ASANSÖRRÜ OLUġTURAN PARÇALARIN TANITIMI VE ĠġLEVLERĠ Makine Mühendisleri Odası Ankara Şubesi Asansör Kontrol Koordinatörlüğü
ASANSÖRRÜ OLUġTURAN PARÇALAR VE ĠġLEVLERĠ Asansörler yüzlerce elemandan oluģmaktadır, bu sunumda asansörü oluģturan elemanlar ve o elamanların görevlerini inceleyeceğiz, Bu elemanların bazıları seri güvenlik elemanlarıdır, bu elemanlar asansörlerde olmazsa olmaz kuraldır bunlardan bir tanesinin bile eksik olması durumunda asansörü kullananların kaza riski çok artırmaktadır. Bazı elemanlar da bakım ekibinin güvenliğini sağlamaktadır
ASANSÖRRÜ OLUġTURAN PARÇALAR VE ĠġLEVLERĠ Asansör ana hatlarıyla ray, kapı, makine motor grubu, kabin, kuvvet ve kumanda panosu ve karģı ağırlıktan oluģan bir makinadır, Bu malzemelerin seçimi, montajı, imalatı ve kullanılması belli standart ve yönetmeliklere göre düzenlenmiģtir, Montajı yapılacak olan bir asansörün öncelikle trafik hesabı yapılarak binaya uygun sayıda ve kapasitede bir asansör olması gerekmektedir,
ASANSÖRRÜ OLUġTURAN PARÇALAR VE ĠġLEVLERĠ Kapasite ve sayısı belli olan asansör yönetmelikte belirtildiği gibi temel sağlık ve güvenlik gereklerini karģılamalıdır, Gerekli mukavemet hesapları yapılarak uygun malzemeler seçilmelidir, Montaj standartlar göz önüne alınarak yapılmalıdır, CE belgesine sahip olması gereken ürünlerin mutlaka CE belgeleri olmalı ve asansör kapasitesine uygun olarak seçilmelidir. ġimdi bu malzemeleri tek tek inceleyelim.
TAMPONLAR Tamponlar asansörün anma hızına göre belirlenmelidir, Hızı 1,6 dan daha küçük olan asansörlerde enerji depolayan tamponlar kullanılır, Hızı 1,6 dan daha büyük olan asansörlerde enerji harcayan (yağlı tip) tamponlar kullanılır Tamponlar mutlaka CE belgesine sahip olmalıdır, tampon seçilirken asansörün kapasitesine uygu ebatta tamponlar seçilmelidir,
TAMPONLAR Tamponlar yere sağlam bir Ģekilde sabitlenmelidir, tamponların altında 50*60*100 cm. güvenlik hacmini oluģturacak alan olmalıdır Enerji harcayan tamponların üzerinde mutlaka güvenlik kontağı olmalıdır, TAMPONLARIN GÖREVĠ: kabinin veya karģı ağırlığın kuyu zeminine doğru kayması durumunda kabinin yere sert bir Ģekilde vurmasını engellemektir,
RAYLAR Ray seçilirken gerekli kuvvet hesapları yapılmalı ve uygun ölçüde ray kullanılmalıdır, konsol mesafeleri yine hesaplama sonucu asansörün kapasite ve hızına uygun olarak seçilmelidir, montajlar cıvata bağlantılı olmalıdır,ray tabanları kuyu zeminine oturmalı veya tavandan asma yapılmalıdır,
RAYLAR Ray birleģme noktaları hassas bir Ģekilde flaģlarla bağlanmalı oluģacak çıkıntılar raspalanmalıdır, kılavuz raylar çekme çelikten yapılmalı veya sürtünme yüzeyleri iģlenmelidir RAYLARIN GÖREVĠ: Kabin ve karģı ağırlıkta kullanılan raylar kabinin ve karģı ağırlığın aynı eksende çalıģması için kılavuzluk yapmaktır
KARġI AĞIRLIK KarĢı ağırlık yapısı tij veya karkas olarak üretilebilir iki adet rayla klavuzlanır, karkas ve tij bağlantıları TS standardına göre yapılmalıdır. GÖREVĠ: Kabinin aģağı ve yukarı yöndeki hareketinin dengelemektir.
KARġI AĞIRLIK SEPERATÖRÜ KarĢı ağırlık seperatörü nün görevi, asansör kuyusunda bakım veya çalıģma yaparken firma elemanlarının, güveliğini sağlamak, ağırlık rayları arasına geçmelerini engellemektir. Kuyu zemininden 30 cm. yukardan baģlayıp 2,5 m. Yüksekliğinde olmalıdır, geniģliği ray kenarlarının en az 2 cm. dıģında olmalıdır, sert ve dayanıklı sacdan yapılmalıdır
KABĠN KABĠNĠN GÖREVĠ: Asansörde bulunan kiģileri yukarı veya aģağı yönde taģımaktır Asansörü oluģturan en önemli elemandır, kabin üzerinde birçok güvenlik ekipmanları ve aksesuarlar bulunmaktadır, önce kabinin yapısını niceleyelim,
KABĠN Kabin, alt ve üst süspansiyon, yan dikmeler, yan duvarlar, kabin üstü güvenlik kuģağı, etek sacı, kabin kapısı, kabin altı çarpma plakası, patenler, alt veya üst süspansiyona bağlı olan paraģüt fren sistemi, iç kumanda but onları, havalandırma fanı, kabin üstü bakım kumandası, aģırı yük kontağı gibi elemanlardan oluģan komplike bir parçadır. Bu elemanları teker teker inceleyelim.
KABĠN ALT VE ÜST SÜSPANSĠYONLAR Yandaki resimde gördüğünüz gibi alt ve üst süspansiyonlar kabinin karkas yapısını oluģturmaktadır, kabini getirip bu karkasın içerisine monte ediyoruz, süspansiyonlara kabin patenleri monte edilerek kabinin kılavuzlanması sağlanır,
KABĠN Alt veya üst süspansiyona bağlı olan bir paraģüt fren sistemi bağlantı kolları ve kontağı mevcuttur, halat kopması veya farklı nedenlerden dolayı asansörün anma hızını % 1,35 geçtiği zaman devreye girerek asansörü aģağı veya yukarı yönde rayların üzerine sabitler. ParaĢüt blokları mutlaka CE belgeli olmalıdır.
KABĠN Üst süspansiyonda yine kabin üstü askı halat bağlantılar ve halat ĢiĢeleri bulunmaktadır, Kabin üstüde bakım kumandamız bulunmaktadır, asansörün bakım esnasında kumanda edilebilmesi için, bakım kumandasının üzerinde revizyona alma Ģalteri, aģağı ve yukarı yön butonları, dur butonu, priz, alarm ve aydınlatma armatürü bulunmalıdır.
KABĠN Kabin üstü güvenlik kuģağı, bakım yapan elemanların kuyu içerisine düģmesini engellemek için yapılır, yüksekliği en az 70 cm. den baģlar kabin duvar arası mesafe arttıkça yükseklikte orantılı olarak artmalıdır.
KABĠN Etek sacı asansörde mahsur kalan kiģilerin kurtarılması esnasında kuyuya düģmelerini engellemek için takılan önemli bir parçadır, etek boyu en az 75 cm olmalıdır, geniģliği karģısındaki durak kapısının geniģliğinde olmalıdır, düģey bölümün ucu 60 derecelik bir açı yapacak Ģekilde eğik bir kısımla uzatılmalıdır
KABĠN KABĠN ALTI ÇARPMA PLAKASI: Kabin altı çarpma plakası kabinin kayması durumunda kabine zarar vermemesi için yapılan parçadır, bu parça kalınlığı 7mm. Den az olmamalı, asansör kapasitesi arttıkça kalınlaģmalı ve cıvata ile alt süspansiyona takılmalıdır.
KABĠN Patenler kabin ve karģı ağırlığın raylar üzerinde rahat hareket etmesi için kullanılmaktadır, değiģik paten çeģitleri mevcuttur, asansör hızı yüksek olması durumunda tekerlekli tip paten kullanılmalıdır.
KABĠN AĢırı yük kontağı asansöre kapasitesinin üzerinde yük geldiği zaman güvenlik için asansörü bloke eden bir parçadır, genellikle taban kontağı olarak kabinin altına takılır, elektronik olarak çalıģanları da mevcuttur.
KABĠN Ġç kumanda butonları asansöre kabin içinden kumanda etmek için kullanılır, kumanda sisteminde kat butonları, imdat butonu aģırı yük ikazı, havalandırma butonu, acil aydınlatma, kabin haberleģmesi otomatik kapı açma butonu, kat göstergesi olacak Ģekilde olmalıdır.
KABĠN Kabin kapısı seyir halinde yolcuların hareketli yüzeye karģı korunması için takılan bir güvenlik elemanıdır, kabin kapısı standartların gerektirdiği donanımlara sahip olmalıdır sıkıģma kontağı, fotosel, belli bir darbeye dayanıklı olması, elektriksel bağlantı kesildiği zaman kapının elle açılması gibi.
KABĠN Kabin duvarları tavanı ve tabanı, kabin tamamen deliksiz duvarlar, taban ve tavan ile çevrelenmiģ olmalıdır. Yalnız Ģu açıklıklara izin verilebilir a) normal kabin giriģleri, b) imdat kapıları ve kapakları, c) havalandırma menfezleri Duvar taban ve tavan yeterli bir mekanik dayanıma sahip olmalıdır Camdan yapılan duvarlarda lamine cam kullanılmalı cam üzerinde kalınlık ve sarkaç deneylerine ait ibareler bulunmalıdır
KAT KAPILARI Kat kapıları yolcuların katlardan kabine giriģlerini sağlar. Durak kapıları yüzeyleri deliksiz, kapı aralıkları 6 mm. den daha büyük olmamalıdır, kilitleri olan kapılar, kilitli durumda iken yeterli mekanik dayanıma sahip olmalıdır, Ģöyle ki, kilitli konumda iken bir veya diğer yüzünün herhangi bir noktasında dik olarak, 5 cm2 lik yuvarlak veya kare Ģeklindeki bir alana eģit olarak dağılacak 300 N luk kuvvet uygulandığında kalıcı bir Ģekilde biçim değiģtirmemeli, 15 mm. den çok esnememeli ve deney sırasında ve deneyden sonra güvenli bir Ģekilde çalıģmalıdır.
KAT KAPILARI Durak kapılarının yüksekliği en az 2 m. Olmalıdır, durak kapılarının serbest geniģlikleri kabin kapısı geniģliğini her iki yanda ayrı ayrı olmak üzere 50 mm. den fazla aģmamalıdır, camdan yapılan kapı panelleri bu standarda uygun olarak uygulanacak kuvvetlerin etkisi ile tahrip olmayacak Ģekilde tespit edilmelidir, daha büyük boyutlu camlara sahip olan kapılarda lamine cam kullanılmalı ve ayrıca kapılar standarda belirtilen sarkaç çarpma deneylerine dayanabilmelidir ve camlar iģaretlenmelidir. Kapılar CE belgeli kilitlerle donatılmalıdır.
KĠLĠTLER Kilitler kat kapılarının emniyetli bir Ģekilde kilitlenmesini, kapı açıksa dahi asansörün hareket etmemesini sağlarlar, otomatik kapılarda fiģ kontaklar aynı zamanda kilit görevi görürüler.
KAPI AMORTĠSÖRLERĠ Kapı amortisörleri, çarpma ve yarı otomatik kapılarda kapının yumuģak bir Ģekilde kapanmasını sağlar, hidrolik olarak çalıģırlar, yağın mevsime göre incelmesi veya kalınlaģmasından dolayı zaman zaman ayar vidasından ayarlanması gerekir.
KAPI YAYLARI Kapı yayları kapı açıldıktan sonra kapının kendiliğinden kapanmasını sağlar, değiģik Ģekillerde kapı yayları mevcuttur.
LĠRPOMP Lirpomp, asansör kata geldiğinde kilit koluna çarparak kapının açılmasını sağlar, kabin üzerinde bulunur ve elektromanyetik olarak çalıģır.
HALATLAR Halatlar kabin ile karģı ağırlığı birbirine bağlar, makine tahrik kasnağı üzerinden geçerek asansörlerin hareketini sağlar, halat seçimi yapılırken asansörlere uygun kendir özlü halatlar seçilmelidir, halatlar makine grubunun kanalına uygun olmalıdır daha küçük çapta veya büyük çapta halatlar kullanılmamalıdır, halatlar halat güvenlik katsayısının hesaplanmasıyla belirlenir, halat bağlantı noktaları halat ĢiĢeleri vasıtasıyla kabin ve karģı ağırlığa bağlanır ĢiĢelerden geçen halatlara en az iki adet klemens bağlanmalıdır
HALATLAR Asansörlerde Ġnşaatlarda Vinçlerde Tarımda Balıkçılıkta Denizcilikte Ormancılıkta Madencilikte Mermercilikte Muhtelif mühendislik alanlarında
MAKĠNA MOTOR Makine motor grubunun görevi motorun dönme hareketini halat ve kasnaklar vasıtası ile kabine ulaģtırarak kabinin hareketini sağlamaktadır, makine motor redüktörlü veya redüktörsüz olabilir, motor üzerinde çift bobinli elektromanyetik fren bobini bulunmalıdır ve mutlaka CE belgesine sahip olmalıdır
MAKĠNA MOTOR Makine motor grubunun altında bir Ģase olmalı, Ģase yüksekliği saptırma açısına göre hesaplanmalıdır, Ģase altlarına ses izolasyonu yapılmalıdır, Ģase bağlantıları cıvatalı veya sertifikalı kaynak olmalıdır,
REGÜLATÖRLER Regülatörün görevi kabin anma hızını 1,35 geçtiğinde paraģüt fren sistemini devreye sokmaktır, mekanik olarak çalıģır, makine dairesinde ve kuyu dibinde olmak üzere iki adet makarası vardır, regülatörler laboratuar ortamında ayarlanarak kurģun mühür ile mühürlenir,
REGÜLATÖRLER Üst regülatörün üzerinde bir tane güvenlik kontağı bulunur, makara üzerinde muhafaza bulunmalıdır, alt regülatörde halat kopması ve uzamasına karģı güvenlik kontağı bulunur, makarayı germek için altında bir ağırlığı bulunmalıdır, regülatör üzerinde üretici firma ismi, tip kontrolü ile ilgili iģaret ve referanslar ve ayarlandığı çalıģma hızı, regülatör mutlaka CE belgesine sahip olmalıdır
KUMANDA PANOSU a) MUHAFAZA DURUMU b) BESLEME KABLOSU c) KABLO BAĞLANTILARI d) FAZ SIRALI KORUMA RÖLESĠ e) TERMĠK RÖLE f) ARK DURUMU g) SĠGORTALAR h) MONTAJ i) KONT AKTÖRLER j) ELEKTRONĠK KART
KUMANDA PANOSU Kumanda panosu asansör kumanda butonlarından aldığı komutları uygulayarak asansöre istediğimiz gibi kumanda etmemizi sağlar, kumanda panosu içerisinde bulunan kumanda kartı, sigortalar, kont aktörler mutlaka CE belgesine sahip olmalıdır, kumanda panosunun muhafaza kapağı bulunmalıdır, topraklama bağlantıları paralel olmalıdır.
KUVVET PANOSU Kuvvet panosu Ģebekeden gelen elektriği kumanda panosuna ileterek sistemin çalıģmasını sağlar, kuvvet panosu içerisinde kilitli pako Ģalter, sigortalar, kaçak akım rölesi, trifaze priz, ana topraklama hattı ve muhafaza kapağı bulunmalıdır
NĠHAĠ KESĠCĠ ġalter a) Alt sınır kesici b) Üst sınır kesici GENELDE KULLANILAN KESİCİLER Regülatör Kesici bıçağı Üst sınır kesici Kabin FÜZE Alt sınır kesici Regülatör ağırlığı Nihai kesici Ģalter kabinin aģağı yönde veya yukarı yönde kayması durumunda elektriği keserek güveliği sağlar, nihai kesiciler değiģik Ģekillerde olabilir kuyu içerisinde makaralı Ģalter gibi, nafi.baran@mmo.org.tr
MAKĠNA PLATFORMU Makine platformu makine motor grubunu taģıyan kuyu üstündeki bölümdür, üç çeģit platform kullanılabilir a)beton platform, b)beton + çelik konstrüksiyon c)çelik konsrüsiyon
KUYU AYDINLATMASI Kuyu aydınlatması kuyu içerisini aydınlatmak için kullanılır, kuyu dibinden ve tavandan 50 cm. mesafede olmak üzere en fazla 7 m. Mesafede bir armatür olmak üzere tesis edilmelidir, en az 50 lüks Ģiddetinde olmalıdır, tesisat kanal içerisinden geçirilmelidir.
MAKĠNA DAĠRESĠ AYDINLATMASI Makine dairesi aydınlatması 200 lüks Ģiddetinde olmalıdır, normal ampuller kullanılmalıdır,
UYARI YÖNERGELERĠ Uyarı yönergeleri bakım kurtarma ve kullanma talimatlarıdır, kullanma talimatı giriģ katına ve kabin içerisine mutlaka asılmalıdır, bakım ve kurtarma talimatlarıma makine dairsinde gözle görülecek uygun bir yere asılmalıdır
HAZIRLAYANLAR Sadrettin UZUNGET Metin ÇÖKELEKOĞLU 23/01/2011