. 0.22 ppm den yüksek maruziyetler öksürük, balgam, kronik bronşit, astım, nefes darlığı ve soğuk algınlığı gibi belirtilere yol açar. Allerjik reaksiyonlara ve astım benzeri durumlara, hafif baş ağrılarına, baş dönmelerine, azalmış el becerisine, gözlerde kaşınmaya, boğaz kuruması ve ağrısına, uyku bozukluğuna, değişik susuzluk hissine ve insanda malign hastalıklara yol açar. İnsan gözü 0.01 ppm miktara duyarlıdır ve 0.05 to 0.5 ppm miktarında irrite olur. Endüstride esas kullanım alanları fertilizer, boya, dezenfektan, germisid, koruyucu ve mumyalama sıvısıdır.
HYDROGEN CYANIDE Ortalama dozları insanda, nazal irritasyon, konfüzyon, baş ağrısı, bulantı, halsizlik ve kusma yapar. Daha yüksek dozşarı asteni, vertigo,kilo kaybı ve GIS problemleri yapar. Endüstride ana kullanım alanı buharla dezenfeksiyon, insektisid, elektroplating (galvanizasyon?), metalurji ve fotoğrafçılıktır.
AMONYAK Keskin, irrite edici kokusu 1 ppm de bile hissedilebilir. Yüksek konsantrasyonlarda yoğun irritasyona, ciddi göz hasarına ve astıma yol açar.
'Light' Sigaralar Neden? Kanada da içenlerin %16.5 i bu sigaraların daha az zararlı olduğuna inanmaktadır. Ultra-light veya ultra-mild içenlerin ise %26 sı daha az zararlı olduğunu düşünmektedir. %6.59 içici daha az bağımlılık yaptığına inanmaktadır. Health Canada
Sigara üreticileri gelişmiş ülkelerde yasaklardan dolayı satamadıkları yüksek katranlı ve yüksek nikotinli sigaraları gelişmemiş ülkelerin pazarına sürmektedir. WHO (Dünya Sağlık Örgütü)
Reduced risk!! cigarettes Düşük katranlı ve light sigaraları kapsar ve minimal tütün yanması ile nikotin veren yeni ürünleri içerir. Sağlıkla ilgili risklerin daha azaldığı gösterilememiştir. Fakat bağımlılık için yeterli nikotin verdikleri kesindir. Bazı yeni ürünler daha az veya düşük seviyelerde toksin verebilir ama daha fazla CO verir. Sigaraya bağlı risklerin daha az olduğu veya bırakmaya yardımcı oldukları gösterilememiştir. Sigarayı bırakmak herhangi düşük riskli bir sigaraya göre daha güvenlidir. 1 Benowitz NL, et al. N Engl J Med 1983; 309: 139-142. 2 Buchhalter IR & Eissenberg T. Nicotine and Tobacco Research 2000; 2: 39-43. 3 Fagerstrom KO, et al. Tobacco Control 2000; 9: 327-333. 4 Giovino GA, et al. NCI Smoking and Tobacco Control Monography No 7, 1996. 5 Pauly JL, et al. Cancer Epidemiology, Biomarkers and Prevention 1998; 7: 967-979. 6 US Department of Health and Human Services. National Cancer Institute Smoking and Tobacco Control Monograph 7 Ed: DR Shopland, 1996.
Light Sigaralar bildik sigaralardan daha mı güvenli? Hayır!!!! Light sigaralar ilk kez 1970 lerde piyasaya çıktığında bunların içicilere daha az kanserojen tar verdiği sanılmaktaydı. Sonraki araştırmalar gösterdi: Düşük katranlı sigara içenlerin sigaraya bağlı hastalıklara yakalanma ve bunlardan ölme riski aynıdır. İçiciler kansere yol açan katrana ve bağımlılık yapıcı nikotine aynı oranda maruz kalırlar. Lynn Kozlowski et al. Am J Preventive Med, 1998;15 (1):
About Eclipse and Your Health May present less risk of cancer associated with smoking.. Produces less inflammation in the respiratory system, which suggests a lower risk of chronic bronchitis, and possibly emphysema.. Reduces secondhand smoke by 80%.
YAN DUMAN [1] (sidestream smoke) (ETS: Environmental Tobacco Smoke, second-hand smoke, involuntary smoking and passive smoking ). Çevresel Sigara Dumanı (ÇSD) direk olarak sigarayı içme dışında ortaya çıkan başka kişinin inhale ettiği dumandır. Şu dumanlardan oluşur: içici tarafından exhale edilen duman (second-hand smoke, ikinci-el duman); sigaranın ucundan yanmakla oluşan duman (sidestream smoke, yan duman); yanan bir sigaranın kağıdı ve filtresinden sızan duman (lateralstream smoke, yanal duman). [2] Çıkan duman çevre havası ile reaksiyona girebilir. [1] Health Effects of Exposure to Environmental Tobacco Smoke. California Environmental Protection Agency. 1997. [2] ADVANCING KNOWLEDGE ON REGULATING TOBACCO PRODUCTS. WHO, Oslo Monograph, 2000.
ÇSD Ana dumana göre daha fazla nikotin içerir. Karsinojenler daha yüksek konsantrasyondadır. İnsanların çoğu hayatlarının %90 ını ev ve iş yeri olmak üzere kapalı alanlarda geçirirler. Özellikle ev içi ETS daha büyük boyutlardadır. İş olarak uçuş görevlileri, gazino çalışanları, restoran ve bar çalışanları vs. maruz kalmaktadır. Sigara içilen evde yaşayanlarda kotinin düzeylerinin yükseldiği gösterilmiştir. 1992 de EPA ETS yi Grup A karsinojen olarak tanımlamıştır. EPA nın raporuna göre 24 araştırmada kocası sigara içen kadınlarda akciğer kanseri riski artmaktadır.
ÇSD ETS ana dumandan farklıdır ve 8 saatlik ETS maruziyetinin direk olarak 20 sigara içimine bedel olduğu, gaz fazdaki içeriklerinin 1/3 üne yakın maruziyet ve partikül fazın 1/100 1/1000 ine maruziyetle sonuçlanabilir. Scherer G, Conze C, Tricker AR, et al: Uptake of tobacco smoke constituents on exposure to environmental tobacco smoke (ETS). Klin Wochenschr 70:352-367, 1992
ÇSD ÇSD de irritanlar, sistemik zehirleyiciler, mutajenler, karsinojenler, üremeye ve gelişmeye etki eden zehirler gibi kimyasallar bulunur. Bugüne kadar (1997) ÇSD de 50 adet karsinojen, 6 tane üreme ve gelişmeye etkili toksin ve 12 hava için zehirli bulaşıcı madde saptanmıştır.
Kısayol e-puro-2.lnk