İ Ç İ NDEKİ LER B İ R İ NCİ KISIM GELİR VERGİSİNİN KAPSAMI B İ R İ NCİ BÖLÜM GELİR KAVRAMI

İ Ç İ NDEKİ LER B İ R İ NCİ KISIM GELİR VERGİSİNİN KAPSAMI B İ R İ NCİ BÖLÜM GELİR KAVRAMI I TANIMI VE MUHTEVASI... 65 A) EKONOMİK AÇIDAN GELİR... 65 B) VERGİ UYGULAMASI AÇISINDAN GELİR... 66 C) GELİR VERGİSİ KANUNUMUZA GÖRE GELİR... 67 D) BAZI HASILATLARIN DURUMU... 71 1 Tazminatlar... 71 2 Temerrüt faizleri... 73 3 Jübile hasılatları... 75 4 Yed-i emin ücretlerinde yorum farklılıkları, vasiyeti tenfiz memurları... 75 5 Yardım ve tutum sandıklarının mensuplarına sağladıkları menfaatler... 78 II- VERGİYE TABİ GELİRİN ÖZELLİKLERİ... 78 A) GELİRİN ŞAHSİLİĞİ... 79 B) GELİRİN YILLIK OLUŞU... 79 C) GELİRİN GERÇEK VE SAFİ OLUŞU... 80 D) GELİRİN ELDE EDİLMESİ... 81 1 Genel esaslar... 81 a) Tahakkuk... 81 b) Hukuki tasarruf... 81 c) Ekonomik tasarruf... 82 d) Fiili tasarruf... 83 1

e) Elde etmenin gelir unsurları itibariyle farklı oluşunun nedeni... 84 2 Diğer hususlar... 84 a) Tahakkukun elde etmede bir ön ölçü olarak ve hukuki ve ekonomik tasarrufu beraberinde getireceği varsayımı içinde değerlenmesi gereği... 84 b) İşin terki halinde durum... 85 c) Gelire tasarruf imkanının geliri doğuran muamelenin karşı tarafına bağlı olmayan nedenlerle kısıtlanması... 87 İ K İ NCİ BÖLÜM MÜKELLEFİYET I TAM MÜKELLEFİYET... 89 A) MAHİYETİ... 89 B) ŞARTLARI... 90 1 Türkiye de yerleşme... 90 a) İkametgah esasında yerleşmenin tespiti... 90 b) Oturma süresi esasında yerleşmenin tespiti... 91 c) Oturma süresi esasının istisnaları... 92 aa) Belli ve geçici görev veya iş için gelenler.. 93 bb) Tahsil, tedavi, istirahat veya seyahat maksadıyla gelenler... 94 cc) Tutukluluk, hükümlülük veya hastalık hali. 94 d) Diğer özellikler... 94 aa) Türkiye dışında oturan Türk uyruklular... 94 bb) Yurt dışında çalışanların durumu... 95-210 Seri Nolu Gelir Vergisi Genel Tebliğindeki kabul... 96 cc) Takvim yılı içinde ikametgahların değişmesi... 96 dd) Türkiye de yerleşmenin, oturma süresi esasında tespitinin bir güvenlik 2

müessesesi oluşu... 98 - Vergi anlaşmalarında oturma süresi esası... 99 2 Uyrukluk durumuna göre mükellefiyetin tespiti... 99 II DAR MÜKELLEFİYET... 100 A) MAHİYETİ... 100 B) TİCARİ KAZANCIN ELDE EDİLMESİ... 101 1 Genel esaslar... 101 2 İşyeri... 102 a) Mahiyeti... 102 b) İşyeri-kazanç ilişkisi... 102 3 Daimi temsilci... 109 a) Tüccar yardımcısı durumunda olan daimi temsilciler... 110 aa) Karar ve temsil yetkisini haiz bağlı yardımcılar... 110 bb) Karar ve temsil yetkisini haiz olmayan bağlı yardımcılar... 112 cc) Bağlı olmayan tüccar yardımcıları... 113 b) Gelir Vergisi Kanununun daimi temsilci saydığı kimseler... 114 4 Vergi anlaşmalarına göre işyeri ve daimi temsilci... 115 5 İhracat muaflığı... 117 C) ZİRAİ KAZANCIN TÜRKİYE DE ELDE EDİLMESİ... 120 D) ÜCRETLERDE ELDE ETME... 121 E) SERBEST MESLEK KAZANÇLARINDA... 124 F) GAYRİMENKUL SERMAYE İRATLARINDA... 125 G) MENKUL SERMAYE İRATLARINDA... 126 H) DİĞER KAZANÇ VE İRATLARDA... 126 İ K İ NCİ KISIM 3

B İ R İ NCİ BÖLÜM ESNAF MUAFLIĞI I ESNAF MUAFLIĞININ MAHİYETİ... 131 II KANUNİ DÜZENLEME... 131 A) ESNAF DEYİMİ... 132 B) MUAFİYETİN ŞARTLARI... 132 1 Genel şartlar... 132 a) Ticari, zirai veya mesleki kazanç dolayısı ile gerçek usulde gelir vergisine tabi olmamak... 132 b) Gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerine devamlılık ve bağlılık arzedecek şekilde çalışmamak... 133 c) Esnaf muaflığı belgesi 4444 sayılı Kanunla kaldırılmıştır... 134 d) 4369 sayılı Kanun düzenlemesinde öngörülen mal alışı ve giderlere ait belgelerin saklanması ve ibrazı mükellefiyetinde 4444 sayılı Kanunla yapılan değişiklik... 134 Alım satım tutarı bakımından durum... 134 2 Özel şartlar... 135 a) Gezici olarak veya işyeri açmaksızın perakende ticaretle uğraşanlar... 135 b) Küçük sanat erbabı... 137 c) Köylerde esnaf muaflığı... 138 d) Nakil vasıtaları işletenler... 139 e) Çiftçilerin arızi nakliye işi yapmaları... 139 f) Ev sanatları muaflığı... 140 g) Danıştayın muvafık mütelaası ile Maliye Bakanlığınca esnaf muaflığından yararlandırılacaklar... 140 h) 9 uncu maddedeki şartlarla sınırlı olmaksızın esnaf muaflığından yararlanacak olanlar... 140 aa) Gezici milli piyango bayileri... 140 4

bb) Tüketicinin Korunması Hakkında Kanuna göre iş akdi ile bağlı olmaksızın gerçek ve tüzel kişilerin mallarını kapı kapı dolaşarak tüketiciye satanlar... 141 3 Esnaf muaflığının, geneli ile GVK nun 94 üncü maddesi uyarınca yapılacak stopaja şumülü yoktur... 141 4 Esnaf muaflığının kaybı halinde vergileme... 141 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM (*) DİĞER MUAFLIKLAR I DİPLOMAT MUAFLIĞI... 143 II YABANCI ELÇİLİK VE KONSOLOSLUKLARDA ÇALIŞANLARLA İLGİLİ ÜCRET İSTİSNASI... 145 A) GELİR VERGİSİ KANUNUNDAKİ DÜZENLEME... 145 B) VERGİ ANLAŞMALARINA GÖRE DURUM... 146 III GÖÇMEN VE MÜLTECİ MUAFLIĞI KALDIRILMIŞTIR... 146 IV KÜÇÜK ÇİFTÇİ MUAFLIĞININ DURUMU... 147 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM KAZANÇLARDA İSTİSNALAR I SERBEST MESLEK KAZANÇLARINDA... 149 A) GELİR VERGİSİ KANUNUNUN 18 İNCİ MADDESİNDEKİ İSTİSNA DÜZENLEMESİ... 150 1 Kanun hükmü... 150 2 İstisnanın kapsamına girecek hasılat... 151 4444 sayılı Kanun değişikliğinin yürürlüğü... 151 3 Eser üzerinde hakkın doğmuş olması... 152 4 Hasılatın bütünüyle vergiden istisna edilmiş (*) Küçük çiftçi muaflığı ile ilgili İkinci Bölüm 4369 sayılı Kanunla kaldırılmıştır. 5

olması... 153 5 Telif ve ihtira beratı kazançları serbest meslek kazancıdır... 154 6 Telif hakkı ve ihtira beratının değerlendirilişi... 154 7 Vergi kesintisi... 156 8 Katma değer vergisi bakımından durum... 156 a) Genel olarak... 156 b) Kanuni mirasçıların durumu... 158 B) DEFTER VE BELGE DURUMU... 159 II PTT ACENTALARINDA KAZANÇ İSTİSNASI... 161 III TİCARİ VE ZİRAİ KAZANÇLARDA YATIRIM İNDİRİMİ İSTİSNASI... 161 A) İNDİRİM UYGULAMASINDA KAPSAM... 161 1 Yatırım indirimi teşvik belgesi olmadan uygulanmaktadır... 161 2 Yatırım indiriminin konusu ve şartları... 162 3 Yatırım indiriminden yararlanacak mükellefler... 162 4 İstisnanın kapsamı... 163 a) Gelir vergisi mükelleflerinde... 163 b) Kurumlar vergisi mükelleflerinde... 163 5 Yatırım indiriminin uygulanacağı kazanç... 163 B) İNDİRİM UYGULAMASI İLE İLGİLİ HUSUSLAR... 164 1 İndirim uygulanacak kıymetler... 164 a) Genel olarak... 164 b) Parasal büyüklük... 164 c) Kıymetin daha önce kullanılmamış olması... 164 d) Gayrimaddi haklar... 165 e) Mal ve hizmet üretimi ile doğrudan ilgili olmayan alet, edavat ve büro demirbaşları... 165 f) Araçlar ve benzerleri... 165 g) Bedelsiz olarak iktisap edilen iktisadi 6

kıymetler... 165 h) Yurt dışındaki yatırımlarda kullanılmak üzere alınan kıymetler... 166 i) Bina, arazi ve arsalar... 166 2 Yatırımın finansmanı... 166 3 Yatırımın süresi... 167 4 Yatırım indiriminin oranı... 167 5 İndirimin başlangıcı ve süresi... 167 6 Endeksleme... 167 C) İNDİRİM KONUSU KIYMETLERİN SATIŞ VEYA DEVRİ... 168 D) DİĞER HUSUSLAR... 169 1 Kurumlarda stopaj mükellefiyetinin durumu... 169 2 Muhasebeleştirme... 169 3 Geçiş dönemi... 169 4 Yürürlük... 170 BEŞİNCİ BÖLÜM SERMAYE İRATLARINDA İSTİSNALAR I GAYRİMENKUL SERMAYE İRATLARINDA İSTİSNA... 172 A) İSTİSNANIN TUTARI... 172 1 4369 sayılı Kanunla belirlenen tutar ve izleyen yıllardaki artışları... 172 2 4842 sayılı Kanunla tespit edilen tutar... 173 B) İSTİSNANIN ŞARTLARI... 173 C) TİCARİ, ZİRAİ VE MESLEKİ KAZANCI İÇİN BEYANNAME VERECEKLER VE GELİRLERİ BUNLAR TARAFINDAN BİLDİRİLECEK OLANLARLA İLGİLİ HÜKÜM... 174 D) İRADIN BEYAN EDİLMEMESİ VEYA EKSİK BEYANI... 175 7

II MENKUL SERMAYE İRATLARINDA İSTİSNA... 175 A) BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMİNDE KATILIMCILARA YAPILAN ÖDEMELERLE SİGORTA KAPSAMINDA DİĞER ÖDEMELERDE İSTİSNA... 176 B) TAM MÜKELLEFİYETE TABİ KURUMLARDAN ALINAN KÂR PAYLARI İLE İLGİLİ İSTİSNA... 177 III GEÇİCİ 59 UNCU MADDE DÜZENLEMESİ... 179 ALTINCI BÖLÜM MÜTEFERRİK İSTİSNALAR I ÜCRETLERDE İSTİSNA... 181 A) HİZMET ERBABI-İŞÇİ KAVRAMLARI... 182 B) İSTİSNALAR... 183 1 Köylerde ve son nüfus sayımına göre belediye içi nüfusu 5.000 i aşmayan yerlerdeki halı ve kilim işçileri... 183 2 Gelir vergisinden muaf olanlar ve gerçek usulde vergilendirilmeyen çiftçilerin yanında çalışan işçilerin ücretleri... 184 3 Toprak altı maden işletmelerinde çalışanların ücretleri... 186 4 Köy muhtarları ile köylerin katip, korucu, imam, bekçi ve benzeri hizmetlilerine köy bütçesinden ödenen ücretler ve çiftçi mallarını koruma bekçilerinin ücretleri... 187 5 Hizmetçilerin ücretleri... 188 Kısmen ticaret mahalli, kısmen mesken olarak kullanılan binalarda çalışanlar... 188 Mürebbiyelerin durumu... 189 6 Sanat okulu öğrencileri, düşkünler, hükümlü ve tutukluların ücretleri... 190 7 Hizmet erbabına verilen yemek bedelleri... 190 4108 sayılı Kanunla yapılan düzenleme... 190 Nakdi ödemede istisna tutarı... 191 8 Konut tahsisi... 192 8

9 Taşıma giderleri... 195 10 Emekli, malüliyet, dul ve yetim aylıkları... 196 a) 4697 sayılı Kanun düzenlemesi... 197 b) 4697 sayılı Kanunun geçici 1 inci madde hükmü dahilinde geçerlilik taşıyacak 4369 sayılı Kanun düzenlemesi... 197 c) 4369 sayılı Kanun düzenlemesi ile ilgili belirlemeler... 199 aa) Kanunla kurulan emekli sandıkları tarafından yapılan ödemelerde istisna mutlaktır... 199 bb) Tüzel kişiliği haiz emekli sandıklarınca yapılacak ödemeler... 199 cc) Özel sigorta şirketlerinden alınan aylıklar... 199 dd) Yardım sandıklarının durumu... 200 ee) 10 yıllık süre şartı... 202 ff) Birden fazla emekli sandığından veya emekli sandığı ile birlikte özel sigorta şirketlerinden aylık alınması... 203 gg) En yüksek Devlet memuruna yapılan en yüksek ödeme... 203 En yüksek ödeme deyimi... 203 hh) Vergiyi doğuran olay... 204 ii) Vergileme yöntemi... 205 Değerlemenin aylık olarak yapılacağı... 205 11 Çıraklara yapılan ücret ödemeleri... 205 12 Yabancı ülkelerde bulunan sosyal güvenlik kurumları tarafından ödenen emekli, malüliyet dul ve yetim aylıkları... 206 13 4842 sayılı Kanunla kaldırılıp 4962 sayılı Kanunla yeniden getirilen istisna... 207 14 Amatör sporculara ödenen ücretler... 209 II GİDER KARŞILIKLARINDA İSTİSNA... 210 A) YOLLUKLARDA İSTİSNA UYGULAMASI... 211 1 Harcırah Kanununa tabi kurumlar tarafından 9

harcırah veya yolluk olarak yapılan ödemeler... 211 2 Harcırah Kanunu dışında kalan müesseselerce yapılan ödemeler... 211 a) Gerçek yol giderleri... 211 Özel otomobilleri ile yolculuk edenler... 212 b) Yeme ve yatma giderleri karşılığı... 213 aa) Yeme ve yatma giderlerinin fiili tutarları ile ödenmesi... 213 bb) Yeme ve yatma giderlerinin götürü olarak ödenmesi... 213 cc) Yeme ve yatma giderlerinin kısmen fiili tutarları ile kısmen götürü ödenmesi... 214 dd) Aynı günde sonuçlanan seyahatlerde durum... 216 ee) Birden fazla gün devam eden seyahatlerde tam günden az günlerin durumu... 216 ff) Gidilen yerde işverene ait misafirhanede kalınması... 216 c) Gidilen yerde yapılan yeme yatma gideri dışındaki giderler... 216 d) Yolculuk gider karşılığı ödenmesinde zaman itibariyle kısıtlama yapılır mı?... 217 e) Yurt dışı gündelik tutarları... 219 f) Dar mükellefiyet esasında vergilendirilen ücret erbabında durum... 220 3 Gündelik tutarlarının kanuni haddi aşan kısmının vergilendirilmesinde yöntem... 221 B) YAKACAK YARDIMI... 222 C) SAYIM İŞLERİ İLE SEÇİM İŞLERİNDE ÇALIŞANLARA ÖZEL KANUNLARINA GÖRE VERİLEN ZARURİ GİDER KARŞILIKLARI... 222 III TAZMİNAT VE YARDIMLARDA İSTİSNA... 222 A) MAHİYETİ... 222 B) İSTİSNALAR... 223 1 Ölüm, sakatlık, hastalık ve işsizlik sebepleri ile verilen tazminat ve yapılan 10

yardımlar... 223 a) Gelir Vergisi Kanununun bütünü içinde durum... 223 b) Vergi idaresinin yorum ve uygulaması... 225 c) Hizmet erbabının yakınlarının ölümü... 226 2 Genel olarak yardımlar... 227 3 Emeklilere, dul ve yetimlere ödenen ikramiye ve toplu tazminatlar, sigorta şirketleri ve yardım sandıklarınca yapılan ödemeler... 228 a) 4697 sayılı Kanun düzenlemesi... 229 b) 4697 sayılı Kanunun geçici 1 inci madde hükmü dahilinde geçerlilik taşıyacak 4369 sayılı Kanun düzenlemesi... 230 c) 4369 sayılı Kanun gereği kıyaslama... 233 aa) Emekli ikramiyeleri... 233 bb) Dul ve yetim ikramiyeleri... 233 cc) Evlenme ikramiyeleri... 234 dd) Süresini doldurmamış olanlara toptan ödenen tazminat ve toptan yapılan ödeme tutarı... 234 ee) İade olunan mevduat... 235 4 Hizmet erbabına ödenen çocuk zamları... 236 5 Doğum ve evlenme münasebetiyle yapılan ödemeler... 237 6 Sosyal Sigortalar Kurumları tarafından sigortalılara yapılan ödemeler... 237 7 Kıdem tazminatı... 237 a) Kanun hükmü... 237 b) Kıdem tazminatının mahiyeti... 238 c) Kıdem tazminatı hakkının doğuşu... 240 d) Tazminat tutarının hesaplanması... 240 aa) Çalışma süresi... 240 bb) Ücret unsuru... 240 cc) Kıdem tazminatının üst sınırı... 242 11

dd) 854 sayılı Deniz İş Kanununa göre durum.. 242 ee) 5953 sayılı Kanuna tabi olanlar... 243 e) Kıdem tazminatının ödenmesindeki gecikmeye bağlı faizin gelir vergisi karşısındaki durumu... 244 8 Nafakalar... 245 9 Yardım sandıklarının kendi üyelerine yaptıkları yardımlar... 245 a) Mahiyeti... 245 b) 23 üncü maddenin 11 nolu ve 25 inci maddenin 3 nolu bent hükümleri karşısında durum... 246 c) Yardım sandıklarının statüsü... 246 aa) Tüzel kişiliği olanlar... 246 bb) Tüzel kişiliği olmayan yardım sandıkları... 248 Vergi idaresinin görüşü... 249 IV VATANİ HİZMET YARDIMLARINDA İSTİSNA... 250 V TEÇHİZAT VE TAYIN BEDELLERİNDE İSTİSNA... 250 VI TAHSİL VE TATBİKAT ÖDEMELERİNDE İSTİSNA... 251 VII TEŞVİK İKRAMİYE VE MÜKAFATLARINDA İSTİSNA... 254 A) TEŞVİK AMACI İLE VERİLEN İKRAMİYE VE MÜKÂFATLAR... 254 B) BELLİ HİZMETLER DOLAYISI İLE VERİLEN İKRAMİYE, GÜNDELİK VE ZAMLAR... 255 C) SPOR YARIŞMALARINDA İSTİSNA... 255 VIII SERGİ VE PANAYIR İSTİSNASI... 256 YEDİ NCİ BÖLÜM İNDİRİMLER I SAKATLIK İNDİRİMİ... 257 12

II A) SAKATLIK DERECELERİ... 258 B) İNDİRİM TUTARLARI... 258 C) DİĞER HUSUSLAR... 258 1 Uygulama esasları ve sakatlık derecelerinin tespiti ile ilgili yönetmelik... 258 2 Muhtelif yerlerden ücret alınması ve vergi karnesi... 259 3 Takvim yılının belli bir döneminde çalışması... 260 4 Sakatlık indirimi dar mükellefiyette uygulanmaz... 260 SAKATLIK İNDİRİMİ İLE, 89 UNCU MADDEYE GÖRE ÖZÜRLÜLERDE YAPILACAK İNDİRİM BAĞLANTISI... 260 SEKİ Z İ NCİ BÖLÜM YATIRIM İNDİRİMİ * ÜÇÜNCÜ KISIM GELİR UNSURLARININ TESPİTİ B İ R İ NCİ BÖLÜM TİCARİ KAZANÇ l MAHİYETİ... 265 A) TİCARET KANUNUNA GÖRE TİCARİ VE SINAİ FAALİYETLER... 266 B) GELİR VERGİSİ KANUNUNA GÖRE TİCARİ VE SINAİ FAALİYET... 270 1 Gelir Vergisi Kanunu açısından ticari ve sınai faaliyet kapsamının tayini... 270 a) Ticari faaliyetin kapsamı... 270 b) Sınai faaliyet kapsamı... 273 * Yatırım indirimi ile ilgili sekizinci bölüm 4842 sayılı Kanunla bölüm başlığı ile birlikte kaldırılmıştır. 13

2 37 nci maddede ticari olduğu belirtilen faaliyetler... 275 3 Gayrimenkullerin, alım, satım ve inşa işleri ile devamlı olarak uğraşmak... 275 a) Genel olarak... 275 b) Veraset sureti ile iktisap edilen gayrimenkullerin satışında durum... 277 4 Parsellemek sureti ile arsa satışı... 278 a) 4369 sayılı Kanun öncesi... 278 b) 4369 sayılı Kanun düzenlemesinden sonra durum... 280 5 Danıştay ın gayrimenkul alım satımındaki çokluk ve arazinin parsellenerek satışından doğan kazancın vergilendirilmesi ile ilgili görüşü... 281 6 Kollektif şirket ortakları ile komandit şirketlerin komandite ortakları... 284 II TİCARİ KAZANÇTA ELDE ETME... 285 A) GENEL ESAS... 285 B) BAZI ÖZEL DURUMLARDA DEĞERLEME... 286 1 İnşaat onarım işlerinde geçici kabül tarihinde tahakkuk etmiş istihkaklar, henüz tahsil edilmeden, teminat olarak alıkonmuş olsa bile, hasılata dahil edilir... 286 2 Tapuya tescil edilmeden ve taksitle yapılan gayrimenkul satışları... 287 3 Arsa satışlarında durum... 289 4 Maden imtiyazı satışı... 290 5 İhracatta vergi iadesi ne zaman elde edilmiş sayılır?... 290 6 Bankaların faiz alacaklarını ertelemeleri elde etmeye mani değildir... 293 7 Borç verme işlerinde... 296 III TİCARİ KAZANCIN TESPİT ŞEKLİ... 301 A) BİLANÇO ESASINDA TİCARİ KAZANCIN 14

TESPİTİ... 301 B) İŞLETME HESABI ESASINDA TİCARİ KAZANCIN TESPİTİ... 304 C) YILLARA SARİ İNŞAAT VE ONARIM İŞLERİNDE KAZANÇ TESPİTİ... 306 1 Özel rejime tabi inşaat ve onarım işleri... 306 a) Faaliyetin konusu inşaat ve onarım işi olmalıdır... 306 b) İnşaat onarım işinin taahhüde bağlı olarak yapılması... 307 c) İnşaatın yıllara sirayet etmesi... 308 aa) İnşaat miktarında artma ve süre uzatımı... 308 bb) Geçici kabulün gecikmesi... 309 cc) Üniteler halinde ihale edilen inşaatlar... 310 dd) İnşaatın sözleşmede tespit edilen süreden önce bitirilmesi... 310 ee) Yazılı sözleşmenin olmaması... 310 2 Kazanç tespit rejimi... 311 a) Kazanç bütünüyle işin bittiği yılda beyan edilir... 311 b) Defter ve belge düzeni... 311 c) Müşterek genel giderler ve amortismanların dağıtılması... 311 aa) Genel giderler... 312 bb) Amortismanların dağıtımı... 313 3 İnşaat onarım işinde işin bitimi... 314 a) Genel olarak... 314 b) Geçici kabulde esas alınacak tarih... 315 c) Sözleşmenin feshi halinde durum... 316 d) Ölüm halinde durum... 318 e) Devir ve dönüşüm halinde... 323 f) Geçici ve kesin kabul usulüne tabi olmayan işlerde işin bitimi... 326 15

g) İkinci derecede müteahhitlerce (taşeronlarca) yapılan işlerde işin bitimi... 327 4 İnşaat onarım işlerinde vergileme ile ilgili bazı sorunlar ve özellikler... 328 a) İşin devri... 328 b) Müteahhitle idare arasındaki anlaşmazlıklar... 329 c) Fiyat farkı alınması... 330 d) Tahakkuk ettiği halde, tahsil edilmemiş istihkaklardan yapılan vergi kesintisi... 330 e) Geçici kabulden sonraki masraflar ve istihkaklar... 331 f) Yıllık beyanname verilmesi... 332 g) Vergi iadesi... 333 h) Özellik taşıyan giderler... 333 aa) Şantiye kuruluş giderleri... 333 bb) İdarece irat kaydedilen teminat akçeleri... 334 cc) Taşeronların sigorta primleri... 334 dd) Kanuni olmayan ödemeler... 335 D) ÖZEL İNŞAATLARDA KAZANÇ TESPİTİ... 335 1 Genel esaslar... 335 2 Özel inşaatların vergisiz kazanç sağlama alanına dönüşmüş olması... 339 E) DAR MÜKELLEFİYETTE KAZANÇ TESPİTİ... 342 1 Genel esas... 342 2 Ulaştırma işlerinde... 342 3 İrtibat bürolarının durumu... 342 4 Türkiye de yıllara sari inşaat onarım işi yapanlar... 343 5 Defter tutma durumu... 343 F) ÜLKE DIŞI FAALİYETLERLE İLGİLİ KAZANÇ TESPİTİ... 343 IV TİCARİ KAZANCIN TESPİTİNDE MALİYET 16 BEDELİ ARTIŞI VE MALİYET FARKI UYGULAMASI... 347

A) MALİYET BEDELİ ARTIŞI... 347 1 Maliyet bedeli artırımından yararlanacak olanlar... 348 2 Süre şartı... 348 3 Geçmiş yıl iktisapları... 348 4 Maliyet bedeli artırımına konu olacak iktisadi kıymetler... 349 a) Gayrimenkuller... 349 aa) Maliyet bedeli artırımında gayrimenkul deyiminin kapsamı... 349 bb) İktisap tarihi... 350 cc) Maliyet artışında esas alınacak bedel... 350 b) İştirâk hisseleri... 352 aa) İştirak hisseleri deyiminin kapsamı... 352 bb) Alış bedeli, iktisap tarihi ve diğer hususlar... 353 c) Amortisman konusu diğer sabit kıymetler... 355 aa) İktisap tarihi... 355 bb) Sermayeye eklenmiş yeniden değerleme fonları... 355 cc) Amortisman konusu sabit kıymetin amortismanı tamamlandıktan sonra eskalasyon uygulaması yapılabilecek midir?... 356 d) İnşaata tahsis edilen arsa ve arazide eskalasyon... 357 5 Eskalasyonda süre ve oran... 359 6 Eskalasyon zararı eskalasyon fonundan indirilir... 360 7 Eskalasyona tekabül eden fon ların akibeti... 361 8 Eskalasyon uygulaması ile ilgili örnekler... 361 a) İştirâk hisseleri, amortisman ayrılmamış gayrimenkuller... 361 b) Amortismana ve yeniden değerlemeye 17

tabi tutulmuş olup yeniden değerleme fonu sermayeye eklenmemiş gayrimenkuller... 362 c) Gayrimenkullerde yeniden değerleme fonunun sermaye eklenmiş olması... 363 d) Gayrimenkul dışındaki amortismana tabi iktisadi kıymetler... 364 B) İŞLENMİŞ ALTIN TİCARETİNDE MALİYET FARKI... 365 V TİCARİ KAZANCIN TESPİTİNDE GİDERLER... 366 A) İNDİRİLECEK GİDERLER... 367 1 Genel giderler... 367 a) Giderle kazancın elde edilmesi veya idamesi arasında illiyet ilişkisi bulunması gerekir... 367 b) Giderin, kazancın elde edilmesi için veya gelir harcaması çerçevesinde yapılması... 369 c) Yapılan gider karşılığında gayrimaddi bir kıymet iktisap edilmemiş olması... 369 d) Faaliyetin genişletilmesi ile ilgili giderler... 370 e) Genel giderlerin matrahtan indiriminde kısıtlama ve kanunen kabul edilmeyen gider ölçüsü... 371 f) Ticari işletmenin vesayet altına alınamayacağı vergi idaresinin işletme sahibi yerine karar verir duruma giremeyeceği. 371 2 Bazı gider nevileri itibariyle belirlemeler... 372 a) Finansal kiralamada gider kaydı... 372 aa) 4842 sayılı Kanun öncesi... 372 bb) 4842 sayılı Kanunla yapılan düzenleme... 373 b) Factoring giderleri... 374 c) Bilgisayar yazılım programları... 374 d) Finansman giderleri... 375 e) Ölüm yardımları... 376 18

f) Yurt dışı döviz hasılatları üzerinden ayrılacak götürü gider... 378 3 Sosyal giderler... 379 a) 40 ıncı maddenin 2 nolu bendindeki ödemeler, ticari kazancın elde edilmesi ve idamesi ile ilgili görülmemiştir... 380 b) 40 ıncı maddenin 2 nolu bendindeki giderlerin hizmet erbabının ücretinin bir unsuru olma durumu... 380 c) Hizmetli ve işçilerin tedavi ve ilaç giderleri... 383 d) Sigorta primi ve emekli aidatlarının işveren hissesi... 384 e) Dinlenme sitesi masrafları... 385 4 İşle ilgili zarar, ziyan ve tazminatlar... 386 5 Seyahat giderleri... 388 6 Taşıt giderleri... 392 a) 4369 sayılı Kanun öncesi... 392 b) 4369 sayılı Kanun kısıtlamayı kaldırmıştır... 393 7 Ayni vergi, resim ve harçlar... 393 a) Motorlu taşıtlar vergisinin masraf kaydı durumu... 393 b) Bir kıymetin iktisabı dolayısı ile ödenen vergiler... 394 c) İkmalen veya re sen salınan gider vergilerinin masraflara intikalinde durum... 395 8 Amortismanlar... 396 9 İşveren sendikalarına ödenen aidatlar... 397 10 İşverenlerce ödenen bireysel emeklilik katkı payları... 398 11 İndirilecek giderlerle ilgili diğer hususlar... 398 a) Gider kaydında tahakkuk esası... 398 b) 3917 sayılı Kanunla SSK primleri bakımından yapılmış olan özel düzenleme... 399 19

c) Telefon, elektrik paraları... 399 d) Muhtemel toplu sözleşme zam farklarının durumu... 400 e) Giderin ilgili olduğu dönem... 401 B) GİDER KABUL EDİLMEYEN ÖDEMELER... 404 1 Teşebbüs sahibi ve aile fertlerinin işletmeden çektiği kıymetler... 404 2 Teşebbüs sahibi ve aile fertlerine ödenen aylık, ücret, ikramiye, komisyon ve tazminatlar... 406 3 Teşebbüs sahibinin sermayesine yürütülen faiz... 407 4 Aile fertlerinin alacaklarına yürütülen faiz... 407 5 Ceza ve tazminatlar... 407 6 Alkollü içkiler tütün ve mamullerine ait ilan reklam giderleri... 408 7 Yat, kotra, tekne, sürat teknesi gibi motorlu deniz, uçak ve helikopter gibi hava taşıtları gider ve amortismanları... 409 8 Yabancı kaynaklara ait giderlerde kısıtlama... 409 Yargı değerlemesi... 410 a) 2002 yılında durum... 411 b) Kabul edilmeyecek giderin hesaplanması... 411 c) Gider kısıtlamasına tabi olmayan mükellefler... 412 aa) Dönem sonu stokları değerleme yöntemi ve yeniden değerleme uygulamasına göre durum... 412 bb) Bankalar, sigorta şirketleri, finans kurumları... 413 cc) İmalatçı kuruluşlar... 413 d) Yatırım maliyetine giren yabancı kaynak giderleri... 414 e) Gider kısıtlamasına tabi yabancı kaynak 20

gider ve maliyet unsurları... 415 aa) 54 Seri Nolu Tebliğde belirtilen gider ve maliyet unsurları... 415 bb) Önceki dönemlerde sağlanmış yabancı kaynaklara ait giderler bakımından Danıştay Kararı... 415 cc) Vadeli alışlarda bedelin vade farkı içerdiği esasında ayrıştırma yapılmayacağı hususunda Danıştay Kararı... 416 dd) Finansman giderleri yanında finansman gelirlerinin de bulunması... 417 ee) İmalatçılarda maliyet unsuru olmayan giderler... 418 f) Katma değer vergisinin durumu... 419 C) TİCARİ İŞLETME İLE İLGİLİ HIRSIZLIK VE DOLANDIRICILIĞIN ETKİSİ... 420 VI TİCARİ KAZANCIN TESPİTİNDE BASİT USUL... 422 A) BASİT USULE TABİ OLANLAR... 422 1 Basit usule tabi olmanın genel şartları... 422 a) Yıllık kira ve emsal kira bedeli... 422 b) Mükellefin kendi işinde bilfiil çalışması veya bulunması şartı... 423 Küçük ve kısıtlıların durumu... 424 c) Ticari, mesleki ve zirai faaliyet dolayısı ile gerçek usulde gelir vergisine tabi olmamak... 424 2 Basit usule tabi olmanın özel şartları... 424 3 Adi ortaklıklarda basit usul şartlarının uygulanması... 426 4 Tekele tabi maddeler, damga pulu, milli piyango bileti, akaryakıt, şeker ve bunlar gibi kâr hadleri emsallerine göre düşük maddelerin alım satımında iş hacmi ölçüleri... 427 5 Geçiş dönemi... 428 21

B) BASİT USULDE KAZANÇ TESPİTİ... 428 C) BASİT USUL ŞARTLARININ KALKMASI... 429 D) BASİT USULDEN YARARLANMAYACAK OLANLAR... 430 İ K İ NCİ BÖLÜM ZİRAİ KAZANÇ I MAHİYETİ... 431 A) ZİRAİ FAALİYET... 431 1 Genel esaslar... 431 2 Yarış atı yetiştiriciliği... 432 a) 4369 sayılı Kanun öncesi... 432 b) 4369 sayılı Kanun düzenlemesine göre durum... 433 B) ZİRAİ FAALİYETİN SINIRLARI... 434 1 Zirai ve ticari faaliyet... 434 a) Genel olarak... 434 b) Hayvan alım- satımında durum... 436 2 Zirai - sınai faaliyet... 437 3 Zirai kazanç - gayrimenkul sermaye iradı ilişkisi... 439 C) ÇİFTÇİ, MAHSUL VE ZİRAİ İŞLETME DEYİMLERİ... 440 1 Çiftçi... 440 2 Mahsul... 440 3 Zirai işletme... 441 II ZİRAİ KAZANÇTA ELDE ETME... 441 Alivre satışlarda durum... 442 185 Seri Nolu Gelir Vergisi Genel Tebliği... 442 III ZİRAİ KAZANÇLARDA VERGİLEME REJİMİ... 443 22 A) YILLIK BEYAN ESASINA TABİ OLMAYIP SADECE STOPAJ SURETİYLE VERGİLENECEK ÇİFTÇİLER... 443 1 Genel şartlar... 443

Geçici 45 inci madde hükmü... 444 2 İşletme büyüklüğü ölçüsü... 444 a) Genel olarak... 444 b) Ziraat çeşitlerinden bir kaçının bir arada yapılması halinde işletme büyüklüğü ölçüsünün tespiti... 445 3 İşletme büyüklüğü ölçüsünün değerlendirilmesinde diğer hususlar... 447 a) Aile işletmeleri... 447 b) Adi ortaklıkların durumu... 449 aa) Genel olarak... 449 bb) Çiftçinin birden fazla adi ortaklıkta payı bulunması... 449 cc) Ortaklıkların ayrı gruplara giren zirai faaliyet yapmaları... 449 dd) Birden fazla adi ortaklıkta payı bulunan çiftçi, ortaklıklardan biri işletme büyüklüğü hadlerini aştığında gerçek usulde vergiye tabi olur... 451 ee) Aynı zamanda şahsi teşebbüs ve adi ortaklık halinde ziraat yapma... 451 ff) Aile işletmesi - ortaklık ilişkisi... 451 gg) Miras ortaklığının ve yarıcılığın durumu... 452 c) Tek işletmede yapılan zirai faaliyette işletme büyüklüğü ölçüsü uygulaması... 452 aa) Tek işletme nedir?... 452 bb) Tek işletmenin değerlendirmeye etkisi... 454 Tek işletmede, arazi sahibi çiftçinin dışındaki ortakların durumu... 455 4 Gerçek usule tabi olmama rejimi ve şümulu... 455 5 Yıllık beyan esasına geçiş, yıllık beyan esasından çıkış... 456 6 Diğer hususlar... 457 B) ZİRAİ İŞLETME HESABI ESASINDA KAZANÇ 23

TESPİTİ VE YILLIK BEYAN ESASINDA VERGİLEME... 457 1 Zirai işletme hesabı esasında hasılat... 457 a) Mahsul satış bedelleri... 457 b) Ziraat makina ve aletlerinin başka çiftçilerin zirai istihsal işlerinde çalıştırılmaları karşılığı elde edilen bedeller... 458 c) Gider yazılan değerlerin satılması halinde, bunların satış bedeli... 460 d) İstihsal edilen mahsullerden işletmede yem, tohum ve sair suretlerle kullanılanların emsal bedeli... 460 e) Zirai mahsulün, köylerde gezici olarak ticari faaliyet yapanlarca satılan tüketim maddeleri ile değiştirilmesi... 460 f) Sigorta tazminatları... 460 g) Amortismana tabi iktisadi kıymetlerin satış kârı... 461 h) Bir sonraki yıla devreden mahsuller... 461 i) Çiftçi ve ailesince tüketilen mahsullerin durumu... 461 2 Zirai işletme hesabı esasında giderler... 461 a) 57 nci maddede yazılı giderler... 462 b) Giderlerle ilgili diğer hususlar... 463 c) Zirai kazancın tespitinde kabul edilmeyen giderler... 464 C) ZİRAİ KAZANCIN BİLANÇO ESASINDA TESPİTİ... 465 D) ZİRAİ KAZANÇTA STOPAJ ESASI... 465 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ÜCRETLER I MAHİYETİ... 469 A) ÜCRETİN TANIMI VE UNSURLARI... 469 1 İşverene tabi olma... 470 24

2 Belli bir işyerine bağlı olma... 471 3 Mali ve ekonomik riskin bulunmaması... 471 B) ÜCRETİN DİĞER GELİR UNSURLARI İLE SINIRI... 472 1 Ücret- serbest meslek kazancı sınırı... 472 a) Genel olarak... 472 b) Ses, saz ve sahne sanatkârlarının durumu... 473 Amatör toplulukların durumu... 474 c) Film artistleri ile ilgili uygulama... 474 Yabancı film artistlerinin durumu... 475 d) Mankenler... 475 e) Konsomatrisler... 476 2 Ücret - ticari kazanç sınırı... 476 C) ÜCRETİN DEĞİŞİK ADLARLA ÖDENMESİ... 477 D) ÜCRET SAYILAN ÖDEMELER... 478 1 İstisna haddini aşan, emeklilik, dul ve yetim aylıkları... 478 2 Evvelce yapılmış veya gelecekte yapılacak hizmetler karşılığında verilen para ve ayınlar ile sağlanan menfaatler... 479 3 Milletvekillerine, Belediye ve İl Genel Meclisi Üyelerine, Komisyon Üyelerine ve benzerlerine yapılan ödeme ve sağlanan menfaatler... 479 4 Yönetim ve Denetim Kurulları Başkan ve Üyeleri ile tasfiye memurlarına ödenen veya sağlanan para, ayın, menfaatler... 480 5 Bilirkişiler, resmi arabulucular, hakemler, eksperler, jüri üyeleri... 480 6 Sporculara transfer ücreti ve sair adlarla yapılan ödeme ve sağlanan menfaatler... 480 E) DİĞER ÖZELLİKLER... 481 1 Kanuni istisna haddini aşan ödemeler... 481 2 Garsonların durumu... 481 25

3 Kendilerine ait olmayan otomobillerde çalışan taksi ve dolmuş şoförleri... 482 II ÜCRETLERDE ELDE ETME... 483 A) GENEL ESAS... 483 B) KURUMLARDA ŞİRKET KÂRINDAN HİZMET ERBABINA VERİLEN İKRAMİYE... 484 III ÜCRETİN TESPİT ŞEKLİ... 486 A) GERÇEK USULDE TESPİT EDİLEN ÜCRETLER... 486 1 Gerçek usule tabi ücretler... 486 2 Gerçek usulde tespit ve vergilendirilen ücretlerde gayrisafi tutar... 487 a) Nakden ödenen ücretler... 487 b) Ayın olarak ödenen ücretler... 487 c) Sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatler 488 3 Safi tutarın tespiti... 489 a) Memur Yardımlaşma Sandıkları için kesilen Emekli aidatı, sosyal sigorta primleri... 490 b) Şahıs sigorta primleri... 491 c) Bireysel emeklilik katkı payları... 492 d) Sendika aidatları... 492 e) 4842 sayılı Kanunla kaldırılan özel gider indirimi... 492 B) DİĞER ÜCRETLER... 493 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM SERBEST MESLEK KAZANCI I MAHİYETİ... 495 26 A) SERBEST MESLEK FAALİYETİ... 495 1 Faaliyetin sermayeden ziyade şahsi mesaiye, ilmi veya mesleki bilgi ve ihtisasa dayanması... 495 2 Faaliyetin bir işverene tabi olmaksızın,

şahsi sorumluluk altında, kendi nam ve hesabına yapılması... 496 3 Devamlılık unsuru itibariyle durum... 496 B) KANUNEN SERBEST MESLEK KAZANCI SAYILAN DİĞER HALLER... 499 1 Kanun hükmü ile serbest meslek kazancı sayılan gelir unsurları... 500 a) Tahkim işleri dolayısı ile hakemlerin aldığı ücretler... 500 b) Telif ve ihtira beratı kazançları... 500 2 Özel olarak serbest meslek erbabı sayılanların kazançları... 500 a) Kollektif ve adi komandit şirketler ve adi şirketler tarafından yapılan serbest meslek faaliyeti sonunda doğan kârlar... 500 b) Serbest meslek kazancından pay alanlar... 501 c) Gümrük komisyoncuları, borsa ajan ve acenteleri, noterler, noterlik görevini ifa ile mükellef olanlar... 501 d) 4369 sayılı Kanunla serbest meslek erbabı olarak tespit edilenler... 501 C) SERBEST MESLEK FAALİYETİ VE KAZANCININ, DİĞER FAALİYET VE GELİR UNSURLARI İLE SINIRI... 502 1 Serbest meslek kazancı - Ticari kazanç... 502 a) Serbest meslek faaliyeti- ticari faaliyet ayırımında esas alınabilecek ölçüler... 503 aa) Sermaye unsurunun hakim olması... 503 bb) Emek istismarı (kullanımı)... 504 cc) Mesleki faaliyetin, ticari faaliyetle bir arada yapılması... 505 b) Ticari kazanç - serbest meslek kazancı ayırımının önemi ve sonuçları... 505 aa) Genel olarak... 505 27