ANTALYA ÇEVRE KANUNUNDA İDARİ YAPTIRIMLAR VE ATIK YÖNETİMİ Cemil TUNÇYÜREK Çevre Mühendisi. 27 Haziran 2014.- C. TUNÇYÜREK 1
ÇEVRE; Doğada canlı ve cansız varlıkların bulunduğu ve karşılıklı ilişkilerin gerçekleştiği ortam 2
Atığın; toplanması, taşınması, geri kazanılması, bertaraf edilmesi, bertaraf sahalarının kapatılma sonrası bakımı ve bu tür faaliyetlerin gözetim, denetim ve izlenmesi işlemlerini kapsayan bir faaliyetler bütünüdür. 3
En Öncelikli Seçenek ÖNLEME AZALTMA TEKRAR KULLANIM GERİ DÖNÜŞÜM ENERJİ GERİ KAZANIMI BERTARAF En Son Seçenek 4
5
ATIKLARLA İLGİLİ YÖNETMELİKLER 01- Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği 02- Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği 03- Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği 04- Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği 05- Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği 06- Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği 07- Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği 08- Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği 09- Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği 10- PCB ve PCT lerin Kontrolü Hakkındaki Yönetmelik 11- Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik 12- Ömrünü Tamamlamış Araçların Kontrolü Hakkında Yönetmelik 13- Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik 14- Atıkların Yakılmasına İlişkin Yönetmelik 15- Atık Elektrikli ve Elektronik Eşyaların Kontrolü Yönetmeliği 16- Koku Oluşturan Emisyonların Kontrolü Hakkında Yönetmelik 6
TEHLİKELİ ATIKLARIN TANIMI Genel olarak tehlikeli atık; İnsan sağlığına ve çevreye zarar verebilen, tutuşabilen, patlayıcı, oksitleyici, enfeksiyon yapıcı, tahriş edici, zararlı, toksik, kanserojen, korozif gibi tehlikeli kabul edilen özelliklerden birini veya birden fazlasını gösteren atıklardır. 2872 sayılı Çevre Kanununda tehlikeli atık; Fiziksel, kimyasal ve/veya biyolojik yönden olumsuz etki yaparak ekolojik denge ile insan ve diğer canlıların doğal yapılarının bozulmasına neden olan atıklar ve bu atıklarla kirlenmiş maddeler olarak ifade edilmiştir. 7
8
TEHLİKELİ ATIKLARIN TANIMI Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik (AYGEİY) EK-IV Listesi A İşaretli M İşaretli İşaretsiz Atıklar Atıklar Atıklar AYGEİY EK-III B de verilen tehlikeli atıkların eşik konsantrasyonu üzerinde bir değere sahipse AYGEİY EK-III B de verilen tehlikeli atıkların eşik konsantrasyonu üzerinde bir değere sahip değilse TEHLİKELİ ATIK TEHLİKESİZ ATIK 9
ATIKLARIN GEÇİCİ DEPOLANMASI Geçici Depolama: Atıkların ara depolama, geri kazanım ve nihai bertaraf tesislerine ulaştırılmadan yada tesiste tekrar kullanmadan sonra, atık üreticisi tarafından tesis içinde, tesis içinde uygun yer bulunmaması durumunda üreticiye ait uygun bir alanda güvenli bir şekilde depolanması olarak tanımlanmıştır. Ayda bin kilogramdan fazla atık üreten tesislerde geçici depolama sahalarına Valilikten izin alınması zorunluluğu bulunmakta olup, izin süresiz olarak verilir. Tesis içinde atıkların toplanması taşınması ve geçici depolanması gibi işlemlerden sorumlu olan, herhangi bir tehlike halinde arazide önlem alabilmek için en az bir kişinin görevlendirilmesi ve bu kişinin iletişim bilgilerinin Valiliğe bildirilmesi gerekmektedir. 10
Geçici Depolama Geçici Depolama Nedir? Tehlikeli atıkların ara depolanması, geri kazanımı/bertarafı, tesis içinde tekrar kullanımı öncesinde geçici depolanması. Nerede Yapılır? - Tesis içinde, - Üreticiye ait uygun bir alanda. İzin/Lisans Prosedürü? - Atık üretimi 1000 kg/ay Atık üretimi 1000 kg/ay İzin almaksızın 180 gün depolanabilir Geçici Depolama İzni ÇŞİM (en fazla 6 ay süreyle atık depolanabilir)
ATIKLARIN GEÇİCİ DEPOLANMASI Koşul Atık miktarı ayda 1000kg. dan az Geçici Depolama Sahasına İzin Alınmaz Biriktirilen atık miktarı 6000 kg geçmemek kaydıyla atıklar en fazla 180 gün bekletilebilir. Atık miktarı ayda 1000kg. dan fazla Geçici Depolama Sahasına Valilikten İzin Alınır Koşul Atıklar en fazla 180 gün bekletilebilir 12
Geçici Depolama Nasıl Olmalıdır? - Atıklar tesis ve binalardan uzak olmalı, - Beton saha üzerinde uluslar arası standartlardaki konteynırlarda, - Konteynır üzerinde tehlikeli atık ibaresi, miktar, tarih yazılmalı, - Konteynırlar kapalı olmalı, - Reaksiyona girmeyecek şekilde depolanmalı.
GENEL İLKELER Atıkların kaynağında en aza indirilmesi için gerekli Tedbirlerin esastır. Atık yönetiminin her safhasında çevre ve insan sağlığına zarar vermeyecek tedbirler alınmalıdır, Atıkların, Bakanlıktan lisans almış bertaraf tesisleri dışında ticari amaçlar ile toplanması, satışı ve bertaraf edilmesi, diğer yakıtlara karıştırılarak yakılması yasaktır, Atıklar fiziksel, biyolojik ve kimyasal ön işlemler haricinde doğrudan başka bir madde veya atıkla karıştırılamaz ve seyreltilemez, 14
KÖTÜ ÖRNEKLER 15
KÖTÜ ÖRNEKLER 16
KÖTÜ ÖRNEKLER 17
İYİ ÖRNEKLER 18
İYİ ÖRNEKLER 19
İYİ ÖRNEKLER 20
ATIKLARIN TAŞINMASI 21
TEHLİKELİ ATIKLARIN TAŞINMASI ULUSAL ATIK TAŞIMA FORMU Form 4 Nüshadan oluşur A, B, C, D E (Uluslar arası Taşıma için kullanılır) A ve C nüshaları 2şer adet A A B C C D Tehlikeli atıklar Lisanslı araçlarla taşınmak zorundadır. 31
TEHLİKELİ ATIK MALİ SORUMLULUK SİGORTASI Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmeliğin 12. maddesi; Tehlikeli atıkların toplanması, taşınması, geçici ve ara depolanması, geri kazanımı, yeniden kullanılması ve bertarafı faaliyetlerinde bulunanlar, faaliyetleri nedeniyle oluşacak bir kaza dolayısıyla üçüncü şahıslara ve çevreye verebilecekleri zararlara karşı ilgili yönetmelik ile belirlenen esaslara göre tehlikeli atık malî sorumluluk sigortası yaptırmak zorundadırlar. Sigorta yaptırma zorunluluğuna uymayan kurum, kuruluş ve işletmelere bu faaliyetler için izin verilmez. 23
TEHLİKELİ ATIK ÜRETİCİLERİNİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ Atıklar için geçici depolama alanları oluşturulmalı (izin/izin yok) Analizler Atıklar lisanslı araçla taşınmalı Atıklar lisanslı firmalara gönderilmeli Atıklarla ilgili formlar saklanmalı Atık beyanı online bildirimleri yapılmalı Atık yönetim planları Tehlikeli Atık Mali Sorumluluk Sigortası 24
TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANAYASASI Madde 56: Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir Çevreyi geliştirmek, Çevre sağlığını korumak, Çevre kirlenmesini önlemek, Devletin ve vatandaşların ödevidir. 25
ÇEVRE KANUNU 2872 Sayılı Çevre Kanunu, 1983 yılında yürürlüğe girmiştir. 2006 tarihinde ise; Çevre Kanunu nda değişiklikler yapılmıştır. 26
ÇEVRE KANUNU NUN AMACI Çevre Kanunu nun Amacı: Bütün canlıların ortak varlığı olan çevrenin, sürdürülebilir çevre ve sürdürülebilir kalkınma ilkeleri doğrultusunda korunmasını sağlamaktır. 27
ÇEVRE KANUNU Madde 8: KİRLETME YASAĞI Her türlü atık ve artığı; Çevreye zarar verecek şekilde, ilgili yönetmeliklerde belirlenen standartlara ve yöntemlere aykırı olarak doğrudan ve dolaylı biçimde; - Alıcı ortama vermek, - Depolamak, - Taşımak, - Uzaklaştırmak ve benzeri faaliyetlerde bulunmak yasaktır. 28
ÇEVRE KANUNU NDA ATIKLARLA İLGİLİ İDARİ YAPTIRIMLAR 20. Maddenin (g) bendi; Bildirim ve bilgi verme yükümlülüğünü yerine getirmeyenlere 6.000 (10.553) TL idarî para cezası verilir. (Yıllık atık beyanlarını yapmayanlar veya atık yönetim planlarını sunulmayanlara) 20. Maddenin (v) bendi; Tehlikeli atıkları mevzuata aykırı olarak toplayan, ayıran, geçici ve ara depolama yapan, geri kazanan, yeniden kullanan, taşıyan, ambalajlayan, etiketleyen, bertaraf eden ve ömrü dolan tehlikeli atık bertaraf tesislerini kurallara uygun olarak kapatmayanlara 100.000 (175.981) TL den 1.000.000 (1.759.846) TL ye kadar idarî para cezası verilir. 29
ÇEVRE KANUNU NDA ATIKLARLA İLGİLİ İDARİ YAPTIRIMLAR 20. Maddenin (t) bendi; Tehlikeli atıkların her ne şekilde olursa olsun ülkeye girişini sağlayanlara ayrı ayrı 2.000.000 (3.519.697) Türk Lirası idarî para cezası verilir. 20. Maddenin (u) bendi; Tehlikeli atıkları ilgili mercilere ön bildirimde bulunmadan ihraç eden veya transit geçişini yapanlara 2.000.000 (3.519.697) Türk Lirası idarî para cezası verilir. 30
ÇEVRE KANUNU NDA ATIKLARLA İLGİLİ İDARİ YAPTIRIMLAR 20. Maddenin (j) bendi; Kanunda ve yönetmelikte öngörülen yasaklara veya standartlara aykırı olarak veya önlemleri almadan atıkları toprağa verenlere 24.000 (42.232) Türk Lirası idarî para cezası verilir. 20. Maddenin (p) bendi; Malî sorumluluk sigortasını yaptırmayanlara 24.000 (42.232) Türk Lirası idarî para cezası verilir. 31
ÇEVRE KANUNU NDA ATIKLARLA İLGİLİ İDARİ YAPTIRIMLAR 20. Maddenin (r) bendi; Bu Kanunda ve yönetmeliklerde öngörülen usûl ve esaslara, yasaklara veya sınırlamalara aykırı olarak atık toplayan, taşıyan, geçici ve ara depolama yapan, geri kazanan, geri dönüşüm sağlayan, tekrar kullanan veya bertaraf edenlere 24.000 (42.232) Türk Lirası, ithal edenlere 60.000 (105.587) Türk Lirası idarî para cezası verilir. 20. Maddenin (y) bendi; Tehlikeli kimyasallar ve bu kimyasalları içeren eşyayı bu Kanunda ve ilgili yönetmeliklerde belirtilen usûl ve esaslara, yasak ve sınırlamalara aykırı olarak üreten, işleyen, ithal ve ihraç eden, taşıyan, depolayan, kullanan, ambalajlayan, etiketleyen, satan ve satışa sunanlara, 100.000 (175.981) Türk Lirasından 1.000.000 (1.759.846) Türk Lirasına kadar idarî para cezası verilir. 32
ÇEVRE KANUNU NDA ATIKLARLA İLGİLİ İDARİ YAPTIRIMLAR 20. Madde; Bu maddenin (k), (l), (r), (s), (t), (u), (v) ve (y) bentlerinde öngörülen idarî para cezaları kurum, kuruluş ve işletmelere üç katı olarak verilir. 33
ÇEVRE KANUNU NDA ATIKLARLA İLGİLİ İDARİ YAPTIRIMLAR 23. Madde; Bu Kanunda belirtilen idarî para cezaları, bu cezaların verilmesini gerektiren fiillerin işlenmesinden itibaren üç yıl içinde; 1. Tekrarında 1 kat 2. Tekrarında 2 kat Arttırılarak ceza uygulanır. Fiillerin Tekrarı 34
Çevreye zarar verecek şekilde, atık veya artıkları toprağa, suya veya havaya kasten veren kişilere 6 AYDAN 2 YILA KADAR HAPİS CEZASI Atık veya artıkların toprakta, suda veya havada kalıcı özellik göstermesi hâlinde 1 YILDAN 4 YILA KADAR HAPİS CEZASI 35
Atık veya artıkları izinsiz olarak ülkeye sokan kişilere 1 YILDAN 3 YILA KADAR HAPİS CEZASI 36
Çevrenin taksirle kirletilmesi: Çevreye zarar verecek şekilde, atık veya artıkların toprağa, suya veya havaya verilmesine taksirle neden olan kişi, adlî para cezası ile cezalandırılır. Bu atık veya artıkların, toprakta, suda veya havada kalıcı etki bırakması hâlinde, iki aydan bir yıla kadar hapis cezasına hükmolunur. 37
DENETİM YETKİSİ Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Çevre ve Şehircilik İl Müdürlükleri Yetki devri yapılan kurum ve kuruluşlar 38
ÇEVRE DENETİMİ Mevzuata uyumu teşvik etmek Mevzuat ihlalinin tespiti durumunda yaptırım uygulamak. - İdari Yaptırım. I- İdari Para Cezaları II- Faaliyetin Durdurulması III- Seyrüseferden Men - Adli Yaptırım. 39
YAPTIRIMLAR ihlal durumunda Çevre Kanununun 20. maddesinde belirtilen yaptırımlar uygulanır. Kanunda alt ve üst sınır olarak belirtilen cezalarda ise alt sınırdan ayrılarak ceza verilmesi hâlinde alt sınırdan ayrılarak ceza verilmesinin gerekçeleri de idari yaptırım karar tutanağında ayrıca belirtilir. Süre verilmesi ve faaliyetin durdurulması Adli nitelikteki cezalar. 40
BAKANLIĞIMIZIN YAYINLADIĞI TEHLİKELİ ATIKLARIN SINIFLANDIRILMASI KILAVUZU (3 CİLT) 41
BAKANLIĞIMIZIN YAYINLADIĞI SEKTÖREL KILAVUZLAR 42
43
ÖRNEK UYGULAMALAR 1- Antalya Serbest Bölge Uygulaması 2- BETUYAB (Belek Turizm Yatırımcıları Birliği) Uygulaması 44
Teşekkür ederim. Cemil TUNÇYÜREK Çevre Mühendisi Antalya Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü 0 242 237 00 10-416 cemil.tuncyurek@csb.gov.tr 45