>>> SAYI 46 47. SAYIDA NELER VAR? B LG SAYARINIZIN DONANIMLARI (2). ÖNEML PARÇALARA GENEL B R BAKIfi.

SAYI 46 TEMEL B LG LER B LG SAYARINIZIN DONANIMLARI (2). ÖNEML PARÇALARA GENEL B R BAKIfi. PROGRAMCILIK. B LG SAYAR PROGRAMCILI ININ TEMELLER. WINDOWS SERV S PAKETLER. YAZILIM PROBLEMLER N N G DER LMES. PROJELER WORD DE OTOMAT K MET N. WORD LE ÇALIfiANLARIN fi N KOLAYLAfiTIRAN B R filev. INTERNET INTERNET TE FOTO RAF ARfi VLER. INTERNET TE FOTO RAF S TELER. FRONTPAGE LE ÇALIfiMAK (7). FRONTPAGE LE TEMEL WEB SAYFASI TASARIMI. INTERNET TE fiahis ARAMAK. INTERNET TE B R KULLANICIYI BULMAK. MULTIMEDIA VE E LENCE YEN D J TAL KAMERALAR. YEN NES L KAMERALARIN AVANTAJLARI. 47. SAYIDA NELER VAR? TEMEL B LG LER NOTEBOOK VE AKSESUARLARI. WINDOWS VER TABANLARI. PROJELER OF S E PROGRAM EKLEMEK. EXCEL DE FORMÜLLER. INTERNET INTERNET TE HI-FI S TELER. FRONT PAGE LE ÇALIfiMAK (8). ICQ KULLANIMI. MULTIMEDIA VE E LENCE DVD-RW NED R? PÜF NOKTASI ÇEfi TL WINDOWS 98 PUÇLARI (XXI) 27 Kas m da Bayilerde Kaç rmay n! PÜF NOKTASI ÇEfi TL WINDOWS 98 PUÇLARI (20) WINDOWS 98 Ç N ÖNEML PUÇLARI. Bilgisayar n zla ilgili her türlü sorun için Herkes çin Bilgisayar Destek Telefonu 0 800 211 61 17 Saatleri: 9.30-11.00, 13.00-14.30 Abone Servisi 0 800 211 61 18 Herhangi bir say y kaç rd n zda, bunu abone bölümümüzden temin etmeniz ve Herkes çin Bilgisayar eksiksiz olarak biriktirmeniz mümkün. En temelden bafllayan bilgi düzeyi ileri düzeylere kadar yükselecek. Böylece Herkes çin Bilgisayar her düzeyden kullan c için eksiksiz bir baflvuru kayna olacak. Genel Yay n Yönetmeni: Gökhun Sungurtekin (Sorumlu), Yaz flleri Müdürü: Mahmut Karsl o lu, Editör: M. Berker Güngör, Grafik Tasar m: Murat Çelik, Vogel Sat fl Müdürü: Gönül Morgül, Müflteri Temsilcisi: Yeliz Koyun, Pazarlama Müdürü: Güler Okumufl, Abone Sorumlusu: Asu Bozyayla, Da t m: Cem Cenker, Üretim: Turgay Tekatan, Vogel Yay nc l k Ltd. fiti. Genel Müdürü: Hermann W. Paul, Genel Müdür Yard mc s : Beste Özerdem, Vogel Yay nc l k Ltd. fiti. Ad na Sahibi: Gökhun Sungurtekin, Renk Ayr m -Film Ç k fl ve Bask : As r Matbaac l k Ltd. fiti., Da t m B RYAY A.fi. Vogel Yay nc l k Piyalepafla Bul. Zincirlikuyu Cad. Ün fl Merkezi No: 231/3 80380 Kas mpafla- STANBUL Tel: (212) 297 17 24 Faks: (212) 297 17 33

B LG SAYARINIZIN DONANIMLARI (2) TEMEL B LG LER B LG SAYARINIZIN DONANIMLARI (2) Bu bölümde bilgisayar n z n içindeki önemli parçalar incelemeye devam ediyoruz. Bundan önceki bölümde bilgisayar n z n içindeki parçalar incelemeye bafllam fl, anakart ve ifllemcilerin temel özelliklerinden bahsetmifltik. Bu bölümde ise bilgisayar n içindeki daha az önemli gibi görünen, ancak günlük kullan mda vazgeçilmez öneme sahip olan di er parçalar gözden geçirece- iz. Ancak unutmay n z ki bir bilgisayar çok daha fazla parça da içerebilir. Fakat bunlar n tümüne burada yer vermemize imkan yoktur, çünkü gerçekten de oldukça büyük bir çeflitlilik mevcuttur. SAB T D SKLER Ço u kullan c bilgisayar ndaki sabit diskin öneminin fark nda de- ildir. Çünkü sabit disk genellikle programlar n depoland ortam olarak görülür ve bu ayg t n gücünün asl nda tüm bilgisayar n performans n etkiledi i unutulur. Bilgisayar n veri ifllemesinde haf za modüllerinin büyük önemi oldu u bir gerçektir, ancak çal flma esnas nda gereken tüm bilgileri RAM üzerinde depolamak neredeyse imkans zd r. Bu yüzden Windows iflletim sistemi sabit disk üzerinde "takas dosyas " ad verilen geçici dosyalar açar ve öncelikli gördü ü bilgileri hh zl bir biçimde eriflilmek üzere buraya depolar. Bu durum sabit disk üzerinde sanal bir haf za modülü yarat lmas demektir. Ancak buraya yap lan yazma ve okuma ifllemlerinin sürati hemen her zaman için gerçek haf zadan daha yavaflt r. Yine de süratli bir sabit diskin kullan lmas bu ifllemi daha da h zland raca ndan, tüm bilgisayar n çal flmas da do ru orant l olarak sürat kazanacakt r. Bugün piyasada de iflen sürat ve veri depolama kapasitelerine sahip sabit diskler bulmak mümkündür. Bundan 5 ya da 6 y l önce sabit disk kapasiteleri 80 ila 120 MB aras iken, günümüzde PC kullan c lar - na 10 ila 180 GB aras nda de iflen kapasitelerde sabit diskler sunulmaktad r. Bir sabit disk bir elektrik motoruna ba l olarak de iflen devirlerde dönen bir dizi metal plaka içerir, veriler bu plakalar n üzerine manyetik olarak kaydedilirler. Bu dönme sürati modelden modele 5,400 ila 10,000 devir aras nda de iflebilmektedir ve veri kay t ifllemini do rudan etkiler. Bir sabit disk yap s itibariyle oldukça hassas bir cihazd r ve her ne kadar özel korumaya sahip olsa da darbe ya da floklara karfl pek dayan kl de ildirler. Bu yüzden özellikle bilgisayar kasas n toz, rutubet ve darbelere maruz kalmayaca bir konuma yerlefltirmek çok önemlidir. * < PUCU> Sabit disklerin performans ve kapasiteleri fiyatlar n belirleyen en önemli iki unsurdur. Fakat unutmay n ki birkaç dolar daha az vererek ald n z düflük kapasiteli sabit disk k sa zamanda size yetmeyebilir ve sizi piflman edebilir. HERKES Ç N B LG SAYAR TEMEL B LG LER 225

<<< TEMEL B LG LER B LG SAYARINIZIN DONANIMLARI (2) D SKET SÜRÜCÜLER Günümüzde afl r düflük kapasiteleri ve veri okuma süratleri yüzünden 3,5 inçlik disket sürücülerin çok büyük bir önemi kalmam flt r. Ancak yine de küçük çapl dosyalar n yedeklenmesi ve tafl nmas için kullan ld klar ndan, her PC üzerinde bir disket sürücü bulunur. Burada gerçekten yap lacak çok fazla seçenek yoktur, piyasada bulunan az say daki markadan birini seçmeniz gerekecektir. Ancak disketleri toz, rutubet ve özellikle de manyetik alanlardan uzak tutman z gerekti ini unutmay n z. Aksi halde bunlar kolayca bozulabilmektedirler. I < INFO> E er CD-ROM sürücünüz CD leri okumakta zorlan yorsa, o zaman büyük ihtimalle ayg t n içindeki okuyucu k s m kirlenmifl demektir. Toz ve sigara duman gibi unsurlar bu ayg tlar n en büyük düflman d r. Baz durumlarda temizleyici CD-ROM lar kullanarak ayg t n okuyucu optiklerini temizlemek mümkün olabilmektedir. Ancak belirli markalar n kirlenmeye karfl daha duyarl olabildikleri gerçe ini de unutmamak gerekir. I < INFO> Genel kural olarak bilgisayar n z n rutubet almayan ve s cakl devaml ortalama bir de erde kalan ortamlarda bulunmas gerekir. Ayr ca mümkünse bilgisayar n bulundu u ortamda sigara içilmemelidir. Bu durum ayg t n tümünün daha uzun ömürlü ve dayan kl olmas n sa layacakt r. CD VE DVD-ROM SÜRÜCÜLER CD-ROM lar asl nda çok yeni bir bulufl say lmazlar, ancak bilgisayar dünyas nda veri depolama ortam olarak kullan lmaya bafllamalar nispeten yak n zamana dayan r. DVD-ROM lar ise çok daha yenidir, ancak onlar da öncelikli olarak yüksek kaliteli video dosyalar n n kaydedilmesi için gelifltirilmifl ortamlard r. Ancak sonradan çok yüksek olan veri depolama kapasiteleri yüzünden PC ler için de kullan lmaya bafllanm fl, fakat flu ana dek CD-ROM lar kadar yayg nlaflamam fllard r. DVD ler çok yayg n olmasa bile, bugün için CD- ROM sürücüsü olmayan bir bilgisayar düflünmek hemen hemen imkans zd r. Gittikçe büyüyen program boyutlar bu ortam n kullan lmas n bir zorunluluk haline sokmufltur. Windows iflletim sistemi baflta olmak üzere tüm temel programlar CD-ROM üzerinde piyasaya sürülmektedirler. Bu sürücüler programlar d fl nda filmlerden müzi e dek pek çok farkl tür CD yi de okuyabildi inden, modern bir PC için vazgeçilmez ayg tlard r. CD ve DVD-ROM lar manyetik temelli olmad klar ndan çevre flartlar na karfl oldukça dayan kl d rlar, uzun y llar bozulmadan kalabilirler. Ancak yine de bunlara özen gösterilmesi gereklidir, üzerlerinde oluflabilecek çizikler ya da izler sürücüler taraf nda okunmalar n zorlaflt rabilir, hatta imkans z k labilir. SES KARTLARI Bundan 5-6 y l öncesine dek ses kartlar bilgisayarlar için lüks bir ek donan m say l yordu. Ne var ki geliflen multimedya programlar gittikçe artan oranlarda ses kullanmaya bafllam fl, sonuç olarak bir ses kart edinmek her PC kullan c s için zorunluluk haline gelmifltir. Bugün ço u üretici ses kart na bir alternatif olarak anakart üzerine ses ifllemcileri yerlefltirmektedir. Her ne kadar bu ifllemcilerin kapasitesi geliflmifl ses kartlar ndaki modellerle yar flacak boyutta olmasa bile, en az ndan tüketiciye ucuz bir alternatif sunmaktad r. Ancak e er PC nizin üretti i sesin kalitesi sizin için önemliyse, o zaman iyi bir ses kart edinmeniz flartt r. Bugün tüm dünyada en çok üretilen ve baflta Windows olmak üzere hemen tüm programlar taraf ndan sorunsuz olarak desteklenen ses kartlar Creative taraf ndan üretilmektedir. Ancak ülkemizde pek bulunmasa bile kalite aç s ndan oldukça üstün baflka markalar da mevcuttur. 226 HERKES Ç N B LG SAYAR TEMEL B LG LER

PROGRAMCILIK TEMEL B LG LER PROGRAMCILIK Bilgisayar programlar n n nas l ortaya ç kt n merak ediyor musunuz? Bilgisayarlar bir sürü karmafl k elektronik parçadan meydana gelen ayg tlard r. Ancak çal flabilmeleri ve kendilerinden istenen iflleri yapabilmeleri için programlanmaya, yani bir dizi emir almaya ihtiyaçlar vard r. Bu emirler bilgisayarlara anlayabilecekleri flekilde verilmelidir. lk bilgisayarlar ortaya ç kmaya bafllad nda, bunlar sadece onlar n teknik yap s n bilen mühendisler kullanabiliyordu. Çünkü o dönemde bir bilgisayar programlamak için, devreleri belli biçimde birbirine ba layan kablo ve ba lant lar n yerlerini de ifltirmek gerekiyordu. Daha sonralar bilgisayarlar belirli matematiksel komutlar anlayabilecek biçimde tasarlanmaya bafllad, ancak yine de programc l k ve kullan c l k özel yetiflmifl personelin tekelindeydi. Bilgisayar tasar m ndaki geliflmeler zamanla bu cihazlar n daha genifl bir "anlama" kapasitesine kavuflmas n sa lad. Bu kapasite art fl na ek olarak klavye ve monitör gibi bilgisayarlarla anlaflmay kolaylaflt ran araçlar n da ortaya ç kmas yla, bu cihazlar kullanmak ve programlamak çok daha kolay bir hale geldi. B R PROGRAM YAZMAK Günümüzde bilgisayarlar hemen herkesin kullanabilece i ayg tlar haline gelmifltir. Fakat bu ancak bilgisayarlarla rahatl kla anlaflmam z sa layan yaz l mlar sayesinde mümkün olmaktad r. Bu programlar ise bu konuda gerçekten de çok uzmanlaflm fl kiflilerin çal flmalar sayesinde ortaya ç kmaktad rlar. Bu insanlar n emekleri sayesinde bu konuda köklü bir e itim almam fl olan en s radan kullan c bile karmafl k kodlar yazmak zorunda kalmadan bu cihazlarla çal flabilmektedir. Modern bilgisayarlar eskiyle k yaslanamayacak denli karmafl k ve yeteneklidirler. Tasar mlar sayesinde kullan c lar n baz özel gelifltirilmifl programlama dillerini kullanarak çeflitli programlar yazabilmelerine imkan tan rlar. Bu programlar n kodlar konu hakk nda hiçbir bilgisi olmayanlar n gözüne pek anlaml görünmeyecektir, ancak hem programc hem de bilgisayar için yeterince anlaml d rlar. Günümüzde en yayg n kullan lan programlama dili k saca "C" olarak bilinendir. Bu programlama dili asl nda kendi bafl - na bir yaz l m pakedidir ve çeflitli konular için özel uyarlanm fl varyasyonlar mevcuttur. HERKES Ç N B LG SAYAR TEMEL B LG LER 227

<<< TEMEL B LG LER PROGRAMCILIK PC s n f bilgisayarlar çeflitli donan m ve yaz l mlarla desteklendiklerinde en ak la gelmeyecek ifllerde bile kullan c lara yard mc olabilmektedirler. Ancak bunun için gereken yaz l mlar n türü ve say s gerçekten çok fazlad r. Tüm bu programlar bu konuda belli bir tecrübe ve bilgiye sahip kifliler taraf ndan yaz l rlar. Ancak türü ne olursa olsun bir bilgisayar program yazmak hiç kolay bir ifl de ildir. En s radan programlar bile do ru düzgün çal flabilecek biçimde haz rlayabilmek için öncelikle zamana ihtiyaç vard r. Bir örnek vermek gerekirse, geliflmifl grafiklere ve seslere sahip bir bilgisayar oyununu tamamlamak genellikle 1 ila 3 y l aras nda zaman alan bir ifltir. Üstelik bu tür karmafl k projeler üzerinde genellikle çok say da kifliden oluflan programc gruplar hep beraber çal fl rlar. Peki program yazmak neden bu denli uzun zaman alan bir ifltir? Bunun pek çok sebebi vard r, öncelikle en basit görünen program bile çok karmafl k bir dizi matematik hesaplama ve kodlama içerir. Program n boyu ve yetenekleri artt kça içerdi i formüller ve kodlar n say s da orant l olarak artar. Tüm bu formüllerin ve komutlar n birbirleriyle sorun ç karmadan çal flmalar n sa lamak hiç kolay bir ifl de ildir. Tüm bu komut y n n n kendi içinde düzgün çal flmas n sa laman n yan s ra, bir de kurulacaklar bilgisayarla uyum göstermelerini garanti alt - na almak gereklidir. Bugün için Windows, Unix, Linus, MacOS gibi pek çok farkl iflletim sistemi kullan lmaktad r, ayr ca bir de bunlar n farkl sürümleri mevcuttur. Her iflletim sistemi farkl bir tasar ma sahip oldu- undan, bir program n ayn anda hepsinde birden çal flabilmesine imkan yoktur. Bu yüzden program n hangi sistemde çal flaca çok önemlidir. Ayn program n farkl iflletim sistemleri için haz rlanm fl de iflik sürümleri olabilir, ama tek program her sistemde çal flt r lamaz. Bunun haricinde özellikle "IBM uyumlu" tabir edilen PC lerin en büyük sorunlar ndan biri de donan m çeflitlili idir. fllemciden ekran kart na dek her tür parçan n farkl firmalar taraf ndan üretilmifl çok say da modeli bulunur. Her ne kadar bilgisayar parçalar belirli bir mant a ve standarda uyacak biçimde tasarlan yor olsalar da, hiçbiri bir di erinin kopyas de ildir ve bu yüzden genel olarak büyük farkl l klar gösterirler. flte tüm bu farkl donan m modelleriyle uyumlu olarak çal flabilecek programlar yazmak pek kolay de ildir, nitekim kulland n z peogramlar n s k s k sorunlar ç karmas n n bafll ca sebebi de budur. * < PUCU> Bilgisayar programc l uzun bir yetiflme süreci olan ve kendine has zorluklar bulunan, nispeten yeni bir ifl koludur. Bununla beraber iyi programc lara her zaman ihtiyaç oldu undan, bu ifl kolu yetenekli elemanlara iyi gelir kazand rabilmektedir. 228 HERKES Ç N B LG SAYAR TEMEL B LG LER

SERV S PAKETLER WINDOWS SERV S PAKETLER Maalesef bilgisayar yaz l mlar her zaman mükemmel çal flan fleyler de ildir. Bilgisayar yaz l mlar zaman içinde bilgisayarlar n geliflimine paralel bir çizgi izlemifllerdir. Donan mlar n daha yetenekli ve karmafl k bir hale gelmeleri tek bafl na yeterli de ildir, ayn zamanda bunlar n özelliklerinden faydalanacak yaz l mlar n da gelifltirilmesi gereklidir. Ayr ca yeni yaz - l mlar n bilgisayarlar konusundaki tecrübe ve bilgisi k s tl olan kullan c lar n iflini kolaylaflt rmas da gereklidir ki, bu sayede daha fazla insan bilgisayarlarla rahatça çal flabilsin. Bu konuda son on y lda büyük geliflmeler olmufltur. Herfleyden önce iflletim sistemleri baflta olmak üzere pek çok yaz l m kullan c ya kolayl k sa lamak amac yla grafik arabirimlere sahip olacak biçimde tasarlanmaktad r. Ayr ca en basit program bile pek çok ek ifllevle donat lmaktad r. fiüphesiz bunlar kullan c lar n hayat n kolaylaflt ran çal flmalard r. Ne var ki bilgisayar programc l basit bir ifl de ildir. Özellikle piyasada bulunan donan m çeflitlili ini ve bunlar n aras nda tam bir uyumluluk olmad n hesaba katarsan z, bunlar n tümüyle hiç sorun ç karmadan çal flabilecek bir program yazman n pek kolay olmad n anlayabilirsiniz. Bunun yan s ra bir programa ne kadar çok ifllev kazand r - l rsa, program kodu o denli karmafl k bir hale gelecektir. Bu da önceden program içinde önceden tahmin edilemeyen baz çak flmalar n ve dolay s ile hatalar n ortaya ç kmas na sebep olacakt r. Tabii ki özellikle profesyonel yaz l m üreten kurulufllar ürünlerini piyasaya sunmadan önce bir hayli kapsaml biçimde test etmektedirler. Ancak ço u zaman bu testler tüm sorunlar bulup çözmeye yetmemektedir. Ayr ca birden fazla yaz l mdan oluflan program paketlerinin birbirleri ya da di erleriyle olan uyumluluklar nda ortaya ç kabilecek sorunlar n tümünü haz rl k aflamas nda tesbit edebilmek pek mümkün de ildir. * < PUCU> Özellikle kulland n z iflletim sistemindeki olas güvenlik zaaflar na karfl tek tek önlem almaya çal flmak oldukça verimsiz bir çaba olabilir. Bunun için servis paketlerinden faydalanmak daha ak lc bir yaklafl md r. Windows için sunulan servis paketlerini www.microsoft.com ya da http://windowsupdate.microsoft.com adreslerinde bulabilirsiniz. HERKES Ç N B LG SAYAR WINDOWS 149

<<< WINDOWS SERV S PAKETLER olmas d r. Bir bilgisayar n her türlü teknik ve multimedya ifllevinden faydalanmak üzere haz rlanan oyun programlar genellikle içlerinde pek çok hata da bar nd r rlar. Yamalar genellikle bir program içindeki hatalar onarman n yan s ra, o programda baz ayarlamalar yapmak ve kimi zaman küçük te olsa yeni ifllevler eklemek için kullan l rlar. Ancak burada önemli bir hususun alt n çizmek gerekir. O da her firman n yaz l mlar için yamalar üretmedi idir. Özellikle küçük çapl yaz l mlar üreten firmalar, halen piyasada bulunan ürünleri için yamalar üretmek için zaman ve ifl gücü ay rmak yerine, o program n çok daha geliflmifl bir sürümünü piyasaya sürmeyi tercih ederler. Bu seçenek ürünlerini Internet üzerinden oldukça ucuza sunan küçük çapl firmalar için çok daha caziptir. Ayn durum Freeware yaz l mlar sunan kifli ve kurulufllar için de geçerlidir. Bir yaz l m firmas ürünlerini satmaya devam edebilmek için t pk di er alanlarda oldu u gibi teknik servis ve bak m sa lamak durumundad r. Bir bilgisayar yaz l m n n bak m ve iyilefltirmesi ifllemi ise bu ifl için tasarlanm fl küçük çapl özel programlar n kullan lmas yla sa lan r. Bu küçük programlar yaz l m üreten firmalar taraf ndan haz rlan rlar. Ço u zaman bunlar n amac yaz - l mdaki baz hatalar düzeltmek ya da küçük yap sal de iflikliklerle genel performans art rmakt r. Bu küçük onar m programlar kendi içlerinde ikiye ayr l rlar, bunlar "yama" (Patch) ve "servis paketi" (Service Pack) olarak adland r l rlar. Peki ikisi aras ndaki fark nedir? Öncelikle "yama" tabir edilen programlar sadece tek bir yaz l m güncellemek için haz rlan rlar. Mesela piyasaya ç kan oyun programlar n n hemen hepsi için sonradan irili ufakl pek çok yaman n ç kar lmas neredeyse gelenek haline gelmifltir. Bunun sebebi yeni oyun yaz l mlar n n programc l k alan ndaki en geliflmifl, en detayl programlar haline gelmifl I < INFO> Bir servis pakedini bir yamadan ay ran en önemli unsur, servis paketlerinin çok genifl çapl de ifliklikleri birden fazla program içeren paketler üzerinde yapabilecek kapasitede olmas d r. 150 HERKES Ç N B LG SAYAR WINDOWS

SERV S PAKETLER WINDOWS Modern bilgisayarlarda kullan lan programlar tek bafllar na zaten yeterince karmafl kt rlar, haliyle üzerlerinde düzeltmeler yapacak bir yaman n haz rlanmas da dikkat gerektiren bir husustur. Peki ya hatalar n düzeltmeye çal flt n z yaz l m asl nda birden fazla programdan oluflan bir paket ise, o zaman ne yapars n z? Windows iflletim sistemi ya da Microsoft taraf ndan piyasaya sürülen Ofis programlar gerçekte bir arada çal flmak üzere tasarlanm fl bir dizi karmafl k yaz l mdan oluflurlar. Tabii bu durum sadece Microsoft ürünleri de il, baflka firmalar n benzer ürünlerinde de böyledir. Bir iflletim sistemine ya da benzer bir programa ayn anda pek çok farkl ifli yapma yetene i kazand rmak için tasar mda genellikle böyle bir yaklafl m sergilenir. Tek bir programa ayn anda pek çok ifli yapt rmaktansa, her zaman için bu iflleri yapacak alt programlar haz rlamak ve gerekti inde bunlar ça rmak çok daha iyi bir yöntemdir. Böylece hem sistem kaynaklar n n kullan m aç s ndan daha tutumlu bir yol izlenmifl olur, hem de haz rlanmas ve çal flt r lmas çok daha güç olan tek bir program yazmak gerekmez. Ancak bu tür bir program yap s kendi içinde de sorunlar tafl r. Herfleyden önce alt programlar aras nda öngörülmemifl çak flmalar ya da yetersizlikler yaflanabilir. Baz durumlarda bu çak flmalar ya da yetersizlikler sistemin genel güvenli ini tehlikeye atacak boyutlarda aç klar verebilir. flte servis paketleri bunlar onarmak için haz rlanan büyük çapl ve karmafl k yamalard r. Bir servis paketi sistem içindeki birden fazla program modülü üzerinde de ifliklik yapar ve gerekirse bunlara yeni özellikler de kazand r r. Servis paketi haz rlamak genellikle oldukça zor bir ifl oldu undan, bunlara yamalar kadar s k rastlanmaz. Çünkü servis paketleri farkl program modüllerinde çok say da de ifliklik yapacak, ancak bunu yaparken sistemin genel iflleyiflini bozacak yeni hatalar meydana getirmekten kaç nacak biçimde tasarlanmal d rlar. Ayr ca arabirim tasar m gibi do rudan kullan c ya hitap eden konularda köklü de ifliklik yapacak servis paketlerinin haz rlanmas ndan kaç n l r. Çünkü bu durum kullan c n n al flm fl oldu- u düzenin bozulmas anlam na gelecektir. * < PUCU> Burada çeflitli yaz l mlar n servis paketlerini bulabilece iniz baz web adreslerini veriyoruz: Windows CE: www.cewindows.net Corel ürünleri: www.corel.com Microsoft Windows: http://windowsupda te.microsoft.com/ MS Office: http://office.microsoft.com/ HERKES Ç N B LG SAYAR WINDOWS 151

<<< WINDOWS SERV S PAKETLER Peki servis paketlerini edinmeniz ve bunlar kurarak olan yaz l m n z güncellemeniz ne denli gerekli ya da güvenilirdir? fiüphesiz yaz l m firmalar bu sorulara hiç tereddütsüz olumlu cevaplar vereceklerdir. Ve baz durumlarda hakl olduklar da tart flmas z bir gerçektir. Mesela Microsoft taraf ndan piyasaya sürülen Windows 98 iflletim sisteminin ilk versiyonu pek çok ciddi hata içermekteydi. Her ne kadar hemen ard ndan piyasaya ç kan ikinci sürümde bu hatalar n büyük bir k sm onar ld ysa da, bu durum ilk sürümü sat n alm fl olanlara büyük bir haks zl k olaca ndan, ilk sürüm için haz rlanm fl bir servis pakedi de derhal kullan c lara sunuldu. E er ilk sürüm Windows 98 kullan c s iseniz, bu servis paketine ihtiyac - n z olacakt r ve bunu kurmak sistemle ilgili pek çok s k nt lar n z giderecektir. Benzer servis paketleri Windows 95 ve NT iflletim sistemleri için de ç kar lm flt r. Bu servis paketleri daha çok güncelli ini yitirmekte olan bu nispeten eski sistemlere kullan c lar n ihtiyaç duydu u baz önemli yenilikler katmak, ayn zamanda bir hayli fazla olan tasar m hatalar n düzeltmek için haz rlanm flt r. Mesela Windows NT için ç kar lan Service Pack 6 yaz l m yaklafl k 30 MB büyüklü ündedir ve bilinen 600 civar nda hatay düzeltmek, ayn zamanda NT ye geliflmifl DirectX deste i sa lamak için haz rlanm flt r. fiüphesiz bu tür servis paketlerinin kurulumu gereklidir, ancak her servis paketi böyle güvenilir de ildir. Mesela yine Microsoft taraf ndan eski Office program paketleri için haz rlanan servis paketlerinin çeflitli sürümlerle kaydedilen veri dosyalar n n okunmas nda sorunlara yol açt tespit edilmifl, bunun üzerine kullan mdan kald - r lm fllard r. Servis paketlerinin baz sorunlar çözerken yenilerini yaratmas al fl lmad k bir durum de ildir. Bu yüzden bir servis paketini kurmay düflünen kullan c lar n öncelikle buna gerçekten ihtiyaç olup olmad n sorgulamas gereklidir. Unutmay n ki kulland n z yaz l mlar baflka bilgisayarlarda sorun ç karabilirken sizin bilgisayar n zda gayet düzgün bir biçimde çal flabilirler. E er servis paketinin getirdi i düzeltmelere ya da yeniliklere ihtiyac n z olmad n düflünüyorsan z, o zaman belki bunlar kurmamak daha iyi olacakt r. Çünkü düzgün çal flan bir sistemi fazla kurcalamak bazen onun iyileflmesine de il, bozulmas na sebep olabilir. * < PUCU> flletim sisteminiz için bir servis paketi kurmay düflünüyorsan z, bunun gerekli olup olmad n iyice düflünün. Özellikle farkl dillerdeki sürümler için haz rlanm fl servis paketlerini kullanmak size hiç beklemedi iniz ek sorunlar getirebilir. 152 HERKES Ç N B LG SAYAR WINDOWS

WORD DE OTOMAT K MET N PROJELER WORD DE OTOMAT K MET N Bu bölümde Word ile çal flanlar n iflini kolaylaflt racak bir fonksiyonu iflliyoruz. Word ile çok s k çal fl yor ve belirli türlerde belgeler haz rl yorsan z, s k s k ayn cümleleri tekrarlaman z gerekiyor olabilir. Özellikle dilekçe, rapor ya da mektup türü belgelerde s k s k kullan lan pek çok cümle ve tan ma rastlamak mümkündür. Word bu türden s k kullan lan cümleleri tekrar tekrar yazarak vakit kaybetmenizi önlemek amac yla "Otomatik Metin" denilen bir fonksiyonla donat lm flt r. Bu fonksiyon belirli harf gruplar n yazd n z ve atanm fl tufllara bast n zda, önceden kararlaflt r lm fl bir cümlenin imlecin bulundu u yere yerlefltirilmesini sa lar. Word bu türden önceden tan mlanm fl pek çok cümle kal b na sahiptir, ancak e er isterseniz siz bunlara yenilerini ekleme flans na sahipsiniz. Ad m 2: E er otomatik metin seçeneklerine kendiniz birfleyler eklemek istiyorsan z, o zaman "Araçlar" seçene i menüsünden "Otomatik Düzelt" fl kk na t klay n. Dört bölümden oluflan bir diyalog penceresi ekrana gelecektir. Burada bizi ilgilendiren "Otomatik Metin" adl bölümdür, buraya girin. Bu bölümde öncelikle " pucunu Göster" adl seçene i iflaretleyin. Bundan sonra da ekrandaki komut sat r ndan kullanmak istedi iniz otomatik metinleri yaz n ve "Ekle" tufluna t klay n. Art k yaz m esnas nda o cümlenin ilk harflerini yazd n z anda ekranda otomatik metin size sunulacakt r, bunu yaz içine yerlefltirmek için Enter tufluna basman z yeterlidir. Ad m 1: Öncelikle yaz m imlecini otomatik metnin yerlefltirilmesini istedi iniz noktaya getirin. Ard ndan yukar daki araç çubu unda bulunan "Ekle" seçene- i menüsünden "Otomatik Metin" fl kk n bulun. mleci bu fl k üzerine getirdi inizde aç lacak olan alt menüde pek çok farkl seçenek bulundu unu göreceksiniz. Bunlardan istedi iniz herhangi birine t klad n zda yaz ya yerlefltirilecektir. Ad m 3: Otomatik metinle olan çal flmalar n z daha da h zland rmak için, "Otomatik Metin" k sm ndaki "Araç Çubu u" tufluna t klaman z yeterlidir. Bu fonksiyonun kontrol paneli araç çubu undaki uygun yere yerlefltirilecektir. HERKES Ç N B LG SAYAR PROJELER 139

<<< PROJELER WORD DE OTOMAT K MET N Ad m 4: Metin içinde s kça kulland n z terimleri h zl bir biçimde otomatik metin kay tlar na geçirmenin bir yolu da araç çubu undaki seçenekleri kullanmakla mümkün olabilir. Bu sayede ilk dört harfi yaz lan bir tan m n otomatik olarak tamamlanmas n sa layabilirsiniz. Öncelikle metin içinde bu flekilde tan mlanacak kelime grubunu seçili hale getirin. Daha sonra otomatik metin araç çubu- undaki "Yeni" tufluna t klay n. Ad m 6: Otomatik metin fonksiyonu uzun metin parçalar n do rudan k sayol tufllar kullanarak h zl bir biçimde metin içine yerlefltirmenize de imkan tan r. Bunu yapabilmek için öncelikle "Araçlar" seçene inden "Özellefltir" fl kk na t klay n. Ad m 5: Bu aflamada ekrana küçük bir pencere gelecektir. Bu pencere içindeki komut sat r ndan seçili metin parça n n tan nmas n sa layacak anahtar harf dizisini girin, sonra da "Tamam" tufluna t klay n. Ad m 7: Aç lacak olan diyalog penceresi içinde "Klavye" adl tufla t klay n, bir pencere daha aç lacakt r. Bu pencere içindeki "Kategoriler" k sm ndan "Otomatik Metin" fl kk n seçin. Sa daki pencereden otomatik metin biçimlerini görebilir, alttaki k - s mdan ise bunlar için kullanmak istedi inizi k sayol tufllar n belirleyebilirsiniz. Tabii bu k sayollar akl n zda tutman z gerekecektir. I < INFO> Otomatik metinleriniz için k sayol tufllar atarken bunlar n baflka ifller için önceden atanm fl olmad klar ndan emin olun. lgili diyalog penceresi içinde bununla ilgili bilgileri de bulabilirsiniz. 140 HERKES Ç N B LG SAYAR PROJELER

INTERNET TE FOTO RAF ARfi VLER INTERNET INTERNET TE FOTO RAF ARfi VLER Bu bölümde Internet üzerinde çeflitli konulardan foto raflar sergileyen sitelerin adreslerini veriyoruz. www.photocritique.net Foto rafç l kla ilgilenenlerin kendi çektikleri resimleri de sergileyebilecekleri bu sitede, aile, portre ya da do a bafll alt nda toplanm fl çok say da çal flma bulabilmek mümkündür. www.taurusphotography.com Çiçek, do a ve peysaj konulu foto raflar arayanlar için bu siteyi tavsiye ediyoruz. Resimler kategoriler alt nda toplanm fl ve önzileme imkan sa lanm fl oldu- undan, arad n z bulmak kolay olacakt r. www.thresholds.net Meksika oldukça köklü bir geçmifli bulunan, renkli bir ülkedir. Bu ülkeyi ziyaret etmeyi düflünüyor, ya da sadece ilgili foto raflara ulaflmak istiyorsan z, o zaman bu adresi ziyaret ediniz. www.tourphotos.com Çeflitli müzisyen ve müzik gruplar s k s k yerel ya da uluslar aras turnelere ç - karlar. Bu turnelerle ilgili pek ço u daha önce yay nlanmam fl foto raflar bu adreste bulabilirsiniz. www.panoshow.com Dijital kameralar n en ilginç yönlerinden biri de panoramik tabir edilen türden çok genifl aç l foto raflar çekebilmeleridir. Bu sitede bu türden çok say da foto raf bulabilirsiniz. www.altavista.com/sites/search/simage E er belirli bir konuda resim, foto raf ya da grafik tasar m ar yorsan z, o zaman bu adreste yer alan arama motoru sayesinde bunu Internet üzerinde aratabilirsiniz. HERKES Ç N B LG SAYAR INTERNET 275

<<< INTERNET INTERNET TE FOTO RAF ARfi VLER www.fotografim.com nternette yay n hayat na henüz bafllamas na ra men genifl kapsaml Türkçe içeri i ile dikkat çeken fotografim.com, Türkiye ve dünya foto rafç l ile ilgili bir bilgi liman olmay hedefliyor. Sitede yo un ve güncel haber ak fl da mevcut. www.nerve.com Nerve ün uzun süre www.nerve.de ismi alt nda Almanca olarak hizmet veren foto raf galerisi art k www.nerve.com ad alt nda yay n hayat na devam ediyor. Ancak halen ilk zamanki içeri inden hiçbir fley kaybetmifl de il ve giderek de kapsam art yor. desktoppublishing.com/photography.html çerikten çok bafltan afla konuyla ilgili önemli ve büyük sitelere ba lant lar içeren sitede her ba lant için k sa ama detayl tan mlamalar da bulunuyor. Böylece arad n za çok daha kolay bir biçimde eriflebiliyorsunuz. www.photodisc.com En eski dijital foto raf galerilerinden biri olan PhotoDisc in kendine özel bir CD format bile mevcut. Firman n arflivinde 75.000 özenle bafltan düzenlenmifl foto raf ve 160 adet özel bir konuya hitap eden CD seti de bulunuyor. www.tonystone.com Son günlerdeki en popüler foto raf arflivlerinden biri olan tonystone, içeri indeki güncel ve kaliteli foto raflar n, her hafta siteye 50 foto raf katan 900 e yak n foto rafç s na borçlu. Baflar l bir arama motoruna da sahip. www.corbis.com Profesyonel ve kiflisel kullan ma yönelik web in en genifl resim arflivlerinden biri olan Corbis, dünyan n ünlü foto rafç lar ile birlikte çal fl yor. Sitede yay nc l kta kullan lacak kalitede resimlerin yan s ra sunumlar için clipart'lar da bulunuyor. www.gettyimages.com Sektöründe lider firmalardan biri olan Gettyimages, 70 milyonun üzerinde resme sahip olan ödüllü koleksiyonu ile 50 den fazla ülke üzerinde hizmet veriyor. Sitede ayr ca foto raflardan baflka k sa filmler ve sesler de sa lan yor. www.eyewire.com Gerek görünüm gerekse içerik olarak di erlerinden tamamen farkl olan bu sitede sadece foto raf galerileri yer alm - yor. Illüstrasyonlar, clipart lar da ayn a rl a sahip. Siteyi ziyaret ederseniz mutlaka Heads Up bölümüne bak n. www.disguast.com Yerli kiflisel foto raf siteleri aras nda genifl kapsam ve hofl tasar m ile dikkat çeken disguast.com'da yer alan foto raflar n ço unlu u site sahibi taraf ndan çekilmifl. stanbula ait ilginç foto raflar görmek isteyenler için ideal. 276 HERKES Ç N B LG SAYAR INTERNET

FRONTPAGE LE ÇALIfiMAK (7) INTERNET FRONTPAGE LE ÇALIfiMAK (7) Internet sitenizin düzenli bir yap da olmas çok önemlidir. S k s k Internet üzerinde gezen ve pek çok web sitesini ziyaret eden bir kullan c iseniz, o zaman bir sitede en çok hangi unsurlar n dikkati çekti ini de bilirsiniz. Çok renkli ya da çok dolu bir site tabii ki ilgi çekicidir. Ancak bir web sitesinde çok daha önemli unsurlar da vard r. Öncelikle düzenli ve ziyaretçiyi yormayan bir arabirim tasarlaman z gereklidir. E er sitenizde neyin nerede oldu u ve hangi sayfaya nas l gidilece i aç kça gösterilmemiflse, ço u kullan c aramaktan b k p bir daha kap n z çalmayabilir. Bunun d fl nda hem ziyaretçiler, hem de sunucunuz için önemli olan bir baflka unsur da, web sitenizi oluflturan sayfa ve verilerin do ru biçimde haz rlanm fl, do ru klasörler içinde depolanm fl olmas d r. E er bunu yapmazsan z, sayfalar n z yüklenirken pek çok hatan n oluflmas mümkündür. S k s k hatalarla karfl lafl lan ve yüklenmek bilmeyen sayfalar ziyaretçileri kaç rman n en kolay yoludur. Ayr ca çok da n k bir sayfa yap s sunucu hizmeti sa layan bilgisayarlar n ifllemci gücünü de gereksiz yere tüketecektir. Unutmay n ki bu tür sunucular sizinki gibi binlerce siteyi ayn anda kullan c lara sunmaya çal flmaktad r. NAVIGATION BAR Bir web sitesinin pek çok sayfadan meydana geldi ini biliyorsunuz. Bu sayfalar hyperlink tabir edilen ba lant larla birbirlerine ba lan rlar. Bir ziyaretçi bu ba lant lar sayesinde siteyi oluflturan sayfalar aras nda geçifl yapabilir. Ancak bu ba lant lar uygun bir biçimde yerlefltirilmezse kullan c n n onlar bulmas zorlaflacakt r. Bu durumda en iyisi ana sayfaya bir "Navigation Bar" koymakt r. "Navigation Bar" tüm ba lant lar n düzenli bir biçimde yer ald menüye verilen isimdir. Frontpage ile bu türden bir menü oluflturabilmek için öncelikle "Format" seçene i alt ndaki "Shared" fl kk ndan sayfay uygun biçimde bölmeniz gerekir. Bu sayede sayfalar de iflirken ana menü k sm n n sabit kalmas n sa layacaks n z. Bundan sonra "Insert" menüsü alt ndan "Navigation Bar" fl kk na t klay n. Aç lacak olan menüden görünümü ve ba lant lar ayarlayabilirsiniz. * < PUCU> "Navigation Bar Properties" menüsü alt ndaki "Orientation and Appearance" k sm nda bulunan "Buttons" seçene i size daha renkli dü meler kullanma imkan sunacakt r. HERKES Ç N B LG SAYAR INTERNET 277

<<< INTERNET FRONTPAGE LE ÇALIfiMAK (7) KLASÖRLER DÜZENLEMEK Daha önceden de anlatt m z gibi, bir web sayfas n oluflturan unsurlar veri dosyalar olarak klasörlerin alt nda depolan r, ihtiyaç duyuldukça buradan eriflilerek kullan l rlar. Web sayfas n n kendisini oluflturan belgeler HTML, sayfalar n içindeki resimler ise GIF ya da JPG format ndad rlar. Bir HTML sayfas herhangi bir browser yaz l m taraf ndan okunmaya baflland nda, sayfan n içinde yeralmas gereken resim dosyalar na da ayr ca eriflilir. Frontpage web sayfalar n olufltururken HTML ve resim dosyalar n bir arada kaydeder. Ancak çal flma kolayl sa lamas aç s ndan bu dosyalar ayr klasörlerde depolamak çok daha iyi bir yaklafl md r. Fakat bunu do rudan klasörler üzerinde yapamazs n z, çünkü o zaman klasör dizilimi Frontpage bilgisi haricinde bozulacak, sorunlar ortaya ç kacakt r. O yüzden bu de ifliklikleri Frontpage içinden yapman z gerekmektedir. Bunu yapabilmek için "Views" seçene i menüsünden "Folders" fl kk na t klay n ve görüntü modunu klasörleri gösterecek flekilde de ifltirin. Bu durumdayken listenin üst k sm ndaki sütun bafll klar na t klayarak klasör içindeki unsurlar n türlere göre listelenmesini sa lay n. Bundan sonra istedi- iniz dosyalar seçip bir di er klasörün içine tafl - yabilirsiniz. HTML dilini kullanarak haz rlad n z büyük bir sitede her unsurun do ru çal fl p çal flmad n anlamak gerçekten çok zor olabilir. Neyse ki Frontpage bu konuda kullan c y oldukça genifl bir biçimde bilgilendirmek için haz rlanm flt r. Araç çubu undaki "Views" seçene i menüsünden "Reports" seçene ine t klay n. Ekrandaki görünüm farkl bir moda geçecektir. Bu modda iken site hakk ndaki tüm genel istatistikleri görebilirsiniz. Bu istatistikler size hangi sayfalar n di erlerinden daha yavafl yüklendi inden tutun da, hangi sayfalar n o an geçerli bir ba lant s bulunmad na dek pek çok önemli bilgiyi otomatik olarak sunarlar. Buradaki verilere göre sayfalardaki sorunlar saptamak ve bir çözüm üretmek, her sayfay tek tek çal flt r p yanl fll klar bulmaya çal flmaktan daha kolayd r. S TE ÖZET Bir web sitesi haz rlarken neyin çal fl p, neyin çal flmad n kontrol etmek genellikle pek kolay de ildir. Özellikle * < PUCU> Frontpage yard m yla klasör yap lar üzerinde de ifliklikler gerçeklefltirirken gerekirse yeni kalsörler oluflturabilir, ya da eskileri silebilirsiniz. Ancak kullan lmakta olan veri dosyalar n do rudan silmenin sayfalar çal flamaz hale getirece ini unutmay n. 278 HERKES Ç N B LG SAYAR INTERNET

INTERNET TE fiahis ARAMAK INTERNET INTERNET TE fiahis ARAMAK Internet demek, insan demektir. Günümüzde Internet denince akla pek çok kavram gelebilmektedir. Kimileri taraf ndan "bilgi otoyolu", kimileri taraf ndan da "küresel haberleflme a " olarak tan mlanan Internet, neredeyse do- aüstü bir kimli e büründürülmüfltür. Baz lar Internet i "sanal alem" ad yla adeta yaflad m z dünyadan soyutlam fl, kafalarda efsanevi bir kavram n do mas na sebep olmufllard r. Ancak kim ne derse desin, tüm o kablolara, bilgisayarlara ve içinden ç k lmaz gibi görünen yaz - l m da lar na ra men, Internet asl nda tek bir unsur sayesinde ayakta durmaktad r, o da insand r. T pk di er herfley gibi bu kavram n içinden de insan ç kar rsan z, geriye kendi bafl na pek bir ifle yaramayan bir kabuk kalacakt r. Çünkü Internet demek asl ndainsan demektir. Bu dijital haberleflme a üzerindeki tüm aktiviteler insanlar taraf ndan gerçeklefltirilir ve yine insanlar n yararlanmas içindir. Sunuculardaki bilgi y nlar ndan tutun da her saniye milyonlarcas aktar lan e-posta mesajlar na kadar tüm verileri insanlar girer, insanlar ifller ve insanlar faydalan r. Bu yüzden Internet ve insan kavram n birbirinden ay rmak mümkün de ildir. Ancak Internet üzerinde herhangi bir konudaki bilgiyi aramaya kalkt n zda ne denli büyük kolayl klarla karfl lafl yorsan z, bir kullan c y bulmaya kalkt n zda da o denli çok zorlukla karfl lafl rs n z. Çevrenizdeki di er Internet kullan c lar yla olan konuflmalar n zda onlara herhangi bir konuda hangi arama motorunu tercih ettiklerini sorun, iyi ya da kötü herkes kendince bir cevap verecektir. Çünkü hemen herkesin tecrübeleri do rultusunda bir bilgiyi bulmak için u ramay al flkanl k edindikleri arama siteleri mevcuttur. Ancak ifl bir kifliyi Internet üzerinde bulmaya gelince durum de iflecektir. Özellikle o kiflinin sadece ad n biliyorsan z ve onunla daha önce herhangi bir biçimde elektronik ortamda haberleflmediyseniz, durum ilk bak flta umutsuz gibi bile görünebilir. I < INFO> Internet üzerinde baflka bir kullan c y bulmak genellikle en zor ifllerden biridir. Özellikle arad n z kifli Internet ortam yla yeni tan flm flsa ve pek s k u rayan bir kullan c de ilse, onu bulmak neredeyse imkans z olabilir. HERKES Ç N B LG SAYAR INTERNET 279

<<< INTERNET INTERNET TE fiahis ARAMAK Peki Internet in bu kadar övüldü ü, sa lad haberleflme imkanlar n n bu denli göklere ç kar ld bir zamanda, arad n z herhangi bir kullan c ya kolayca eriflememenizin anlam nedir? Bunu anlayabilmek için öncelikle telefon denen haberleflme ayg t na bir bakmam z gerekiyor. Telefon son yüzy lda giderek yay lm fl, günlük yaflam n vaz geçilmez bir parças haline gelmifltir. Özellikle son on y lda gelifltirilen tafl nabilir haberleflme ayg tlar n n da yard m yla, bugün neredeyse dünyan n herhangi bir noktas ndan di er bir noktas - na eriflebilmek mümkündür. Bir telefon kullan c s n n bir baflka kullan c y bulmak için tüm bilmesi gereken onun ad d r. Telefon flirketleri abonelerini kaydederken ve onlara hat tahsis ederken pek çok özel bilgiyi edinmek zorundad rlar. Hem iflleyifl koflullar, hem de yasalar bunu mecbur k lar. Buna paralel olarak telefon flebekelerini iflleten flirketler ister bas l telefon rehberleri, ister bilinmeyen numara servisleri fleklinde, aran lan kullan c lar kolayca bulmaya imkan sa layan veri tabanlar haz rlayabilirler. flte bu sayede dünyan n herhangi bir yerindeki bir kullan c y bulabilmek imkans z olmaktan ç kar. Burada rol oynayan en önemli unsur devaml l kt r. Yani bir telefon kullan c s ço u zaman ayn numaray y llar boyu hiç de ifltirmeden kullan r. Bu da kullan c bilgilerini kapsayan veri tabanlar n n bir defa haz rland ktan sonra çok az bir de ifliklikle y llar boyu güncel kalabilmelerine olanak sa lar. Ne var ki benzer bir veri taban n Internet kullan c lar için oluflturmak bugün için sadece bir hayalden ibarettir. Bunun en önemli sebebi Internet kullan c lar n n hepsinin bir e-posta adresi olmamas d r. Ayr ca e-posta adresleri telefon numaralar gibi belirli bir düzene sahip olmad klar ndan, bunlar belirli bir s raya koyman n imkan da yoktur. Bunun yan s ra ço u kullan c n n e-posta adresi edinirken verdi i bilgiler ya eksik, ya da tamam yle faydas zd r. Bu sebeplerden dolay e- posta adreslerini telefon numaralar gibi de erlendirmek imkans zd r. * < PUCU> Çok çaresiz kald n z zamanlarda Google web sitesinin oldukça geliflmifl arama motorlar ndan faydalanmay deneyebilirsiniz. www.google.com adresinde buunan bu site pek çok konuda arama yapabilen geliflmifl bir meta aray c d r. 280 HERKES Ç N B LG SAYAR INTERNET

INTERNET TE fiahis ARAMAK INTERNET Internet üzerindeki her kullan c hakk nda bilgi içeren bir veri taban haz rlamakla ilgili n büyük zorluklardan biri de, "kullan c " tabir edilen kiflileri hangi kriterlere göre s n fland raca n z n pek belirli olmamas d r. Bir telefon kullan c s n n aksine, bir Internet kullan c s n n ço u zaman belirgin bir profili yoktur. Baz lar bütün gününü Internet üzerinde geçirirken, kimileri arada bir ihtiyaçlar olan bir dosyay bulmak için Internet ba lant s yapabilir. Bunun yan s ra her Internet kullan c s n n bir e- posta adresi olmak zorunda de ildir. Her ne kadar servis sa lay c lar hemen her zaman ücretsiz bir posta kutusu hizmeti de sa l yor olsalar da, kullan c lar n büyük k sm bu adresleri kullanmazlar. Ço u kullan c ise Yahoo ve benzeri e-posta servislerinden faydalanmay tercih ederler. Çünkü bunlardan bir adres edinmek oldukça kolayd r, ayr ca bilgi formundaki ço u bölümü bofl b rakarak bir noktaya kadar kiflisel gizlilik sa lanabilmektedir. Bu adreslerden faydalanan kullan - c lar n ço u s k s k adres de ifltirir ve eski adreslerine bir daha bakmazlar. Bu da e-posta adreslerini temel alacak bir veri taban haz rlama fikrini en bafl ndan yarars z k lmaktad r. Internet üzerinde arad n z kifliyi bulman z zorlaflt ran sorun tüm kullan c lar içeren bir veri taban n n haz rlanamamas d r. Her ne kadar bu yönde çal flmalar olmuflsa da, bunlar içerik olarak çok k s tl kalm fllard r. Mesela Internet in ilk geliflme y llar nda, Internet altyap s n n çal flmas ndan sorumlu olan insanlar n say s artmaya bafllad kça, bu türden bir e-posta adresi veri taban Kiflileri aramak için kullanabilece iniz baz popüler servislerin adresleri: > http://people.yahoo.com: Yahoo kullan c lar aras nda arama yapar. > www.switchboard.com: ABD içindeki kullan c veri tabanlar nda arama yapar. > www.search.com: Genel maksatl kifli arama motorudur. > www.whowhere.lycos.com: Bu alandaki en eski sitelerden biridir. > www.celebrity-search.com: Ünlü kiflilere yönelik arama motorudur. oluflturma çal flmalar da yap lm flt r. Whois ad yla an lan bu servisin amac sorumlular n birbirlerini rahatça bulabilmesine imkan sa lamakt r. Ne var ki korkunç bir h zla artan kullan c ve sorumlu say s karfl s nda Whois servisinin sundu u veri taban çok yöresel ve k s tl kalm flt r. Bu sadece bu servisin de il, ayn mant kla oluflturulmaya çal fl lan tüm servislerin ortak sorunudur. Genellikle veri tabanlar çok yöresel ve birbirleriyle iliflkisiz olmakta, bu da kay tlar n güvenilirli ine büyük darbe vurmaktad r. HERKES Ç N B LG SAYAR INTERNET 281

<<< INTERNET INTERNET TE fiahis ARAMAK Bir veri taban oluflturmaktaki en büyük zorluklardan biri de bu konuda kendini ispatlam fl, güvenilir bir yaz l m standard n n olmamas d r. Internet üzerinde çok farkl u rafllar sergileyen yüzmilyonlarca kullan c n n herbiri hakk nda detayl veriler toplamak, ayr ca bunlar çok k sa aral klarla güncellemek gerçekten de çok zor bir ifltir. Bunun alt ndan tek bir flirketin kalkabilmesine imkan yoktur, çünkü gereken veri iflleme ve saklama kapasitesi muazzam boyutlardad r. Bu yüzden bu iflte herkesin birlikte çal flmas na imkan sa layacak bir protokole ihtiyaç vard r. Bir dönem ortaya X-500 adl bir standard ç km flsa da, bunu kullanan servisler çok büyük veri iflleme kapasitesi gerektirdi ini görerek k sa zamanda vazgeçmifllerdir. Halen tüm veri toplama ve iflleme ihtiyaçlar na cevap verebilecek bir protokol mevcut de- ildir. Tabii ki Internet üzerinde arad n z birini sadece e-posta adresini takip ederek bulmak tamamen imkans z de ildir. Bu konuda hizmet veren pek çok site mevcuttur. Ancak bu siteler sadece devaml olarak kullan lan, yani aktif durumda bulunan e-posta adresleri ve bunlar n kullan c lar hakk nda veri toplayabilmektedirler. S k s k adres ya da kullan c bilgisi de ifltiren kiflilerin izini bu yoldan sürmek bu siteler için pek mümkün de ildir. Ancak ço u zaman en az ndan Internet i ciddi olarak kullanan di er kullan c lar bulabilece iniz siteler de vard r. Bunlar genellikle mesaj tahtas gibi çal fl rlar ve bu sitelere u rayan kullan c lar kendilerini bulmak isteyenler için isim ve e- posta adreslerini b - rak rlar. Bu sitelerin bir özelli i de portallar arac l ile uluslar aras arama motorlar na ba lanarak depolad klar verileri bunlar n hizmetine sunabilmeleridir. Mesela merkezi Almanya da bulunan MESA metaservis bu türden tüm sitelere istek göndererek arama yapt rabilmektedir. ME- SA y ziyaret etmek için mesa.rrzn.uni-hannover.de adresine gitmeniz yeterlidir. Bugün için arad n z kifliyi Internet üzerinde an nda bulman za imkan sa layacak bir teknoloji maalesef mevcut de ildir. Ancak gelecekte daha da fazla insan n Internet kullan m na geçmesiyle birlikte bu bu duruma bir çare bulmak için daha derin çal flmalar n yap lmas kaç n lmaz olacakt r. 282 HERKES Ç N B LG SAYAR INTERNET

YEN D J TAL KAMERALAR MULTIMEDIA VE E LENCE YEN D J TAL KAMERALAR Dijital kameralar inan lmaz h zla geliflen teknolojiye en iyi örneklerden biridir. Bundan bir, bir buçuk y l öncesine kadar dijital kameralar elektronik pazar n n yeni "pahal oyuncaklar " konumundayd lar. Klasik türden video kameralar n en iyilerinden bile daha pahal olan bu ayg tlar ço u tüketici taraf ndan afl r pahal bulunuyorlard. Fiyatlar birkaç bin USD seviyesinde gezinen bu ayg tlar almak ve kullanmak ancak paras bol, her ç kan yenili e ilk at lan s n rl say daki tüketicinin harc olarak görülüyordu. Ancak aradan geçen k sa zamanda pek çok fley de iflti ve yeni nesil dijital kameralar her aç dan öncekilerle k yaslanamayacak kadar iyi tasar mlar olarak pazardaki yerlerini almaya bafllad lar.herfleyden önce bu yeni nesil kameralar n fiyatlar çok ciddi biçimde düflmüfl, çok daha geliflmifl olan yeni modeller öncekilerin neredeyse yar s fiyat na tüketiciye sunulmaya bafllam flt. Gerçekten de bugün iyi bir marka taraf ndan üretilen oldukça kaliteli bir dijital kameray, çok yüksek kaliteli klasik tür video kameralarla ayn fiyata alabilmek mümkündür. Tabii çok ucuz ve nispeten basit modeller de bulunmaktad r, bunlar n aras ndan seçim yapmak tüketiciye kalm flt r. Yeni nesil dijital kameralardaki en önemli geliflmelerden biri kay t süresinin eskiye oranla çok daha uzat lm fl olmas d r. Eski modellerde yaklafl k 80 dakikal k kay t imkan sa layan Digital Video kasetlerinin üzerine bu sürenin en fazla iki kat kadar süreyle kay t yap labiliyordu. Bugün ise bu süreler 3 hatta 4 kat na kadar yükseltilmifltir. Burada iflin püf noktas kay t kalitesinden bir miktar feragat ederek ayn uzunlukta bant n üzerine daha fazla veri depolamakt r. Tabii kay t kalitesinin düflmesi baz durumlarda tercih edilmeyebilir, ancak en düflük kalitede bile görüntü yine de çok fazla bir kay p olmadan al nabilmektedir. HERKES Ç N B LG SAYAR MULT MEDYA VE E LENCE 117

<<< MULTIMEDIA VE E LENCE YEN D J TAL KAMERALAR Tabii kaset üzerine yap labilen azami kay t süresinin art r lmas tek bafl na bir fley ifade etmez. Özellikle 4 saat kay t yapabiliyorsan z, ancak kameran z n bataryas 2 saat içinde tükeniyorsa bu durum çok can s k c olabilir. Nitekim eski nesil kameralar aras nda bataryas 2 saatten fazla dayanabilen pek az model vard. Ço u zaman kullan c lar yanlar na fazladan birkaç batarya almak zorunda kal yorlard. Yeni kameralarda ise batarya dayanma süresi rahatl kla 3-4 saat yetecek seviyeye ç kar lm flt r ki bu da iki kat bir art fl demektir. Hatta bunu da yetersiz bulan kullan c lar n piyasadan kameralar için özel olarak gelifltirilmifl bataryalar edinebilmesi mümkündür. Bu tür bataryalar 10 saati aflabilen sürelerle dayanabilmektedirler, ancak maliyetleri biraz yüksek oldu undan henüz standard donan m olarak kullan lmamaktad rlar. Yeni nesil dijital kameralarda çok s k rastlanan bir baflka yenilik ise oldukça büyük çapl özel LCD ekranlar n bu ayg tlarda kullan lmaya bafllanm fl olmas - d r. Bu ekranlar hem film çekerken, hem de çekilen filmleri an nda izlerken kullan c ya büyük kolayl k sa larlar. Bu ayg tlara kazand r lan bir baflka yetenek ise hem video kamera, hem de dijital foto raf makinesi olarak kullan labilmeleridir. Önceden de bu özelli e sahip baz modeller üretilmiflse de, bunlar PC ye ba lamak ve çekilen resimleri h zl bir biçimde aktarmak ço u zaman oldukça karmafl k bir çabay gerektiriyordu. Yeni kameralar ise do rudan resimlerin üzerine kaydedildi i ve özel bir PC adaptörü kullanan mini haf za modüllerine sahip olacak biçimde tasarlanmaktad rlar. Hatta baz modellerde s n rl bir alanda da olsa PC lerle kablosuz iletiflimi sa layan Bluetooth ve benzeri teknolojilerin kullan lmas gündemdedir. Son olarak bahsetmek istedi imiz bir di er geliflme ise dijital kameralar n art k oldukça geliflmifl veri iflleme kapasitelerine sahip biçimde tasarlan yor olduklar d r. Özellikle üst seviye modeller kendi içlerinde adeta birer film stüdyosu kadar yeteneklidirler. Çekilen görüntüleri rötufllamak, montajlamak, üzerlerin çeflitli özel efektler ifllemek gibi fonksiyonlar bu kameralar n standard özellikleri haline gelmifltir. Tabii eskiye oranla görüntü kalitesindeki art fltan da bahsetmeden geçilemez. Daha yüksek çözünürlüklü ve netlikte dijital görüntüler alabilen bu yeni cihazlar rahatl kla kendi filmlerinizi çekebilece iniz denli baflar l ürünlerdir. I < INFO> Özellikle güçlü bir PC sahibi olan ve filmcilikle ilgilenen kullan c lar aç s ndan, dijital kamera pazar ndaki geliflmeler oldukça umut vericidir. Yeni kameralar hem fiyat, hem de performans aç s ndan eskilerinden çok daha üstün tasar mlard r. 118 HERKES Ç N B LG SAYAR MULT MEDYA VE E LENCE

ÇEfi TL WINDOWS 98 PUÇLARI (20) PÜF NOKTASI ÇEfi TL WINDOWS 98 PUÇLARI (20) BA LANTI SÜRAT N GÖZLEMEK Internet üzerinde gezinirken ba lant n - z n genel seyrini takip etmek isteyebilirsiniz. Özellikle modemle ba lanan kullan c lar için ba lant n n çok yavafl oldu u durumlarda bilgisayar yeniden bafllat p tekrar ba lanmak, ya da ayn servis sa lay c n n baflka bir eriflim numaras ndan ba lanmak olumlu sonuçlar verebilmektedir. Ancak ba lant h z n na l gözlemleyebilir, buna nas l karar verebilirsiniz? Bu asl nda çok kolayd r, Windows içinde yer alan "Sistem Monitörü" adl uygulama size bu konuda yard mc olabilir. Bu uygulamadan daha önce de bahsetmifl oldu umuzu hat rlayacaks n z. Öncelikle "Bafllat" tuflu menüsünden "Programlar/Donat lar/sistem Araçlar /Sistem Monitörü" yolunu izleyerek uygulamay çal flt r n. Bundan sonra uygulama penceresindeki "Düzen" seçene i menüsünden "Ö e Kald r" komutunu kullanarak tüm unsurlar temizleyin. Bundan sonra ayn seçenek alt ndaki "Ö e Ekle" komutuyla ilgili diyalog penceresini aç n. Burada sol pencereden "Dial-Up Adapter", sa pencereden ise buna ba l olan "Bayt Aktar m/saniye" ve "Bayt Al nan/saniye" seçeneklerine s ras yla t klay n, ifllemi onaylay n. Art k Sistem Monitörü size çeflitli grafikler yard m yla her an ald n z ve gönderdi- iniz veri miktar n gösterecektir. Ancak bu uygulaman n da sistem kaynaklar n bir miktar harcad n unutmay n, özellikle yavafl bir bilgisayarda bunun kullan lmas ifllemlerinizi yavafllatabilir. TAR H VE SAAT Asl nda ço u kullan c n n bu küçük özelli i bildi ine eminiz, ancak gözden kaç rm fl olman z ihtimaline karfl tekrar vurgulamakta fayda var. Windows masaüstüne çal fl rken günün tarihini ö renmek için tüm yapman z gereken, imleci ekran n alt sa kenar ndaki saat göstergesinin üzerine getirip bir saniye kadar tutmakt r. Günün tarihi otomatik olarak görüntülenecektir. TEK TUfiLA BAKIM Windows iflletim sistemi kullan c lar bilgisayarlar ndan her zaman için iyi bir performans almak istiyorlarsa, ona gereken özeni göstermeyi de bir al flkanl k haline getirmelidirler. Windows performans - n etkileyen en önemli un- surlardan biri sabit disk üzerindeki verilerin düzgün ve hatas z depolanm fl olmas d r. Bunu garantilemek için periyodik olarak ScanDisk ve Disk Birlefltiricisi uygulamalar n çal flt rmakta fayda vard r. Ancak her seferinde bunlar çal flt rmak için bir sürü menüden geçmek yerine, e er isterseniz tek bir t klamayla bu ifllemlerin yap lmas n sa layabilirsiniz. HERKES Ç N B LG SAYAR PÜF NOKTASI 47