HAKEDİŞ NEDİR? TANIMI:Bir yüklenici yapacağı inşaatı belirli bir fiyat üzerinden gerçekleştirmektedir.inşaat işleri uzun süre ve fazla para gerektirir.inşaat bedeli olan paranın tamamının işin başında ya da bitiminde verilmesi çeşitli sakıncalar doğurur. nedenle, ödemelerin inşaat süresince işler yapıldıkça belirli aralıklarla yapılması daha mantıklı ve güvenilir olmaktadır. Yüklenicinin, yapmış olduğu işler karşılığı olarak aldığı paraya hakediş veya istihkak denir.
Geçici :İşin geçici kabulünden önce yapılan tüm hakedişler için kullanılan tanımlamadır. Ara hakediş de denilmektedir.. ara hakediş, 2. ara hakediş, geçici hakedişlerdir. Kesin :İşin geçici kabulünden sonra gerçekleştirilen hakediştir. hakedişle birlikte, işveren tarafından yükleniciye olan tüm ödeme işlemleri son bulmuş olur. İki hakediş arasında geçen süreye hakediş aralığı veya hakediş süresi, her hakediş süresi sonunda yapılan ödemeye de; denilmektedir. süresi genelde ay olmakla birlikte bu süre, hazırlanan sözleşmede belirtildiği gibidir. Her bir hakediş ödemesi düzenlenmek zorunda olan belgeler grubuna hakediş raporu denir. Günümüzde hakedişler çok çeşitli bilgisayar programları yardımıyla hazırlanmaktadır. 2
in önemi Yapılmakta olan bir inşaatın bedelinin en baştan ödenmesi, işveren açısından işlerin aksamasına sebep olabilir. Çünkü iyi niyetli olmayan bir yüklenici bu durumu istismar edebilir, parayı aldığı için işi geciktirebilir. Ödemenin tamamının ya da büyük bölümünün inşaat tesliminde yapılacak olması ise, yüklenici açısından sakıncalar oluşturur. Yüklenicinin işverenden hiç para almadan, kendi parası ile inşaatı sürdürmesi çoğu zaman mümkün olamaz. nedenlerden ötürü, her iki tarafın olası mağduriyetlerini önlemek amacıyla hakediş esasına dayanarak ödemelerin yapılması en akılcı çözümdür. Ortalama bir ay içinde gerçekleştirilen işlerin tespit edilerek bunların ödemesinin yapılması en adil yol olarak karşımıza çıkmaktadır. HAKEDİŞİ KİMLER KULLANIR Genel Bütçeye Dahil Daireler Katma Bütçeli İdareler Özel İdareler Belediyeler Müteahhitler İnş. Mak. Elek. Mühendisleri Mimarlar 3
Çeşitleri Hak edişler, o iş için yapılan ihalenin çeşidine göre şekillenmektedir. Yani o inşaat hangi tür ihale sonucu verilmişse, hakediş çeşidi de buna göre belirlenmiş olur. esasa dayanarak, hak edişleri aşağıdaki gibi çeşitlendirebiliriz: Birim Fiyat Usulü İhalelerde Sabit birim fiyatlı ihalelerde hakediş Değişeken birim fiyatlı ihalelerde hakediş Anahtar teslimi usulü ihalelerde hakediş Maliyet+kar usulü ihalelerde hakediş Kamuya ait inşaatlarda hakediş Anahtar teslimi usulü ihalelerde hakediş bedel üzerinden teklif birim fiyat usulü sözleşmelerde hakediş esasları Hak edişler hazırlanırken hatasız olmak zorundadır. Günümüzde tüm hak edişlerin bilgisayar programları yardımıyla hazırlanıyor olması, oluşacak maddi hataları asgari düzeye indirmektedir. Ancak her hak edişin türüne göre dikkat edilmesi gereken özellikler olduğu unutulmamalıdır. özellikler Hak edişlerin Hazırlanması konu başlığı altında sizlere verilecektir. 4
Hak edişlerin Hazırlanması )Birim Fiyat Usulü İhalelerde Hak Ediş Birim fiyat usulü ihalelerde yapılacak inşaatın bedeli, belirlenmiş olan birim fiyatlara göre hesaplanır. Ödemeler de bu esasa dayanarak gerçekleştirilir. Örneğin bir hak ediş döneminde yapılan işlerin miktarı: A, B, C, D, E ve bu işlerin sözleşme ile kabul edilen birim fiyatları da: a, b, c, d, e olsun. durumda: tutarı=a.a+b.b+c.c+d.d+e.e Birim fiyat usulü ihalelerde hakediş hazırlanmasında tüm girdiler (beton, taşıma,işçilik vb.) ayrı ayrı dikkate alınarak hesap edilir. Önemli bir diğer husus da; inşaat süresince birim fiyatların sabit veya değişken olmasıdır..a )SABİT BİRİM FİYAI İHALELERDE HAK EDİŞ tür ihalelerde birim fiyatların işin başından sonuna kadar sabit olacağı öngörülmektedir. Her hakediş, kendi hak ediş süresince yapılan işlerin tutarını kapsar. Ancak, özellikle pek çok farklı işin değişik düzeylerde devam ettiği inşatta, sadece o dönem yapılan işleri belirlemek oldukça güçtür. sebeple, böyle ihale edilmiş işlerde hakediş hesaplanırken; her defasında son hakedişe kadar yapılan işlerin tümü belirlenip, bir önceki hakediş tutarı çıkarılır. Böylece son hakediş tutarı belirlenmiş olur. Birim fiyatlar değişmediğinden, her hakediş bedeli kendi süresince yapılan işlerin karşılığı olmaktadır. H:düzenlenen hak ediş h: yükleniciye ödenecek hake ediş bedeli h= H h2=h2 H h3=h3 H2 h4=h4 H3 5
. bedeli 22229,25 yükleniciye ödenecek 2. hakediş bedeli 26339,65 22229,25=4,4 olur. 6
.b )Değişken Birim Fiyatlı İhalelerde tür ihalelerde birim fiyatların belirli aralıklarla değişime uğraması dikkate alınır.birim fiyatların hangi aralıklarda ve ne düzeyde değişeceği işin sözleşmesinde yer alır. Böyle hazırlanacak hakedişlerde, her hakediş süresinde geçerli olan birim fiyatlar dikkate alınarak hesaplamalar yapılır. nedenle de, her hakediş döneminde yapılan iş miktarlarının çok hassas olarak belirlenmesi gerekir. Örneğin devam etmekte olan tuğla duvarlar işi, bir sonraki hakediş döneminde de var olacaktır. O halde, mevcut hakedişeesas olacak tuğla duvar miktarını inşaat alanında hassas olarak ölçüp belirlemek, olası mağduriyetleri önleyecektir. Bir başka çözüm ise, o işe ait yapılan imalatın tamamı ölçülür. Şu anki imalat, bir önceki hakedişte belirtilen metraj miktarından çıkartılmak suretiyle, o dönemdeki hesaplamaya esas miktar bulunmuş olur. 2 )Anahtar Teslim Usulü İhalelerde hak ediş ihalelerde yapının toplam bedeli üzerinden anlaşma yapılmaktadır. aralıkları ise, işin gerçekleşme düzeyine göre belirlenmektedir. Her iş aşamasında ödenecek hakediş bedeli, işin keşif bedelinin belirli bir yüzdesi olarak öngörülmektedir. in düzenleneceği iş aşamaları ve de her bir aşamada, keşif bedelinin yüzde kaçının ödeneceği işin sözleşmesinde belirlenmiştir. 7
hakediş ödemesi = sözleşmebedeli x hakediş miktarı(%) Sır düzenlemesine esas olacak inşaat aşamaları a no: Temel ve dolgu işlerinin yapılması, zemin kat betonunun dökülmesi 2 Kaba yapının tamamlanması (Döşeme ve duvarların tamamlanması) 3 Çatının kaplama ve tenekecilik işleriyle tamamlanması 6 4 Döşeme kaplamalarının yapılması 25 5 Sıva, boya, badana işlerinin yapımı, bina içinin temizlenmesi 24 6 Bahçe duvarının örülmesi ve çevre düzenlenmesinin tamamlanması 5 miktarı (%) 2 2 3 )Maliyet+Kar usulü ihalelerde hak ediş tür hakedişlerde de tutarlar, iş aşamalarına göre belirlenir. Ancak hakediş tutarları,belirtilen aşamalara kadar yapılan işlerin maliyet bedeline, sözleşmede belirlenen kâr oranı eklenerek hesaplanır. Örneğin hakediş aşamaları bir önceki tabloda verildiği gibi ve kar oranı %25 olan bir inşaat işinde hak ediş tutarını hesaplayacak olursak; Öncelikle her iş aşamasında yapılan imalatın maliyet bedelinin ilgili belgelerden (fatura, serbest meslek makbuzu, irsaliye vb.) çıkartılması gerekir. Daha sonra, tespit edilen maliyet bedeline %25 kâr oranı ilave edilerek, hakediş tutarı bulunur. rada dikkat edilecek konu, her iş aşamasının maliyetinin ayrı ayrı belirlenecek olmasıdır. nu sağlayabilmek için de, harcama belgelerinin gider kalemlerine göre mutlaka saklanması gerekir. 8
İnş.aşam Maliyet kalemleri Fatura tarihi Fatura tutarı(tl) ası çimento 5.5.22 56, Kum çakıl.5.22 324, İnşaat demiri 7.5.22 542, kereste 4.5.22 3, Düz işçilik 22.5.22, usta 2.5.22 3, ekskavatör 24.5.22 252, betoniyer 6.5.22, taşıma 8.5.22 2, Maliyet toplamı =7399, Eklenecek kar(7399*(%25) =849,75 tutarı 9248,75 HAKEDİŞLE İLGİLİ TANIMLAR İŞ; Bir anlaşma ile yapılacak yapım ve hizmetlerdir. POZ( iş kalemi); Teknik, özel ve yapım şartları ile birim fiyat tarifleri bulunan ve anlaşmalarında bedeli gösterilen veya sonradan yeni fiyatı yapılan iş birimlerine denir. RAYİÇ; Bayındırlık Bakanlığınca her yıl ait olduğu yıl içinde geçerli olan ve yayınlanan, idarelerin işlerinde ve ihalelerinde uymak zorunda oldukları malzeme, işçilik, makine fiyatları, katsayı ve baz fiyatlarıdır. (örneğin elle yapılacak kazı için kullanılacak işçilik ücretini belirler.) 9
ANALİZ; Bir Birim Fiyatın Hesabına esas, içerisinde bulunan rayiç miktarlarını ve tutarlarını gösterir fiyat tablosudur. ANLAŞMA YILI: Anlaşmanın kapsadığı işin keşfinin hazırlandığı ve dolayısıyla anlaşmanın imzalandığı yıl. (Yıl sonunda yapılan ihalelerde anlaşma yeni yılda imzalansa dahi keşfin hazırlandığı yılın birim fiyatları anlaşma yılıdır.) ANLAŞMA YILI BİRİM FİYAARI: Anlaşma yılı cinsinden birim fiyat tutarı. UYGULAMA YILI : İşlerin gerçekleştirildiği yıl. (999 yılında anlaşması imzalanmış iş için, 999 yılı bitene kadar yapılan işler anlaşma yılında yapılmıştır. 2 yılında yapılan işler ise Uygulama Yılında yapılmıştır.) UYGULAMA YILI BİRİM FİYATI : Uygulama yılına ait bedel. FİYAT FARKI : Uygulama yılı içinde yapılan iş kalemlerinin tutarlarının anlaşma yılı tutarlarına göre farkıdır. tutar anlaşma fiyatlarına ek olarak ödenir. Örnek: Anlaşma Yılı : 998 Uygulama Yılı : 2 Fiyat Farkı : [ Uyg.Yılı İş Miktarı x 2 Birim Fiyatı] [ Uyg.Yılı İş Miktarı x 998 Birim Fiyatı]
MALZEME FİYAT FARKI : Birim Fiyatlara esas rayiçler Ocak itibariyle tespit edilir. Yıl içerisinde İş te kullanılan her türlü malzeme için meydana gelen artma ve eksilme miktarları birim fiyatlara ek olarak uygulanır. İşçilik 'i kapsamaz. İHZARAT: İşte kullanılacak bir malzemenin idarenin onayıyla önceden alınıp, stoklanması işlemidir. (Örnek: Bina için gerekli 5 ton demir önceden alınarak hakedişedemir ihzaratı olarak girer. Yapıldıkça ihzarattaki (Stoktaki ) miktar azaltılır.) KEŞİF: İhale Aşamasından Önce İdare tarafından yaptırılması düşünülen işin baştan sona bitirilmesi için, tespiti yapılan iş miktarlarının ve tutarlarının keşfin hazırlandığı yılın fiyatlarıyla toplamıdır. II.KEŞİF: İşin ihaleye çıkılan keşif miktarlarıyla bitirilemeyeceği tespit edilirse, idarenin onayıyla işin bitmesi için gerekli miktarlar KEŞİF'e eklenir. Yeni Keşfin toplamı II.Keşif Olarak anılır. Keşif artışı birden çok kere yapılabilir. Ancak Yeni Keşfin ı daima II.Keşif olarak anılır. KEŞİF BEDELİ: İşin tamamı veya bir bölümü için hesaplanan tutarının, keşfin yapıldığı yılın fiyatlarıyla anılmasıdır. ANLAŞMA BEDELİ: İhale alınırken idareye taahhüt edilen tenzilat düştükten sonraki işin net tutarıdır. Anlaşma Bedeli = Keşif x ( Tenzilat) %5 tenzilat için Anlaşma Bedeli = Keşif x (,5) = Keşif x,85 'dir.
Hesap başlıkları Genelde hakedişleri oluşturan hesap başlıklarını beş ana grupta toplayabiliriz: a tutarı: süresince imal edilen işlerin toplam tutarını anlatır. Yani (İmal miktarları x Birim fiyatlar) ıntoplamına eşittir. b İhzarat tutarı: İhzarat, inşaatta kullanılmak üzere şantiyeye getirilip depolanan malzemelerdir. Hangi malzemeler için ihzarat bedeli ödeneceği, sözleşmede belirtilir. c Taşıma (nakliye) tutarları: ve ihzaratta kullanılacak malzemelerin şantiyeye getirilmesi ile oluşan harcama tutarlarıdır. Taşıma birim fiyatları bayındırlık işleri birim fiyat analizinden yararlanılarak çıkarılıp hesaplanmaktadır. d Fiyat farkları tutarı: Yapılan iş süresinin bir yılı geçtiği durumlarda, her takvim yılı içinde yapılan harcamaların bedeli, o yılın birim fiyatlarına göre ödenmektedir. nedenle sözleşme yılını aşan işlerin, uygulandığı yıla ait fiyatlarla hesaplanan bedeli arasındaki farka fiyat farkı denir. Fiyat farkları hesaplanarak hakedişe yansıtılır. Ayrıca, bir takvim yılı içinde, fiyatı devletçe belirlenen bazı inşaat malzemelerinin fiyatlarında değişmeden dolayı oluşan farklar da hesaplanır. nlar hekedişe bedel farkı veya malzeme fiyat farkı adı altında yansıtılır. e Diğer ilave ve kesinti tutarları: Vergiler, gecikme cezaları, avanslar gibi değişik kalemleri içerir 2
UYGULAMA Aşağıda bir inşaata ait bazı iş kalemlerinin hakediş miktarları verilmiştir. İki ara hakediş gerçekleştirilip, 5..22 tarihinde kesin hakediş düzenlenerek taahhüt işi sonlandırılmıştır. lerdeki imalat miktarları kümülatif (bir önceki hakkediş ile toplamı) olarak verilmiştir. 22 yılına ilişkin birim fiyatlarını kullanarakher bir hakkediş tutarını hesaplayınız. 22 YıLı SıRA NO POZ NO YAPıLAN İŞIN CINSI BIRIMI BIRIM FIYATı. HAKEDIŞ.6.22 2. HAKEDIŞ.8.22 KESİN HAKEDIŞ 5..22 9.3/ Kum yükleme boşaltma m3 9.5 22 3 32 2 6.59/A 3 4.3 Basınç dayanım sınıfı c3/37 (bs 3) olan hazır beton dökülmesi (beton nakli dahil) El ile yumuşak küskülük kazılması m3 25.6 8 24 45 m3 5.44 6 65 68 4 23./ İnce demiri ton 286.75 2 22 27 5 23.2 Kalın demir ton 92. 2 34 4 6 2.65 İş iskelesi duvar m3 3.88 65 89 5 7 8.7/2 8 6.57/A 9 26.72 26.62 Yatay delikli 9*9*3.5 cm.fabr.tuğlası ile duvar yapılması Basınç dayanım sınıfı c6/2 (bs 6) olan hazır beton dökülmesi (beton nakli dahil) Her renkte karo fayansla duvar kaplaması yapımı Yatay yüzeye her renkte karo fayansla kaplama yapma m2 82.46 885 35 55 m3 5.6 25 32 38 m2 32.29 25 85 m2 3.76 44 3
Sıra No Poz No İş Tanımı Birimi No :. Tarihi: A B C D E F G Birim Fiyatı Miktarı teki Mik. teki Mik. 9.3/ 29 29 m3 9.5 22 22 2 6.59/ 25.6 4,8 4,8 m3 8 8 A 3 5.44 926,4 926,4 4.3 m3 6 6 4 23./ 286.75 254 254 ton 2 2 5 92. 384 384 23.2 ton 2 2 6 2.65 m3 3.88 65 65 252,2 252,2 7 8.7/ 82.46 72977, 72977, m2 885 885 2 8 6.57/ 5.6 2626,5 2626,5 m3 25 25 A 9 32.29 26.72 m2 3.76 26.62 m2 TOPLAM 5238 tl Sıra No Poz No İş Tanımı Birimi No :2. Tarihi:KESİN A B C D E F G Birim Fiyatı Miktarı teki Mik. teki Mik. 9.3/ 9 2945 29 855 m3 9.5 3 22 2 6.59/ 25.6 44 557,4 4,8 552,64 m3 24 8 A 4 3 5.44 5 3,6 926,4 77,2 4.3 m3 65 6 4 23./ 286.75 4598,5 254 2867,5 ton 22 2 5 92. 4 6528 384 2688 23.2 ton 34 2 6 2.65 m3 3.88 89 65 24 345,32 252,2 93,2 7 8.7/ 82.46 465 32 72977, 38343,9 m2 35 885 2 8 6.57/ 5.6 7 336,92 2626,5 735,42 m3 32 25 A 9 32.29 25 872,5 872,5 26.72 m2 25 3.76 376 376 26.62 m2 TOPLAM 25682, 5238 453, 28 28 4
Sıra No Poz No İş Tanımı Birimi No :Kesin Tarihi: A B C D E F G Birim Fiyatı Miktarı teki Mik. teki Mik. 9.3/ m3 9.5 32 3 2 6.59/ 25.6 m3 A 45 24 3 5.44 4.3 m3 68 65 4 23./ 286.75 ton 27 22 5 92. 23.2 ton 4 34 6 2.65 m3 3.88 5 89 7 8.7/ 82.46 m2 2 55 35 8 6.57/ 5.6 m3 A 38 32 9 32.29 26.72 m2 85 25 3.76 34 3534,4 26.62 m2 44 TOPLAM 328483, 45 2 2964 2945 9 2 833,7 557,44 2626,26 3 49,92 3,6 46,32 5 56342,2 4598,5 433, 5 75 6 768 6528 52 6 47,4 345,32 62,8 2 2783 32 6492 6 3992,28 336,92 63,36 6 27446,5 872,5 9374 376 458,4 25682,2 7662, 8 7 No :. Tarihi: A B C D E F G Sıra No Poz No İş Tanımı Birimi Birim Fiyatı Miktarı teki Mik. teki Mik. 2 3 4 5 6 7 8 9 TOPLAM 5