TOPOĞRAFYA TANIŞMA TANIM ve KAVRAMLAR Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ ÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ JDF 264/270 TOPOĞRAFYA DERSİ NOTLARI http://geomatik.beun.edu.tr/marangoz
DERSİN ÖĞRETİM ÜYESİ Aycan Murat MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. Mühendislik Fakültesi Geomatik Müh. Bölümü, Fotogrametri Anabilim Dalı 0.372.2574010 1417 aycanmarangoz@hotmail.com http://geomatik.beun.edu.tr/marangoz Öğrenci Görüşme Saatleri: Çarşamba 10:00 11:00 Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ 2
DERSİN ÖĞRETİM ÜYESİ (OFİS) Yrd. Doç. Dr. Aycan Murat MARANGOZ Mühendislik Fakültesi Geomatik Müh. Bölümü Sınıflar Girişi Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ 3
DERSİ ALAN DİĞER BÖLÜMLER Çevre Mühendisliği Bölümü İnşaat Mühendisliği Bölümü Maden Mühendisliği Bölümü Jeoloji Mühendisliği Bölümü Geomatik (Harita) Mühendisliği Bölümü (~ Ölçme Bilgisi I ve II, ve diğerleri) Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ 4
DERSİN KAYNAKLARI, Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ, Bülent Ecevit Üniversitesi Müh. Fakültesi Geomatik Müh. Bölümü, 2012., Öğr. Gör. Dr. Ufuk ÖZERMAN, İstanbul Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi Geomatik Müh. Bölümü, 2012, Doç. Dr. Mehmet Zeki COŞKUN, İstanbul Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi Geomatik Müh. Bölümü, Ölçme Tekniği ABD, 2006 Topoğrafya Ölçme Bilgisi, Cevat İNAL, Ali ERDİ ve Ferruh YILDIZ, Atlas Kitabevi - 1996, Yayın No: 21, Teknik Dizi: 5 (Tel: 0.332.3521957-3516081) Aplikasyon, Prof. Dr. Türkay TÜDEŞ, KTÜ, Trabzon, 1995 Ölçme Bilgisi Pratik Jeodezi, Prof. Dr. Erdoğan ÖZBENLİ Prof. Dr. Türkay TÜDEŞ, KTÜ, Trabzon, 1994 Mühendis ve Mimarlar için TOPOĞRAFYA (Ölçme Bilgisi), Prof. Dr. Gündoğdu ÖZGEN, İstanbul Teknik Üniversitesi Kütüphanesi - 1990, Sayı: 1404 Ölçme Bilgisi 1. Cilt ve 2 Cilt, Celal SONGU, Birsen Yayınevi,1987 Jeodezik Hesap, Muzaffer Şerbetçi ve Veysel ATASOY, Karadeniz Teknik Üniversitesi Basımevi 1984, Genel Yayın No: 153, Fakülte Yayın No: 44 İnternet Kaynakları Sunular Kaynak kitaplara ek elektronik belgeler Ödevler Duyurular Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ 5
DERSİN BAŞARI KRİTERLERİ Derse Devam: %70 Arazi Çalışması: En az 4 hafta (Hava durumuna göre değişebilir) Arazi Çalışmasına Devam: %80 Vize Sayısı: 1 (Yıliçi Başarı Notuna Katkısı: %80) Yıliçi Başarı Notu: Vize (%80) + [(Ödevler + Quizler + Arazi Çalışmaları Notu ) (%20)] Başarı Notu: Yıliçi Başarı Notu %40 + Final Sınavı Notu %60 Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ 6
KULLANILACAK DONANIMLAR Mühendislik Fakültesi Geomatik Müh. Bölümü, Ölçme Tekniği Laboratuvarı Çelik şerit metre, teodolit, total station, jalon, nivo, mira vb. Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ 7
GEOMATİK (HARİTA) MÜH. BİLİMİ Yeryuvarının geometrisinin belirlenmesi ve yeryuvarı üzerinde bulunan tüm objelerin birbirleriyle olan geometrik, sosyal ve anlamsal ilişkilerin kurulması ve bu bilgilerin ilgili diğer mühendislik ve sosyal bilimlerin hizmetine sunulması işlevlerini yüklenen bir bilim dalıdır. Daha farklı bir deyişle, yeryuvarı üzerinde konumsal bilgi sisteminin oluşturulmasını (Kent Bilgi Sistemi veya Coğrafi Bilgi Sistemi) sağlayan ve bu bilgi sistemine altlık oluşturacak temel bilgilerin toplanmasını ve bilgiler arasındaki ilişkilerin kurulmasını sağlayan bir bilim dalıdır. Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ 8
GEOMATİK (HARİTA) MÜH. BİLİMİ Geomatik (Harita) Mühendisliği, mekanın tasarlanmasına yönelik bilgilerin yeryüzünden veya havadan (uçaktan uydudan) elde edilmesi ve sunulması ile ilgili bir bilim koludur. Yersel Ölçümler (1m-5m) Uçaktan Algılama Yapan Sistemler Alçaktan Uçuş Verileri (300m 3km) Uzaydan Algılama Yapan Sistemler Kutupsal Yörüngeli (600km-1000km) Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ 9
GEOMATİK (HARİTA) MÜH. BİLİMİ Jeodezi, yeryuvarının ve diğer gökcisimlerinin şeklini ve gravite alanlarını, bunların zaman içerisindeki değişimlerini ve ortalama yer elipsoidini yer yüzeyinden veya uzaydan gerçekleştirilen ölçümlerle belirlemeyi amaçlayan bir bilimdir (Yersel ölçümler). Total Station Global Konumlandırma Sistemleri (GPS Global Positioning System, GNNS Global Navigation Satellite System) Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ 10
GEOMATİK (HARİTA) MÜH. BİLİMİ Fotogrametri tekniği, uzaktaki cisimlerin geometrik parametrelerini belirli koşullar altında çekilmiş fotoğraflar yardımı ile elde etme işlemidir. Harita üretim aşamaları Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ 11
GEOMATİK (HARİTA) MÜH. BİLİMİ (1-5m) Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ 12
GEOMATİK (HARİTA) MÜH. BİLİMİ (1-5m) Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ 13
GEOMATİK (HARİTA) MÜH. BİLİMİ Alçaktan Uçuş Verileri (300m - 3000m) Microdrones md4-200 Microdrones md4-1000 Video1 Video2 Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ 14
GEOMATİK (HARİTA) MÜH. BİLİMİ Alçaktan Uçuş Verileri (300m - 3000m) Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ 15
GEOMATİK (HARİTA) MÜH. BİLİMİ Alçaktan Uçuş Verileri (300m - 3000m) Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ 16
GEOMATİK (HARİTA) MÜH. BİLİMİ Alçaktan Uçuş Verileri (300m - 3000m) Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ 17
GEOMATİK (HARİTA) MÜH. BİLİMİ Uzaktan Algılama tekniği, arada mekanik bir temas olmaksızın bir cisimden yayılan ve algılanan ışınımın nitelik ve nicelik yönünden değerlendirilmesi ile cismin özelliklerinin ortaya konması ve ölçülmesi olarak tanımlanabilir. Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ 18
GEOMATİK (HARİTA) MÜH. BİLİMİ Kutupsal Yörüngeli (600km 1000km) Uzaktan Algılama Uyduları Landsat 7 Aster Kometa (TK-350) Spot 5 Ikonos - VİDEO QuickBird) Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ 19
GEOMATİK (HARİTA) MÜH. BİLİMİ Kutupsal Yörüngeli (600km 1000km) Uzaktan Algılama Uyduları Landsat 7 Aster TK-350 Kompsat - 1 IRS 1C Spot 5 Ikonos QuickBird Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ 20
GEOMATİK (HARİTA) MÜH. BİLİMİ Kutupsal Yörüngeli (600km 1000km) Uzaktan Algılama Uyduları (173x183)km (60x60)km (16.5x16.5)km (11x11)km (8x8)km Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ 21
GEOMATİK (HARİTA) MÜH. BİLİMİ Zonguldak iline ait QuickBird görüntüsünün bir bölümü (1x1)km Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ 22
GEOMATİK (HARİTA) MÜH. BİLİMİ Kartoğrafya, coğrafi bilginin görsel, sayısal veya kabartma formda sunulması, iletişimi, organizasyonu ve kullanılması bilimidir [Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS GIS)]. Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ 23
GEOMATİK (HARİTA) MÜH. BİLİMİ Laboratuvarlar Ölçme Tekniği Laboratuvarı 7 adet GPS alıcı ünitesi 4 adet RTK GPS alıcı ünitesi 1 adet TUSAGA-Aktif GPS alıcı ünitesi 10 adet total station 3 adet elektronik teodolit 25 adet optik takeometre ve teodolit 34 adet optik nivo 1 adet optik prezisyonlu nivo 2 adet dijital nivo 4 adet el GPS i Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ 24
GEOMATİK (HARİTA) MÜH. BİLİMİ Laboratuvarlar Araştırma Laboratuvarı 3 adet dijital fotogrametrik iş istasyonu 2 adet aynalı stereoskop, 1 adet Wild A8 analog değerlendirme aleti 1 adet Zeiss Planicomp analitik değerlendirme aleti, 2 adet dijital kamera, 2 adet insansız hava aracı (İHA), 1 adet GPS alıcısı, Uygulamalar için gerekli fotogrametri ve uzaktan algılama yazılımları Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ 25
GEOMATİK (HARİTA) MÜH. BİLİMİ Başlıca Çalışma Konuları Gereksinim duyulan her ölçekteki haritaların üretimini, araziye ilişkin büyük/küçük tüm projelerin etüd ve uygulamalarının gerçekleştirilmesi, Deprem kuşağında yer alan bölgelerde yer kabuğu hareketlerinin incelenmesi, Deprem, sel, yangın, heyelan sonucu meydana gelen afetlerden sonra uygulanacak Afet Planlarının hazırlanması, Kent planlarının hazırlanması, Köprü, baraj, yol, tünel, metro vb. mühendislik projeleri, Gerek uçaklardan çekilen fotogrametrik amaçlı fotoğraflarla, gerekse de uydulardan elde edilen görüntülerden bir çok amaç için değişik ölçekli haritaların üretilmesi, Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ 26
GEOMATİK (HARİTA) MÜH. BİLİMİ Başlıca Çalışma Konuları Petrol, doğalgaz vb. yer altı doğal kaynaklarının yerlerinin belirlenmesi, Geomatik (Harita) Mühendisliği tarafından üretilen sayısal ve konuma dayalı bilgilerden, pratik hayatta bir çok alanda kullanılan bilgi sistemlerinin oluşturulması, Tarihi eserlerin röleve ve restorasyon çalışmalarının yapılması, Arkeolojik araştırmalar, Sulama ve kurutma projeleri, Her tür altyapı projeleri, Coğrafik - jeolojik projeler Üç tarafı denizlerle çevrili ülkemizin deniz haritalarının üretilmesi, Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ 27
ÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ VE GEOMATİK (HARİTA) MÜHENDİSLİĞİ İLİŞKİSİ Çevre mühendisliği, doğal kaynakların kullanımı ve insan sağlığına uygun çevre koşullarının yaratılması ile ilgili mühendislik dalıdır. Diğer mühendislik dallarından farklı olarak, doğanın kaynaklarını tüketmeyi değil, doğaya sahip olduklarını geri vermeye çalışan bir mühendislik dalıdır. Çevre mühendisliğinin başlıca çalışma alanları; su ve atık su arıtma, hava kirliliği kontrolü, katı atık bertarafı, toprak kirliliği vb. dir. Bir "mühendislik" dalı olan Çevre Mühendisliğinin başlıca faaliyet sahası su, hava ve toprağa karışan atıkların bertarafı için teknolojik çözümler araştırmak ve uygulanacak tedbirleri belirlemektir. Daha çok sanayi tesislerinden kaynaklanan bu atıkların arıtılması için uygulanan arıtma projelerinde makina, inşaat, kimya, biyoloji ve geomatik (harita) bilim dallarından da faydalanılmaktadır. Evsel ve sanayi atık su arıtma tesislerinin tasarımı, inşası ve işletilmesi, su şebekeleri, isale hatları, kanalizasyon tesislerinin tasarımı ve inşası çevre mühendisliği ve geomatik (harita) mühendisliğinin en çok ilgilendiği konular olarak sıralanabilir. Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ 28
İLİŞKİ (YAPIM KONTROL İŞLETME) Evsel ve sanayi su-atık su artıma tesisi yapılarının; enerji nakil hattı, su nakil hattı, atık su nakil hattı, kanalizasyon, isale hattı ve diğer yapıların izleyecekleri geçkilerin haritalarının alımı, yatay ve düşey projelendirilmesi ve aplikasyonu çalışmaları. Tüm yapı ve tesislerin inşa edilecekleri bölgelerdeki yerkabuğu hareketlerinin jeodezik ve dinamik yöntemlerle belirlenmesi. Tüm yapı ve tesis inşaatlarında, dekupaj ve toprak hacmi ölçme ve hesapları. Yapı ve tesis sahalarının ruhsata esas halihazır harita ve üretime esas işletme imalat haritalarının yapımı. Mühendislik yapılarının veya büyük makinelerin istenilen doğrulukta her türlü aplikasyon işleri. Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ 29
GEOMATİK (HARİTA) MÜHENDİSİ Çevre Mühendisliği ile ilgili tesis ve yapıların inşaat başlangıcında planlanan yere konumlandırılması ve inşaat sürecinde yapının projesine uygun biçimde inşa edilmesinin kontrolü Geomatik (Harita) Mühendisleri ve yardımcı elemanları tarafından gerçekleştirilir. Fakat Geomatik (Harita) Mühendisinin görevleri bu inşaatların ve çevre düzenlemelerinin tamamlanmasıyla sona ermez. Bu aşamadan sonra görevleri, yapıların herhangi bir nedenden dolayı (heyelan deprem gibi doğal afetler, uçak, kamyon ve benzeri araçların çarpması, rüzgar yükü vb.) bu yapıların toplum için oluşturdukları riski en aza indirecek önlemlerin alınmasına katkı koymaktır. Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ 30
TOPOĞRAFLAR Etüt Ekibi, şantiyenin öncü kuvvetidir. Bir işe ilk kazığı etüt ekibi çakar, iş boyunca kadar gider, en son ölçüyü yine onlar alır. Topograf, küçük ve orta ölçekli şantiyelerde Etüt Ekibinin başıdır. Tekniker veya deneyimli, meslekten yetişmiş alet operatörüdür. Topograf, tüm arazi ölçüm işlerinden sorumludur. Etüt ekibi, aracı, alet ve ekipmanları ve şenörleri ile seyyar bir ekiptir. Şantiyede günlük işlerin projesine uygun günlük takibini yapar, makina ve ekiplere işlerini işaretler. Formenle koordineli çalışır. Bazı şantiyelerde Topograf ve Formen aynı kişidir. Ölçüm ve iş yapma zaman zaman iç içe geçen bir konudur. Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ 31
HARİTA KAVRAMI Harita, fiziksel gerçekliğin (yeryüzü veya diğer gezegenlerin tamamının veya bir bölgesinin) bir düzleme belirli bir ölçek dahilinde küçültülmüş, objelerin birbirleri ile olan ilişkileri korunarak, genelleştirilmiş, açıklamalarla tamamlanmış, matematiksel kurallarla izdüşüm gösterimi olarak tanımlanan bir bilgi iletişim aracıdır. Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ 32
HARİTA KAVRAMI 1/1000 ölçekli ortofoto harita Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ 33
TOPOĞRAFYA KAVRAMI Yeryüzünde bulunan veya yeryüzüne yakın doğal ve yapay noktalar ile bunların oluşturduğu cisimlerin belirli bir karşılaştırma düzlem veya yüzeyine göre konumlarının saptanması ve belirli bir oran (ölçek) ile küçültülerek kağıt üzerine geçirilmesi için gerekli arazi ölçmeleri, hesap ve çizim yöntemleri öğretisidir. Kağıt üzerindeki geometrik ve sayısal büyüklüklerin çeşitli mühendislik işleri için araziye uygulanması da Topografya Dersinin konu başlıklarını oluşturur. Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ 34
TOPOĞRAFYA DERSİNİN İÇERİĞİ Giriş, Harita ve Topoğrafyanın Tanımı, Ölçü Birimleri, Ölçek Kavramı, Ölçme Hataları, Hata Hesapları, Arazide Noktaların ve Doğruların Belirlenmesi, Şenaj, Röperleme, Konum Planlarının Çıkarılması, Topoğrafya Aletleri, Temel Ödevler, Poligonasyon, Yüksekliklerin Ölçülmesi, Geometrik ve Trigonometrik Nivelman, Düşey Açı Ölçmeleri, Takeometri, Kesitlerin Çıkarılması, Alan Hesapları, Hacim Hesapları, Aplikasyon Ölçmeleri ve Arazi Çalışmaları Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ 35
GELECEK HAFTA: Ölçü Birimleri, Ölçek Kavramı, Ölçme Kavramı, Hata kaynakları ve Türleri, Arazi Çalışmalarına Giriş Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ 36
KAYNAKLAR, Doç. Dr. Mehmet Zeki COŞKUN, İstanbul Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi Geomatik Müh. Bölümü, Ölçme Tekniği ABD, 2006, Öğr. Gör. Dr. Ufuk ÖZERMAN, İstanbul Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi Geomatik Müh. Bölümü, 2012, Yrd. Doç. Dr. Aycan Murat MARANGOZ, Bülent Ecevit Üniversitesi Müh. Fakültesi Geomatik Müh. Bölümü, Fotogrametri ABD, 2012 Fotogrametri ve Uzaktan Algılama Ders Notları, Yrd. Doç. Dr. Aycan Murat MARANGOZ, Bülent Ecevit Üniversitesi Müh. Fak. Geomatik Müh. Bölümü, Fotogrametri ABD Sunuları, 2012 eobs.edu.tr (BEÜ Müh. Fak. Çevre Müh. Bölümü) Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ 37