TOPOĞRAFYA Takeometri

Transkript

1 TOPOĞRAFYA Takeometri Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ ÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ JDF 264/270 TOPOĞRAFYA DERSİ NOTLARI

2 İÇERİK Takeometri Kavramı Takeometride Bir İstasyon Noktasında Yapılması Gereken İşler Takeometride Kroki Tutulması Takeometride Hesaplama İşlemi Takeometri Örnek Çizim İşleri Eş Yükseklik Eğrilerinin Özellikleri Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ 2

3 TAKEOMETRİ KAVRAMI Takeometri, arazi üzerindeki detay noktalarının (elektrik direği, yol kenarı, arazi noktası vb.) kutupsal koordinatlarının (yatay açı ve yatay uzunluk) ve yüksekliklerinin belirlenmesi işlemidir. Alet donanımı teodolit, mira ve çelik şerit metre dir. Takeometri işleminde kullanılan teodolit aletine takeometre ismi verilir. Ölçmelere başlamadan önce çalışılacak bölgenin detaylı bir krokisi hazırlanır ve 1 alet operatörü, 1 yazıcı, 1 krokici ve yeterli sayıda miracıdan oluşan takeometri postası oluşturulur. Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ 3

4 TAKEOMETRİDE KROKİ TUTULMASI Takeometrik Alım Krokisi Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ 4

5 TAKEOMETRİDE KROKİ TUTULMASI Takeometrik Alım Krokisi Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ 5

6 TAKEOMETRİDE BİR İSTASYON NOKTASINDA YAPILMASI GEREKEN İŞLER Teodolit (takeometre), bir poligon noktası üzerine kurulur, merkezlendirilir, tesviye edilir ve dürbün göze uydurulur. Alet yüksekliği (a) ölçülür (Burada a, teodolitin muylu ekseninin poligon noktasına olan uzaklığıdır). (Erkaya, 2006) Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ 6

7 TAKEOMETRİDE BİR İSTASYON NOKTASINDA YAPILMASI GEREKEN İŞLER En yakındaki poligon noktasına bakılarak yatay doğrultu değeri 0.00 g ile çakıştırılır. Bu noktada düşey açı ve mira okumaları (üst çizgi okuması orta çizgi okuması alt çizgi okuması) da yapılır. Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ 7

8 TAKEOMETRİDE BİR İSTASYON NOKTASINDA YAPILMASI GEREKEN İŞLER Daha sonra her bir detay noktasında (arazinin eğim değiştiren noktaları, yol kenarı, kanalizasyon ve rögar kapakları, telefon direği vb.) yatay açı, düşey açı ve mira okumaları (üst çizgi okuması orta çizgi okuması alt çizgi okuması) yapılır. Mira okumaları yapılırken, üst çizgi okuması (OÜST) 1,000 m veya 2,000 m gibi tam bir sayı ile çakıştırılarak orta çizgi okuması (OORTA) ve alt çizgi okuması (OALT) yapılır. Okumalar yapılırken yazıcı ve krokicinin birbirleriyle iletişim içinde olması gerekir. Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ 8

9 TAKEOMETRİDE BİR İSTASYON NOKTASINDA YAPILMASI GEREKEN İŞLER OORTA = (1/2) (OÜST + OALT) Krokide işaretlenen detay noktası numaraları ile takeometri çizelgesinde açıklamalar kısmında da özelliği belirtilen detay nokta numaraları aynı olmalıdır). Yatay açıların en az iki hane (örneğin,123.78), düşey açıların ise en az üç hane okunmasına (örneğin, g ) dikkat edilmelidir. Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ 9

10 TAKEOMETRİDE HESAPLAMA İŞLEMİ Okunan değerler takeometri çizelgesine yazılarak her bir detay noktasının yüksekliği (Hİ) ve yatay uzunluğu (Sİ) hesaplanır. z = başucu açısı (düşey açı) Mira okumaları metre biriminde yapılmış ise (örneğin, 1.345) k = 100 (sabit) Mira okumaları cm biriminde yapılmış ise (örneğin, 134.5) k = 1 (sabit) Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ 10

11 TAKEOMETRİDE HESAPLAMA İŞLEMİ M.ek= Hi + a M.ek: Muylu eksek kotu HİSTASYON: teodolitin kurulduğu noktanın yüksekliği a: alet yüksekliği t: orta okumanın metre cinsinden değeri Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ 11

12 TAKEOMETRİ ÖRNEK1 Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ 12

13 TAKEOMETRİ ÖRNEK2 (Erkaya, 2006) Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ 13

14 ÇİZİM İŞLERİ Dik koordinat sisteminde önce poligon noktaları plan kağıdına işaretlenir. Takeometri karnelerinden yararlanılarak açıölçer hangi poligon noktasından hangisine 0.00 g ile bakılmışsa o doğrultu ile çakıştırılarak, açıölçer hareket ettirilmeden diğer detay noktalarının yatay açıları ve hesaplanan yatay uzunlukları (ölçek dikkate alınarak) plan kağıdı üzerinde işaretlenir ve böylece bu detay noktalarının gerçek yerleri belirlenir ve sadece yükseklikleri (123.9 gibi) yazılarak kotlu plan (takeometrik plan - plankote) elde edilir. Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ 14

15 ÇİZİM İŞLERİ Daha sonra kotlu plandan yararlanılarak arazinin eş yükseklik eğrili haritası hazırlanır. Eş yükseklik eğrileri, yeryüzünde aynı yükseklikteki noktaların çizim kağıdı üzerindeki izdüşümlerinin oluşturduğu eğrilerdir. Bir eş yükseklik eğrisi üzerindeki bütün noktalar aynı kottadır. Eş yükseklik eğrileri birbirlerini kesmezler. Bütün eş yükseklik eğrileri kapalı eğrilerdir. Eş yükseklik eğrilerinin sıklaştığı yerler eğimin arttığını, seyrekleştiği yerler ise eğimin azaldığını gösterir. Arazinin eğimi üniform ise eğri aralıkları eşittir. Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ 15

16 ÇİZİM İŞLERİ Daha sonra kotlu plandan yararlanılarak arazinin eş yükseklik eğrili haritası hazırlanır. Eş yükseklik eğrileri, yeryüzünde aynı yükseklikteki noktaların çizim kağıdı üzerindeki izdüşümlerinin oluşturduğu eğrilerdir. Bir eş yükseklik eğrisi üzerindeki bütün noktalar aynı kottadır. Eş yükseklik eğrileri birbirlerini kesmezler. Bütün eş yükseklik eğrileri kapalı eğrilerdir. Eş yükseklik eğrilerinin sıklaştığı yerler eğimin arttığını, seyrekleştiği yerler ise eğimin azaldığını gösterir. Arazinin eğimi üniform ise eğri aralıkları eşittir. Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ 16

17 ÇİZİM İŞLERİ Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ 17

18 EŞ YÜKSEKLİK EĞRİLERİNİN ÖZELLİKLERİ Bir eş yükseklik eğrisi üzerindeki bütün noktalar deniz seviyesinden aynı yüksekliktedir. Her eş yükseklik eğrisi kendi üzerine kapanır. Haritanın kenarında kesilse bile komşu haritada devam eder ve kapanır. Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ 18

19 EŞ YÜKSEKLİK EĞRİLERİNİN ÖZELLİKLERİ Kapanan bir eş yükseklik eğrisi, tepe veya çukuru gösterir. Tepe ve çukuru ayırt etmek için çukur merkezini gösterecek şekilde ok konur. Eş yükseklik eğrileri birbirini kesmezler. Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ 19

20 EŞ YÜKSEKLİK EĞRİLERİNİN ÖZELLİKLERİ Yer yüzeyinin eğimi arttıkça (dikleştikçe) eş yükseklik eğrileri de birbirlerine daha yakın olarak geçerler. Düzgün (eş) eğimli arazide eş yükseklik eğrilerinin aralıkları eşittir. Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ 20

21 EŞ YÜKSEKLİK EĞRİLERİNİN ÖZELLİKLERİ Üstü yassı ve yuvarlak tepelerde eş yükseklik eğrileri tepeye doğru ve eteklerde, ortaya yakın yerlere nazaran daha aralıklıdır. Eş yükseklik eğrisi akarsularda V harfi şeklinde geçerler. Harfin sivri ucu akarsuyun kaynağını gösterir. Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ 21

22 EŞ YÜKSEKLİK EĞRİLERİNİN ÖZELLİKLERİ Deniz dibi derinliklerini göstermek için yine eş yükseklik eğrileri kullanılır. Yalnız bu eş yükseklik eğrilerine derinlik eş yükseklik eğrileri denir. Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ 22

23 GELECEK HAFTA: Takeometri Uygulaması (Arazide), Kesitlerin Çıkarılması, Alan ve Hacim Hesapları (Derslikte) İçerik: Takeometrik Ölçme, Hesaplama ve Çizim Enkesit ve Boykesit, Alan ve Hacim Hesapları, Örnekler Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ 23

24 KAYNAK, Öğr. Gör. Dr. Ufuk ÖZERMAN, İstanbul Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi Geomatik Müh. Bölümü, 2012, Doç. Dr. Mehmet Zeki COŞKUN, İstanbul Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi Geomatik Müh. Bölümü, Ölçme Tekniği ABD, 2006 Yükseklik Ölçmeleri Ders Notu, Prof. Dr. Halil ERKAYA, Yıldız Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi Harita Müh. Bölümü, 2006 Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ 24