Sayı: 39 petroturkcom montelforeks İçindekiler Piyasalar....................... 1 Gündemden Başlık lar > Kasım ayının ilk 29 gününde Piyasa Takas Fiyatı ortalaması 147,38 TL/MWh oldu. Arz-Talep Genel Bakış............ 4 Piyasa Haberleri................. 6 Arıza & Bakım................... 8 > Kasım ayının ilk 27 gününde Sistem Marjinal Fiyatı ortalaması 136,2 TL/MWh oldu. > Sıcaklık endeksinin 6,5 dereceden 1,8 derece seviyelerine gerilemesi bekleniyor. > Montel-Foreks Online'dan anlık TFS, ICAP ve GFI verilerine ulaşabilirsiniz* Ekonomik Takvim................ 9 > Montel-Foreks Online üzerinden Energetika.Net haberlerine ücretsiz ulaşabilirsiniz. Tezgah üstünde Aralık kontratı 4 lira artış gösterdi Tezgah üstü elektrik piyasasında haftanın ilk gününde Aralık ayı baz yük kontrat geçen haftaki 154,5-155,5 TL/MWh seviyesinden bu hafta 159,25-159,60 TL/MWh bandına yükseldi. Geçen Hafta PTF & SMF (TL/MWh) Veri Ort. Değişim* PTF 163 % 9,0 SMF 160 % 21,1 * Önceki haftaya göre değişim oranıdır. PİYASALAR GÜN ÖNCESİ PİYASASI Geçtiğimiz Perşembe günü aniden İran'dan alınan doğal gazın teslimat basıncı ve miktarında düşüş yaşanmış ve spot elektrik fiyatları yükselişe geçmişti. Spot piyasadaki artış tezgah üstünü de etkiledi. Tezgah üstü elektrik piyasasında haftanın ilk gününde Aralık ayı baz yük kontratı geçen haftaki 154,5-155,5 TL/MWh seviyesinden bu hafta 159,25-159,60 TL/MWh bandına kadar yükselirken, kontratın işlemi 159,5 TL/MWh seviyesinden gerçekleşti. Spot piyasada elektrik fiyatları Cuma günü bir önceki güne göre 17,30 TL/MWh artışla 186,17 TL/MWh seviyesinde belirlenmişti. DENGELEME PİYASASI Ekim ayında Sistem Marjinal Fiyatı (SMF) ortalaması 127,6 TL/MWh seviyesinde belirlenmişti. Kasım ayının ilk 27 gününde 136,2 TL/MWh seviyesinde belirlenen SMF, 21-27 Kasım haftasında ise 159,8 TL/MWh bandında belirlendi. 21-27 Kasım haftasında en yüksek SMF 184,6 TL/MWh ile 26 Kasım Cumartesi günü, en düşük SMF ise 136,7 TL/MWh ile 24 Kasım Perşembe günü gerçekleşti.
KARŞILANABİLİR GÜÇ / PUANT Ekim ayında karşılanabilir güç seviyesinin günlük ortalaması 48.092 MW olarak belirlenirken, ani puant ortalaması 33.668 MW seviyesinde belirlenmişti. Kasım ayının ilk 27 gününde karşılanabilir güç ortalaması 49.316 MW olurken, ani puant ortalaması 35.917 MW olarak belirlendi. Kasım ayının ilk 27 gününde en yüksek ani puant 38.666 MW ile 24 Kasım Perşembe günü, en düşük ani puant ise 23.103 MW ile 13 Kasım Pazar günü gerçekleşti. SINIR ÖTESİ TİCARET TEZGAHÜSTÜ PİYASALAR Tezgah üstü elektrik piyasasında haftanın ilk gününde Aralık ayı baz yük kontratı geçen haftaki 154,5-155,5 TL/MWh seviyesinden bu hafta 159,25-159,60 TL/MWh bandına kadar yükselirken, kontratın işlemi 159,5 TL/MWh seviyesinden gerçekleşti. Ocak ayı baz yük ürün ise haftanın ilk gününde 158,25-158,75 TL/MWh bandında belirlendi. Baz yük kontratın geçen haftaya göre 4 TL bandında yükselmesi dikkat çekerken, kontrat 158,25 TL/MWh seviyesinden işlem gördü. Şubat ayı baz yük ürün 142,5-143,5 TL/MWh, Mart ayı baz yük ürün ise 124-125 TL/MWh seviyesinde alıcı ve satıcı tarafında belirlendi. Nisan ayı baz yük kontrat ise 121-123 TL/MWh bandında alıcı ve satıcının buluşmasını bekliyor. 2017 ilk çeyrek baz yük ürünü (Q12017) 141-143 TL/MWh seviyesinde belirlenirken, 2017 ikinci çeyrek ürünü (Q22017) 122,75-123,75 TL/MWh aralığında gerçekleşti. 2017 üçüncü çeyrek ürünü (Q32017) 143,75-145 TL/MWh seviyesine gelirken, dördüncü çeyrek ürünü (Q42017) 136-138 TL/MWh bandında alıcı ve satıcı tarafında belirlendi. 2017 birinci yarı kontratı (H12017) 131,25-132,25 TL/MWh seviyesinde belirlenirken, 2017 ikinci yarı baz yük kontratı (H22017) alıcı ve satıcı tarafında 140,5-141,5 TL/MWh seviyesinde belirlendi. Hafta başında 2017 yıllık kontratı (CAL17) geçen haftaki 135,5-135,75 TL/MWh seviyesinden bu hafta 136-137 TL/MWh bandına yükseldi. Kontratın işleminin haftanın ilk gününde 137 TL/MWh seviyesine yakın bir seviyeden gizli şekilde gerçekleştiği belirtildi. Türkiye Elektrik İletim A.Ş (TEİAŞ) tarafından Aralık ayı için yapılan Bulgaristan-Türkiye yönündeki kapasite ihalesinde 166 MW kapasite kullanıma açıldı. İhale sonuçlarına göre; 166 MW kapasitenin tamamı 9 firma tarafından paylaşılırken, ihalede takas fiyatı 0,72 /MWh olarak belirlendi. Bulgaristan İletim Sistem Operatörü (ESO) tarafından Aralık ayı için yapılan, Bulgaristan-Türkiye yönündeki sınır ötesi kapasite ihalesinde ise 166 MW kapasitenin tamamı 7 firma tarafından paylaşıldı. İhalede takas fiyatı 0,76 /MWh olarak belirlendi. Coordinated Auction Office in South East Europe (SEE-CAO) tarafından Ekim ayı için yapılan Yunanistan-Türkiye yönlü sınır ötesi aylık kapasite ihalesinde toplamda 166 MW kapasite ihaleye açılırken, kullanıma açılan kapasitenin tamamı 17 firma tarafından paylaşıldı. İhalede takas fiyatı 1,22 olarak belirlendi. 3
ARZ-TALEP KAYNAKLARA GÖRE ÜRETİM TEİAŞ'tan alınan verilere göre; Kasım ayının ilk 27 gününde ülke genelinde günlük ortalama elektrik üretimi 740.609 MWh olarak belirlendi. Aynı dönem için termik kaynaklardan elektrik üretimi ortalaması 563.721 MWh olarak belirlenirken, bu rakamın 261.871 MWh'i kömür santrallerinden, 283.235 MWh'i ise doğalgaz santralleri tarafından üretildi. Ayın ilk 27 günü için hidroelektrik santrallerinin günlük ortalama elektrik üretimi 123.805 MWh olurken, aynı dönem için rüzgar kaynaklarından elektrik üretimi 40.104 MWh olarak kaydedildi. KURULUŞLARA GÖRE ÜRETİM Ekim ayında lisanslara göre üretime bakıldığında serbest üreticilerin elektrik üretimi toplamı 13.706.575 MWh, EÜAŞ'ın ise 3.173.199 MWh seviyesinde olduğu tespit edildi. Yap-İşlet santralleri ise ay boyunca 3.503.895 MWh elektrik üretti. Kasım ayının ilk 27 gününde serbest üreticilerin günlük elektrik üretimi ortalaması 469.451 MWh, EÜAŞ'ın ise 101.985 MWh seviyesinde olduğu tespit edildi. Yap-İşlet santralleri ise ay boyunca 124.957 MWh elektrik üretti. 4
BARAJLARA GELEN SU *TEİAŞ tarafından yayınlanan Barajlara Gelen su verileri 30 Temmuz 2016 tarihi itibarı ile geçici bir süre için askıya alınmıştır. Temmuz ayının ilk 30 gününde barajlara gelen su 3.556.434 milyon m3 olarak belirlendi. 2015 yılının aynı döneminde rakam 3.820.696 milyon m3 seviyesindeydi. 2016 yılında (30 Temmuz tarihine kadar) barajlara gelen toplam su miktarı 49.898.608 milyon m3 olurken, 2015 yılının aynı döneminde rakam 55.602.082 milyon m3 seviyesindeydi. RÜZGÂR ENERJİSİNDEN ÜRETİM Rüzgar kaynaklarından toplam elektrik üretimi Ekim ayında 1.115.270 MWh olurken, geçtiğimiz yılın aynı döneminde rakam 1.000.636 MWh seviyesindeydi. Kasım ayının ilk 27 gününde günlük ortalama rüzgardan elektrik üretimi ise 40.104 MWh seviyesinde belirlendi. 21-27 Kasım haftasında en yüksek rüzgardan elektrik üretimi 49.214 MW ile 21 Kasım Pazartesi günü gerçekleşti. Rüzgâr tahmini yapan kuruluşlar, bugün için 2.200 MW, yarın için ise 3.500 MW civarında elektrik üretimi bekliyorlar. ELEKTRİK TÜKETİMİ TEİAŞ tarafından yayınlanan verilerden derlenen bilgilere göre; Türkiye genelinde Ekim ayında toplam elektrik tüketimi 21.849.597 MWh olarak belirlenmişti. Kasım ayının ilk 27 gününde ise günlük tüketim ortalaması 749.957 MWh olarak belirlendi. 2015 yılının aynı döneminde rakam 710.264 MWh seviyesindeydi.montel-foreks'in hava durumu kaynaklarına göre, önümüzdeki hafta Türkiye genelinde sıcaklık endeksinin 6,5 derece seviyelerinde belirlenmesi, sonrasında ise 1,8 derece seviyelerine gerilemesi bekleniyor. 5
PİYASA HABERLERİ KOZBÜKÜ HES'İN SATIŞI KONUSUNDA ANLAŞMAYA VARILDI Aksa Enerji'nin bağlı ortaklıklarından İdil İki Enerji Sanayi ve Ticaret A.Ş.'ye ait 81 MW kurulu güce sahip Kozbükü Hidroelektrik Santralinin 89,44 milyon dolara satışı konusunda anlaşmaya varıldı. Şirket'ten konu ile ilgili KAP'a yapılan açıklamada şu bilgiler verildi: "10.11.2016 tarihli duyurumuzda belirtildiği üzere santrallerimiz için verilen tekliflerin değerlendirilmesi amacıyla bir komite kurulmuştur. Komite değerlendirmesine istinaden, bağlı ortaklıklarımızdan İdil İki Enerji Sanayi ve Ticaret A.Ş.'ye ait 81 MW kurulu güce sahip Kozbükü Hidroelektrik Santrali'nin 89.440.904,91 Amerikan Doları'na satışı konusunda anlaşmaya varılmış olup, EPDK, Rekabet Kurumu ve Ekonomi Bakanlığı'nın onayları sonrası satış işlemi tamamlanacaktır. Satışın gerçekleşmesi sonrasında elde edilecek nakit tahsilat, Ana Ortaklığımızın kısa vadeli yükümlülüklerinin azaltılmasında kullanılacaktır." EPDK: DOĞAL GAZ İTHALATI %18,4 AZALDI Türkiye'nin Eylül ayında doğal gaz ithalatında havaların sıcak gitmesinin etkisiyle tüketimde yaşanan düşüşe bağlı olarak, hızlı bir düşüş yaşandı. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunun (EPDK) tarafından yayınlanan aylık rapora göre, ithalat yıllık yüzde 18,37 düşüşle 3 milyar 7,63 milyon CM3 oldu. Geçen yılın aynı ayında ithalat 3 milyar 684,66 milyon CM3 seviyesindeydi. Üretimin yüzde 10,23 düşüşle 27,83 milyon CM3'ten 24,99 milyon CM3'e indiği ayda, tüketim yüzde 14,31 düşüşle 2 milyar 633,51 milyon CM3'e geldi. Böylece stoklar yüzde 27,12 artışla 2 milyar 773,51 milyon CM3'e çıktı. Aynı ayda ihracat ise yüzde 3,33 düşüşle 59,13 milyon CM3 oldu. Doğal Gaz ithalatında en büyük pay 1 milyar 507,35 milyon CM3 ile Rusya'nın oldu. İran'dan 518,60 milyon CM3, Azerbaycan'dan 519,25 milyon CM3 ithalat gerçekleşti. Böylece boru hatlarıyla yapılan ithalat 2 milyar 545,21 milyon CM3 olarak belirlendi. LNG ithalatı Cezayir'den 298,33 milyon CM3, Nijerya'dan 82,96 milyon CM3 ve diğer 81,12 milyon CM3 olmak üzere toplam 462,42 milyon CM3 olarak gerçekleşti. ENERJİSA/EROL: YENİLENEBİLİRDE MALİYETLER ZAMANLA DÜŞECEK 7. Türkiye Enerji Zirvesi'nin 2. Gününde, Enerji Sektöründe ARGE ve İnovasyon konusu sektörün önde gelen temsilcileri ile tartışıldı. Enerjisa Teknoloji ve Müşteri İlişkileri Başkanı Gül Erol toplantıda Enerji sektöründeki yıkıcı dönüşüm firmaların kendilerini geliştirmeye zorladığına ve bunun inovasyon ve ARGE'yi desteklediğine dikkat çekti. Enerjisa Teknoloji ve Müşteri İlişkileri Başkanı Gül Erol, Yenilenebilir sektörde maliyetlerin zamanla düşeceğini ön görüyoruz. Bu bizim için yıkıcılığın yanında yapıcı bir durum aynı zamanda. Kendimizi geliştirmeye zorluyor. Tasarruf bizim gündemimizin önemli konularından. İnsanlar görüp biz nasıl yapabiliriz aynısı diyerek harekete geçiyor. Akıllı ev diğer bir gündemimiz çünkü akıllı sistemlerle %20'ye kadar bir tasarruf sağlanabiliyor. Bunları bir araya getirince enerjinin bir komoditi değil, günlük yaşamın bir parçası olarak görüldüğü anlayabiliyoruz dedi ve sözlerine şunları ekledi: İnovasyonun içine girdiğimde şunu fark ettim ki bu sadece üst düzey zeki yetenekli insanlara özel bir olay değil. Belli metodoloji ile doğru insanlara doğru desteği sağladığınızda inovasyonu sağlayabiliyoruz. Yani iş kalıplarımızda düşünmeyi bırakıp daha farklı bir açıdan bakabilme meselesi bu. Her zaman karmaşık sistemler değil bazen basit sistemler ve düşünce ayrımları ile de inovasyon sağlayabilirsiniz. Enerjisa Dağıtım Şirketleri Genel Müdürü Murat Pınar, Öncelikle biz işe AR-GE diyerek başladık. Sonra inovasyon dedik ama bizim dilimize pek uygun olmadı. ARGE ve inovasyon kültür işi. Bize küçükken başımıza icat çıkarma diyen bir kültür ile büyüdük şimdi ise genç icat çıkaran arkadaşlarla çalışıyoruz. Artık akıllı şebekeler var akıllı şehir sistemleri projelerimiz var. Yani elektrik bir yerden gittiğinde başka bir yerden tedarik edilebiliyor. Bununla ilgili şehirlerimizde projeler oluşturuyoruz. Bunun için öncelikle fon lazım biz. Bu konuda EPDK'nın sağladığı kadar bir de dışarıdan bulduk. Ayrıca müşteri odağını asla uzaklaştırmamalıyız. Bizim yaptığımız bu noktada sosyal sorumluluk ile beraber gitmek. Öncelikle yatağa bağlı hastalara ulaşarak bunları SCADA'ya bağladık. Bu ne demek hasta insanların elektrikleri kesildiğinde direk sisteme bilgi geliyor. Diğer türlü şikâyet olmadan anlayamıyorduk diye konuştu. UEDAŞ Genel Müdürü Mesut Efe, Bizim işimiz problemin olduğu yerde başlanıyor. Müşterilerimiz ancak elektrikleri kesildiğinde bizi hatırlıyor. Bizim için çevre ve enerji beraberdir. Çevre olmazsa enerji olamaz. Bununla alakalı yatığımız yeni teknolojiler sayesinde büyük miktarlarda kağıt israfını önledik bunun yanında geliştirilen sistemlerle elektrik kablolarına kuşların çarpmasını önlemesini sağlanacak. ARGE ve inovasyon açısından biz dağıtım şirketlerinin ihtiyaç duyduğumuz altyapıyı nasıl kendimize uygun bir şekilde sağlayabiliriz diye uğraşıyoruz Çünkü var olanı direk kullanmak bölgedeki ihtiyaçları tam anlamı ile karşılamıyor. Bu yönde EPDK'nın kısıtlı bütçelerini kendi kapasitemizle destekleyerek birçok projeleri hayata geçirmeye çalışıyoruz diye açıklamada bulundu. 6
IRAK, OPEC İLE İŞBİRLİĞİNE HAZIR Irak Petrol Bakanı Jabbar al-luaibi, Irak'ın değer OPEC üyesi ülkelerle birlikte üretimi kısmaya hazır olduğunu söyledi. Wall Street Journal'a konuşan Luaibi, "Irak, OPEC ile işbirliği yapmaya ve üretimi kısmaya hazır" dedi. OPEC üyesi ülkelerin temsilcilerinin Salı günü Viyana'da yaptıkları toplantıdan sonra basına sızan bilgilerde Libya ve Nijerya hariç her üyenin üretimi yüzde 4,0-4,5 kısmasının önerildiği, Irak ve İran'ın buna istekli olmadıkları ifade edilmişti. İSVİÇRE NÜKLEER ENERJİYE 'DEVAM' KARARI ALDI İsviçre'da halk nükleer santrallerin kapatılmasıyla ilgili referandum için 27 Kasım'da sandık başına gitti.euronews'un haberine göre, halk oylamasında, 'ülkedeki nükleer reaktörlerin kapatılmasının hızlandırılmasını onaylıyor musunuz' sorusu soruldu. Sandıktan yüzde 54.2 oranında 'Hayır' oyu çıktı.referanduma katılanlar için enerji konusunda diğer ülkelere bağlı kalmamak, güvenlik endişelerine göre daha ağır bastı. Yeşiller Partisi'nin desteklediği plana göre beş nükleer reaktörden üçünün önümüzdeki sene, diğer ikisinin 2029'a kadar kapatılması öngörülüyordu. AZERBAYCAN PETROL BAKANI, VİYANA'DA YAPILACAK OPEC TOPLANTILARINA KATILMAYACAK Azerbaycan Enerji Bakanlığı'ndan yapılan açıklamaya göre Bakan Natig Aliyev, bu hafta Viyana'ya yapmayı planladığı seyahati iptal etti. Aliyev, Viyana'da bugün ve Çarşamba günü yapılacak OPEC toplantılarına katılmayacak. ENERJİNİN FİNANSMANI MASAYA YATIRILDI 7. Türkiye Enerji Zirvesi kapsamında Enerji Yatırımında Finansman Sorunları oturumu düzenlendi. Boden Hukuk Ortağı Değer Boden'in moderatörlüğünde gerçekleştirilen oturumda, Garanti Bankası Proje Finansmanı Müdürü Ahmet Torma, GAMA Enerji Genel Müdür Yardımcısı Anıl Ecevit ve ENTEK Genel Müdürü Bilal Tuğrul Kaya konuşmacı olarak katıldı. Oturumda, Enerji projelerinin finansmanındaki öngörüleblirlik, proje finansmanı ve Türkiye'nin enerji yatırımlarındaki finansman modelleri konuşuldu. Petrotürk'ün haberine göre, Garanti Bankası Proje Finansmanı Müdürü Ahmet Tohma, Türkiye'de sadece elektrik üretim sektörüne özel sektör yatırımcıları tarafından 70 milyar dolar yatırım yapıldığını belirterek, Bu inanılmaz bir rakam. Türkiye'de sermaye birikimi ve yatırım ortamı kısıtlı. Garanti mekanizması olmadan bu kadar büyük hacim sahip projelerin finansmanının 50 milyar dolarlık bölümünü bankacılık sektörü karşıladı dedi. Mevcut enerji yatırımları olmasaydı önümüzdeki on beş yıllık süreçte doğalgaz ithalatının 50 milyar dola daha fazla olacağını kaydeden Tohma, bunun nette cari açığa 25 milyar dolarlık katkısı olacağına dikkat çekti. Şu anda gelinen nokta itibarı ile enerji piyasalarında yaşanan enerji paradigma değişimlerinin ülkemiz enerji paradigmalarına farklı perspektifler getirdiğini düşündüğünü kaydeden, Entek Genel Müdürü Bilal Tuğrul Kaya, Global anlamda bir paradigma değişimi ve bir dönüşümünün olduğunu ifade etti. Çin 'in 2015 yılında dünyadaki tüm enerji yatırımlarının 3 te 1 'ini tek başına yaptığını belirten Kaya, Bunun üçte ikisinin yenilenebilir enerji olduğunun bilgisini verdi. Gama Enerji Genel Müdür Yardımcısı Anıl Ecevit de, ABD'deki başkanlık seçimlerinin mevcut sistemle farklılıklar arz ettiğini belirterek, Çok korumacı bir ekonomik vizyon ortaya sunduğu için, dünyada resesyona yönelik endişeler var. Türkiye olarak biz de etkileniyoruz. Özel kesimin döviz borçları yüksek bu durum, bizde de benzer öngörülebilirlik problemlerine yol açıyor değerlendirmesini yaptı. Cari açık problemimiz var bunu çözmenin en önemli adımı enerjide yapılacak yerli yatırımlar. GAZPROM, TÜRKİYE VE AVRUPA'YA 175 MİLYAR M3 GAZ İHRAÇ EDECEK Gazprom, Türkiye ve Avrupa'ya 175 milyar metreküp gaz ihraç etmeyi bekliyor. Rus doğal gaz devi Gazprom'un yöneticisi Aleksander Medvedev, Avrupa ve Türkiye'ye doğal gaz ihracatının 2016 yılının tamamında 175 milyar metreküp civarında olmasını hedeflediklerini söyledi. İhracatın 170 milyar metreküp seviyesini aşıp aşmayacağı yönünde gazetecilerden gelen soruları yanıtlayan Medvedev, "Evet aşacak, belki 175 milyar metreküp, belkide daha fazla olacak" diye konuştu. Medvedev ayrıca, Gazprom'un antitekel soruşturmasında uzmaşma için AB Komisyonu'na nihai önerisini Aralık ayı sonunda göndereceğini de belirti. CEZAYİR VE VENEZUELA PETROL BAKANLARI CEZAYİR'DE BİR ARAYA GELEREK MOSKOVA'YA GİDECEKLER Cezayir ve Venezuela petrol bakanları bugün Cezayir'de bir araya gelerek Moskova'ya gidecekler. Cezayir Enerji Bakanlığı'ndan yapılan açıklamaya göre Cezayir Enerji Bakanı Nureddin Bouterfa ile Venezuela Petrol Bakanı Eulogio del Pino, OPEC üyesi ve üyesi olmayan petrol üreticilerinin üretim kısıntısına yönelik görüşlerini birbirlerine yaklaştırmaya çalışıyorlar. OPEC üyesi ve üyesi olmayan üreticilerin temsilcileri bugün Viyana'da bir araya gelecekler. Toplantıda Suudi Arabistan yer almayacak ancak Rusya toplantıya katılacak. OPEC üyesi ülkeler 30 Kasım'da Viyana'da bir araya gelerek üretim kısıntısı konusunda nihai kararlarını verecekler. 7
BAKIM & ARIZA BİLDİRİMLERİ Dönem: 22.11.2016 28.11.2016 8
EKONOMİK TAKVİM Dönem: 29.11.2016 05.12.2016 9