TÜRKİYE DE ÇEVİRMENLİK MESLEĞİ ARAŞTIRMA RAPORU -Güncellenmiş 2. Versiyon- Başbakanlık İdareyi Geliştirme Başkanlığı Ağustos-2015 0
İÇİNDEKİLER Giriş...3 Çevirmenliğin Tanımı Ve Önemi...5 Çevirmenlerin Görevleri...5 Çevirmenlerin Sahip Olmaları Gereken Nitelikler...6 Çevirmenlerin Çalışma Alanları Ve İş Bulma Olanakları...6 Çevirmenlik Eğitiminin Verildiği Yerler...8 Çevirmenlik Eğitimine Giriş Koşulları...9 Çevirmenlik Eğitiminin Süresi Ve İçeriği...9 Çevirmenlerin Aldığı Ücretler...19 Ülkemizde Çevirmenlik Mesleği İle İlgili Yasal Mevzuat...22 Yargı Alanında Çevirmenlik Mesleği...43 Bilirkişilik Müessesesi ve Tercümanlık...43 Mahkemelerde Tercümanlık...44 Türkiye de Çevirmenlik Büroları Ve Çevirmenlik Bürolarının Sunduğu Hizmetler...44 1-Yazılı Çeviri(Mütercimlik)Hizmetleri...45 a) Ticari Çeviri... 45 b) Akademik Çeviri... 45 c) Hukuki Çeviri... 45 d) Teknik Çeviri... 46 e) Tıbbi Çeviri... 46 f) Kontrol Çevirisi... 46 g) Çapraz Çeviri... 46 h) Tercüme Bürosu Tarafından Tasdikli Çeviri... 46 ı) Noter Yeminli Çeviri... 47 i) Redaksiyon Çeviri... 47 j) Edebi Çeviri... 47 2-Sözlü Çeviri (Tercümanlık) Hizmetleri...48 a) Ardıl Tercüme... 48 b) Simültane(Anında) Tercüme Hizmeti... 48 c) Bilateral (Karşılıklı) Tercüme... 48 1
d) Liason (Bağlantı) Tercümesi... 48 3-Multimedya Tercümesi...49 4-İnternet Sitesi Tercümesi...49 5-Masaüstü Yukarı Yayın Çevirisi...49 6-Deşifre Hizmetleri...49 7-Refakat (Eskort) Hizmetleri...50 Türkiye de Çevirmenlik Mesleği Ve Çevirmenlerin Mevcut Durumu...50 Türkiye de Çevirmenlik Mesleğinde Çalışanların Sorunları...52 A-Kamuda Sektöründe Çalışan Çevirmenlerin Sorunları...52 1-Hizmet Sınıfının Değiştirilmesi ve Özlük Haklarının Yeniden Düzenlenmesi... 52 2-Görev Tanımının Belirlenmesi/Netleştirilmesi... 53 B-Özel Sektörde Çalışan Çevirmenlerin Sorunları...55 1-Meslek Örgütünün Bulunmayışı... 55 2-Meslek Standartları ve Mesleki Yeterliliği Belirleyen Bir Mevzuat Düzenlemesinin Bulunmayışı... 55 3-Notere Bağımlı Çalışmanın Getirdiği Zorluklar... 56 4-Tapu Dairelerinde Yabancılara Yapılan Çevirmenlik İşlemlerindeki Sorunlar... 57 5-Bilirkişi ve Mahkeme Çevirmenliğinde Yaşanan Sorunlar... 57 6-Nitelikli Çevirmen Eksikliği ve Acil Çevirmen Temininde Yaşanan Güçlükler... 58 7-İşaret Dili Sertifikasyonuna Sahip Olmayanların Çevirmenlik Yapması... 58 8- Çevirmenlikle İlgili Hizmet Alımlarında İhale Şartnamelerinin Eksik ve Yetersiz Oluşu... 59 AB Ülkelerinde Çevirmenlik Mesleği...61 İngiltere...61 Fransa...61 Almanya...62 Dünyada Çevirmenlikle İlgili Örgütlenmeler...63 Genel Değerlendırme...67 Sonuç...68 Kaynakça...70 2
Bu Rapor politika yapıcıları, üst düzey yöneticileri, çeviri faaliyetiyle iştigal eden meslek mensuplarını ve vatandaşları konu hakkında bilgilendirmeyi hedeflemektedir. Bu nedenle raporda dile getirilen çözüm önerileri idareleri bağlayıcı olmaktan ziyade yol gösterici bir niteliğe sahiptir. 3
GİRİŞ AB uyum sürecine girdiğimiz ve bilgi toplumu olmayı hedeflediğimiz bu dönemde ülkemiz açısından önem arz eden konulardan birisi de çeviri ve çeviri alanında yaşanan gelişmelerdir. Çeviri mesleği; uluslararası ilişkilerin her aşamasında farklı dil ve kültürler arasında yazılı-sözlü iletişimi sağlayan, uygulama alanlarına göre kendi içinde uzmanlaşma ve profesyonellik isteyen başlı başına bir meslek dalıdır. Küreselleşen dünyada sınırların ortadan kalkmasıyla birlikte ülkeler arasında ilişkiler artmış ve bu durumun doğal sonucu olarak bir dilden diğer bir dile çeviri yapan çevirmenlik mesleğinin önemi artmıştır. Bu kapsamda çevirmenlik mesleğinin ülkemizdeki mevcut durumunun ortaya konulması amacıyla 2011 yılında Türkiye de Çevirmenlik Mesleği Araştırma Raporu hazırlanmıştır. Bu raporun yayınlanmasını takiben mesleğin gelişimi doğrultusunda önemli aşamalar kaydedilmiş; gerek çevirmenler gerekse de çevirmenlikle ilgili sivil toplum örgütleri tarafından raporun son gelişmeleri de içerecek şekilde yeniden güncellenmesi talep edilmiştir. Gelen yoğun talepler üzerine Nitelikli Uluslararası Çevirmenler Dil ve Çeviri İşletmeleri Federasyonundan (TURÇEF) alınan veriler doğrultusunda Başbakanlık İdari Geliştirme Başkanlığınca bu rapor güncellenmiş ve çevirmenlik mesleğinin gelişimine katkı sağlamak amacıyla kamuoyuna sunulmuştur. 4
ÇEVİRMENLİĞİN TANIMI VE ÖNEMİ Bir dilde yazılı bir metni başka bir dile çeviren kişiye mütercim, bir konuşmanın ya da metnin söylenmesini ya da yazılmasını takiben çeviri yapan kişiye ise tercüman denir. Bu iki terim birbiriyle karıştırılmakta ve çoğu zaman da birbiri yerine kullanılabilmektedir. Genellikle bu terimi kapsayacak şekilde çevirmen kavramı da kullanılabilmektedir. Teknoloji alanında son yıllarda yaşanan gelişmeler, ülkemizin teknoloji transferi, ithalat ve dışa açılmada yoğun çabalara girmesiyle özellikle kaliteli çeviriye duyulan ihtiyaç katlanarak artmıştır. Özellikle yeni kavramlar ve terimleri gerektiren, sürekli gelişim içinde olan teknik ve hukuk alanlarında çeviri ihtiyacı gözle görülür bir şekilde artmaktadır. Hızla ve sürekli artan çeviri ihtiyacı, özel ve resmi kurumların bünyelerinde, istihdam ettikleri çevirmenler, serbest çevirmenler, çeviri büroları ve çeviri firmaları tarafından karşılanmaya çalışılmaktadır. Ülkemizde çevirmenlik eğitimi, 1993-94 yıllarında Boğaziçi Üniversitesi nde İngilizce Mütercim - Tercümanlık Bölümünde, bir yıl sonra da Hacettepe Üniversitesi nde aynı bölümün açılmasıyla başlamıştır. Ülkemizde halen 32 ayrı üniversitede İngilizce, Almanca, Fransızca, Rusça, Arapça ve Çince dillerinde 1921 kadar öğrenciye çeviri eğitimi verilerek özel ve kamu sektörünün ihtiyaç duyduğu çevirmen gereksinimi giderilmeye çalışılmaktadır. Çevirmenlik mesleği, kamu ve özel sektörde kaliteli ve güvenilir çevirilerin yapılmasını sağlayarak milli ekonomimize fayda sağlamaktadır. Özellikle ülkemizin dünyanın 17. büyük ekonomisi ve AB entegre sürecinde aday bir ülke olduğu dikkate alındığında çevirmenlik mesleğinin önemi ortaya çıkmaktadır. ÇEVİRMENLERİN GÖREVLERİ Çeviri yapacağı kaynak dilde yazılı edebi eserleri, metinleri, bilimsel makaleleri, gazete ve dergileri, siyasi, hukuki, ekonomik, teknik ve diğer türdeki eserleri önce dikkatle okuyup, metni anlam bütünlüğüne, ifade doğruluğuna ve içeriğe sadık kalarak ekleme ve çıkarma yapmadan hedef dile tamamen çevirmek, Sözlü çeviri yaparken yabancı dildeki yapılan konuşmada, konuşmacının söylemek istediklerini dinledikten ve konuşmacı cümlenin sonuna nokta koyup beklerken cümleyi konuşmacının söylediklerinin anlam ve bütünlüğünü bozmadan dinleyicilere aktarmak, 5
Simultane (Anında) çeviri yaparken önceden konunun terminolojisine sahip olup ön çalışma yapmak, kabin içinde konuşmayı iyi takip edip içeriğe sadık kalarak anında kaynak dilden hedef dile aktarmak, kabin arkadaşına tarih ve önemli isimleri yazıp göstererek yardımcı olmak Yapılan çevirilerin doğruluğunu kontrol etmek, Kendi öz dili ve bildiği yabancı dile ait gelişmeleri yakından takip etmek, çevirmenlerin görevleri arasındadır. ÇEVİRMENLERİN SAHİP OLMALARI GEREKEN NİTELİKLER Çevirmen olmak isteyenlerin; Üst düzeyde genel akademik bilgi birikimine, okuduğunu anlama gücüne, sağlam bir belleğe ve sözel yeteneğe sahip olmaları, Yabancı dil ve kültürlere karşı ilgi duymaları, Kendi anadillerini çok iyi kullanabilmeleri, Uluslararası gelişmeleri yakından takip ederek yetkin bir genel kültür birikimine sahip bulunmaları, Uzun süre yazılı metinler üzerinde çalışma yapmaya istekli olmaları, gerekir. ÇEVİRMENLERİN ÇALIŞMA ALANLARI VE İŞ BULMA OLANAKLARI Küreselleşme bağlamında dünya çapında yaşanan gelişmelerin sınırları kaldırmasıyla beraber toplumlar arası etkileşim tarihin hiçbir döneminde olmadığı kadar artmış, ülkemizde bu gelişmelerden etkilenmiş ve gerek devlet gerekse de toplum olarak yoğun bir şekilde dışa açılım yaşanmıştır. Bu gelişmelerin doğal neticesi olarak da klasik Batı dillerinin yanı sıra Dünyanın en nadir rastlanan dillerinde de çevirmenliğe ihtiyaç duyulmaya başlanmıştır. Bu nedenle çevirmenlik mesleğinde artık dil bilmek yetmemekte, uzman ve özellikli konularda yetkin çevirmenliğe ihtiyaç duyulmaktadır. 6
Yeni çevirmenlik alanlarının ortaya çıkışı hem kurumlarda hem de serbest piyasada daha çok çevirmene ve daha çeşitli dillerde hizmete ihtiyaç duyulduğunu göstermektedir. Yetkin ve uzman çevirmenlerin hem kamuda hem de özel sektörde iş bulma olanakları bu sebeple çok daha kolaydır. Ancak yetkin ve uzman çevirmenlerin yetiştirilmesi amacıyla ülkenin üst düzey meslek federasyonu tarafından uygulamalı olarak en az 3 en fazla da 12 aylık sürelerle eğitim programları düzenlenmelidir. Özellikle hassasiyet gerektiren toplum çevirmenliği, ardıl çevirmenlik, diplomatik çevirmenlik, spor çevirmenliği, hukuk çevirmenliği, sağlık çevirmenliği ile simültane çevirmenlikte bu gereksinimin ulusal olarak Mesleki Yeterlilik Kurumu tarafından hazırlanan MYK Seviye 6 Ulusal Meslek Standardı ile Avrupa Standardizasyon Komitesi (CEN) tarafından hazırlanan -2009 yılında TSE tarafından Türk Standardı olarak kabul edilen- Çeviride Kalite Yönetimi ve Çeviri Hizmeti Sertifikasyonu (EN 15038) çerçevesinde verilmesi çeviri hizmetlerinin kalitesini artıracaktır. Bu durum formasyonu olan çevirmenlerin iş bulma olanaklarını artıracak ve çeviri sektörü böylece daha aktif ve güvenilir hale gelecektir. Çevirmenler başta bakanlıklar olmak üzere tüm kamu kurum ve kuruluşlarında istihdam edilmekle birlikte son dört yılda en fazla mütercim ve tercüman alımı yapan kamu kurumları aşağıda yer almaktadır. 1 1. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı 2. Gençlik ve Spor Bakanlığı 3. İçişleri Bakanlığı 4. Kültür ve Turizm Bakanlığı 5. Orman ve Su İşleri Bakanlığı 6. Sağlık Bakanlığı 7. Milli İstihbarat Teşkilatı 8. Basın Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü 9. Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu 10. Göç İdaresi Genel Müdürlüğü 11. Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı 1 2011-2014 Kamu personeli atama ve tercih kılavuzları ve personel alım ilanlarının taraması sonucunda oluşturulmuştur. 7
12. Gelir İdaresi Başkanlığı 13. Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı 14. Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı 15. İl Afet ve Acil Durum Müdürlükleri Kamu kurumlarında görev alanlar genel olarak sözleşmeli personel olarak veya mütercim-tercüman kadrosuyla genel idare hizmetleri sınıfında çalışmaktadır. Meslek elemanları ise özel sektörde, 1. Tercüme Büroları 2. Hukuk Büroları 3. Turizm ve Otelcilik Şirketleri 4. Yayınevleri, 5. Gazeteler 6. Magazin dergileri 7. Film stüdyoları 8. Dershaneler 9. Uluslararası kuruluşlar gibi müesseselerde çalışabilmektedir. Ayrıca çevirmenler genellikle özel büro açarak kendi çalışma alanlarını. oluşturmaktadırlar. ÇEVİRMENLİK EĞİTİMİNİN VERİLDİĞİ YERLER Ülkemizde çevirmenlik eğitimi, çeşitli üniversitelere bağlı fakültelerin mütercimlik tercümanlık, iki yıllık uygulamalı çevirmenlik ve çeviribilim bölümlerinde verilmektedir. Türkiye de üniversiteler dışında çevirmenlik eğitiminin sonunda diploma veren bir resmi kuruluş yoktur. Mütercim tercümanlık bölümleri üniversitelerde dört yıldır. 2012 yılından itibaren ise üniversitelerin bünyesinde 2 yıllık uygulamalı İngilizce ve çevirmenlik meslek yüksekokulları da faaliyet göstermektedir. Ancak MYK Seviye 6 ya göre Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı nın açacağı çevirmenlik formasyonu ve çevirmenlik alanları ile ilgili tespit sınavları sonucunda kazananlara belge verilmektedir. Bunun dışında TURÇEF(Nitelikli Uluslar Arası Çevirmenler, Dil ve Çeviri İşletmeleri Federasyonu) in ülke düzeyindeki bölge temsilciliklerinde federasyonun tüzüğüne göre TURÇEF EN 15038 Avrupa konseyi 8
normuna uygun olarak 1-3 ay arasında çevirmenlik formasyonu verilmekte ve bunun sonucunda çevirmenler Yeminli Çevirmen Yeterlilik Sertifikası alabilmektedirler. ÇEVİRMENLİK EĞİTİMİNE GİRİŞ KOŞULLARI Liseden sonra girilebilen Lisans Yerleştirme Sınavı (LYS) ve Yabancı Dil Sınavı sonucunda İngilizce, Fransızca ve Almanca için Dil 1, bu diller dışındaki diller için Dil 2 veya Dil 3 puanı ile mütercimlik-tercümanlık ve çeviribilim bölümlerine girilebilmektedir. 2 Ayrıca çevirmenlik mesleğine yüksek eğitim kurumlarımızın yanı sıra yurt dışında en az lise eğitimi almış olan kişilerinde girebilme koşulları bulunmaktadır. Nitekim ulusal olarak Mesleki Yeterlilik Kurumuna (MYK Seviye 6 Ulusal Meslek Standardı) göre bulundukları yabancı ülkede kaynak dil niteliğinde o ülkenin dilini bilen kişiler belirli bir süre çeviri bürolarında en az 3 aylık çevirmenlik uygulamalı eğitimi alması ve TÖMER veya TURÇEF(Nitelikli Uluslar Arası Çevirmenler, Dil ve Çeviri İşletmeleri Federasyonu) den Türkçe dil eğitimini alarak Türkçe dilinin terminolojisine hâkim olma koşulu aranmaktadır. ÇEVİRMENLİK EĞİTİMİNİN SÜRESİ VE İÇERİĞİ Lisans eğitimi süresi 4 yıldır. İngilizce mütercimlik eğitimi verilen üniversitelerde öğrenciler eğitim süresince; Türk Dili, İngilizce Yazı Becerisi, Dilbilimine Giriş, İngilizce Sözlük Bilgisi, İngilizce Okuma, Metin İnceleme, Türkçe Yazı Becerisi, İngilizce Konuşma, İngilizcenin Yapısı, Basın Dili, Çeviriye Giriş, Türkçenin Yapısı, Duyduğunu Anlama, 2 2015 ÖSYM Yükseköğretim Programları ve Kontenjanları Kılavuzu 9
Konuşmalarda Not Alma, İngilizce-Türkçe Karşılaştırmalı Dilbilgisi, Söylem Çözümlemesi, Çağdaş Batı Edebiyatı, Çeviri Kuramı, Özetleyerek Çeviri, Yazılı Metinlerin Sözlü Çevirisi, Hukuk ve Ekonomi Metin Çevirileri, Çeviri Eleştirisi gibi dersleri alırlar. Aşağıda Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi İngilizce Mütercim Tercümanlık Anabilim Dalı Ders Programı örnek olarak yer almaktadır Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi İngilizce Mütercim Tercümanlık Anabilim Dalı Lisans Ders Programı 1. Sınıf 1. Yarıyıl Kredi 2. Yarıyıl Kredi Zorunlu Dersler 13 Zorunlu Dersler 19 Uygarlık Tarihi 3 Çağdaş Türk Toplumu 4 Türk Dili-I 2 Türk Dili II 2 Okuma Becerisi 3 Güncel Konular 3 Yazma Becerisi 2 Yazılı Çeviriye Giriş 5 Sözcük Bilgisi 3 Duyduğunu Anlama ve Sözlü Anlatım 5 Seçmeli Dersler 4 Seçmeli Dersler 9 Güncel Tartışmalar 2 Çevirmenler İçin Türkçe II 3 Çevirmenler İçin Türkçe I 2 Metin İnceleme 6 Araştırma Teknikleri 3 2. Sınıf 3. Yarıyıl Kredi 4. Yarıyıl Kredi Zorunlu Dersler 13 Zorunlu Dersler 24 Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi I 2 Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi II 2 Dilbilim I 2 Dilbilim II 2 Çağdaş Türk Edebiyatı 2 Çağdaş İngiliz ve Amerikan Toplumu 2 İngiliz ve Amerikan Kültür Tarihi 2 Söylem Çözümlemesi 2 Yazılı Çeviri 3 Not Alma Teknikleri 2 İngilizce Konuşma I 2 Kültürlerarası İletişim 2 İngilizce Konuşma II 2 Seçmeli Dersler 5 Seçmeli Dersler 4 Popüler Kültür 2 Yazılı Metinden Sözlü Çeviriye Giriş 2 Türk İşaret Dili I 2 Çeviri Araçları 3 Yaratıcı Yazarlık 2 Çevirmenler İçin Tıp 3 Türk İşaret Dili II 2 Proje Yönetimi 2 10
3. Sınıf 5. Yarıyıl Kredi 6. Yarıyıl Kredi Zorunlu Dersler 10 Zorunlu Dersler 0 Temel Bilgi ve İletişim Teknolojileri 1 Kullanımı Tıp Çevirisi 3 Sözlü Çeviriye Giriş 3 Çeviri Kuramı 3 Seçmeli Dersler 6 Seçmeli Dersler 17 Popüler Yazın Çevirisi 2 Yazılı Basın Çevirisi 3 Tekstil ve Kozmetik Metinleri Çevirisi 3 Bilimsel ve Teknik Metinler Çevirisi 3 Sağlık Çevirmenliği 2 Yazın Çevirisi 3 Çeviride Düzeltme ve Son Okuma 2 Ardıl Çeviri 4 Terim Bilim 3 Yazılı Metinden Sözlü Çeviri 2 Çevirmenler İçin Hukuk 3 Kadın Araştırmaları ve Çeviri 2 Yerelleştirme 2 Mizah Çevirisi 2 İleri Not Alma Teknikleri 2 Mahkeme Çevirmenliği 2 Çevirmenler İçin Bilim ve Teknik 3 Çeviri Atölyesi I 3 Çevirmenler İçin Yazın 3 Spor Çevirmenliği 2 Yazılı Çevirmenlik Meslek Bilgisi 2 Sözlü Çevirmenlik Meslek Bilgisi 2 Terim Çalışmaları 2 Bilgisayar Çevirisi 2 Teknik Metin Yazarlığı 2 4. Sınıf 7. Yarıyıl Kredi 8. Yarıyıl Kredi Zorunlu Dersler 0 Zorunlu Dersler 0 Seçmeli Dersler 18 Seçmeli Dersler 18 Görsel Basın ve Film Çevirisi 3 Ekonomi Çevirisi 3 Avrupa Araştırmaları ve Topluluk Hukuku 3 Çeviri Eleştirisi 3 Sosyal Bilimler Metinleri Çevirisi 3 Çocuk Yazını Çevirisi 3 Sözlü Çeviri Çalışmaları 2 Patent Çevirisi 3 Andaş Çeviri I 5 Andaş Çeviri II 5 Konferans Çevirmenliği I 2 Konferans Çevirmenliği II 2 Hukuk Çevirisi I 3 Acil Durum ve Afet Çevirmenliği 3 AB Metinleri Çevirisi I 3 Çeviri Atölyesi II 3 Çevirmenler İçin Ekonomi 3 Hukuk Çevirisi II 3 Sözlü Çeviride Sunuş Teknikleri 2 AB Metinleri Çevirisi II 3 Yazılı Çeviri Stajı 2 Sözlü Çeviri Stajı 2 GENEL TOPLAM Zorunlu Dersler Kredi Miktarı 138 Seçmeli Dersler Kredi Miktarı 62 11
Türkiye de Çevirmenlik Eğitimi Veren Kurumlar 3 Türkiye de mütercim-tercümanlık eğitimi 8 dilde verilmektedir. Türkiye deki okullardaki mütercim-tercümanlık bölümleri ve kontenjanları aşağıdaki gibidir. SIRA NO ÜNİVERSİTE FAKÜLTE BÖLÜM 2015 YILI KONTENJANLARI 1. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Yabancı Diller Yüksekokulu Mütercim-Tercümanlık 30 2. Adana Bilim ve Teknoloji Üniversitesi Yabancı Diller Yüksekokulu Mütercim-Tercümanlık 20 3. Atılım Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (Tam Burslu) 5 4. Atılım Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (%75 Burslu) 5 5. Atılım Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (%50 Burslu) 15 6. Beykent Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (Tam Burslu) 6 7. Beykent Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (%50 Burslu) 6 8. Beykent Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) 54 9. Beykent Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi 10. Beykent Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi 11. Cumhuriyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi 12. Cumhuriyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Rusça) (Tam Burslu) 6 Mütercim-Tercümanlık (Rusça) (%50 Burslu) 54 Mütercim-Tercümanlık (İngilizce, Fransızca, Türkçe) 40 Mütercim-Tercümanlık (İngilizce, Fransızca, Türkçe) (İ.Ö) 40 13. Çankaya Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (Tam Burslu) 5 3 2015 ÖSYM Yükseköğretim Programları ve Kontenjanları Kılavuzu taranarak elde edilmiştir. 12
SIRA NO ÜNİVERSİTE FAKÜLTE BÖLÜM 2015 YILI KONTENJANLARI 14. Çankaya Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (%50 Burslu) 20 15. Dokuz Eylül Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık 40 16. Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık 40 17. Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Almanca) 35 18. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Almanca) 60 19. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Fransızca) 60 20. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) 70 21. Haliç Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (Ücretli) 38 22. Haliç Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (Tam Burslu) 15 23. Haliç Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (%50 Burslu) 7 24. İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi İnsani Bilimler ve Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce, Fransızca, Türkçe) (Tam Burslu) 5 25. İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi İnsani Bilimler ve Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce, Fransızca, Türkçe) (%50 Burslu) 45 26. İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Arapça) (Tam Burslu) 5 27. İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Arapça) (%50 Burslu) 20 28. İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (Tam Burslu) 5 29. İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (%50 Burslu) 25 30. İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (%25 Burslu) 5 Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) İstanbul Arel Üniversitesi 31. Fen-Edebiyat Fakültesi (Tam Burslu) 4 32. İstanbul Arel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (%50 Burslu) 40 33. İstanbul Aydın Üniversitesi Yabancı Diller Yüksekokulu Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (Ücretli) 10 13
SIRA NO ÜNİVERSİTE FAKÜLTE BÖLÜM 34. İstanbul Aydın Üniversitesi Yabancı Diller Yüksekokulu Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (Tam Burslu) 2015 YILI KONTENJANLARI 6 35. İstanbul Aydın Üniversitesi Yabancı Diller Yüksekokulu Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (%50 Burslu) 44 36. 37. İstanbul Aydın Üniversitesi İstanbul Aydın Üniversitesi Yabancı Diller Yüksekokulu Yabancı Diller Yüksekokulu Mütercim-Tercümanlık (Rusça) (Tam Burslu) 5 Mütercim-Tercümanlık (Rusça) (%50 Burslu) 45 38. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Almanca) 40 39. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Fransızca) 40 40. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) 45 41. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (KKTC Uyruklu) 1 42. İzmir Ekonomi Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (Ücretli) 15 43. İzmir Ekonomi Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (Tam Burslu) 4 44. İzmir Ekonomi Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (%25 Burslu) 25 45. Kafkas Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Türkçe/İngilizce/Fransızca) 45 46. Kırıkkale Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Arapça) 40 47. Kırıkkale Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Arapça) (İÖ) 40 48. Kırıkkale Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Farsça) 40 49. Kırıkkale Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Fransızca) 40 50. Kırıkkale Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) 45 51. Kırklareli Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık 30 52. Marmara Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık 30 53. Mersin Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Almanca) 40 54. Mersin Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Fransızca) 25 55. Murat Hüdavendigar Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (Tam Burslu) 6 14
SIRA NO ÜNİVERSİTE FAKÜLTE BÖLÜM 56. Murat Hüdavendigar Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (%75 Burslu) 2015 YILI KONTENJANLARI 9 57. Murat Hüdavendigar Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (%50 Burslu) 58. Okan Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Arapça) (Ücretli) 14 59. Okan Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Arapça) (Tam Burslu) 2 60. Okan Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Arapça) (%50 Burslu) 4 61. Okan Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Çince) (Ücretli) 20 62. Okan Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Çince) (Tam Burslu) 3 63. Okan Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Çince) (%50 Burslu) 6 64. Okan Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (Ücretli) 21 65. Okan Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (Tam Burslu) 3 40 66. Okan Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (%50 Burslu) 6 67. Okan Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Rusça) (Ücretli) 21 68. Okan Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Rusça) (Tam Burslu) 3 69. Okan Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Rusça) (%50 Burslu) 6 70. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Almanca) 35 71. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Bulgarca) 30 72. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) 35 73. Yaşar Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (Ücretli) 3 74. Yaşar Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (Tam Burslu) 3 75. Yaşar Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) 8 (%50 Burslu) 15
SIRA NO ÜNİVERSİTE FAKÜLTE BÖLÜM 2015 YILI KONTENJANLARI 76. Yaşar Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (%25 Burslu) 16 77. Yeni Yüzyıl Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (Tam Burslu) 4 78. Yeni Yüzyıl Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (%75 Burslu) 8 79. Yeni Yüzyıl Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (%50 Burslu) 80. Yıldız Teknik Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Fransızca) 40 81. Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi (Kırgızistan) Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Kırgızca-Türkçe) 3 82. Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi(Kırgızistan) Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Türkçe-Rusça) 8 83. Doğu Akdeniz Üniversitesi (KKTC- Gazimağusa) Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (Ücretli) 5 84. Doğu Akdeniz Üniversitesi (KKTC- Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) Fen-Edebiyat Fakültesi Gazimağusa) (Tam Burslu) 2 85. Doğu Akdeniz Üniversitesi (KKTC- Gazimağusa) Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (%50 Burslu) 86. Girne Amerikan Üniversitesi (KKTC-Girne) Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (Ücretli) 14 87. Girne Amerikan Üniversitesi (KKTC-Girne) Fen-Edebiyat Fakültesi 88. Girne Amerikan Üniversitesi (KKTC-Girne) Fen-Edebiyat Fakültesi 89. Girne Amerikan Üniversitesi (KKTC-Girne) Fen-Edebiyat Fakültesi 90. Yakın Doğu Üniversitesi (KKTC-Lefkoşa) Fen-Edebiyat Fakültesi 91. Yakın Doğu Üniversitesi (KKTC-Lefkoşa) Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (Tam Burslu) Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (%75 Burslu) Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (%50 Burslu) Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (Tam Burslu) Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (%75 Burslu) TOPLAM 1.921 28 10 14 9 8 4 36 16
TÜRKİYE DE ÇEVİRMENLİKTE EĞİTİM YAPILAN DİLLER 2015 yılı itibariyle çevirmenlikte eğitim yapılan dillerin dağılımı incelendiğinde; 2011 yılında olduğu gibi %54 lük oranla İngilizce dili en fazla eğitim yapılan dil olarak ortaya çıkarken %17 lik oranla Fransızca ikinci, %11 lik oranla Almanca üçüncü, %7 lik oranla Rusça dördüncü ve %6 lık oranla Arapça beşinci dil olarak yer almaktadır. %5 lik oranla diğer diller(kırgızca, Bulgarca, Çince) son sırada bulunmaktadır. Grafik-1: Türkiye de Çevirmenlikte Eğitim Yapılan Dillerin Dağılımı(%) Eğitim verilen dillere paralel olarak Türkiye de çevirmenlik sektöründe en fazla çeviri İngilizce dilinde yapılmakta olup bunu diğer diller takip etmektedir. Çeviri sektöründe en fazla çeviri yapılan diller tablosu aşağıda yer almaktadır. 4 4 Veriler TURCEF den alınmıştır. 17
Çeviri Sektöründe En Fazla Çeviri Yapılan Diller 1. İngilizce 2. Rusça 3. Almanca 4. Fransızca 5. Arapça 6. İspanyolca 7. Farsça 8. İtalyanca 9. Bulgarca 10. Makedonca-Boşnakça-Arnavutça 11. Sırpça 12. Çekçe 13. Slovakça 14. Slovence 15. Macarca 16. İsveç-Norveç-Danca 17. Flamanca-Flemenkçe 18. Romence-Moldovca 19. Fince 20. Gürcüce 21. Yunanca 22. Çince 23. Japonca 24. Azerice-Türkmence-Kazakça-Kırgızca-Kürtçe 25. Endonezca-Malayca 26. Diğer uzak doğu dilleri Dünya dili olan İngilizce %90 itibarıyla sözlü, ardıl, diplomatik ve simültane konferanslarda ortak iletişim dili olarak kullanılmaktadır. Yazılı çevirilerde de İngilizce en çok kullanılan dil olarak Türkiye genelinde ilk sıradadır. Ancak bölgesel özelliklere göre bazı bölgelerde komşuluk ilişkileri, sınır ticareti, mülteciler ve yakınlık dolayısıyla başka diller de ön plana çıkmaktadır. Buna göre Adana, Mersin, Antakya, İskenderun, Kilis ve Şanlıurfa da Ortadoğu dan gelen mülteciler ve sınır ilişkileri nedeniyle bugün Arapça ilk sıradadır. Diyarbakır-Hakkâri şeridinde ise Arapça ya Kürtçe de eklenmektedir. Van ve Ağrı bölgeleri ile son yıllarda artan turizmin sonucu olarak Isparta ve Antalya bölgesinde Farsça dili yoğunlaşmaktadır. Iğdır da Ermenice, Trabzon, Rize, Artvin, Kars ve Posof ta Gürcüce, İzmir, Bodrum ve Marmaris ile Tekirdağ da Yunanca, Edirne ve Kırklareli nde Bulgarca 18
yoğunlaşmaktadır. Kuşadası, Didim, Bodrum, Marmaris, Fethiye ve Kaş bölgelerinde yoğun turizm faaliyetleri ve İngilizlerin mülk edinmeleriyle birlikte İngilizce ilk sıraya çıkmaktadır. Antalya, Kemer, Side, Manavgat ve Alanya bölgelerinde ise yine göç, ikamet ve gayrimenkul satın alma yoluyla Almanca ilk sırada olup ardından Rusça gelmektedir. Mülteci kamplarının bulunduğu Isparta ve Yozgat gibi illerimizde ise yoğun olarak Afrika dilleri, Arapça ve Farsça ile Afganca, Tamilce gibi diller ile çeviri yapılmaktadır. ÇEVİRMENLERİN ALDIĞI ÜCRETLER Özel sektörde çevirmenler Dünya genelinde olduğu gibi maaş bazında değil gelen çevirinin sayfa ücreti bazında ücret almaktadırlar. Sözlü ve simültane çevirmenlikte ise bu hesaplama saat olarak yapılmaktadır. Yazılı çevirmenlikte dünya standardı 1000 punto (harf karakteri) 1 sayfa olarak baz alınmaktadır. Buna göre çevirmenler uzmanlık isteyen yazılı çevirilerde çevirdikleri sayfa üzerinden ve çeviri dilinin ender bulunma kategorisi üzerinden ücret almaktadırlar. Bu nedenle çok sık bulunan İngilizce çevirmenin aldığı sayfa ücreti ile Çince, Japonca çeviri yapan kişinin sayfa ücreti aynı değildir. Avrupa da olduğu gibi Türkiye deki meslek federasyonu ve meslek örgütlerinin dillerin sıklıkla bulunması üzerine bir dil kategorisi vardır. Ayrıca Latin alfabesi dışındaki alfabelere yapılan hedef dildeki çeviriler arasında da Latin dilli çevirilerle yapılan çeviriler arasında fiyat farkı bulunmaktadır. Bir sayfa ücreti nitelikli uzman çevirmenlerce Türkçeden yabancı dillere, yabancı dillerden de farklı dillere farklı ücretlerle yapılmaktadır. Ülkemizde çeviri ücretleri kaynak dil Türkçeden İngilizce, Almanca ve Fransızca dillerinde Türkiye bazında ortalama 25-35 TL, Türkçeden Rusçaya 45-55 TL, Türkçeden Japonca ve Çinceye ise 150-250 TL arasındadır. Yabancı dillerden Türkçeye çeviri ise nispeten daha düşük ücretlendirilmektedir. Ardıl ve simültane sözlü çevirmenlikte de aynı yazılıda olduğu gibi ender veya sık bulunan dil niteliği ücrete yansımaktadır. Sık bulunan İngilizce Almanca gibi diller sık bulunmayan dillere göre daha düşük ücretlendirilmektedir. Türkiye genelinde bu ücretlendirme Ardıl da 1-8 saat Simültane de ise tek bir kabinde iki kişi olmak kaydıyla kişi başı 1-6 saat olarak ücretlendirilmektedir. Serbest çalışan çevirmenler ofislere iş yaptıklarında daha düşük ücret almakta ve onların yaptıkları işin vergi ve faturalandırılması tercüme bürosu tarafından yapılmaktadır. Kamuda çalışan çevirmenlerin aldığı ücret ise ortalama net maaş Haziran 2015 itibari ile 2.100 TL dir. 19
Çeviri ücretlendirmelerine ilişkin olarak Türkiye Çevirmenler Derneği(TÜÇED) ve Nitelikli Uluslararası Çevirmenler Dil ve Çeviri İşletmeleri Federasyonu (TÜRÇEF) tarafından önerilen fiyat listeleri aşağıda yer almaktadır. TÜÇED 2015 Fiyat Listesi 5 5 http://tuced.org.tr/?target=ceviri&id=5 20
TÜRÇEF 2015 Fiyat Listesi 6 6 http://turcef.org/fiyat.pdf 21