I I I I ffiiltlshilsr*rs$r $*hilr Yilrilt l?*trffiril*r* t N{$ffisr$sil
III. BOLUM gehir ve Felsefe Prof. Dr. Hakan POYRAZ $ehir ve Medeniyet Kavramlarrnrn iligkisi Lizerine Prof. Dr. Mehmet Mahfuz SOYLEMEZ '...'."- insan-zaman-mek6n Ba!lamrnda $ehirler Yrd. Doq. Dr. Mehmet BAYARTAN... fehir, Medeniyet ve Katliam Yahya DUzENLi Bir ulu Mabedden lehri okumak: Ayasofya'da olanlar-bitenler, Yazarlar-(izerler, Gelenler- Gegenler Doq. Dr. Haiuk DURSUN..."...'.. Halil inalcik'rn Sehir Tarihi Arattlrmalarl B u lent AR1... 210 218 228 242 247 IV. BOLLJM Erzurum $ehir Kriltlirr'.inde Pay Sahibi $ahsiyetler ve Zamanrmlza Ulagan lzleri qetin BAYDAR Eytip Sabri Pata ve Harameyn Tarihi Dr. Mehmet Aki{ FIDAN (aldaq Kosova Ttirk liirinde Prizren $ehri iskender MU28EG...,... Aksarayh Yazarlar ve $airler Kitabr Ornelinde Kent ve EdebiYat QahEmalart 6mer SOLAK ihtiqam Sarhogu, Felaketler Malduru Kutlu $ehir: Antakya Mehmet TEKIN $ehr-eminler ibrahim TER2ioG1U..... 254 274 293.307 lr-...3'l 4 V. BOLLJM Ktilttirtin Kentin Bigimlenigindeki i5levi veya Kentin Ruhu Rasim OZDENOREN. Piyasa Ekonomisine GegiS ve Kentsel Degigim Do!. Dr. 50kru KARATEPE...340 Usktip $ehrinde Kr'ittiPhane' Argiv ve Mrizelerde Osmanh ve Ttirk Ktiltrirtintin lzleri...345 Prof. Dr. Ahmet $ERlF... Merv Topra$rndaki $ehirler Agageldi ALLANAZAROV... Tarihimiz ve Yaztlt EdebiYat Komeg KULIYEV Erzurum $ehir Hayatrnda Vakrflarrn Rolti (XV -XVll' Yrizytllar) Do-c. Dr. Bilgehan PAMUK
Turkiye Yazarlar Birli!i *Fn" Tfirk-lslam ve Osmanh $ehirciligi ve Halil Inalcrk'rn Qalrgmalan Bulent Arrl l. Girig: Halil inalcrk'rn gehir tarihi aragtrrmalarr inalcrk'rn 5ehir tarihi uzerindeki galrqmalarr, gehrin ekonomisi, demografik yaprsr, nufusu, dokusu ve gehirlerdeki scisyal srnrflar uzerinde yo!unla;maktadrr. Ozellikle rizerinde durdu!u ve aragtrrmalarrnr yo$unlagtrrdr!r gehirler istanbul ve Bursa'drr. Bursa uzerindeki galrgmalarr, akademik kariyerinin ilk yrllarrna kadar uzanrr. Ttirkiye'de henuz $er'iyye sicilleri l6yrkryla aragtrrmalara t6bi tutulmadrqr yrllarda, Halil lnalcrk bu kayrtlarrn onemini kavrayarak araqtrrma konularr arasrna d6hil etmigtir. Bilindigi uzere Tanzimat'la birlikte mahkemelerin ger'iyye ve Nizamiye Mahkemeleri adlarr altrnda ikiye aynlmalarr, Cumhuriyet ile birlikte ulemaya dayalr h6kimlik gdrevinin tamamen devre drqr kalmasryla, fer'iyye sicilleri artrk sadece arqiv vesikalarr durumuna d0qmugtur. Fakat bu yeni donemde, ar;iv vesikasr mahiyetindeki sicillerin ne gekilde korunaca$r ve araltrrmacrlarrn kullanrmrna sunulaca!r hususunda gerekli telebbus bulunmuyordu. Her gehre ait $er'iyye sicili gehir mtizelerindeki mahzenlere kaldrrrlmrgtr. Ancak bu defterler son derece elveri5siz 5artlarda saklanryordu. Kimi defterler ise ihmalkarlrk ve ideolojik sebeplerle imha ediliyordu. inalok, bu gartlar altrnda saklanan Bursa sicillerini incelemeye ve toz toprak igindeki guvallardan grkardr$r defterleri okumaya ba5ladr. Onun te5ebbusuyle en azrndan Bursa sicilleri korumaya alrndr. Bursa sicilleri Topkapr sarayrnda ciltlenerek temizlendi ve arastrrmacrlarrn kullanrmrna aerldr. Daha sonralan butun sicillerin I Doq. Dr., Dolmabahge Sarayr Muze Muduru. 247
1ffi Tilrkiye Yazarlar Birli$i tek bir merkezde muhafaza edilmesi karart altnarak, elde bulunan btitun fer'iyye sicilleri Ankara'daki Milli KutUphane Yazmalar Koleksiyonu araslnda toplandt. inalqk'rn Bursa sicilleri uzerindeki ara;ttrmalarrntn ardt ardrna yaytnlanmastyla, $er'iyye sicillerinin Osmanlt sosyal ve ekonomik tarihi igin ne kadar buyuk 6nem tagrdr!r daha iyi anla5rldr. Bu suretle, devletin tarihinin yanr srra halkrn tarihini de aydrnlatmak igin $er'iyye sicilleri tarih ara;trrmactlarr nezdinde 6ne gtktt. Bursa'daki galrgmalarrnr surduren inalcrk, oncelikle Bursa sicilleri arastndan derledigi Fatih Sultan Mehmed'e ait fermanlarr yayrnladr.2 B6ylece Fatih'in fermanlartntn bazllarr ortaya qrkmrg oldu. O devirde fermanlar ve Divan-i humayun kararlartntn suretleri hen0z Muhimme Defterleri adr altrnda kaydedilmedigi igin bu doneme ait fermanlarrn negri, tarihgiler aqtsrndan buyuk 6nem tatrmaktadtr. Bursa sicilleri uzerine yaptr!r derinlemesine galrgmalarrnr Encyclopaedia of lslam'n ikinci{casktsl iqin yazdrlr "Bursa" maddesinde yayrriladr.3 Daha sonraki yrllarda bu sicillerden seqtigi onemli vesikalan tam metin halinde ve Osmanlrca olarak T0rk Tarih Kurumu Belgeler dergisinde yayrnladt.a Halil inalcrk bundan sonraki qaltgmalartnr istanbul 0zerine yo!unlagtrrdt. Once harap bir gehir halinde Bizans'tan devralrnan istanbul'un, fetihten itibaren, ll. Mehmed'in bizzat takip ettisi siyaset sonucu nasrl isksn edildi!ine dair bulgulartnr yayrnladr.5 istanbul'un gar;tlart, hanlart, hamamlart, camileri, kulliyeleri ve mahalleleriyle nasrl bir Turk ve islam gehri haline getirildigini, yine onun seri halinde neqretti!i makalelerinden takip etmekteyiz.6 Onun bu seri makalelerinde Sehrin demografik, sosyal ve kolturel dokusu ile ekonomik yaptstntn bir fotograft ortaya Erkarrlmaktadrr. inalcrk, ilerleyen yrllarda farklr konularda aragtrrmalara y6nelmekle beraber, istanbul ve Bursa'ya olan ilgisini kaybetmemi5tir. Galata, Eyup ve UskUdar hakkrn- Haf il inalcrk, "Bursa ser'iye sicillerinde Fatih sultan Mehmed'in Fermanlarr", Belleten, 1947, sy.11, s. 3 4 693-708. Halil inalcrk, "Bursa", Encyclopedia of lslam,2. Baskr, 1960, c. l, s. 1333-1336. Hal il inalcr k, " Bu rsa XV. Astr Sanayi ve Ticaret Tari h i ne Dair Vesikalar 1", Belleten, 1 950, sy. 24, s 45' 101; a.mlf., "Osmanlr idare, Sosyal ve Ekonomik Tarihi ile ilgili Belgeler: Bursa ter'iye Sicillerinden Segmefer ll", Belgeler, 1 988, sy. 1 8, s. 1-41. Haf if inalcrk, "The Rebuilding of lstanbul by Sultan Mehmed the Conqueror", Cultura Turcica, 1967, sy. 4, s. 5-1 5; a.mlf., "The Policy of Mehmed ll Toward the Grek Population of lstanbul and the Byzantine Buildinqs of the City", Dumbarton Oaks Papers, 1969-1970, sy. 23-25, s. 231-249; a.mlf ', "Fatih Sultan Mehried Tarafrndan istanbul'un Yeniden ingasr", 6ev. Fahri inan, 19 Mayrs lniversitesi Elitim Faktiltesi Derqisl. 1988, sv. 3, s.205-214; a.mlf., 'lstanbul After the Conquest', istanbul City and Municrpallfy, istan-bul: istanbjl Metropolitan Municipality Department of Cultural and Social Affairs Press, z6oz,!. f t-3e; a.mlf., 'Fatih, Fetih ve istanbul'un Yeniden insasr', Habitat ll: Diinya Kenti lstanbul, istanbul: Tarih Vak{r, s.22-37; a.mlf., 'The Conqueror, The Conquest and the Rebuilding of lstanbul', qev. Orhan Eirgin, Habitat tl istanbut-world Clty, istanbul: Tarih Vakfr, s' 22-37. Halil inafcrk, "lstanbul", Encyclopedia of tslam,2. baskr, 1973, c. lv, s' 138-140; a.mlf., "The Hub of the City: The Bedestan of lstanbul", ln.ternational lournal of Turkish Studies, 1979-1980, c' l, sy. 1, s. 1-lTiTrlrkgesi iqin bkz.: 'istanbul'un incisi: Bedesten', Mustafa 6zel (haz.), iktisatve Drn, istanbul: iz Yayrncrfrk, 1997, s. 119-1361.; a.mlj., "istanbul: An lslamic City", Journal of lslamicstudies,.1990,s. 1-23 [bu yazt,yazann Essays in Ottoman History adl qalrgmast iqerisinde de yer almaktadtr (lstanbul: Eren Yay., 1998,s247-271)l; a.mlf., "istanbul: Bir lslam lehri",gev. lbrahim Kaltn, Dergeh' 1992'sy 24,s. 14-15 ldevamt,aynr dergi,sy.25,s. l5-l7j;a.mlf',"istanbul (TurkDevri)", DIA'2001' c.xxlll,s. 220-239. 248
Tiirkiye Yazarlar BirliSi rmtcre flllrl lu$n 5- daki yayrnlan bunun g$stergesidir.t Eyrip Belediyesi taraflndan bugune kadar onbirincisi duzenlenen Eyup sempozyumlartnrn ba5langrcrnda b0yuk ilmi katkt saglamt$trr. Kez6 2003 yrlrndan itibaren duzenlenmeye baglanan ve bu yrl altlnclsl tertiplenen Uskudar Sempozyumlartntn baslarlnda oturumlara katrlrp akademik deste!ini surd0rmtist0r. Galata uzerine yayrnladr!r kapsamlt makalesinde Galata sicillerinden Ornekler vermigtir.8 Galata'nrn fetihten sonraki bir yuzytlltk tarihini ele alan bu araqtrrmasr, Bizans d6nemindeki Ceneviz Galata'stnrn nasrl bir Osmanll ticaret merkezi haline geldigini aqrklamaktadrr. Osmanlr liman gehirlerine incelemelerine kayda deger bir 6rnek olarak inalcrk'tn Harvard Universitesi yayrnlan arasrndan qrkan Kefe G1mruk Defteri adlr eserini sayabiliriz.s Bu galtgmaslnda Kefe'nin ekonomik ve sosyal hayattntn yanl slra mahalli otoritelerin bir portresini g6rmek mumkund0r. Liman Sehri olmast dolayrsryla gumruk kayttlarrndan yola Erkan bu eser, gehrin ticari trafi!ini ve yaprlan gegitli yolsuzluklarr aydlnlatmaktadrr, Halil inalok, yukartda saydr!rmrz butun ara;trrmalartntn ozunu, son ytllarda yayrnladr!r An Economic and Social History of the Ottoman Empire adlr kitabrnda yansrtmaktadrr.lo Turkge'ye de tercume edilen bu eserde, hem Osmanlr gehirlerinin ozellikleri, hem de Bursa, istqnbul, izmir ve Halep gibi 6nemli gehirlerin uluslararasr ticaret baklmrndan rolleri ve fonksiyonlan yer almaktadrr. inalclk, Sehir tarihi ara$ttrmalalntn yaytntnt hen0z tamamlamrg degildir. istanbul tizerinde topladt!t argiv vesikalarr buyrik bir koleksiyon olugturdugundan, kapsamlr bir istanbul tarihi yazmak igin yrllardrr galrgmalarrnr surdurmektedir. Bunlardan en onemlisi, tek ntishasr kendisinde bulunan 1455 istanbul.tahriridir. Bekir Srtkr Baykal'rn seneler once uzerinde galrgmasr igin kendisine verdi!i bu tahrir yaylna hazrr haldedir. Bu suretle istanbul fethedildiginde nasrl bir gehir teslim alrndr!r ev ev, dukk6n dukk6n bilinecektir. 1478 tarihli bir istanbul tahriri daha vardrr. Fatih'in 6lumunden krsa bir sure 6nce yaprlan bu sayrm bize bu iki tarih arasrnda Osmanltlarrn ;ehri ne gekilde imar ettigine dair mukayese imkdnr verecektir. Bu iki defter istanbul'u esas almakla birlikte, Trlfk lehir tarihqiliginin en temel kaynak eserlerini olu5turacakttr. Matbaa safhlsrhdi olan bu iki eser gok krsa bir sure iginde yayrnlanacaktrr. istanbul'a 'iligkin yazrlartndan ayrr olarak genel editorltigunu yaptlgr ve 6ncultigunu yaptt!t galrgmalar 9 cilt halinde bir kulliyat olusturacaktlr. : 8 9 Ha lil inalcrk, " Ottoman Galata, 1453-1 553 ", Edhem Eldem (ed.), Prdmiere Recontre lnternationale sur l,empire Oftoman et Ia Turquie moderne, istanbul: Franstz Anadolu AraStlrmalart Enstitilsu, 1991, s' tz-tbs tu, yazt, yazatn Essays in Ottoman History adh galtgmasr igerisinde d-e-yer almaktadv (s.275-376)l; a.mlf., "Ey(tpProjesi',,-Eynp: DUn t Bugtn, iemp-ozyum, 1112 Arahk 7993, istanbul: Tarih Vakft yurt yay., {ggi, t. t-zi; a.mlf., ;'Eytip Sultin Tarihi On Aragtrrma Projesi", TUlayArtan (ed.), Xvlll. yi)zyrl (adr Sicilteri l5rlrnda Eyap'te SosyalYa5am, istanbul: Tlrih Vakfr Yurt Yay., 1998, :' 1-14; a.mlf., "Ey0p 5icillerinde rir[rak, K6y ve Koylil", XWil' Ytzyrl Kadr Sicilleri t51!,!.1?.flip,tl Sosvat Yatam;,,Ae't Konferansr", t. lskadaisempozyumu,-23-25 Mayrs 2003, Bildiriler, istanbul: Uskudar ".'i-'ii., Befediyesi, 2004, c. I,s. 1 1-14. Halil inalcrk. "Ottoman Galata, 1453-1553". Halif inalcrk. Sources and Studies on the Ottoman Black Sea, The Customs Register of Caffa, 1487-1490, Camb.idge: Harvard University, Ukrainian Research Institute, 1996. Halil inalcrk, An Economic and Sociat History of the Ottoman Empire, 1300-1600, Cambridge: Cambridge University Press, 1994 {Turkgesi: Osmanlr imparatorlulu'nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi 134& 1600, eev. Halil Berktay, c. l, istanbul: Eren, 20001. 249
Turkiye Yazarlar Birli!i onunbursauzerindek ara'tlrma ar Veyapt giyay niar niehrintarihinekatktstna bir ni;anesi o arak,,bursa osmangazi Be ediye Mec isi, Muradiye maha esinde 'ukran bulunan Muradiye Kulliyesini sultan ll. Murad caddesine baglayan sokala Prof. Dr. HaIiI inalcrk sokagr veriimesi karartnt almr; ve 13 Ekim 2005 tarihinde yaprlan bir torenle tabela "d,n,n yerlestirilmistir' tl. $ehir tarihi tizerine cinemli ar;ivler HaIiI ina crk, osmanit $ehir tarihi qait5maiarrna 1950'ye do!ru Bursa,da Kadr sici eriuzerindeeairqarakba5 adr.eu,.s",aukibirmozedebuiunankadrsicil eriuzerinde aragttrmaiaryapt.busicllierintarihidedikkatedegerbirmese edir.cumhuriyetin ilk yrllarrnda birtakrm u"gna= kigiler bu sieilleri yok etmeye qallsryorlardt. Bursa yegilcami imamr bu sicille-ri guualiar ieine koyaral evine g6turdu. Daha sonra da mozeye teslim etti. Bu sicilleiin yardrmryla, Bursa mahalleleri konusunda ilk qaltlmalar Kdseo!lu ile bagladt' Busici erfatihdevrininorta artndanitibarentaxx.asrakadargelmekteisbde arada birqok siciller tufuoll"irustur. Bu sicillerin 6nemi, defterlerin muzeden altntp tamir edilmesi ue araqt'rmalara agtlmast iqin 6nlem altnmast' m0ze muduru vasrtasryla, Halil inalcrk tarafrndan Milli Egitim Bakanlr!r'na bildirilmistir' siciller istanbul,da Topkapt Sarayr kitap atolyesine sandrklar iqinde gonderildi' ciltlendi' sonra da Arkeoloji muzesinde bir salonda tasnif edilerek ara'ttrmactlara arz edildi' "t"rr" gici otr"nr, i,",.,puiutorlu!u'nun uluslararast ticaret merkezi ve ipek sanayii gehri olarak 6nemi, bu sicillerden butun ayrrnttlartyla tespit edilebilmektedir' ipek ticaretivesanayiikonusundakiilk6nemiieserda sar.tnarastrrmastdtr. inalcrk, bu sicillerin 6nemine, istanbut 0niversitesi iktisat faktittesi Mecmuast'nda yazdr!r bir makalesi;; ;";"r'etti.11 iktisat tarihimizin yorulmaz ustadr omer Lutfi Barkan bu sicittelin;;u"u kendi iktisat Enstitusu igin mikrofilm halinde aimtgttr.ina ctk,tnbursasicilieriozerinde30-40seneyevaranara t rmaiartdevam etti. ingilizce u" f,irfg" mat ai"terd"n bagka Bursa sicillerinden Fatih ve ll' Bayezid d6nemine ait siciller uzerinde yaptlgl arastrrmalar ve makalelerden bagka bu sicillerden seetigi yuzterjelg eyi'turk-tarih Kurumu Belgeler dergisinde yaytnladr'12 F.Ha ilinalcrk,rngehirtarihibibliyografyasr(krono ojik),,bursa er,iyesici erindefatihsu tanmehmed,inferman arr,',belleten,1947,sy. 1 1, s. 593-708. "Erzurum". istam Ansiklopedisi,lg4S' c' lv' s' 345-357' "Bursa", Encyclopedia of lslam,2' Baskr' 1960' c' l' s' 1333-1336' n-h"f.il i""1.'1, "XV. Asrr Tiirkiye iktisadi ve- lqtimai Tarihinin Kaynaklarr"' istanbut Unive'itesi iktisat Fakittesi Mecmuat,1953-1954' sy' 15' s 41-5l' 12 Halil inalcrk,,,osmanh idare, sosyal ve.ekonomik rarihi ile ilgili Belgeler: Bursa ser'ive sicillerinden secmeter,,, Betgeter,i-irv iissd r- go; "osmanlr iiai", i"tvli "" rri"nomik Tarihi ile ilsili eelgeler: il";;gt'''v;iftitr"tino"n s"qt"ler $" ' Belgeter' xvlll' (1988)' 1-41' 250
T0rkiye Yazarlar Birli!i 1F "Bursa and the Commerce of the Levant", Journal of Economic and Sclr..tai nrsitr'1 of the Orient, '1960, c. lll, sy. 2, s. '131-147 [aynr yazr, yazann The Ottornan f-p Conquest, Organization and Economy adh galrgmasr iqinde de yer almaktao,r i.c'-- don: Variorum Reprints, 1978)]. "Bursa XV.,Asrr Sanayi ve Ticaret Tarihine Dair Vesikalar 1", Belleten, 1950. sy. 24, s 45-1 01. "Erzurum", Encyclopedia of lslam,2. Baskr, '1965. c. ll, s.712. "Ey6let", Encyclopedia of lslam,2. Baskr, 1965, c. ll, s.721-724. "Gelibolu", Encyclopedia of lslam,2. Baskr, 1955, c.ll, s.983-987. "The Rebuilding of lstanbul by Sultan Mehmed the Conqueror", Cultura Turcica, 1967, c.lv, s. 5-'15. "The Policy of Mehmed ll Toward the Grek Population of lstanbul and the Byzantine Buildings of the City", Dumbarton Oaks Papers, 1969-1970, sy.23-25, s.231-249. "lstanbul", Encyclopedia of lslam,2. Baskr, 1973, c.lv, s. 138-140. "The Hub of the City: The Bedestan of lstanbul", International Journal of Turkish ltudies,1979-1980, c. l, sy. 1, s. 1-17. "Osmanlr idare, Sosyal ve Ekonomik Tarihi ile ilgili Belgeler: Bursa ger'iye Sicillerinden Seqmeler", Belgeler,1980, sy. 10-14, s. 1-90. "Eyup Sultan!a Yaprlmasr.Gerekenler", Istanbul,1982, sy. 3, s. 148-149. "The Appointment Procedure of a Guild Warden (Kethud6)", Wiener Zeitschrift fhr die Kunde des Morgenlandes, 1986, sy. 76: Festschrift AndreasTietze, s. 135-142 [bu yaz, The Middle East and the Balkans Under the Ottoman Empire (Bloomington: f ndiana University Pres, 1993) adh eser igerisinde de yer almaktadrr: s. 194-2011. "Osmanh idare, Sosyal ve Ekonomik Tarihi ile ilgili eelgeler: Bursa ger'iye Sicillerinden SeEmeler ll", Belgeler, 1988, sy. 18, s, 1-41. "Fatih Sultan Mehmed Tarafrndan istanbul'un Yeniden inqasr", Eev. Fahri Unan, 79 Mayrs Aniversitesi EQitim Faklltesi'Dergisr, 1988, sy. 3, s. 205-214. "isianbul: An lslamic City", Journal of lslamic Studies, 1990, s. 1-23 [bu yazt, yazara ait Essays in Ottoman History (istanbul: Eren Yay., 1998) baglrklr galrgma igerisinde de yer almaktad r: s.247-2711. "Ottoman Galata, 1453-1553", Edhem Eldem (ed.), Prdmiere Recontre lnternationale sur I'empire Ottoman et la Turquie moderne, istanbul: l'lnstitut Franqais d'etudes Anatoliennes,l99l, s. 17-105 [bu yazr, yazara ait Essays in Ottoman History iginde de yer almaktad v: s. 27 5-37 61. "istanbul: Bir islam gehri", gev. ibrahim Kaltn, DergSh, 1992, sy.24, s. 14-15; sy.25, s. 15-17. 251
T0rkiye Yazarlar BirliSi,A Case Study of the Village Microeconomy: Villages in the Bursa Sancak, 1520-1593" The Middte East and the-gatkans ljnder the Ottoman Empire, Bloomington: Indiana University Press, 1993, s. 161-175. 'Ey0p Projesi', Eyilp: Dln lbughn, Sempozyum, 11-12 Arahk 1993' istanbul: Tarih Vakfr Yurt YaY., 1994, s. 1-23',Eyup sultan Tarihi on Ara;trrma Projesi" Tulay Artan (ed.), Xvttt. Y1zyil Kad sicilleri Signda Eyup'te Sosyal YaEam, istanbul: Tarih Vakfr Yurt Yay'' s' 1-14' An Economic and social History of the ottoman Empire 1300-1600, cambridge: Cambridge UniversitY Press, 1994. Sources and Studies on the ottoman Black sea, The Customs Register of caffa, 1tB7-1 490, Cambridge: Harvard U niversity, ukrain ian Research Institute, 1 995.,istanbul,un incisi: Bedesten', Mustafa Ozel (haz.), iktintve Drn, istanbul: iz Yaytncthk, 1997, s. 119-135',Eyup Sicifferinde Toprak, Koy ve K6yltl" wtlt. Y(izytl Kac/' sicilleri lyqnda Eyilp'te SosyalYaSam, istanbul: Tarih Vakft, 1998' Osmanlt imparatortuqu'nun Ekonomikve SosyatTarihi 1300-1600, gev. Halil Berktay, c. l. istanbul: Eren,2000. "istanbu (Turk Devri)", DiA,2001, c. )(Xl l, s'22o-239',fstanbul After the Conquest', lstanbut City and Municipatity, istanbul: istanbul Metropolitan Municipality Department of cultural and Social Affairs Press, 2002, s' 31-38.,Fatih, Fetih ve istanbul'un Yeniden ingasr" (Habita t td Dt)nya Kenti tstanbu/, istanbul: Tarih Vakfr, s.22-37.,the conqueror, The conquest and the Rebuilding of lstanbul" qev. orhan Birgin, (Habitat ld Istanbul-World City, istanbul: Tarih Vakfr' s' 22-37',,Agt' Konfera nsf,, l' }skudar Sempozyumu, 23-25 Mayts 2003, Bildiriler, c' l, istanbu : Uskudar Belediyesi, 2004, s. 'l1-14' 252