YEREL YÖNETİMLERDE ÜRETİLEN ÇEVRE-ATIK HİZMETLERİNİN FİYATLANDIRILMASI İLE TAKİP VE TAHSİLİNDE YAŞANAN SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Transkript

1 YEREL YÖNETİMLERDE ÜRETİLEN ÇEVRE-ATIK HİZMETLERİNİN FİYATLANDIRILMASI İLE TAKİP VE TAHSİLİNDE YAŞANAN SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Doç.Dr. İbrahim Demir İTÜ İnşaat Fakültesi Çevre Mühendisliği Bölümü

2 Belediyelerin Çevre Hizmetleri 1. Atık-Temizlik Hizmetleri 2. Deniz Hizmetleri 3. İlaçlama Hizmetleri

3 Atık Yönetimi Atık Oluşumu Kaynağında atık işleme, ayırma, depolama ve işletme Yerel Belediyelerin Sorumluluğunda Toplama (karışık veya ayrık) Ve Geri Kazanma Aktarma ve Taşıma Atıkların işlenmesi, Geri kazanma, kompostlaştırma v.s.. Büyük Şehir Belediyesinin veya Birliklerin Sorumluluğunda Bertaraf (Düzenli Depolama, yakma v.s. )

4 Atık-Temizlik Hizmetleri 1. Atıkların toplanması 2. Temizlik 3. Atıkları taşıma 4. Atıkları bertaraf etme

5 Maliyetler Ambalaj atıklarının ayrı toplanması (bedava +) Karışık atıkların toplanması (20-85 TL/ton) Aktarma taşıma (10-20 TL/ton) Düzenli Depolama (20-30 TL/ton) Toplam 100 TL/ton Yakma ( TL/ton)

6 istanbul Faaliyet Birim Maliyet (TL/ton) Tutar, TL/yıl Ağırlık, % Evsel Katı Atıkların Toplanması 57, ,00 64,58 Evsel Katı Atıkların Nakli 14, ,00 15,62 Evsel Katı Atıkların Bertarafı (sızıntı suyu arıtımı, saha yapımı ve depolama sahasının işletme maliyeti ve kompost tesisi dahil) 17, ,59 19,80 TOPLAM 90, ,59 100,00

7 İstanbul genelinde katı atıkların toplanması, transfer istasyonlarından taşınması, bertaraf edilmesi ve sızıntı sularının arıtılması faaliyetlerinin yıllık bütçesi yaklaşık 505 milyon TL dir. İstanbul geneli evsel katı atık faaliyetlerinin ağırlıkça % 64,58 gibi yüksek bir oranını evsel katı atıkların toplanması maliyeti oluşturmaktadır. Bir ton katı atığın toplanması, taşınması ve bertaraf edilmesi maliyeti ise yaklaşık olarak 90,14 TL dir. Yakma yapılması halinde bu rakam yaklaşık 200 TL olacaktır.

8 İstanbul da hane başı yılda 1,5 ton katı atık oluşmaktadır. Buna göre hane başı katı atık maliyeti 136 TL/yıl dır Temizlik ise hane başı 82 TL/yıl dır. Hane başı toplam katı atı-temizlik maliyeti 218 TL/yıldır. Aylık ise 18 TL/aydır.

9 Bir İl

10

11 NE NASIL YAPILMALI!?!?!? 1. Mevzuattaki girişimler giderilmeli 2. Alt belediyelerde oluşan atıkların miktar ve özellikleri belirlenmeli 3. Alt belediyelerde oluşan evsel, ticari ve endüstriyel v.s. Atıkların miktar ve özellikleri belirlenmeli 4. Toplam atık yönetiminin B.B. Birlik ve alt belediyelere nasıl dağıtılacağı tesbit edilmeli. 5. Ambalaj atıklarının ayrı toplanması ve biyobozunur atık azaltımı konusunda limitler belirlenmeli

12 NE NASIL YAPILMALI!?!?!? 6. Alt belediyelerde maliyetin evlere, ticaret, sanayiye v.s. Nasıl dağıtılacağı belirlenmeli 7. Alınan maliyetler düşürülerek alınacak ücret oluşturulmalı. 8.Ücretin su üzerinden alınması en uygun görünüyor.

13 13

14

15 YASAL ALTYAPI 15

16 İlgili Mevzuat 1 Çevre Kanunu 1983/ Belediye Kanunu 2005/ Büyükşehir Belediye Kanunu 2004/ Belediye Gelirleri Kanunu 1981/ Katı Atıkların Kontrolü Y. 2001/ Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Y. 2008/ Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Y. 2010/ Atıksu Altyapı ve Evsel Katı Atık Bertaraf Tesisleri Tarifelerinin Belirlenmesinde Uyulacak Usul ve Esaslara İlişkin Y. 2010/

17 1 - Çevre Kanunu Madde 8 Kirletme Yasağı Madde 11 Madde 18 Madde 28 İzin alma, arıtma ve bertaraf etme yükümlülüğü Çevre katkı payı alınması, diğer gelirler ve bütçe ödenekleri Kirletenin sorumluluğu Geçici Madde 4 İş Termin Planları 17

18 2 - Belediye Kanunu Madde 14 Madde 15 Belediyenin görev ve sorumlulukları Belediyenin yetkileri ve imtiyazları a) çevre ve çevre sağlığı, temizlik ve katı atık; hizmetlerini yapar veya yaptırır. g) Katı atıkların toplanması, taşınması, ayrıştırılması, geri kazanımı, ortadan kaldırılması ve depolanması ile ilgili bütün hizmetleri yapmak ve yaptırmak. 18

19 3 - Büyükşehir Belediye Kanunu Madde 7 Büyükşehir, ilçe ve ilk kademe belediyelerinin görev ve sorumlulukları i) büyükşehir katı atık yönetim plânını yapmak, yaptırmak; katı atıkların kaynakta toplanması ve aktarma istasyonuna kadar taşınması hariç katı atıkların ve hafriyatın yeniden değerlendirilmesi, depolanması ve bertaraf edilmesine ilişkin hizmetleri yerine getirmek, bu amaçla tesisler kurmak, kurdurmak, işletmek veya işlettirmek 19

20 4 - Belediye Gelirleri Kanunu Mükerrer Madde 44 Çevre Temizlik Vergisi Belediye sınırları ve mücavir alanlar içinde bulunan ve belediyelerin çevre temizlik hizmetlerinden yararlanan konut, iş yeri ve diğer şekillerde kullanılan binalar çevre temizlik vergisine tabidir. 20

21 5 - Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği Madde 5 Madde 18 Madde 20 Bertaraf Aşamasında Uyulacak Esaslar Katı Atıkların Toplanması Katı Atıkların Taşınması katı atıkların bertarafı sırasında belediyeler ve yetkilerini devrettiği kişi ve kuruluşlar çevre kirlenmesini önleyecek uygun tedbirleri almak zorundadırlar. Belediye ve mücavir alan sınırları dışında kalan yerlerdeki sanayi tesisleri ve turistik tesis işletmeleri atıklarının taşınmasından sorumludurlar. Bu alanlarda toplama ve taşıma işlemlerini valilikler ve Bakanlık denetler 21

22 6 - Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik Madde 5 Madde 6 Madde 13 Madde 14 Genel ilkeler Kirletme yasağı Bertaraf maliyetinin karşılanması Atık listesi Atıkların izin verilen tesisler dışında geri kazanılması, bertaraf edilmesi ve/veya ettirilmesi; toprağa, denizlere, göllere, akarsulara ve benzeri alıcı ortamlara dökülmesi, dolgu yapılması ve depolanması suretiyle çevrenin kirletilmesi yasaktır. EK IV Bölüm 20: Ayrı toplanmış fraksiyonlar dahil belediye atıkları (evsel atıklar ve benzer ticari, endüstriyel ve kurumsal atıklar). 22

23 6 - Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik Bertaraf Maliyetinin Karşılanması (1) Atık bertaraf maliyetinin, "kirleten öder" prensibine göre, atığın sahibi veya atığın kaynaklandığı ürünün üreticisi tarafından karşılanması esastır. 23

24 6 - Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik Bertaraf Maliyetinin Karşılanması (2) Belediyeler, il özel idareleri veya bu kurumların oluşturduğu birlikler tarafından kurulan veya kurdurulan, işletilen veya işlettirilen evsel katı atık bertaraf tesislerinden yararlanan ve/veya yararlanacaklar, sorumlu yönetimlerin yapacağı yatırım, işletme, bakım, onarım ve ıslah harcamalarına katılmakla yükümlüdür. Bu hizmetten yararlananlardan, belediye, il genel meclisi veya birliklerce belirlenecek tarifeye göre katı atık toplama, taşıma ve bertaraf ücreti alınır. Tahsil edilen ücretler, katı atıkla ilgili hizmetler dışında kullanılamaz. 24

25 7 - Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik Madde 5 Madde 29 Geçici Madde 1 Düzenli depolama tesislerinin sınıflandırılması Atıkların depolanması maliyeti Biyobozunur atık azaltımı II. sınıf düzenli depolama tesisi: Belediye atıkları ile tehlikesiz atıkların depolanması için gereken altyapıya sahip tesis. Atık Depolama Maliyeti Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik Madde 13 25

26 8 - Atıksu Altyapı ve Evsel Katı Atık Bertaraf Tesisleri Tarifelerinin Belirlenmesinde Uyulacak Usul ve Esaslara İlişkin Y. Madde 8 Madde 9 Madde 15 Madde 18 Madde 20 Madde 22 Evsel katı atık idarelerinin görev ve yetkileri Abonelerin ve atık üreticilerinin yükümlülükleri Maliyet hesaplama Ücretlendirme Tarife türleri Faturalandırma 26

27 Evsel Katı Atık İdarelerinin Görev ve Yetkileri Evsel katı atık hizmetini vermek veya verdirmek Evsel katı atık hizmetlerine ilişkin tarifeleri belirlemek Evsel katı atık ücretini toplamak 27

28 Abonelerin ve Atık Üreticilerinin Yükümlülükleri İlgili kurumlarca bu Yönetmelikteki esaslara uygun olarak belirlenen tarifelere göre faturalanan atıksu ve evsel katı atık ücretlerini ödemek Atıksu altyapı yönetimleri ve evsel katı atık idareleri tarafından talep edildiği takdirde denetim amacıyla yapılan ölçümlerin masraflarını karşılamak Sanayi tesisleri atıksu altyapı yönetimleri tarafından istenilen ön arıtma şartlarına uymak 28